tài shǐ gōng yuē: wǔ dì sān dài zhī jì, shàng yǐ. zì yīn yǐ qián zhū hóu bù kě dé ér pǔ, zhōu yǐ lái nǎi pō kě zhe. kǒng zǐ yīn shǐ wén cì chūn qiū, jì yuán nián, zhèng shí rì yuè, gài qí xiáng zāi. zhì yú xù shàng shū zé lüè, wú nián yuè huò pō yǒu, rán duō què, bù kě lù. gù yí zé chuán yí, gài qí shèn yě.
太史公曰：五帝、三代之記，尚矣。自殷以前諸侯不可得而譜，周以來乃頗可著。孔子因史文次《春秋》，紀元年，正時日月，蓋其詳哉。至於序《尚書》則略，無年月；或頗有，然多闕，不可錄。故疑則傳疑，蓋其慎也。

yú dú dié jì, huáng dì yǐ lái jiē yǒu nián shù. jī qí lì pǔ dié zhōng shǐ wǔ dé zhī chuán, gǔ wén xián bù tóng, guāi yì. fū zǐ zhī fú lùn cì qí nián yuè, qǐ xū zāi! yú shì yǐ wǔ dì xì dié shàng shū jí shì jì huáng dì yǐ lái qì gòng hé wèi shì biǎo.
余讀諜記，黃帝以來皆有年數。稽其歷譜諜終始五德之傳，古文咸不同，乖異。夫子之弗論次其年月，豈虛哉！於是以五帝系諜、尚書集世紀黃帝以來訖共和為《世表》。

biǎo lüè
（表略）

zhāng fū zǐ wèn chǔ xiān shēng yuē: shī yán qì hòu jì jiē wú fù ér shēng. jīn àn zhū chuán jì xián yán yǒu fù, fù jiē huáng dì zi yě, dé wú yǔ shī miù qiū?
張夫子問褚先生曰：「詩言契、后稷皆無父而生。今案諸傳記咸言有父，父皆黃帝子也，得無與詩謬秋？」

chǔ xiān shēng yuē: bù rán. shī yán qì shēng yú luǎn, hòu jì rén jī zhě, yù jiàn qí yǒu tiān mìng jīng chéng zhī yì ěr. guǐ shén bù néng zì chéng, xū rén ér shēng, nài hé wú fù ér shēng hū! yī yán yǒu fù, yī yán wú fù, xìn yǐ chuán xìn, yí yǐ chuán yí, gù liǎng yán zhī. yáo zhī qì jì jiē xián rén, tiān zhī suǒ shēng, gù fēng zhī qì qī shí lǐ, hòu shí yú shì zhì tāng, wáng tiān xià. yáo zhī hòu jì zi sūn zhī hòu wáng yě, gù yì fēng zhī bǎi lǐ, qí hòu shì qiě qiān suì, zhì wén wáng ér yǒu tiān xià. shī chuán yuē: tāng zhī xiān wèi qì, wú fù ér shēng. qì mǔ yǔ zǐ mèi yù yú xuán qiū shuǐ, yǒu yàn xián luǎn duò zhī, qì mǔ dé, gù hán zhī, wù tūn zhī, jí shēng qì. qì shēng ér xián, yáo lì wèi sī tú, xìng zhī yuē zi shì. zi zhě zī zī, yì dà yě. shī rén měi ér sòng zhī yuē yīn shè máng máng, tiān mìng xuán niǎo, jiàng ér shēng shāng. shāng zhě zhì, yīn hào yě. wén wáng zhī xiān wèi hòu jì, hòu jì yì wú fù ér shēng. hòu jì mǔ wèi jiāng yuán, chū jiàn dà rén jī ér lǚ jiàn zhī, zhī yú shēn, zé shēng hòu jì. jiāng yuán yǐ wèi wú fù, jiàn ér qì zhī dào zhōng, niú yáng bì bù jiàn yě. bào zhī shān zhōng, shān zhě yǎng zhī. yòu juān zhī dà zé, niǎo fù xí shí zhī. jiāng yuán guài zhī, yú shì zhī qí tiān zǐ, nǎi qǔ zhǎng zhī. yáo zhī qí xián cái, lì yǐ wèi dà nóng, xìng zhī yuē jī shì. jī zhě, běn yě. shī rén měi ér sòng zhī yuē jué chū shēng mín, shēn xiū yì chéng, ér dào hòu jì zhī shǐ yě. kǒng zǐ yuē: xī zhě yáo mìng qì wèi zi shì, wèi yǒu tāng yě. mìng hòu jì wèi jī shì, wèi yǒu wén wáng yě. dài wáng mìng jì lì, míng tiān ruì yě. tài bó zhī wú, suì shēng yuán yě. tiān mìng nán yán, fēi shèng rén mò néng jiàn. shùn yǔ qì hòu jì jiē huáng dì zi sūn yě. huáng dì cè tiān mìng ér zhì tiān xià, dé zé shēn hòu shì, gù qí zi sūn jiē fù lì wèi tiān zǐ, shì tiān zhī bào yǒu dé yě. rén bù zhī, yǐ wèi fàn cóng bù yī pǐ fū qǐ ěr. fū bù yī pǐ fū ān néng wú gù ér qǐ wáng tiān xià hū? qí yǒu tiān mìng rán.
褚先生曰：「不然。《詩》言契生於卵，后稷人跡者，欲見其有天命精誠之意耳。鬼神不能自成，須人而生，柰何無父而生乎！一言有父，一言無父，信以傳信，疑以傳疑，故兩言之。堯知契、稷皆賢人，天之所生，故封之契七十里，後十餘世至湯，王天下。堯知后稷子孫之後王也，故益封之百里，其後世且千歲，至文王而有天下。《詩傳》曰：「湯之先為契，無父而生。契母與姊妹浴於玄丘水，有燕銜卵墮之，契母得，故含之，誤吞之，即生契。契生而賢，堯立為司徒，姓之曰子氏。子者茲；茲，益大也。詩人美而頌之曰「殷社芒芒，天命玄鳥，降而生商」。商者質，殷號也。文王之先為后稷，后稷亦無父而生。后稷母為姜嫄，出見大人跡而履踐之，知於身，則生后稷。姜嫄以為無父，賤而棄之道中，牛羊避不踐也。抱之山中，山者養之。又捐之大澤，鳥覆席食之。姜嫄怪之，於是知其天子，乃取長之。堯知其賢才，立以為大農，姓之曰姬氏。姬者，本也。詩人美而頌之曰「厥初生民」，深修益成，而道后稷之始也。」孔子曰：「昔者堯命契為子氏，為有湯也。命后稷為姬氏，為有文王也。大王命季歷，明天瑞也。太伯之吳，遂生源也。」天命難言，非聖人莫能見。舜、禹、契、后稷皆黃帝子孫也。黃帝策天命而治天下，德澤深後世，故其子孫皆復立為天子，是天之報有德也。人不知，以為氾從布衣匹夫起耳。夫布衣匹夫安能無故而起王天下乎？其有天命然。」

huáng dì hòu shì hé wáng tiān xià zhī jiǔ yuǎn xié?
「黃帝後世何王天下之久遠邪？」

yuē: chuán yún tiān xià zhī jūn wáng wèi wàn fū zhī qián shǒu qǐng shú mín zhī mìng zhě dì, yǒu fú wàn shì. huáng dì shì yě. wǔ zhèng míng zé xiū lǐ yì, yīn tiān shí jǔ bīng zhēng fá ér lì zhě wáng, yǒu fú qiān shì. shǔ wáng, huáng dì hòu shì yě, zhì jīn zài hàn xī nán wǔ qiān lǐ, cháng lái cháo jiàng, shū xiàn yú hàn, fēi yǐ qí xiān zhī yǒu dé, zé liú hòu shì xié? háng dào dé qǐ kě yǐ hū qiū zāi! rén jūn wáng zhě jǔ ér guān zhī. hàn dà jiāng jūn huò zi mèng míng guāng zhě, yì huáng dì hòu shì yě. cǐ kě wèi bó wén yuǎn jiàn zhě yán, gù nán wèi qiǎn wén zhě shuō yě. hé yǐ yán zhī? gǔ zhū hóu yǐ guó wèi xìng. huò zhě, guó míng yě. wǔ wáng fēng dì shū chù yú huò, hòu shì jìn xiàn gōng miè huò gōng, hòu shì wèi shù mín, wǎng lái jū píng yáng. píng yáng zài hé dōng, hé dōng jìn dì, fēn wèi wèi guó. yǐ shī yán zhī, yì kě wèi zhōu shì. zhōu qǐ hòu jì, hòu jì wú fù ér shēng. yǐ sān dài shì chuán yán zhī, hòu jì yǒu fù míng gāo xīn gāo xīn, huáng dì céng sūn. huáng dì zhōng shǐ chuán yuē: hàn xìng bǎi yǒu yú nián, yǒu rén bù duǎn bù zhǎng, chū yàn zhī xiāng, chí tiān xià zhī zhèng, shí yǒu yīng ér zhǔ, yù xíng chē. huò jiāng jūn zhě, běn jū píng yáng yàn. chén wèi láng shí, yǔ fāng shì kǎo gōng huì qí tíng xià, wèi chén yán. qǐ bù wěi zāi!
曰：「《傳》雲天下之君王為萬夫之黔首請贖民之命者帝，有福萬世。黃帝是也。五政明則修禮義，因天時舉兵征伐而利者王，有福千世。蜀王，黃帝後世也，至今在漢西南五千里，常來朝降，輸獻於漢，非以其先之有德，澤流後世邪？行道德豈可以忽秋哉！人君王者舉而觀之。漢大將軍霍子孟名光者，亦黃帝後世也。此可為博聞遠見者言，固難為淺聞者說也。何以言之？古諸侯以國為姓。霍者，國名也。武王封弟叔處於霍，後世晉獻公滅霍公，後世為庶民，往來居平陽。平陽在河東，河東晉地，分為衛國。以《詩》言之，亦可為周世。周起后稷，后稷無父而生。以三代世傳言之，后稷有父名高辛；高辛，黃帝曾孫。《黃帝終始傳》曰：「漢興百有餘年，有人不短不長，出燕之鄉，持天下之政，時有嬰兒主，欲行車。」霍將軍者，本居平陽燕。臣為郎時，與方士考功會旗亭下，為臣言。豈不偉哉！」

gāo xīn zhī yìn, dà qǐ zhēn xiáng. xiū jǐ tūn yì, shí niǔ xìng wáng. tiān mìng xuán niǎo, jiǎn qiū shēng shāng. jiāng yuán lǚ jī, zuò liú qí chāng. jù yīng lì yùn, hù yǒu xìng wáng. fēng yú zhōu zhào, xíng cuò chéng kāng. chū zhì zhī hòu, zhū hóu rì jiàng.
高辛之胤，大啟禎祥。脩己吞薏，石紐興王。天命玄鳥，簡秋生商。姜嫄履跡，祚流岐昌。俱膺歷運，互有興亡。風餘周召，刑措成康。出彘之後，諸侯日彊。