lǚ bù wéi zhě, yáng dí dà jiǎ rén yě. wǎng lái fàn jiàn mài guì, jiā lěi qiān jīn.
呂不韋者,陽翟大賈人也。往來販賤賣貴,家累千金。
qín zhāo wáng sì shí nián, tài zǐ sǐ. qí sì shí èr nián, yǐ qí cì zǐ ān guó jūn wèi tài zǐ. ān guó jūn yǒu zi èr shí yú rén. ān guó jūn yǒu suǒ shén ài jī, lì yǐ wèi zhèng fū rén, hào yuē huá yáng fū rén. huá yáng fū rén wú zi. ān guó jūn zhōng nán míng zǐ chǔ, zi chǔ mǔ yuē xià jī, wú ài. zi chǔ wèi qín zhì zi yú zhào. qín shù gōng zhào, zhào bù shèn lǐ zi chǔ.
秦昭王四十年,太子死。其四十二年,以其次子安國君為太子。安國君有子二十餘人。安國君有所甚愛姬,立以為正夫人,號曰華陽夫人。華陽夫人無子。安國君中男名子楚,子楚母曰夏姬,毋愛。子楚為秦質子於趙。秦數攻趙,趙不甚禮子楚。
zi chǔ, qín zhū shù niè sūn, zhì yú zhū hóu, chē chéng jìn yòng bù ráo, jū chù kùn, bù dé yì. lǚ bù wéi jiǎ hán dān, jiàn ér lián zhī, yuē cǐ qí huò kě jū. nǎi wǎng jiàn zi chǔ, shuō yuē: wú néng dà zi zhī mén. zi chǔ xiào yuē: qiě zì dà jūn zhī mén, ér nǎi dà wú mén! lǚ bù wéi yuē: zi bù zhī yě, wú mén dài zi mén ér dà. zi chǔ xīn zhī suǒ wèi, nǎi yǐn yǔ zuò, shēn yǔ. lǚ bù wéi yuē: qín wáng lǎo yǐ, ān guó jūn dé wèi tài zǐ. qiè wén ān guó jūn ài xìng huá yáng fū rén, huá yáng fū rén wú zi, néng lì shì sì zhě dú huá yáng fū rén ěr. jīn zi xiōng dì èr shí yú rén, zi yòu jū zhōng, bù shèn jiàn xìng, jiǔ zhì zhū hóu. jí dài wáng hōng, ān guó jūn lì wèi wáng, zé zi wú jǐ dé yǔ zhǎng zi jí zhū zi dàn mù zài qián zhě zhēng wèi tài zǐ yǐ. zi chǔ yuē: rán. wèi zhī nài hé? lǚ bù wéi yuē: zi pín, kè yú cǐ, fēi yǒu yǐ fèng xiàn yú qīn jí jié bīn kè yě. bù wéi suī pín, qǐng yǐ qiān jīn wèi zi xī yóu, shì ān guó jūn jí huá yáng fū rén, lì zi wèi shì sì. zi chǔ nǎi dùn shǒu yuē: bì rú jūn cè, qǐng dé fēn qín guó yǔ jūn gòng zhī.
子楚,秦諸庶孽孫,質於諸侯,車乘進用不饒,居處困,不得意。呂不韋賈邯鄲,見而憐之,曰「此奇貨可居」。乃往見子楚,說曰:「吾能大子之門。」子楚笑曰:「且自大君之門,而乃大吾門!」呂不韋曰:「子不知也,吾門待子門而大。」子楚心知所謂,乃引與坐,深語。呂不韋曰:「秦王老矣,安國君得為太子。竊聞安國君愛幸華陽夫人,華陽夫人無子,能立適嗣者獨華陽夫人耳。今子兄弟二十餘人,子又居中,不甚見幸,久質諸侯。即大王薨,安國君立為王,則子毋幾得與長子及諸子旦暮在前者爭為太子矣。」子楚曰:「然。為之柰何?」呂不韋曰:「子貧,客於此,非有以奉獻於親及結賓客也。不韋雖貧,請以千金為子西遊,事安國君及華陽夫人,立子為適嗣。」子楚乃頓首曰:「必如君策,請得分秦國與君共之。」
lǚ bù wéi nǎi yǐ wǔ bǎi jīn yǔ zi chǔ, wèi jìn yòng, jié bīn kè ér fù yǐ wǔ bǎi jīn mǎi qí wù wán hǎo, zì fèng ér xī yóu qín, qiú jiàn huá yáng fū rén zǐ, ér jiē yǐ qí wù xiàn huá yáng fū rén. yīn yán zi chǔ xián zhì, jié zhū hóu bīn kè biàn tiān xià, cháng yuē chǔ yě yǐ fū rén wèi tiān, rì yè qì sī tài zǐ jí fū rén. fū rén dà xǐ. bù wéi yīn shǐ qí zǐ shuō fū rén yuē: wú wén zhī, yǐ sè shì rén zhě, sè shuāi ér ài chí. jīn fū rén shì tài zǐ, shén ài ér wú zi, bù yǐ cǐ shí zǎo zì jié yú zhū zi zhōng xián xiào zhě, jǔ lì yǐ wèi shì ér zi zhī, fū zài zé zhòng zūn, fū bǎi suì zhī hòu, suǒ zi zhě wèi wáng, zhōng bù shī shì, cǐ suǒ wèi yī yán ér wàn shì zhī lì yě. bù yǐ fán huá shí shù běn, jí sè shuāi ài chí hòu, suī yù kāi yī yǔ, shàng kě dé hū? jīn zi chǔ xián, ér zì zhī zhōng nán yě, cì bù dé wèi shì, qí mǔ yòu bù de xìng, zì fù fū rén, fū rén chéng yǐ cǐ shí bá yǐ wèi shì, fū rén zé jìng shì yǒu chǒng yú qín yǐ. huá yáng fū rén yǐ wèi rán, chéng tài zǐ jiān, cóng róng yán zi chǔ zhì yú zhào zhě jué xián, lái wǎng zhě jiē chēng yù zhī. nǎi yīn tì qì yuē: qiè xìng de chōng hòu gōng, bù xìng wú zi, yuán dé zi chǔ lì yǐ wèi shì sì, yǐ tuō qiè shēn. ān guó jūn xǔ zhī, nǎi yǔ fū rén kè yù fú, yuē yǐ wèi shì sì. ān guó jūn jí fū rén yīn hòu kuì yí zi chǔ, ér qǐng lǚ bù wéi fù zhī, zi chǔ yǐ cǐ míng yù yì shèng yú zhū hóu.
呂不韋乃以五百金與子楚,為進用,結賓客;而復以五百金買奇物玩好,自奉而西遊秦,求見華陽夫人姊,而皆以其物獻華陽夫人。因言子楚賢智,結諸侯賓客遍天下,常曰「楚也以夫人為天,日夜泣思太子及夫人」。夫人大喜。不韋因使其姊說夫人曰:「吾聞之,以色事人者,色衰而愛弛。今夫人事太子,甚愛而無子,不以此時蚤自結於諸子中賢孝者,舉立以為適而子之,夫在則重尊,夫百歲之後,所子者為王,終不失勢,此所謂一言而萬世之利也。不以繁華時樹本,即色衰愛弛後,雖欲開一語,尚可得乎?今子楚賢,而自知中男也,次不得為適,其母又不得幸,自附夫人,夫人誠以此時拔以為適,夫人則竟世有寵於秦矣。」華陽夫人以為然,承太子間,從容言子楚質於趙者絕賢,來往者皆稱譽之。乃因涕泣曰:「妾幸得充後宮,不幸無子,原得子楚立以為適嗣,以託妾身。」安國君許之,乃與夫人刻玉符,約以為適嗣。安國君及夫人因厚餽遺子楚,而請呂不韋傅之,子楚以此名譽益盛於諸侯。
lǚ bù wéi qǔ hán dān zhū jī jué hǎo shàn wǔ zhě yǔ jū, zhī yǒu shēn. zi chǔ cóng bù wéi yǐn, jiàn ér shuō zhī, yīn qǐ wèi shòu, qǐng zhī. lǚ bù wéi nù, niàn yè yǐ pò jiā wèi zi chǔ, yù yǐ diào qí, nǎi suì xiàn qí jī. jī zì nì yǒu shēn, zhì dà qī shí, shēng zǐ zhèng. zi chǔ suì lì jī wèi fū rén.
呂不韋取邯鄲諸姬絕好善舞者與居,知有身。子楚從不韋飲,見而說之,因起為壽,請之。呂不韋怒,念業已破家為子楚,欲以釣奇,乃遂獻其姬。姬自匿有身,至大期時,生子政。子楚遂立姬為夫人。
qín zhāo wáng wǔ shí nián, shǐ wáng yǐ wéi hán dān, jí, zhào yù shā zi chǔ. zi chǔ yǔ lǚ bù wéi móu, xíng jīn liù bǎi jīn yǔ shǒu zhě lì, dé tuō, wáng fù qín jūn, suì yǐ dé guī. zhào yù shā zi chǔ qī zǐ, zi chǔ fū rén zhào háo jiā nǚ yě, dé nì, yǐ gù mǔ zǐ jìng dé huó. qín zhāo wáng wǔ shí liù nián, hōng, tài zǐ ān guó jūn lì wèi wáng, huá yáng fū rén wèi wáng hòu, zi chǔ wèi tài zǐ. zhào yì fèng zi chǔ fū rén jí zi zhèng guī qín.
秦昭王五十年,使王齮圍邯鄲,急,趙欲殺子楚。子楚與呂不韋謀,行金六百斤予守者吏,得脫,亡赴秦軍,遂以得歸。趙欲殺子楚妻子,子楚夫人趙豪家女也,得匿,以故母子竟得活。秦昭王五十六年,薨,太子安國君立為王,華陽夫人為王后,子楚為太子。趙亦奉子楚夫人及子政歸秦。
qín wáng lì yī nián, hōng, shì wèi xiào wén wáng. tài zǐ zi chǔ dài lì, shì wèi zhuāng xiāng wáng. zhuāng xiāng wáng suǒ mǔ huá yáng hòu wèi huá yáng tài hòu, zhēn mǔ xià jī zūn yǐ wèi xià tài hòu. zhuāng xiāng wáng yuán nián, yǐ lǚ bù wéi wèi chéng xiàng, fēng wèi wén xìn hóu, shí hé nán luò yáng shí wàn hù.
秦王立一年,薨,諡為孝文王。太子子楚代立,是為莊襄王。莊襄王所母華陽後為華陽太后,真母夏姬尊以為夏太后。莊襄王元年,以呂不韋為丞相,封為文信侯,食河南雒陽十萬戶。
zhuāng xiāng wáng jí wèi sān nián, hōng, tài zǐ zhèng lì wèi wáng, zūn lǚ bù wéi wèi xiāng guó, hào chēng zhòng fù. qín wáng nián shào, tài hòu shí shí qiè sī tōng lǚ bù wéi. bù wéi jiā tóng wàn rén.
莊襄王即位三年,薨,太子政立為王,尊呂不韋為相國,號稱「仲父」。秦王年少,太后時時竊私通呂不韋。不韋家僮萬人。
dāng shì shí, wèi yǒu xìn líng jūn, chǔ yǒu chūn shēn jūn, zhào yǒu píng yuán jūn, qí yǒu mèng cháng jūn, jiē xià shì xǐ bīn kè yǐ xiāng qīng. lǚ bù wéi yǐ qín zhī jiàng, xiū bù rú, yì zhāo zhì shì, hòu yù zhī, zhì shí kè sān qiān rén. shì shí zhū hóu duō biàn shì, rú xún qīng zhī tú, zhe shū bù tiān xià. lǚ bù wéi nǎi shǐ qí kè rén rén zhe suǒ wén, jí lùn yǐ wèi bā lǎn liù lùn shí èr jì, èr shí yú wàn yán. yǐ wèi bèi tiān dì wàn wù gǔ jīn zhī shì, hào yuē lǚ shì chūn qiū. bù xián yáng shì mén, xuán qiān jīn qí shàng, yán zhū hóu yóu shì bīn kè yǒu néng zēng sǔn yī zì zhě yǔ qiān jīn.
當是時,魏有信陵君,楚有春申君,趙有平原君,齊有孟嘗君,皆下士喜賓客以相傾。呂不韋以秦之彊,羞不如,亦招致士,厚遇之,至食客三千人。是時諸侯多辯士,如荀卿之徒,著書布天下。呂不韋乃使其客人人著所聞,集論以為八覽、六論、十二紀,二十餘萬言。以為備天地萬物古今之事,號曰呂氏春秋。布咸陽市門,懸千金其上,延諸侯游士賓客有能增損一字者予千金。
shǐ huáng dì yì zhuàng, tài hòu yín bù zhǐ. lǚ bù wéi kǒng jué huò jí jǐ, nǎi sī qiú dà yīn rén lào ǎi yǐ wèi shè rén, shí zòng chàng lè, shǐ ǎi yǐ qí yīn guān tóng lún ér xíng, lìng tài hòu wén zhī, yǐ dàn tài hòu. tài hòu wén, guǒ yù sī dé zhī. lǚ bù wéi nǎi jìn lào ǎi, zhà lìng rén yǐ fǔ zuì gào zhī. bù wéi yòu yīn wèi tài hòu yuē: kě shì zhà fǔ, zé dé gěi shì zhōng. tài hòu nǎi yīn hòu cì zhǔ fǔ zhě lì, zhà lùn zhī, bá qí xū méi wèi huàn zhě, suì dé shì tài hòu. tài hòu sī yǔ tōng, jué ài zhī. yǒu shēn, tài hòu kǒng rén zhī zhī, zhà bo dāng bì shí, xǐ gōng jū yōng. lào ǎi cháng cóng, shǎng cì shén hòu, shì jiē jué yú lào ǎi. lào ǎi jiā tóng shù qiān rén, zhū kè qiú huàn wèi lào ǎi shè rén qiān yú rén.
始皇帝益壯,太后淫不止。呂不韋恐覺禍及己,乃私求大陰人嫪毐以為舍人,時縱倡樂,使毐以其陰關桐輪而行,令太后聞之,以啗太后。太后聞,果欲私得之。呂不韋乃進嫪毐,詐令人以腐罪告之。不韋又陰謂太后曰:「可事詐腐,則得給事中。」太后乃陰厚賜主腐者吏,詐論之,拔其鬚眉為宦者,遂得侍太后。太后私與通,絕愛之。有身,太后恐人知之,詐卜當避時,徙宮居雍。嫪毐常從,賞賜甚厚,事皆決於嫪毐。嫪毐家僮數千人,諸客求宦為嫪毐舍人千餘人。
shǐ huáng qī nián, zhuāng xiāng wáng mǔ xià tài hòu hōng. xiào wén wáng hòu yuē huá yáng tài hòu, yǔ xiào wén wáng huì zàng shòu líng. xià tài hòu zi zhuāng xiāng wáng zàng zhǐ yáng, gù xià tài hòu dú bié zàng dù dōng, yuē dōng wàng wú zi, xī wàng wú fū. hòu bǎi nián, páng dāng yǒu wàn jiā yì.
始皇七年,莊襄王母夏太后薨。孝文王后曰華陽太后,與孝文王會葬壽陵。夏太后子莊襄王葬芷陽,故夏太后獨別葬杜東,曰「東望吾子,西望吾夫。後百年,旁當有萬家邑」。
shǐ huáng jiǔ nián, yǒu gào lào ǎi shí fēi huàn zhě, cháng yǔ tài hòu sī luàn, shēng zǐ èr rén, jiē nì zhī. yǔ tài hòu móu yuē wáng jí hōng, yǐ zi wèi hòu. yú shì qín wáng xià lì zhì, jù dé qíng shí, shì lián xiāng guó lǚ bù wéi. jiǔ yuè, yí lào ǎi sān zú, shā tài hòu suǒ shēng liǎng zi, ér suì qiān tài hòu yú yōng. zhū lào ǎi shè rén jiē méi qí jiā ér qiān zhī shǔ. wáng yù zhū xiāng guó, wèi qí fèng xiān wáng gōng dà, jí bīn kè biàn shì wèi yóu shuō zhě zhòng, wáng bù rěn zhì fǎ.
始皇九年,有告嫪毐實非宦者,常與太后私亂,生子二人,皆匿之。與太后謀曰「王即薨,以子為後」。於是秦王下吏治,具得情實,事連相國呂不韋。九月,夷嫪毐三族,殺太后所生兩子,而遂遷太后於雍。諸嫪毐舍人皆沒其家而遷之蜀。王欲誅相國,為其奉先王功大,及賓客辯士為遊說者眾,王不忍致法。
qín wáng shí nián shí yuè, miǎn xiāng guó lǚ bù wéi. jí qí rén máo jiāo shuō qín wáng, qín wáng nǎi yíng tài hòu yú yōng, guī fù xián yáng, ér chū wén xìn hóu jiù guó hé nán.
秦王十年十月,免相國呂不韋。及齊人茅焦說秦王,秦王乃迎太后於雍,歸復咸陽,而出文信侯就國河南。
suì yú, zhū hóu bīn kè shǐ zhě xiāng wàng yú dào, qǐng wén xìn hóu. qín wáng kǒng qí wèi biàn, nǎi cì wén xìn hóu shū yuē: jūn hé gōng yú qín? qín fēng jūn hé nán, shí shí wàn hù. jūn hé qīn yú qín? hào chēng zhòng fù. qí yǔ jiā shǔ xǐ chù shǔ! lǚ bù wéi zì dù shāo qīn, kǒng zhū, nǎi yǐn zhèn ér sǐ. qín wáng suǒ jiā nù lǚ bù wéi lào ǎi jiē yǐ sǐ, nǎi jiē fù guī lào ǎi shè rén qiān shǔ zhě.
歲餘,諸侯賓客使者相望於道,請文信侯。秦王恐其為變,乃賜文信侯書曰:「君何功於秦?秦封君河南,食十萬戶。君何親於秦?號稱仲父。其與家屬徙處蜀!」呂不韋自度稍侵,恐誅,乃飲酖而死。秦王所加怒呂不韋、嫪毐皆已死,乃皆復歸嫪毐舍人遷蜀者。
shǐ huáng shí jiǔ nián, tài hòu hōng, shì wèi dì tài hòu, yǔ zhuāng xiāng wáng huì zàng chǎi yáng.
始皇十九年,太后薨,諡為帝太后,與莊襄王會葬茝陽。
tài shǐ gōng yuē: bù wéi jí lào ǎi guì, fēng hào wén xìn hóu. rén zhī gào lào ǎi, ǎi wén zhī. qín wáng yàn zuǒ yòu, wèi fā. shàng zhī yōng jiāo, ǎi kǒng huò qǐ, nǎi yǔ dǎng móu, jiǎo tài hòu xǐ fā zú yǐ fǎn qí nián gōng. fā lì gōng ǎi, ǎi bài wáng zǒu, zhuī zhǎn zhī hǎo zhì, suì miè qí zōng. ér lǚ bù wéi yóu cǐ chù yǐ. kǒng zǐ zhī suǒ wèi wén zhě, qí lǚ zi hū?
太史公曰:不韋及嫪毐貴,封號文信侯。人之告嫪毐,毐聞之。秦王驗左右,未發。上之雍郊,毐恐禍起,乃與黨謀,矯太后璽發卒以反蘄年宮。發吏攻毐,毐敗亡走,追斬之好畤,遂滅其宗。而呂不韋由此絀矣。孔子之所謂「聞」者,其呂子乎?
bù wéi diào qí, wěi zhì zi chǔ. huá yáng lì sì, hán dān xiàn nǚ. jí fēng hé nán, nǎi hào zhòng fù. xǐ shǔ chéng bàng, xuán jīn zuò yǔ. chóu cè jì chéng, fù guì sī qǔ.
不韋釣奇,委質子楚。華陽立嗣,邯鄲獻女。及封河南,乃號仲父。徙蜀懲謗,懸金作語。籌策既成,富貴斯取。