qū yuán zhě, míng píng, chǔ zhī tóng xìng yě. wèi chǔ huái wáng zuǒ tú. bó wén qiáng zhì, míng yú zhì luàn, xián yú cí lìng. rù zé yǔ wáng tú yì guó shì, yǐ chū hào lìng chū zé jiē yù bīn kè, yìng duì zhū hóu. wáng shén rèn zhī.
屈原者,名平,楚之同姓也。为楚怀王左徒。博闻强识,明於治乱,娴于辞令。入则与王图议国事,以出号令;出则接遇宾客,应对诸侯。王甚任之。
shàng guān dài fū yǔ zhī tóng liè, zhēng chǒng ér xīn hài qí néng. huái wáng shǐ qū yuán zào wèi xiàn lìng, qū píng shǔ cǎo wèi dìng. shàng guān dài fū jiàn ér yù duó zhī, qū píng bù yǔ, yīn chán zhī yuē:" wáng shǐ qū píng wèi lìng, zhòng mò bù zhī, měi yī lìng chū, píng fá qí gōng, yǐ wéi' fēi wǒ mò néng wéi' yě." wáng nù ér shū qū píng.
上官大夫与之同列,争宠而心害其能。怀王使屈原造为宪令,屈平属草未定。上官大夫见而欲夺之,屈平不与,因谗之曰:“王使屈平为令,众莫不知,每一令出,平伐其功,以为‘非我莫能为’也。”王怒而疏屈平。
qū píng jí wáng tīng zhī bù cōng yě, chán chǎn zhī bì míng yě, xié qū zhī hài gōng yě, fāng zhèng zhī bù róng yě, gù yōu chóu yōu sī ér zuò lí sāo. lí sāo zhě, yóu lí yōu yě. fū tiān zhě, rén zhī shǐ yě fù mǔ zhě, rén zhī běn yě. rén qióng zé fǎn běn, gù láo kǔ juàn jí, wèi cháng bù hū tiān yě jí tòng cǎn dá, wèi cháng bù hū fù mǔ yě. qū píng zhèng dào zhí xíng, jié zhōng jìn zhì yǐ shì qí jūn, chán rén jiān zhī, kě wèi qióng yǐ. xìn ér jiàn yí, zhōng ér bèi bàng, néng wú yuàn hū? qū píng zhī zuò lí sāo, gài zì yuàn shēng yě. guó fēng hào sè ér bù yín, xiǎo yǎ yuàn fěi ér bù luàn. ruò lí sāo zhě, kě wèi jiān zhī yǐ. shàng chēng dì kù, xià dào qí huán, zhōng shù tāng wǔ, yǐ cì shì shì. míng dào dé zhī guǎng chóng, zhì luàn zhī tiáo guàn, mí bù bì jiàn. qí wén yuē, qí cí wēi, qí zhì jié, qí xíng lián, qí chēng wén xiǎo ér qí zhǐ jí dà, jǔ lèi ěr ér jiàn yì yuǎn. qí zhì jié, gù qí chēng wù fāng. qí xíng lián, gù sǐ ér bù róng zì shū. zhuó nào wū ní zhī zhōng, chán tuì yú zhuó huì, yǐ fú yóu chén āi zhī wài, bù huò shì zhī zī gòu, jiào rán niè ér bù zǐ zhě yě. tuī cǐ zhì yě, suī yǔ rì yuè zhēng guāng kě yě.
屈平疾王听之不聪也,谗谄之蔽明也,邪曲之害公也,方正之不容也,故忧愁幽思而作离骚。离骚者,犹离忧也。夫天者,人之始也;父母者,人之本也。人穷则反本,故劳苦倦极,未尝不呼天也;疾痛惨怛,未尝不呼父母也。屈平正道直行,竭忠尽智以事其君,谗人间之,可谓穷矣。信而见疑,忠而被谤,能无怨乎?屈平之作离骚,盖自怨生也。国风好色而不淫,小雅怨诽而不乱。若离骚者,可谓兼之矣。上称帝喾,下道齐桓,中述汤武,以刺世事。明道德之广崇,治乱之条贯,靡不毕见。其文约,其辞微,其志絜,其行廉,其称文小而其指极大,举类迩而见义远。其志絜,故其称物芳。其行廉,故死而不容自疏。濯淖汙泥之中,蝉蜕於浊秽,以浮游尘埃之外,不获世之滋垢,皭然泥而不滓者也。推此志也,虽与日月争光可也。
qū píng jì chù, qí hòu qín yù fá qí, qí yǔ chǔ cóng qīn, huì wáng huàn zhī, nǎi lìng zhāng yí xiáng qù qín, hòu bì wěi zhì shì chǔ, yuē:" qín shén zēng qí, qí yǔ chǔ cóng qīn, chǔ chéng néng jué qí, qín yuán xiàn shāng yú zhī dì liù bǎi lǐ." chǔ huái wáng tān ér xìn zhāng yí, suì jué qí, shǐ shǐ rú qín shòu dì. zhāng yí zhà zhī yuē:" yí yǔ wáng yuē liù lǐ, bù wén liù bǎi lǐ." chǔ shǐ nù qù, guī gào huái wáng. huái wáng nù, dà xīng shī fá qín. qín fā bīng jī zhī, dà pò chǔ shī yú dān xī, zhǎn shǒu bā wàn, lǔ chǔ jiāng qū gài, suì qǔ chǔ zhī hàn zhōng dì. huái wáng nǎi xī fā guó zhōng bīng yǐ shēn rù jī qín, zhàn yú lán tián. wèi wén zhī, xí chǔ zhì dèng. chǔ bīng jù, zì qín guī. ér qí jìng nù bù jiù chǔ, chǔ dà kùn.
屈平既绌,其後秦欲伐齐,齐与楚从亲,惠王患之,乃令张仪详去秦,厚币委质事楚,曰:“秦甚憎齐,齐与楚从亲,楚诚能绝齐,秦原献商、於之地六百里。”楚怀王贪而信张仪,遂绝齐,使使如秦受地。张仪诈之曰:“仪与王约六里,不闻六百里。”楚使怒去,归告怀王。怀王怒,大兴师伐秦。秦发兵击之,大破楚师於丹、淅,斩首八万,虏楚将屈匄,遂取楚之汉中地。怀王乃悉发国中兵以深入击秦,战於蓝田。魏闻之,袭楚至邓。楚兵惧,自秦归。而齐竟怒不救楚,楚大困。
míng nián, qín gē hàn zhōng dì yǔ chǔ yǐ hé. chǔ wáng yuē:" bù yuán de dì, yuán dé zhāng yí ér gān xīn yān." zhāng yí wén, nǎi yuē:" yǐ yī yí ér dāng hàn zhōng dì, chén qǐng wǎng rú chǔ." rú chǔ, yòu yīn hòu bì yòng shì zhě chén jìn shàng, ér shè guǐ biàn yú huái wáng zhī chǒng jī zhèng xiù. huái wáng jìng tīng zhèng xiù, fù shì qù zhāng yí. shì shí qū píng jì shū, bù fù zài wèi, shǐ yú qí, gù fǎn, jiàn huái wáng yuē:" hé bù shā zhāng yí?" huái wáng huǐ, zhuī zhāng yí bù jí.
明年,秦割汉中地与楚以和。楚王曰:“不原得地,原得张仪而甘心焉。”张仪闻,乃曰:“以一仪而当汉中地,臣请往如楚。”如楚,又因厚币用事者臣靳尚,而设诡辩於怀王之宠姬郑袖。怀王竟听郑袖,复释去张仪。是时屈平既疏,不复在位,使於齐,顾反,谏怀王曰:“何不杀张仪?”怀王悔,追张仪不及。
qí hòu zhū hóu gòng jī chǔ, dà pò zhī, shā qí jiāng táng mèi.
其後诸侯共击楚,大破之,杀其将唐眛。
shí qín zhāo wáng yǔ chǔ hūn, yù yǔ huái wáng huì. huái wáng yù xíng, qū píng yuē:" qín hǔ láng zhī guó, bù kě xìn, bù rú wú xíng." huái wáng zhì zǐ zi lán quàn wáng xíng:" nài hé jué qín huān!" huái wáng zú xíng. rù wǔ guān, qín fú bīng jué qí hòu, yīn liú huái wáng, yǐ qiú gē dì. huái wáng nù, bù tīng. wáng zǒu zhào, zhào bù nèi. fù zhī qín, jìng sǐ yú qín ér guī zàng.
时秦昭王与楚婚,欲与怀王会。怀王欲行,屈平曰:“秦虎狼之国,不可信,不如毋行。”怀王稚子子兰劝王行:“柰何绝秦欢!”怀王卒行。入武关,秦伏兵绝其後,因留怀王,以求割地。怀王怒,不听。亡走赵,赵不内。复之秦,竟死於秦而归葬。
zhǎng zǐ qǐng xiāng wáng lì, yǐ qí dì zǐ lán wèi lìng yǐn. chǔ rén jì jiù zi lán yǐ quàn huái wáng rù qín ér bù fǎn yě.
长子顷襄王立,以其弟子兰为令尹。楚人既咎子兰以劝怀王入秦而不反也。
qū píng jì jí zhī, suī fàng liú, juàn gù chǔ guó, xì xīn huái wáng, bù wàng yù fǎn, jì xìng jūn zhī yī wù, sú zhī yī gǎi yě. qí cún jūn xīng guó ér yù fǎn fù zhī, yī piān zhī zhōng sān zhì zhì yān. rán zhōng wú kě nài hé, gù bù kě yǐ fǎn, zú yǐ cǐ jiàn huái wáng zhī zhōng bù wù yě. rén jūn wú yú zhì xián bù xiào, mò bù yù qiú zhōng yǐ zì wèi, jǔ xián yǐ zì zuǒ, rán wáng guó pò jiā xiāng suí shǔ, ér shèng jūn zhì guó lěi shì ér bú jiàn zhě, qí suǒ wèi zhōng zhě bù zhōng, ér suǒ wèi xián zhě bù xián yě. huái wáng yǐ bù zhī zhōng chén zhī fēn, gù nèi huò yú zhèng xiù, wài qī yú zhāng yí, shū qū píng ér xìn shàng guān dài fū lìng yǐn zi lán. bīng cuò dì xuē, wáng qí liù jùn, shēn kè sǐ yú qín, wèi tiān xià xiào. cǐ bù zhī rén zhī huò yě. yì yuē:" jǐng xiè bù shí, wèi wǒ xīn cè, kě yǐ jí. wáng míng, bìng shòu qí fú." wáng zhī bù míng, qǐ zú fú zāi!
屈平既嫉之,虽放流,睠顾楚国,系心怀王,不忘欲反,冀幸君之一悟,俗之一改也。其存君兴国而欲反覆之,一篇之中三致志焉。然终无可柰何,故不可以反,卒以此见怀王之终不悟也。人君无愚智贤不肖,莫不欲求忠以自为,举贤以自佐,然亡国破家相随属,而圣君治国累世而不见者,其所谓忠者不忠,而所谓贤者不贤也。怀王以不知忠臣之分,故内惑於郑袖,外欺於张仪,疏屈平而信上官大夫、令尹子兰。兵挫地削,亡其六郡,身客死於秦,为天下笑。此不知人之祸也。易曰:“井泄不食,为我心恻,可以汲。王明,并受其福。”王之不明,岂足福哉!
lìng yǐn zi lán wén zhī dà nù, zú shǐ shàng guān dài fū duǎn qū yuán yú qǐng xiāng wáng, qǐng xiāng wáng nù ér qiān zhī.
令尹子兰闻之大怒,卒使上官大夫短屈原於顷襄王,顷襄王怒而迁之。
qū yuán zhì yú jiāng bīn, bèi fā xíng yín zé pàn. yán sè qiáo cuì, xíng róng kū gǎo. yú fù jiàn ér wèn zhī yuē:" zi fēi sān lǘ dài fū yú? hé gù ér zhì cǐ?" qū yuán yuē:" jǔ shì hún zhuó ér wǒ dú qīng, zhòng rén jiē zuì ér wǒ dú xǐng, shì yǐ jiàn fàng." yú fù yuē:" fū shèng rén zhě, bù níng zhì yú wù ér néng yǔ shì tuī yí. jǔ shì hún zhuó, hé bù suí qí liú ér yáng qí bō? zhòng rén jiē zuì, hé bù bù qí zāo ér chuò qí lí? hé gù huái jǐn wò yú ér zì lìng jiàn fàng wèi?" qū yuán yuē:" wú wén zhī, xīn mù zhě bì dàn guān, xīn yù zhě bì zhèn yī, rén yòu shuí néng yǐ shēn zhī chá chá, shòu wù zhī wèn wèn zhě hū! níng fù cháng liú ér zàng hū jiāng yú fù zhōng ěr, yòu ān néng yǐ hào hào zhī bái ér méng shì sú zhī wēn huò hū!"
屈原至於江滨,被发行吟泽畔。颜色憔悴,形容枯槁。渔父见而问之曰:“子非三闾大夫欤?何故而至此?”屈原曰:“举世混浊而我独清,众人皆醉而我独醒,是以见放。”渔父曰:“夫圣人者,不凝滞於物而能与世推移。举世混浊,何不随其流而扬其波?众人皆醉,何不餔其糟而歠其醨?何故怀瑾握瑜而自令见放为?”屈原曰:“吾闻之,新沐者必弹冠,新浴者必振衣,人又谁能以身之察察,受物之汶汶者乎!宁赴常流而葬乎江鱼腹中耳,又安能以皓皓之白而蒙世俗之温蠖乎!”
nǎi zuò huái shā zhī fù. qí cí yuē:
乃作怀沙之赋。其辞曰:
táo táo mèng xià xī, cǎo mù mǎng mǎng. shāng huái yǒng āi xī, gǔ cú nán tǔ. xuàn xī yǎo yǎo, kǒng jìng yōu mò. yuān jié yū zhěn xī, lí mǐn zhī zhǎng jū fǔ qíng xiào zhì xī, fǔ qū yǐ zì yì.
陶陶孟夏兮,草木莽莽。伤怀永哀兮,汩徂南土。眴兮窈窈,孔静幽墨。冤结纡轸兮,离愍之长鞠;抚情效志兮,俯诎以自抑。
wán fāng yǐ wéi huán xī, cháng dù wèi tì yì chū běn yóu xī, jūn zǐ suǒ bǐ. zhāng huà zhí mò xī, qián dù wèi gǎi nèi zhí zhì zhòng xī, dà rén suǒ shèng. qiǎo jiàng bù zhuó xī, shú chá qí kuí zhèng? xuán wén yōu chù xī, méng wèi zhī bù zhāng lí lóu wēi dì xī, gǔ yǐ wéi wú míng. biàn bái ér wèi hēi xī, dào shàng yǐ wéi xià. fèng huáng zài nú xī, jī zhì xiáng wǔ. tóng róu yù shí xī, yī ér xiāng liàng. fū dǎng rén zhī bǐ dù xī, qiāng bù zhī wú suǒ zāng. rèn zhòng zài shèng xī, xiàn zhì ér bù jì huái jǐn wò yú xī, qióng bù dé yú suǒ shì. yì quǎn qún fèi xī, fèi suǒ guài yě fěi jùn yí jié xī, gù yōng tài yě. wén zhì shū nèi xī, zhòng bù zhī wú zhī yì cǎi cái pǔ wěi jī xī, mò zhī yú zhī suǒ yǒu. zhòng rén xí yì xī, jǐn hòu yǐ wéi fēng zhòng huá bù kě wǔ xī, shú zhī yú zhī cóng róng! gǔ gù yǒu bù bìng xī, qǐ zhī qí gù yě? tāng yǔ jiǔ yuǎn xī, miǎo bù kě mù yě. chéng wéi gǎi fèn xī, yì xīn ér zì jiàng lí mǐn ér bù qiān xī, yuán zhì zhī yǒu xiàng. jìn lù běi cì xī, rì mèi mèi qí jiāng mù hán yōu yú āi xī, xiàn zhī yǐ dà gù.
刓方以为圜兮,常度未替;易初本由兮,君子所鄙。章画职墨兮,前度未改;内直质重兮,大人所盛。巧匠不斫兮,孰察其揆正?玄文幽处兮,矇谓之不章;离娄微睇兮,瞽以为无明。变白而为黑兮,倒上以为下。凤皇在笯兮,鸡雉翔舞。同糅玉石兮,一而相量。夫党人之鄙妒兮,羌不知吾所臧。任重载盛兮,陷滞而不济;怀瑾握瑜兮,穷不得余所示。邑犬群吠兮,吠所怪也;诽骏疑桀兮,固庸态也。文质疏内兮,众不知吾之异采;材朴委积兮,莫知余之所有。重仁袭义兮,谨厚以为丰;重华不可牾兮,孰知余之从容!古固有不并兮,岂知其故也?汤禹久远兮,邈不可慕也。惩违改忿兮,抑心而自彊;离湣而不迁兮,原志之有象。进路北次兮,日昧昧其将暮;含忧虞哀兮,限之以大故。
luàn yuē: hào hào yuán xiāng xī, fēn liú mì xī. xiū lù yōu fú xī, dào yuǎn hū xī. céng jìn héng bēi xī, yǒng tàn kǎi xī. shì jì mò wú zhī xī, rén xīn bù kě wèi xī. huái qíng bào zhì xī, dú wú pǐ xī. bó lè jì mò xī, jì jiāng yān chéng xī? rén shēng bǐng mìng xī, gè yǒu suǒ cuò xī. dìng xīn guǎng zhì, yú hé wèi jù xī? céng shāng yuán āi, yǒng tàn kuì xī. shì hùn bù wú zhī, xīn bù kě wèi xī. zhī sǐ bù kě ràng xī, yuán wù ài xī. míng yǐ gào jūn zǐ xī, wú jiāng yǐ wéi lèi xī.
乱曰:浩浩沅、湘兮,分流汨兮。脩路幽拂兮,道远忽兮。曾唫恆悲兮,永叹慨兮。世既莫吾知兮,人心不可谓兮。怀情抱质兮,独无匹兮。伯乐既殁兮,骥将焉程兮?人生禀命兮,各有所错兮。定心广志,馀何畏惧兮?曾伤爰哀,永叹喟兮。世溷不吾知,心不可谓兮。知死不可让兮,原勿爱兮。明以告君子兮,吾将以为类兮。
yú shì huái shí suì zì mì luó yǐ sǐ.
於是怀石遂自汨罗以死。
qū yuán jì sǐ zhī hòu, chǔ yǒu sòng yù táng lēi jǐng chà zhī tú zhě, jiē hǎo cí ér yǐ fù jiàn chēng rán jiē zǔ qū yuán zhī cóng róng cí lìng, zhōng mò gǎn zhí jiàn. qí hòu chǔ rì yǐ xuē, shù shí nián jìng wèi qín suǒ miè.
屈原既死之後,楚有宋玉、唐勒、景差之徒者,皆好辞而以赋见称;然皆祖屈原之从容辞令,终莫敢直谏。其後楚日以削,数十年竟为秦所灭。
zì qū yuán shěn mì luó hòu bǎi yǒu yú nián, hàn yǒu jiǎ shēng, wèi cháng shā wáng tài fù, guò xiāng shuǐ, tóu shū yǐ diào qū yuán.
自屈原沈汨罗後百有馀年,汉有贾生,为长沙王太傅,过湘水,投书以吊屈原。
jiǎ shēng míng yì, luò yáng rén yě. nián shí bā, yǐ néng sòng shī shǔ shū wén yú jùn zhōng. wú tíng wèi wèi hé nán shǒu, wén qí xiù cái, zhào zhì mén xià, shén xìng ài. xiào wén huáng dì chū lì, wén hé nán shǒu wú gōng zhì píng wèi tiān xià dì yī, gù yǔ lǐ sī tóng yì ér cháng xué shì yān, nǎi zhēng wèi tíng wèi. tíng wèi nǎi yán jiǎ shēng nián shào, pō tōng zhū zǐ bǎi jiā zhī shū. wén dì zhào yǐ wéi bó shì.
贾生名谊,雒阳人也。年十八,以能诵诗属书闻於郡中。吴廷尉为河南守,闻其秀才,召置门下,甚幸爱。孝文皇帝初立,闻河南守吴公治平为天下第一,故与李斯同邑而常学事焉,乃徵为廷尉。廷尉乃言贾生年少,颇通诸子百家之书。文帝召以为博士。
shì shí jiǎ shēng nián èr shí yú, zuì wéi shǎo. měi zhào lìng yì xià, zhū lǎo xiān shēng bù néng yán, jiǎ shēng jǐn wèi zhī duì, rén rén gè rú qí yì suǒ yù chū. zhū shēng yú shì nǎi yǐ wéi néng, bù jí yě. xiào wén dì shuō zhī, chāo qiān, yī suì zhōng zhì tài zhōng dài fū.
是时贾生年二十馀,最为少。每诏令议下,诸老先生不能言,贾生尽为之对,人人各如其意所欲出。诸生於是乃以为能,不及也。孝文帝说之,超迁,一岁中至太中大夫。
jiǎ shēng yǐ wéi hàn xìng zhì xiào wén èr shí yú nián, tiān xià hé qià, ér gù dāng gǎi zhēng shuò, yì fú sè, fǎ zhì dù, dìng guān míng, xìng lǐ yuè, nǎi xī cǎo jù qí shì yí fǎ, sè shàng huáng, shù yòng wǔ, wèi guān míng, xī gèng qín zhī fǎ. xiào wén dì chū jí wèi, qiān ràng wèi huáng yě. zhū lǜ lìng suǒ gēng dìng, jí liè hóu xī jiù guó, qí shuō jiē zì jiǎ shēng fà zhī. yú shì tiān zǐ yì yǐ wéi jiǎ shēng rèn gōng qīng zhī wèi. jiàng guàn dōng yáng hóu féng jìng zhī shǔ jǐn hài zhī, nǎi duǎn jiǎ shēng yuē:" luò yáng zhī rén, nián shào chū xué, zhuān yù shàn quán, fēn luàn zhū shì." yú shì tiān zǐ hòu yì shū zhī, bù yòng qí yì, nǎi yǐ jiǎ shēng wèi cháng shā wáng tài fù.
贾生以为汉兴至孝文二十馀年,天下和洽,而固当改正朔,易服色,法制度,定官名,兴礼乐,乃悉草具其事仪法,色尚黄,数用五,为官名,悉更秦之法。孝文帝初即位,谦让未遑也。诸律令所更定,及列侯悉就国,其说皆自贾生发之。於是天子议以为贾生任公卿之位。绛、灌、东阳侯、冯敬之属尽害之,乃短贾生曰:“雒阳之人,年少初学,专欲擅权,纷乱诸事。”於是天子後亦疏之,不用其议,乃以贾生为长沙王太傅。
jiǎ shēng jì cí wǎng xíng, wén cháng shā bēi shī, zì yǐ shòu bù dé zhǎng, yòu yǐ shì qù, yì bù zì dé. jí dù xiāng shuǐ, wèi fù yǐ diào qū yuán. qí cí yuē: gòng chéng jiā huì xī, qí zuì cháng shā. cè wén qū yuán xī, zì shěn mì luó. zào tuō xiāng liú xī, jìng diào xiān shēng. zāo shì wǎng jí xī, nǎi yǔn jué shēn. wū hū āi zāi, féng shí bù xiáng! luán fèng fú cuàn xī, chī xiāo áo xiáng. tà róng zūn xiǎn xī, chán yú dé zhì xián shèng nì yè xī, fāng zhèng dào zhí. shì wèi bó yí tān xī, wèi dào zhí lián mò yé wèi dùn xī, qiān dāo wèi xiān. yú jiē me me xī, shēng zhī wú gù! wò qì zhōu dǐng xī bǎo kāng hù, téng jià bà niú xī cān jiǎn lǘ, jì chuí liǎng ěr xī fú yán chē. zhāng fǔ jiàn jù xī, jiàn bù kě jiǔ jiē kǔ xiān shēng xī, dú lí cǐ jiù!
贾生既辞往行,闻长沙卑湿,自以寿不得长,又以適去,意不自得。及渡湘水,为赋以吊屈原。其辞曰:共承嘉惠兮,俟罪长沙。侧闻屈原兮,自沈汨罗。造讬湘流兮,敬吊先生。遭世罔极兮,乃陨厥身。呜呼哀哉,逢时不祥!鸾凤伏窜兮,鸱枭翱翔。阘茸尊显兮,谗谀得志;贤圣逆曳兮,方正倒植。世谓伯夷贪兮,谓盗跖廉;莫邪为顿兮,铅刀为銛。于嗟嚜嚜兮,生之无故!斡弃周鼎兮宝康瓠,腾驾罢牛兮骖蹇驴,骥垂两耳兮服盐车。章甫荐屦兮,渐不可久;嗟苦先生兮,独离此咎!
xùn yuē: yǐ yǐ, guó qí mò wǒ zhī, dú yīn yù xī qí shuí yǔ? fèng piāo piāo qí gāo dì xī, fū gù zì suō ér yuǎn qù. xí jiǔ yuān zhī shén lóng xī, mì shēn qián yǐ zì zhēn. mí róng yuè yǐ yǐn chǔ xī, fū qǐ cóng yǐ yǔ zhì yǐn? suǒ guì shèng rén zhī shén dé xī, yuǎn zhuó shì ér zì cáng. shǐ qí jì kě dé xì jī xī, qǐ yún yì fū quǎn yáng! bān fēn fēn qí lí cǐ yóu xī, yì fū zǐ zhī gū yě! chī jiǔ zhōu ér xiāng jūn xī, hé bì huái cǐ dōu yě? fèng huáng xiáng yú qiān rèn zhī shàng xī, lǎn dé jūn ér xià zhī jiàn xì dé zhī xiǎn xī, yáo zēng hé shì ér qù zhī. bǐ xún cháng zhī wū dú xī, qǐ néng róng tūn zhōu zhī yú! héng jiāng hú zhī zhān xún xī, gù jiāng zhì yú yǐ lóu.
讯曰:已矣,国其莫我知,独堙郁兮其谁语?凤漂漂其高遰兮,夫固自缩而远去。袭九渊之神龙兮,沕深潜以自珍。弥融爚以隐处兮,夫岂从螘与蛭螾?所贵圣人之神德兮,远浊世而自藏。使骐骥可得系羁兮,岂云异夫犬羊!般纷纷其离此尤兮,亦夫子之辜也!瞝九州而相君兮,何必怀此都也?凤皇翔于千仞之上兮,览德军而下之;见细德之险兮,摇增翮逝而去之。彼寻常之汙渎兮,岂能容吞舟之鱼!横江湖之鳣鲟兮,固将制於蚁蝼。
jiǎ shēng wèi cháng shā wáng tài fù sān nián, yǒu xiāo fēi rù jiǎ shēng shě, zhǐ yú zuò yú. chǔ rén mìng xiāo yuē" fú". jiǎ shēng jì yǐ shì jū cháng shā, cháng shā bēi shī, zì yǐ wéi shòu bù dé zhǎng, shāng dào zhī, nǎi wèi fù yǐ zì guǎng. qí cí yuē:
贾生为长沙王太傅三年,有鸮飞入贾生舍,止于坐隅。楚人命鸮曰“服”。贾生既以適居长沙,长沙卑湿,自以为寿不得长,伤悼之,乃为赋以自广。其辞曰:
dān è zhī suì xī, sì yuè mèng xià, gēng zǐ rì shī xī, fú jí yǔ shě, zhǐ yú zuò yú, mào shén jiān xiá. yì wù lái jí xī, sī guài qí gù, fā shū zhàn zhī xī, cè yán qí dù. yuē" yě niǎo rù chù xī, zhǔ rén jiāng qù". qǐng wèn yú fú xī:" yǔ qù hé zhī? jí hū gào wǒ, xiōng yán qí zāi. yān shù zhī dù xī, yǔ yǔ qí qī." fú nǎi tàn xī, jǔ shǒu fèn yì, kǒu bù néng yán, qǐng duì yǐ yì.
单阏之岁兮,四月孟夏,庚子日施兮,服集予舍,止于坐隅,貌甚间暇。异物来集兮,私怪其故,发书占之兮,筴言其度。曰“野鸟入处兮,主人将去”。请问于服兮:“予去何之?吉乎告我,凶言其菑。淹数之度兮,语予其期。”服乃叹息,举首奋翼,口不能言,请对以意。
wàn wù biàn huà xī, gù wú xiū xī. wò liú ér qiān xī, huò tuī ér hái. xíng qì zhuǎn xù xī, biàn huà ér shàn. mì mù wú qióng xī, hú kě shèng yán! huò xī fú suǒ yǐ, fú xī huò suǒ fú yōu xǐ jù mén xī, jí xiōng tóng yù. bǐ wú jiàng dà xī, fū chāi yǐ bài yuè qī kuài jī xī, jù jiàn bà shì. sī yóu suì chéng xī, zú bèi wǔ xíng fù shuō xū mí xī, nǎi xiāng wǔ dīng. fū huò zhī yǔ fú xī, hé yì jiū mò. mìng bù kě shuō xī, shú zhī qí jí? shuǐ jī zé hàn xī, shǐ jī zé yuǎn. wàn wù huí báo xī, zhèn dàng xiāng zhuǎn. yún zhēng yǔ jiàng xī, cuò móu xiāng fēn. dà zhuān pán wù xī, yǎng yà wú yín. tiān bù kě yǔ lǜ xī, dào bù kě yǔ móu. chí shù yǒu mìng xī, è shí qí shí?
万物变化兮,固无休息。斡流而迁兮,或推而还。形气转续兮,变化而嬗。沕穆无穷兮,胡可胜言!祸兮福所倚,福兮祸所伏;忧喜聚门兮,吉凶同域。彼吴彊大兮,夫差以败;越栖会稽兮,句践霸世。斯游遂成兮,卒被五刑;傅说胥靡兮,乃相武丁。夫祸之与福兮,何异纠纆。命不可说兮,孰知其极?水激则旱兮,矢激则远。万物回薄兮,振荡相转。云蒸雨降兮,错缪相纷。大专槃物兮,坱轧无垠。天不可与虑兮,道不可与谋。迟数有命兮,恶识其时?
qiě fú tiān dì wèi lú xī, zào huà wéi gōng yīn yáng wèi tàn xī, wàn wù wèi tóng. hé sàn xiāo xī xī, ān yǒu cháng zé qiān biàn wàn huà xī, wèi shǐ yǒu jí. hū rán wéi rén xī, hé zú kòng tuán huà wéi yì wù xī, yòu hé zú huàn! xiǎo zhī zì sī xī, jiàn bǐ guì wǒ tōng rén dà guān xī, wù wú bù kě. tān fū xùn cái xī, liè shì xùn míng kuā zhě sǐ quán xī, pǐn shù píng shēng. shù pò zhī tú xī, huò qū xī dōng dà rén bù qū xī, yì biàn qí tóng. jū shì xì sú xī, gǔ rú qiú jū zhì rén yí wù xī, dú yǔ dào jù. zhòng rén huò huò xī, hào wù jī yì zhēn rén dàn mò xī, dú yǔ dào xī. shì zhī yí xíng xī, chāo rán zì sàng liáo kuò hū huāng xī, yǔ dào áo xiáng. chéng liú zé shì xī, dé chí zé zhǐ zòng qū wěi mìng xī, bù sī yǔ jǐ. qí shēng ruò fú xī, qí sǐ ruò xiū dàn hū ruò shēn yuān zhī jìng, fàn hū ruò bù xì zhī zhōu. bù yǐ shēng gù zì bǎo xī, yǎng kōng ér fú dé rén wú lèi xī, zhī mìng bù yōu. xì gù lín xī, hé zú yǐ yí!
且夫天地为炉兮,造化为工;阴阳为炭兮,万物为铜。合散消息兮,安有常则;千变万化兮,未始有极。忽然为人兮,何足控抟;化为异物兮,又何足患!小知自私兮,贱彼贵我;通人大观兮,物无不可。贪夫徇财兮,烈士徇名;夸者死权兮,品庶冯生。述迫之徒兮,或趋西东;大人不曲兮,亿变齐同。拘士系俗兮,羖如囚拘;至人遗物兮,独与道俱。众人或或兮,好恶积意;真人淡漠兮,独与道息。释知遗形兮,超然自丧;寥廓忽荒兮,与道翱翔。乘流则逝兮,得坻则止;纵躯委命兮,不私与己。其生若浮兮,其死若休;澹乎若深渊之静,氾乎若不系之舟。不以生故自宝兮,养空而浮;德人无累兮,知命不忧。细故粦兮,何足以疑!
hòu suì yú, jiǎ shēng zhēng jiàn. xiào wén dì fāng shòu lí, zuò xuān shì. shàng yīn gǎn guǐ shén shì, ér wèn guǐ shén zhī běn. jiǎ shēng yīn jù dào suǒ yǐ rán zhī zhuàng. zhì yè bàn, wén dì qián xí. jì bà, yuē:" wú jiǔ bú jiàn jiǎ shēng, zì yǐ wéi guò zhī, jīn bù jí yě." jū qǐng zhī, bài jiǎ shēng wèi liáng huái wáng tài fù. liáng huái wáng, wén dì zhī shǎo zǐ, ài, ér hǎo shū, gù lìng jiǎ shēng fù zhī.
後岁馀,贾生徵见。孝文帝方受釐,坐宣室。上因感鬼神事,而问鬼神之本。贾生因具道所以然之状。至夜半,文帝前席。既罢,曰:“吾久不见贾生,自以为过之,今不及也。”居顷之,拜贾生为梁怀王太傅。梁怀王,文帝之少子,爱,而好书,故令贾生傅之。
wén dì fù fēng huái nán lì wáng zǐ sì rén jiē wèi liè hóu. jiǎ shēng jiàn, yǐ wéi huàn zhī xìng zì cǐ qǐ yǐ. jiǎ shēng shù shàng shū, yán zhū hóu huò lián shù jùn, fēi gǔ zhī zhì, kě shāo xuē zhī. wén dì bù tīng.
文帝复封淮南厉王子四人皆为列侯。贾生谏,以为患之兴自此起矣。贾生数上疏,言诸侯或连数郡,非古之制,可稍削之。文帝不听。
jū shù nián, huái wáng qí, duò mǎ ér sǐ, wú hòu. jiǎ shēng zì shāng wèi fù wú zhuàng, kū qì suì yú, yì sǐ. jiǎ shēng zhī sǐ shí nián sān shí sān yǐ. jí xiào wén bēng, xiào wǔ huáng dì lì, jǔ jiǎ shēng zhī sūn èr rén zhì jùn shǒu, ér jiǎ jiā zuì hào xué, shì qí jiā, yǔ yú tōng shū. zhì xiào zhāo shí, liè wéi jiǔ qīng.
居数年,怀王骑,堕马而死,无後。贾生自伤为傅无状,哭泣岁馀,亦死。贾生之死时年三十三矣。及孝文崩,孝武皇帝立,举贾生之孙二人至郡守,而贾嘉最好学,世其家,与余通书。至孝昭时,列为九卿。
tài shǐ gōng yuē: yú dú lí sāo tiān wèn zhāo hún āi yǐng, bēi qí zhì. shì cháng shā, guān qū yuán suǒ zì shěn yuān, wèi cháng bù chuí tì, xiǎng jiàn qí wéi rén. jí jiàn jiǎ shēng diào zhī, yòu guài qū yuán yǐ bǐ qí cái, yóu zhū hóu, hé guó bù róng, ér zì lìng ruò shì. dú fú wū fù, tóng sǐ shēng, qīng qù jiù, yòu shuǎng rán zì shī yǐ.
太史公曰:余读离骚、天问、招魂、哀郢,悲其志。適长沙,观屈原所自沈渊,未尝不垂涕,想见其为人。及见贾生吊之,又怪屈原以彼其材,游诸侯,何国不容,而自令若是。读服乌赋,同死生,轻去就,又爽然自失矣。
qū píng xíng zhèng, yǐ shì huái wáng. jǐn yú bǐ jié, rì yuè zhēng guāng. zhōng ér jiàn fàng, chán zhě yì zhāng. fù sāo jiàn zhì, huái shā zì shāng. bǎi nián zhī hòu, kōng bēi diào xiāng.
屈平行正,以事怀王。瑾瑜比洁,日月争光。忠而见放,谗者益章。赋骚见志,怀沙自伤。百年之後,空悲吊湘。