lǔ zhòng lián zhě, qí rén yě. hào qí wěi chù tǎng zhī huà cè, ér bù kěn shì huàn rèn zhí, hǎo chí gāo jié. yóu yú zhào.
魯仲連者,齊人也。好奇偉俶儻之畫策,而不肯仕宦任職,好持高節。游於趙。
zhào xiào chéng wáng shí, ér qín wáng shǐ bái qǐ pò zhào zhǎng píng zhī jūn qián hòu sì shí yú wàn, qín bīng suì dōng wéi hán dān. zhào wáng kǒng, zhū hóu zhī jiù bīng mò gǎn jī qín jūn. wèi ān lí wáng shǐ jiāng jūn jìn bǐ jiù zhào, wèi qín, zhǐ yú dàng yīn bù jìn. wèi wáng shǐ kè jiāng jūn xīn yuán yǎn jiān rù hán dān, yīn píng yuán jūn wèi zhào wáng yuē: qín suǒ wèi jí wéi zhào zhě, qián yǔ qí mǐn wáng zhēng jiàng wèi dì, yǐ ér fù guī dì jīn qí yǐ yì ruò, fāng jīn wéi qín xióng tiān xià, cǐ fēi bì tān hán dān, qí yì yù fù qiú wèi dì. zhào chéng fā shǐ zūn qín zhāo wáng wèi dì, qín bì xǐ, bà bīng qù. píng yuán jūn yóu yù wèi yǒu suǒ jué.
趙孝成王時,而秦王使白起破趙長平之軍前後四十餘萬,秦兵遂東圍邯鄲。趙王恐,諸侯之救兵莫敢擊秦軍。魏安釐王使將軍晉鄙救趙,畏秦,止於盪陰不進。魏王使客將軍新垣衍間入邯鄲,因平原君謂趙王曰:「秦所為急圍趙者,前與齊湣王爭彊為帝,已而復歸帝;今齊已益弱,方今唯秦雄天下,此非必貪邯鄲,其意欲復求為帝。趙誠發使尊秦昭王為帝,秦必喜,罷兵去。」平原君猶預未有所決。
cǐ shí lǔ zhòng lián shì yóu zhào, huì qín wéi zhào, wén wèi jiāng yù lìng zhào zūn qín wèi dì, nǎi jiàn píng yuán jūn yuē: shì jiāng nài hé? píng yuán jūn yuē: shèng yě hé gǎn yán shì! qián wáng sì shí wàn zhī zhòng yú wài, jīn yòu nèi wéi hán dān ér bù néng qù. wèi wáng shǐ kè jiāng jūn xīn yuán yǎn lìng zhào dì qín, jīn qí rén zài shì. shèng yě hé gǎn yán shì! lǔ zhòng lián yuē: wú shǐ yǐ jūn wèi tiān xià zhī xián gōng zǐ yě, wú nǎi jīn rán hòu zhī jūn fēi tiān xià zhī xián gōng zǐ yě. liáng kè xīn yuán yǎn ān zài? wú qǐng wèi jūn zé ér guī zhī. píng yuán jūn yuē: shèng qǐng wèi shào jiè ér jiàn zhī yú xiān shēng. píng yuán jūn suì jiàn xīn yuán yǎn yuē: dōng guó yǒu lǔ zhòng lián xiān shēng zhě, jīn qí rén zài cǐ, shèng qǐng wèi shào jiè, jiāo zhī yú jiāng jūn. xīn yuán yǎn yuē: wú wén lǔ zhòng lián xiān shēng, qí guó zhī gāo shì yě. yǎn rén chén yě, shǐ shì yǒu zhí, wú bù yuán jiàn lǔ zhòng lián xiān shēng. píng yuán jūn yuē: shèng jì yǐ xiè zhī yǐ. xīn yuán yǎn xǔ nuò.
此時魯仲連適游趙,會秦圍趙,聞魏將欲令趙尊秦為帝,乃見平原君曰:「事將柰何?」平原君曰:「勝也何敢言事!前亡四十萬之眾於外,今又內圍邯鄲而不能去。魏王使客將軍新垣衍令趙帝秦,今其人在是。勝也何敢言事!」魯仲連曰:「吾始以君為天下之賢公子也,吾乃今然後知君非天下之賢公子也。梁客新垣衍安在?吾請為君責而歸之。」平原君曰:「勝請為紹介而見之於先生。」平原君遂見新垣衍曰:「東國有魯仲連先生者,今其人在此,勝請為紹介,交之於將軍。」新垣衍曰:「吾聞魯仲連先生,齊國之高士也。衍人臣也,使事有職,吾不原見魯仲連先生。」平原君曰:「勝既已泄之矣。」新垣衍許諾。
lǔ lián jiàn xīn yuán yǎn ér wú yán. xīn yuán yǎn yuē: wú shì jū cǐ wéi chéng zhī zhōng zhě, jiē yǒu qiú yú píng yuán jūn zhě yě jīn wú guān xiān shēng zhī yù mào, fēi yǒu qiú yú píng yuán jūn zhě yě, hé wèi jiǔ jū cǐ wéi chéng zhī zhōng ér bù qù? lǔ zhòng lián yuē: shì yǐ bào jiāo wèi wú cóng sòng ér sǐ zhě, jiē fēi yě. zhòng rén bù zhī, zé wèi yī shēn. bǐ qín zhě, qì lǐ yì ér shàng shǒu gōng zhī guó yě, quán shǐ qí shì, lǔ shǐ qí mín. bǐ jí sì rán ér wèi dì, guò ér wèi zhèng yú tiān xià, zé lián yǒu dǎo dōng hǎi ér sǐ ěr, wú bù rěn wèi zhī mín yě. suǒ wèi jiàn jiāng jūn zhě, yù yǐ zhù zhào yě.
魯連見新垣衍而無言。新垣衍曰:「吾視居此圍城之中者,皆有求於平原君者也;今吾觀先生之玉貌,非有求於平原君者也,曷為久居此圍城之中而不去?」魯仲連曰:「世以鮑焦為無從頌而死者,皆非也。眾人不知,則為一身。彼秦者,棄禮義而上首功之國也,權使其士,虜使其民。彼即肆然而為帝,過而為政於天下,則連有蹈東海而死耳,吾不忍為之民也。所為見將軍者,欲以助趙也。」
xīn yuán yǎn yuē: xiān shēng zhù zhī jiāng nài hé? lǔ lián yuē: wú jiāng shǐ liáng jí yàn zhù zhī, qí chǔ zé gù zhù zhī yǐ. xīn yuán yǎn yuē: yàn zé wú qǐng yǐ cóng yǐ ruò nǎi liáng zhě, zé wú nǎi liáng rén yě, xiān shēng è néng shǐ liáng zhù zhī? lǔ lián yuē: liáng wèi dǔ qín chēng dì zhī hài gù ěr. shǐ liáng dǔ qín chēng dì zhī hài, zé bì zhù zhào yǐ.
新垣衍曰:「先生助之將柰何?」魯連曰:「吾將使梁及燕助之,齊、楚則固助之矣。」新垣衍曰:「燕則吾請以從矣;若乃梁者,則吾乃梁人也,先生惡能使梁助之?」魯連曰:「梁未睹秦稱帝之害故耳。使梁睹秦稱帝之害,則必助趙矣。」
xīn yuán yǎn yuē: qín chēng dì zhī hài hé rú? lǔ lián yuē: xī zhě qí wēi wáng cháng wèi rén yì yǐ, lǜ tiān xià zhū hóu ér cháo zhōu. zhōu pín qiě wēi, zhū hóu mò cháo, ér qí dú cháo zhī. jū suì yú, zhōu liè wáng bēng, qí hòu wǎng, zhōu nù, fù yú qí yuē: tiān bēng dì chè, tiān zǐ xià xí. dōng fān zhī chén yīn qí hòu zhì, zé cuò. qí wēi wáng bó rán nù yuē: chì jiē, ér mǔ bì yě! zú wèi tiān xià xiào. gù shēng zé cháo zhōu, sǐ zé chì zhī, chéng bù rěn qí qiú yě. bǐ tiān zǐ gù rán, qí wú zú guài.
新垣衍曰:「秦稱帝之害何如?」魯連曰:「昔者齊威王嘗為仁義矣,率天下諸侯而朝周。周貧且微,諸侯莫朝,而齊獨朝之。居歲餘,周烈王崩,齊後往,周怒,赴於齊曰:『天崩地坼,天子下席。東籓之臣因齊後至,則斮。』齊威王勃然怒曰:『叱嗟,而母婢也!』卒為天下笑。故生則朝周,死則叱之,誠不忍其求也。彼天子固然,其無足怪。」
xīn yuán yǎn yuē: xiān shēng dú bù jiàn fū pū hū? shí rén ér cóng yī rén zhě, níng lì bù shèng ér zhì bù ruò xié? wèi zhī yě. lǔ zhòng lián yuē: wū hū! liáng zhī bǐ yú qín ruò pū xié? xīn yuán yǎn yuē: rán. lǔ zhòng lián yuē: wú jiāng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng. xīn yuán yǎn yàng rán bù yuè, yuē: yī xī, yì tài shèn yǐ xiān shēng zhī yán yě! xiān shēng yòu è néng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng? lǔ zhòng lǔ yuē: gù yě, wú jiāng yán zhī. xī zhě jiǔ hóu è hóu wén wáng, zhòu zhī sān gōng yě. jiǔ hóu yǒu zi ér hǎo, xiàn zhī yú zhòu, zhòu yǐ wèi è, hǎi jiǔ hóu. è hóu zhēng zhī jiàng, biàn zhī jí, gù pú è hóu. wén wáng wén zhī, kuì rán ér tàn, gù jū zhī yǒu lǐ zhī kù bǎi rì, yù lìng zhī sǐ. hé wèi yǔ rén jù chēng wáng, zú jiù pú hǎi zhī dì? qí mǐn wáng zhī lǔ, yí wéi zi wèi zhí cè ér cóng, wèi lǔ rén yuē: zi jiāng hé yǐ dài wú jūn? lǔ rén yuē: wú jiāng yǐ shí tài láo dài zi zhī jūn. yí wéi zǐ yuē: zǐ ān qǔ lǐ ér lái wú jūn? bǐ wú jūn zhě, tiān zǐ yě. tiān zǐ xún shòu, zhū hóu pì shě, nà guǎn yuè, shè rèn bào jī, shì shàn yú táng xià, tiān zǐ yǐ shí, nǎi tuì ér tīng cháo yě. lǔ rén tóu qí yuè, bù guǒ nà. bù dé rù yú lǔ, jiāng zhī xuē, jiǎ tú yú zōu. dāng shì shí, zōu jūn sǐ, mǐn wáng yù rù diào, yí wéi zi wèi zōu zhī gū yuē: tiān zǐ diào, zhǔ rén bì jiāng bèi bìn guān, shè běi miàn yú nán fāng, rán hòu tiān zǐ nán miàn diào yě. zōu zhī qún chén yuē: bì ruò cǐ, wú jiāng fú jiàn ér sǐ. gù bù gǎn rù yú zōu. zōu lǔ zhī chén, shēng zé bù dé shì yǎng, sǐ zé bù dé fù suì, rán qiě yù xíng tiān zǐ zhī lǐ yú zōu lǔ, zōu lǔ zhī chén bù guǒ nà. jīn qín wàn chéng zhī guó yě, liáng yì wàn chéng zhī guó yě. jù jù wàn chéng zhī guó, gè yǒu chēng wáng zhī míng, dǔ qí yī zhàn ér shèng, yù cóng ér dì zhī, shì shǐ sān jìn zhī dà chén bù rú zōu lǔ zhī pū qiè yě. qiě qín wú yǐ ér dì, zé qiě biàn yì zhū hóu zhī dà chén. bǐ jiāng duó qí suǒ bù xiào ér yǔ qí suǒ xián, duó qí suǒ zēng ér yǔ qí suǒ ài. bǐ yòu jiāng shǐ qí zǐ nǚ chán qiè wèi zhū hóu fēi jī. chù liáng zhī gōng. liáng wáng ān dé yàn rán ér yǐ hū? ér jiāng jūn yòu hé yǐ dé gù chǒng hū?
新垣衍曰:「先生獨不見夫仆乎?十人而從一人者,寧力不勝而智不若邪?畏之也。」魯仲連曰:「嗚呼!梁之比於秦若仆邪?」新垣衍曰:「然。」魯仲連曰:「吾將使秦王烹醢梁王。」新垣衍怏然不悅,曰:「噫嘻,亦太甚矣先生之言也!先生又惡能使秦王烹醢梁王?」魯仲魯曰:「固也,吾將言之。昔者九侯、鄂侯、文王,紂之三公也。九侯有子而好,獻之於紂,紂以為惡,醢九侯。鄂侯爭之彊,辯之疾,故脯鄂侯。文王聞之,喟然而嘆,故拘之牖里之庫百日,欲令之死。曷為與人俱稱王,卒就脯醢之地?齊湣王之魯,夷維子為執策而從,謂魯人曰:『子將何以待吾君?』魯人曰:『吾將以十太牢待子之君。』夷維子曰:『子安取禮而來吾君?彼吾君者,天子也。天子巡狩,諸侯辟舍,納筦籥,攝衽抱機,視膳於堂下,天子已食,乃退而聽朝也。』魯人投其籥,不果納。不得入於魯,將之薛,假途於鄒。當是時,鄒君死,湣王欲入吊,夷維子謂鄒之孤曰:『天子吊,主人必將倍殯棺,設北面於南方,然後天子南面吊也。』鄒之群臣曰:『必若此,吾將伏劍而死。』固不敢入於鄒。鄒、魯之臣,生則不得事養,死則不得賻襚,然且欲行天子之禮於鄒、魯,鄒、魯之臣不果納。今秦萬乘之國也,梁亦萬乘之國也。俱據萬乘之國,各有稱王之名,睹其一戰而勝,欲從而帝之,是使三晉之大臣不如鄒、魯之仆妾也。且秦無已而帝,則且變易諸侯之大臣。彼將奪其所不肖而與其所賢,奪其所憎而與其所愛。彼又將使其子女讒妾為諸侯妃姬。處梁之宮。梁王安得晏然而已乎?而將軍又何以得故寵乎?」
yú shì xīn yuán yǎn qǐ, zài bài xiè yuē: shǐ yǐ xiān shēng wèi yōng rén, wú nǎi jīn rì zhī xiān shēng wèi tiān xià zhī shì yě. wú qǐng chū, bù gǎn fù yán dì qín. qín jiāng wén zhī, wèi què jūn wǔ shí lǐ. shì huì wèi gōng zǐ wú jì duó jìn bǐ jūn yǐ jiù zhào, jī qín jūn, qín jūn suì yǐn ér qù.
於是新垣衍起,再拜謝曰:「始以先生為庸人,吾乃今日知先生為天下之士也。吾請出,不敢復言帝秦。」秦將聞之,為卻軍五十里。適會魏公子無忌奪晉鄙軍以救趙,擊秦軍,秦軍遂引而去。
yú shì píng yuán jūn yù fēng lǔ lián, lǔ lián cí ràng zhě sān, zhōng bù kěn shòu. píng yuán jūn nǎi zhì jiǔ, jiǔ hān qǐ qián, yǐ qiān jīn wèi lǔ lián shòu. lǔ lián xiào yuē: suǒ guì yú tiān xià zhī shì zhě, wèi rén pái huàn shì nán jiě fēn luàn ér wú qǔ yě. jí yǒu qǔ zhě, shì shāng jiǎ zhī shì yě, ér lián bù rěn wèi yě. suì cí píng yuán jūn ér qù, zhōng shēn bù fù jiàn.
於是平原君欲封魯連,魯連辭讓者三,終不肯受。平原君乃置酒,酒酣起前,以千金為魯連壽。魯連笑曰:「所貴於天下之士者,為人排患釋難解紛亂而無取也。即有取者,是商賈之事也,而連不忍為也。」遂辭平原君而去,終身不復見。
qí hòu èr shí yú nián, yàn jiāng gōng xià liáo chéng, liáo chéng rén huò chán zhī yàn, yàn jiāng jù zhū, yīn bǎo shǒu liáo chéng, bù gǎn guī. qí tián dān gōng liáo chéng suì yú, shì zú duō sǐ ér liáo chéng bù xià. lǔ lián nǎi wèi shū, yuē zhī shǐ yǐ shè chéng zhōng, yí yàn jiāng. shū yuē:
其後二十餘年,燕將攻下聊城,聊城人或讒之燕,燕將懼誅,因保守聊城,不敢歸。齊田單攻聊城歲餘,士卒多死而聊城不下。魯連乃為書,約之矢以射城中,遺燕將。書曰:
wú wén zhī, zhì zhě bù bèi shí ér qì lì, yǒng shì bù què sǐ ér miè míng, zhōng chén bù xiān shēn ér hòu jūn. jīn gōng xíng yī zhāo zhī fèn, bù gù yàn wáng zhī wú chén, fēi zhōng yě shā shēn wáng liáo chéng, ér wēi bù xìn yú qí, fēi yǒng yě gōng bài míng miè, hòu shì wú chēng yān, fēi zhì yě. sān zhě shì zhǔ bù chén, shuō shì bù zài, gù zhì zhě bù zài jì, yǒng shì bù qiè sǐ. jīn sǐ shēng róng rǔ, guì jiàn zūn bēi, cǐ shí bù zài zhì, yuán gōng xiáng jì ér wú yǔ sú tóng.
吾聞之,智者不倍時而棄利,勇士不卻死而滅名,忠臣不先身而後君。今公行一朝之忿,不顧燕王之無臣,非忠也;殺身亡聊城,而威不信於齊,非勇也;功敗名滅,後世無稱焉,非智也。三者世主不臣,說士不載,故智者不再計,勇士不怯死。今死生榮辱,貴賤尊卑,此時不再至,原公詳計而無與俗同。
qiě chǔ gōng qí zhī nán yáng, wèi gōng píng lù, ér qí wú nán miàn zhī xīn, yǐ wèi wáng nán yáng zhī hài xiǎo, bù rú dé jì běi zhī lì dà, gù dìng jì shěn chù zhī. jīn qín rén xià bīng, wèi bù gǎn dōng miàn héng qín zhī shì chéng, chǔ guó zhī xíng wēi qí qì nán yáng, duàn yòu rǎng, dìng jì běi, jì yóu qiě wèi zhī yě. qiě fú qí zhī bì jué yú liáo chéng, gōng wù zài jì. jīn chǔ wèi jiāo tuì yú qí, ér yàn jiù bù zhì. yǐ quán qí zhī bīng, wú tiān xià zhī guī, yǔ liáo chéng gòng jù qī nián zhī bì, zé chén jiàn gōng zhī bù néng de yě. qiě yàn guó dà luàn, jūn chén shī jì, shàng xià mí huò, lì fù yǐ shí wàn zhī zhòng wǔ zhé yú wài, yǐ wàn chéng zhī guó bèi wéi yú zhào, rǎng xuē zhǔ kùn, wèi tiān xià lù xiào. guó bì ér huò duō, mín wú suǒ guī xīn. jīn gōng yòu yǐ bì liáo zhī mín jù quán qí zhī bīng, shì mò dí zhī shǒu yě. shí rén chuī gǔ, shì wú fǎn wài zhī xīn, shì sūn bìn zhī bīng yě. néng jiàn yú tiān xià. suī rán, wèi gōng jì zhě, bù rú quán chē jiǎ yǐ bào yú yàn. chē jiǎ quán ér guī yàn, yàn wáng bì xǐ shēn quán ér guī yú guó, shì mín rú jiàn fù mǔ, jiāo yóu rǎng bì ér yì yú shì, gōng yè kě míng. shàng fǔ gū zhǔ yǐ zhì qún chén, xià yǎng bǎi xìng yǐ zī shuō shì, jiǎo guó gèng sú, gōng míng kě lì yě. wáng yì yì juān yàn qì shì, dōng yóu yú qí hū? liè dì dìng fēng, fù bǐ hū táo wèi, shì shì chēng gū, yǔ qí jiǔ cún, yòu yī jì yě. cǐ liǎng jì zhě, xiǎn míng hòu shí yě, yuán gōng xiáng jì ér shěn chù yī yān.
且楚攻齊之南陽,魏攻平陸,而齊無南面之心,以為亡南陽之害小,不如得濟北之利大,故定計審處之。今秦人下兵,魏不敢東面;衡秦之勢成,楚國之形危;齊棄南陽,斷右壤,定濟北,計猶且為之也。且夫齊之必決於聊城,公勿再計。今楚魏交退於齊,而燕救不至。以全齊之兵,無天下之規,與聊城共據期年之敝,則臣見公之不能得也。且燕國大亂,君臣失計,上下迷惑,栗腹以十萬之眾五折於外,以萬乘之國被圍於趙,壤削主困,為天下僇笑。國敝而禍多,民無所歸心。今公又以敝聊之民距全齊之兵,是墨翟之守也。食人炊骨,士無反外之心,是孫臏之兵也。能見於天下。雖然,為公計者,不如全車甲以報於燕。車甲全而歸燕,燕王必喜;身全而歸於國,士民如見父母,交遊攘臂而議於世,功業可明。上輔孤主以制群臣,下養百姓以資說士,矯國更俗,功名可立也。亡意亦捐燕棄世,東遊於齊乎?裂地定封,富比乎陶、衛,世世稱孤,與齊久存,又一計也。此兩計者,顯名厚實也,原公詳計而審處一焉。
qiě wú wén zhī, guī xiǎo jié zhě bù néng chéng róng míng, è xiǎo chǐ zhě bù néng lì dà gōng. xī zhě guǎn yí wú shè huán gōng zhōng qí gōu, cuàn yě yí gōng zǐ jiū bù néng sǐ, qiè yě shù fù zhì gù, rǔ yě. ruò cǐ sān xíng zhě, shì zhǔ bù chén ér xiāng lǐ bù tōng. xiāng shǐ guǎn zǐ yōu qiú ér bù chū, shēn sǐ ér bù fǎn yú qí, zé yì míng bù miǎn wèi rǔ rén jiàn xíng yǐ. zāng huò qiě xiū yǔ zhī tóng míng yǐ, kuàng shì sú hū! gù guǎn zǐ bù chǐ shēn zài léi xiè zhī zhōng ér chǐ tiān xià zhī bù zhì, bù chǐ bù sǐ gōng zǐ jiū ér chǐ wēi zhī bù xìn yú zhū hóu, gù jiān sān xíng zhī guò ér wèi wǔ bà shǒu, míng gāo tiān xià ér guāng zhú lín guó. cáo zi wèi lǔ jiāng, sān zhàn sān běi, ér wáng dì wǔ bǎi lǐ. xiāng shǐ cáo zi jì bù fǎn gù, yì bù hái zhǒng, wěn jǐng ér sǐ, zé yì míng bù miǎn wèi bài jūn qín jiāng yǐ. cáo zi qì sān běi zhī chǐ, ér tuì yǔ lǔ jūn jì. huán gōng cháo tiān xià, huì zhū hóu, cáo zi yǐ yī jiàn zhī rèn, zhī huán gōng zhī xīn yú tán diàn zhī shàng, yán sè bù biàn, cí qì bù bèi, sān zhàn zhī suǒ wáng yī zhāo ér fù zhī, tiān xià zhèn dòng, zhū hóu jīng hài, wēi jiā wú yuè. ruò cǐ èr shì zhě, fēi bù néng chéng xiǎo lián ér xíng xiǎo jié yě, yǐ wèi shā shēn wáng qū, jué shì miè hòu, gōng míng bù lì, fēi zhì yě. gù qù gǎn fèn zhī yuàn, lì zhōng shēn zhī míng qì fèn yuān zhī jié, dìng lěi shì zhī gōng. shì yǐ yè yǔ sān wáng zhēng liú, ér míng yǔ tiān rǎng xiāng bì yě. yuán gōng zé yī ér xíng zhī.
且吾聞之,規小節者不能成榮名,惡小恥者不能立大功。昔者管夷吾射桓公中其鈎,篡也;遺公子糾不能死,怯也;束縛桎梏,辱也。若此三行者,世主不臣而鄉里不通。鄉使管子幽囚而不出,身死而不反於齊,則亦名不免為辱人賤行矣。臧獲且羞與之同名矣,況世俗乎!故管子不恥身在縲紲之中而恥天下之不治,不恥不死公子糾而恥威之不信於諸侯,故兼三行之過而為五霸首,名高天下而光燭鄰國。曹子為魯將,三戰三北,而亡地五百里。鄉使曹子計不反顧,議不還踵,刎頸而死,則亦名不免為敗軍禽將矣。曹子棄三北之恥,而退與魯君計。桓公朝天下,會諸侯,曹子以一劍之任,枝桓公之心於壇坫之上,顏色不變,辭氣不悖,三戰之所亡一朝而復之,天下震動,諸侯驚駭,威加吳、越。若此二士者,非不能成小廉而行小節也,以為殺身亡軀,絕世滅後,功名不立,非智也。故去感忿之怨,立終身之名;棄忿悁之節,定累世之功。是以業與三王爭流,而名與天壤相弊也。原公擇一而行之。
yàn jiāng jiàn lǔ lián shū, qì sān rì, yóu yù bù néng zì jué. yù guī yàn, yǐ yǒu xì, kǒng zhū yù jiàng qí, suǒ shā lǔ yú qí shén zhòng, kǒng yǐ jiàng ér hòu jiàn rǔ. kuì rán tàn yuē: yǔ rén rèn wǒ, níng zì rèn. nǎi zì shā. liáo chéng luàn, tián dān suì tú liáo chéng. guī ér yán lǔ lián, yù jué zhī. lǔ lián táo yǐn yú hǎi shàng, yuē: wú yǔ fù guì ér qū yú rén, níng pín jiàn ér qīng shì sì zhì yān.
燕將見魯連書,泣三日,猶豫不能自決。欲歸燕,已有隙,恐誅;欲降齊,所殺虜於齊甚眾,恐已降而後見辱。喟然嘆曰:「與人刃我,寧自刃。」乃自殺。聊城亂,田單遂屠聊城。歸而言魯連,欲爵之。魯連逃隱於海上,曰:「吾與富貴而詘於人,寧貧賤而輕世肆志焉。」
zōu yáng zhě, qí rén yě. yóu yú liáng, yǔ gù wú rén zhuāng jì fū zǐ huái yīn méi shēng zhī tú jiāo. shàng shū ér jiè yú yáng shèng gōng sūn guǐ zhī jiān. shèng děng jí zōu yáng, è zhī liáng xiào wáng. xiào wáng nù, xià zhī lì, jiāng yù shā zhī. zōu yáng kè yóu, yǐ chán jiàn qín, kǒng sǐ ér fù lèi, nǎi cóng yù zhōng shàng shū yuē: chén wén zhōng wú bù bào, xìn bù jiàn yí, chén cháng yǐ wèi rán, tú xū yǔ ěr. xī zhě jīng kē mù yàn dān zhī yì, bái hóng guàn rì, tài zǐ wèi zhī wèi xiān shēng wèi qín huà zhǎng píng zhī shì, tài bái shí mǎo, ér zhāo wáng yí zhī. fū jīng biàn tiān dì ér xìn bù yù liǎng zhǔ, qǐ bù āi zāi! jīn chén jǐn zhōng jié chéng, bì yì yuán zhī, zuǒ yòu bù míng, zú cóng lì xùn, wèi shì suǒ yí, shì shǐ jīng kē wèi xiān shēng fù qǐ, ér yàn qín bù wù yě. yuán dài wáng shú chá zhī.
鄒陽者,齊人也。游於梁,與故吳人莊忌夫子、淮陰枚生之徒交。上書而介於羊勝、公孫詭之間。勝等嫉鄒陽,惡之梁孝王。孝王怒,下之吏,將欲殺之。鄒陽客游,以讒見禽,恐死而負累,乃從獄中上書曰:臣聞忠無不報,信不見疑,臣常以為然,徒虛語耳。昔者荊軻慕燕丹之義,白虹貫日,太子畏之;衛先生為秦畫長平之事,太白蝕昴,而昭王疑之。夫精變天地而信不喻兩主,豈不哀哉!今臣盡忠竭誠,畢議原知,左右不明,卒從吏訊,為世所疑,是使荊軻、衛先生復起,而燕、秦不悟也。原大王孰察之。
xī biàn hé xiàn bǎo, chǔ wáng yuè zhī lǐ sī jié zhōng, hú hài jí xíng. shì yǐ jī zǐ xiáng kuáng, jiē yú pì shì, kǒng zāo cǐ huàn yě. yuán dài wáng shú chá biàn hé lǐ sī zhī yì, ér hòu chǔ wáng hú hài zhī tīng, wú shǐ chén wèi jī zǐ jiē yú suǒ xiào. chén wén bǐ gàn pōu xīn, zi xū chī yí, chén shǐ bù xìn, nǎi jīn zhī zhī. yuán dài wáng shú chá, shǎo jiā lián yān.
昔卞和獻寶,楚王刖之;李斯竭忠,胡亥極刑。是以箕子詳狂,接輿辟世,恐遭此患也。原大王孰察卞和、李斯之意,而後楚王、胡亥之聽,無使臣為箕子、接輿所笑。臣聞比干剖心,子胥鴟夷,臣始不信,乃今知之。原大王孰察,少加憐焉。
yàn yuē: yǒu bái tóu rú xīn, qīng gài rú gù. hé zé? zhī yǔ bù zhī yě. gù xī fán yú qī táo qín zhī yàn, jí jīng kē shǒu yǐ fèng dān zhī shì wáng shē qù qí zhī wèi, lín chéng zì jǐng yǐ què qí ér cún wèi. fū wáng shē fán yú qī fēi xīn yú qí qín ér gù yú yàn wèi yě, suǒ yǐ qù èr guó sǐ liǎng jūn zhě, xíng hé yú zhì ér mù yì wú qióng yě. shì yǐ sū qín bù xìn yú tiān xià, ér wèi yàn wěi shēng bái guī zhàn wáng liù chéng, wèi wèi qǔ zhōng shān. hé zé? chéng yǒu yǐ xiāng zhī yě. sū qín xiāng yàn, yàn rén è zhī yú wáng, wáng àn jiàn ér nù, shí yǐ guài tí bái guī xiǎn yú zhōng shān, zhōng shān rén è zhī wèi wén hóu, wén hóu tóu zhī yǐ yè guāng zhī bì. hé zé? liǎng zhǔ èr chén, pōu xīn chè gān xiāng xìn, qǐ yí yú fú cí zāi!
諺曰:「有白頭如新,傾蓋如故。」何則?知與不知也。故昔樊於期逃秦之燕,藉荊軻首以奉丹之事;王奢去齊之魏,臨城自剄以卻齊而存魏。夫王奢、樊於期非新於齊、秦而故於燕、魏也,所以去二國死兩君者,行合於志而慕義無窮也。是以蘇秦不信於天下,而為燕尾生;白圭戰亡六城,為魏取中山。何則?誠有以相知也。蘇秦相燕,燕人惡之於王,王按劍而怒,食以夬騠;白圭顯於中山,中山人惡之魏文侯,文侯投之以夜光之璧。何則?兩主二臣,剖心坼肝相信,豈移於浮辭哉!
gù nǚ wú měi è, rù gōng jiàn dù shì wú xián bù xiào, rù cháo jiàn jí. xī zhě sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng, zú xiāng zhòng shān fàn suī zhé xié zhé chǐ yú wèi, zú wèi yīng hóu. cǐ èr rén zhě, jiē xìn bì rán zhī huà, juān péng dǎng zhī sī, xié gū dú zhī wèi, gù bù néng zì miǎn yú jí dù zhī rén yě. shì yǐ shēn tú dí zì shěn yú hé, xú yǎn fù shí rù hǎi. bù róng yú shì, yì bù gǒu qǔ, bǐ zhōu yú cháo, yǐ yí zhǔ shàng zhī xīn. gù bǎi lǐ xī qǐ shí yú lù, móu gōng wěi zhī yǐ zhèng níng qī fàn niú chē xià, ér huán gōng rèn zhī yǐ guó. cǐ èr rén zhě, qǐ jiè huàn yú cháo, jiǎ yù yú zuǒ yòu, rán hòu èr zhǔ yòng zhī zāi? gǎn yú xīn, hé yú xíng, qīn yú jiāo qī, kūn dì bù néng lí, qǐ huò yú zhòng kǒu zāi? gù piān tīng shēng jiān, dú rèn chéng luàn. xī zhě lǔ tīng jì sūn zhī shuō ér zhú kǒng zǐ, sòng xìn zǐ hǎn zhī jì ér qiú mò dí. fū yǐ kǒng mò zhī biàn, bù néng zì miǎn yú chán yú, ér èr guó yǐ wēi. hé zé? zhòng kǒu shuò jīn, jī huǐ xiāo gǔ yě. shì yǐ qín yòng róng rén yóu yú ér bà zhōng guó, qí yòng yuè rén méng ér jiàng wēi xuān. cǐ èr guó, qǐ jū yú sú, qiān yú shì, xì ā piān zhī cí zāi? gōng tīng bìng guān, chuí míng dāng shì. gù yì hé zé hú yuè wèi kūn dì, yóu yú yuè rén méng shì yǐ bù hé, zé gǔ ròu chū zhú bù shōu, zhū xiàng guǎn cài shì yǐ. jīn rén zhǔ chéng néng yòng qí qín zhī yì, hòu sòng lǔ zhī tīng, zé wǔ bó bù zú chēng, sān wáng yì wèi yě.
故女無美惡,入宮見妒;士無賢不肖,入朝見嫉。昔者司馬喜髕腳於宋,卒相中山;范睢摺脅折齒於魏,卒為應侯。此二人者,皆信必然之畫,捐朋黨之私,挾孤獨之位,故不能自免於嫉妒之人也。是以申徒狄自沈於河,徐衍負石入海。不容於世,義不苟取,比周於朝,以移主上之心。故百里奚乞食於路,繆公委之以政;甯戚飯牛車下,而桓公任之以國。此二人者,豈借宦於朝,假譽於左右,然後二主用之哉?感於心,合於行,親於膠漆,昆弟不能離,豈惑於眾口哉?故偏聽生奸,獨任成亂。昔者魯聽季孫之說而逐孔子,宋信子罕之計而囚墨翟。夫以孔、墨之辯,不能自免於讒諛,而二國以危。何則?眾口鑠金,積毀銷骨也。是以秦用戎人由余而霸中國,齊用越人蒙而彊威、宣。此二國,豈拘於俗,牽於世,系阿偏之辭哉?公聽並觀,垂名當世。故意合則胡越為昆弟,由余、越人蒙是矣;不合,則骨肉出逐不收,硃、象、管、蔡是矣。今人主誠能用齊、秦之義,後宋、魯之聽,則五伯不足稱,三王易為也。
shì yǐ shèng wáng jué wù, juān zi zhī zhī xīn, ér néng bù shuō yú tián cháng zhī xián fēng bǐ gàn zhī hòu, xiū yùn fù zhī mù, gù gōng yè fù jiù yú tiān xià. hé zé? yù shàn wú yàn yě. fū jìn wén gōng qīn qí chóu, jiàng bà zhū hóu qí huán gōng yòng qí chóu, ér yī kuāng tiān xià. hé zé, cí rén yīn qín, chéng jiā yú xīn, bù kě yǐ xū cí jiè yě.
是以聖王覺寤,捐子之之心,而能不說於田常之賢;封比干之後,修孕婦之墓,故功業復就於天下。何則?欲善無厭也。夫晉文公親其讎,彊霸諸侯;齊桓公用其仇,而一匡天下。何則,慈仁殷勤,誠加於心,不可以虛辭借也。
zhì fū qín yòng shāng yāng zhī fǎ, dōng ruò hán wèi, bīng jiàng tiān xià, ér zú chē liè zhī yuè yòng dài fū zhǒng zhī móu, qín jìn wú, bà zhōng guó, ér zú zhū qí shēn. shì yǐ sūn shū áo sān qù xiāng ér bù huǐ, yú líng zi zhòng cí sān gōng wèi rén guàn yuán. jīn rén zhǔ chéng néng qù jiāo jué zhī xīn, huái kě bào zhī yì, pī xīn fù, jiàn qíng sù, duò gān dǎn, shī dé hòu, zhōng yǔ zhī qióng dá, wú ài yú shì, zé jié zhī gǒu kě shǐ fèi yáo, ér zhí zhī kè kě shǐ cì yóu kuàng yīn wàn chéng zhī quán, jiǎ shèng wáng zhī zī hū? rán zé jīng kē zhī zhàn qī zú, yào lí zhī shāo qī zǐ, qǐ zú dào zāi!
至夫秦用商鞅之法,東弱韓、魏,兵彊天下,而卒車裂之;越用大夫種之謀,禽勁吳,霸中國,而卒誅其身。是以孫叔敖三去相而不悔,於陵子仲辭三公為人灌園。今人主誠能去驕泬之心,懷可報之意,披心腹,見情素,墮肝膽,施德厚,終與之窮達,無愛於士,則桀之狗可使吠堯,而蹠之客可使刺由;況因萬乘之權,假聖王之資乎?然則荊軻之湛七族,要離之燒妻子,豈足道哉!
chén wén míng yuè zhī zhū, yè guāng zhī bì, yǐ àn tóu rén yú dào lù, rén wú bù àn jiàn xiāng miǎn zhě. hé zé? wú yīn ér zhì qián yě. pán mù gēn dǐ, lún qūn lí guǐ, ér wèi wàn chéng qì zhě. hé zé? yǐ zuǒ yòu xiān wèi zhī róng yě. gù wú yīn zhì qián, suī chū suí hóu zhī zhū, yè guāng zhī bì, yóu jié yuàn ér bù jiàn dé. gù yǒu rén xiān tán, zé yǐ kū mù xiǔ zhū shù gōng ér bù wàng. jīn fū tiān xià bù yī qióng jū zhī shì, shēn zài pín jiàn, suī méng yáo shùn zhī shù, xié yī guǎn zhī biàn, huái lóng féng bǐ gàn zhī yì, yù jǐn zhōng dāng shì zhī jūn, ér sù wú gēn dǐ zhī róng, suī jié jīng sī, yù kāi zhōng xìn, fǔ rén zhǔ zhī zhì, zé rén zhǔ bì yǒu àn jiàn xiāng miǎn zhī jī, shì shǐ bù yī bù dé wèi kū mù xiǔ zhū zhī zī yě.
臣聞明月之珠,夜光之璧,以闇投人於道路,人無不按劍相眄者。何則?無因而至前也。蟠木根柢,輪囷離詭,而為萬乘器者。何則?以左右先為之容也。故無因至前,雖出隨侯之珠,夜光之璧,猶結怨而不見德。故有人先談,則以枯木朽株樹功而不忘。今夫天下布衣窮居之士,身在貧賤,雖蒙堯、舜之術,挾伊、管之辯,懷龍逢、比干之意,欲盡忠當世之君,而素無根柢之容,雖竭精思,欲開忠信,輔人主之治,則人主必有按劍相眄之跡,是使布衣不得為枯木朽株之資也。
shì yǐ shèng wáng zhì shì yù sú, dú huà yú táo jūn zhī shàng, ér bù qiān yú bēi luàn zhī yǔ, bù duó yú zhòng duō zhī kǒu. gù qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng jiā zhī yán, yǐ xìn jīng kē zhī shuō, ér bǐ shǒu qiè fā zhōu wén wáng liè jīng wèi, zài lǚ shàng ér guī, yǐ wáng tiān xià. gù qín xìn zuǒ yòu ér shā, zhōu yòng wū jí ér wáng. hé zé? yǐ qí néng yuè luán jū zhī yǔ, chí yù wài zhī yì, dú guān yú zhāo kuàng zhī dào yě.
是以聖王制世御俗,獨化於陶鈞之上,而不牽於卑亂之語,不奪於眾多之口。故秦皇帝任中庶子蒙嘉之言,以信荊軻之說,而匕首竊發;周文王獵涇、渭,載呂尚而歸,以王天下。故秦信左右而殺,周用烏集而王。何則?以其能越攣拘之語,馳域外之議,獨觀於昭曠之道也。
jīn rén zhǔ shěn yú chǎn yú zhī cí, qiān yú wéi shang zhī zhì, shǐ bù jī zhī shì yǔ niú jì tóng zào, cǐ bào jiāo suǒ yǐ fèn yú shì ér bù liú fù guì zhī lè yě.
今人主沈於諂諛之辭,牽於帷裳之制,使不羈之士與牛驥同皁,此鮑焦所以忿於世而不留富貴之樂也。
chén wén shèng shì rù cháo zhě bù yǐ lì wū yì, dǐ lì míng hào zhě bù yǐ yù shāng xíng, gù xiàn míng shèng mǔ ér zēng zǐ bù rù, yì hào zhāo gē ér mò zǐ huí chē. jīn yù shǐ tiān xià liáo kuò zhī shì, shè yú wēi zhòng zhī quán, zhǔ yú wèi shì zhī guì, gù huí miàn wū xíng yǐ shì chǎn yú zhī rén ér qiú qīn jìn yú zuǒ yòu, zé shì fú sǐ kū xué yán zhī zhōng ěr, ān kěn yǒu jǐn zhōng xìn ér qū què xià zhě zāi!
臣聞盛飾入朝者不以利汙義,砥厲名號者不以欲傷行,故縣名勝母而曾子不入,邑號朝歌而墨子回車。今欲使天下寥廓之士,攝於威重之權,主於位勢之貴,故回面汙行以事諂諛之人而求親近於左右,則士伏死堀穴岩之中耳,安肯有盡忠信而趨闕下者哉!
shū zòu liáng xiào wáng, xiào wáng shǐ rén chū zhī, zú wèi shàng kè.
書奏梁孝王,孝王使人出之,卒為上客。
tài shǐ gōng yuē: lǔ lián qí zhǐ yì suī bù hé dà yì, rán yú duō qí zài bù yī zhī wèi, dàng rán sì zhì, bù qū yú zhū hóu, tán shuō yú dāng shì, zhé qīng xiàng zhī quán. zōu yáng cí suī bù xùn, rán qí bǐ wù lián lèi, yǒu zú bēi zhě, yì kě wèi kàng zhí bù ráo yǐ, wú shì yǐ fù zhī liè chuán yān.
太史公曰:魯連其指意雖不合大義,然余多其在布衣之位,蕩然肆志,不詘於諸侯,談說於當世,折卿相之權。鄒陽辭雖不遜,然其比物連類,有足悲者,亦可謂抗直不橈矣,吾是以附之列傳焉。
lǔ lián dá shì, gāo cái yuǎn zhì. shì nán jiě fēn, cí lù sì zhì. qí jiāng cuò biàn, yàn jūn jǔ qì. zōu zi yù chán, jiàn dǐ yù lì. kāng kǎi xiàn shuō, shí wáng suǒ qì.
魯連達士,高才遠致。釋難解紛,辭祿肆志。齊將挫辯,燕軍沮氣。鄒子遇讒,見詆獄吏。慷慨獻說,時王所器。