xī nán yí jūn zhǎng yǐ shén shù, yè láng zuì dà qí xī mí mò zhī shǔ yǐ shén shù, diān zuì dà zì diān yǐ běi jūn zhǎng yǐ shén shù, qióng dōu zuì dà: cǐ jiē tuí jié, gēng tián, yǒu yì jù. qí wài xī zì tóng shī yǐ dōng, běi zhì yè yú, míng wéi guī kūn míng, jiē biān fā, suí chù qiān xǐ, wú cháng chù, wú jūn zhǎng, dì fāng kě shǔ qiān lǐ. zì guī yǐ dōng běi, jūn zhǎng yǐ shén shù, xǐ zuó dōu zuì dà zì zuó yǐ dōng běi, jūn zhǎng yǐ shén shù, yá máng zuì dà. qí sú huò shì zhù, huò yí xǐ, zài shǔ zhī xī. zì yá máng yǐ dōng běi, jūn zhǎng yǐ shén shù, bái mǎ zuì dà, jiē dī lèi yě. cǐ jiē bā shǔ xī nán wài mán yí yě.
西南夷君长以什数,夜郎最大;其西靡莫之属以什数,滇最大;自滇以北君长以什数,邛都最大:此皆魋结,耕田,有邑聚。其外西自同师以东,北至楪榆,名为巂、昆明,皆编发,随畜迁徙,毋常处,毋君长,地方可数千里。自巂以东北,君长以什数,徙、筰都最大;自筰以东北,君长以什数,厓駹最大。其俗或士箸,或移徙,在蜀之西。自厓駹以东北,君长以什数,白马最大,皆氐类也。此皆巴蜀西南外蛮夷也。
shǐ chǔ wēi wáng shí, shǐ jiāng jūn zhuāng juē jiāng bīng xún jiāng shàng, lüè bā qián zhōng yǐ xī. zhuāng juē zhě, gù chǔ zhuāng wáng miáo yì yě. juē zhì diān chí, fāng sān bǎi lǐ, páng píng dì, féi ráo shù qiān lǐ, yǐ bīng wēi dìng shǔ chǔ. yù guī bào, huì qín jī duó chǔ bā qián zhōng jùn, dào sāi bù tōng, yīn hái, yǐ qí zhòng wáng diān, biàn fú, cóng qí sú, yǐ zhǎng zhī. qín shí cháng è lüè tōng wǔ chǐ dào, zhū cǐ guó pō zhì lì yān. shí yú suì, qín miè. jí hàn xìng, jiē qì cǐ guó ér kāi shǔ gù jiǎo. bā shǔ mín huò qiè chū shāng gǔ, qǔ qí zuó mǎ bó tóng máo niú, yǐ cǐ bā shǔ yīn fù.
始楚威王时,使将军庄蹻将兵循江上,略巴、黔中以西。庄蹻者,故楚庄王苗裔也。蹻至滇池,方三百里,旁平地,肥饶数千里,以兵威定属楚。欲归报,会秦击夺楚巴、黔中郡,道塞不通,因还,以其众王滇,变服,从其俗,以长之。秦时常頞略通五尺道,诸此国颇置吏焉。十馀岁,秦灭。及汉兴,皆弃此国而开蜀故徼。巴蜀民或窃出商贾,取其筰马、僰僮、髦牛,以此巴蜀殷富。
jiàn yuán liù nián, dà xíng wáng huī jī dōng yuè, dōng yuè shā wáng yǐng yǐ bào. huī yīn bīng wēi shǐ fān yáng lìng táng méng fēng zhǐ xiǎo nán yuè. nán yuè shí méng shǔ gǒu jiàng, méng wèn suǒ cóng lái, yuē" dào xī běi zāng kē, zāng kē jiāng guǎng shù lǐ, chū pān yú chéng xià". méng guī zhì cháng ān, wèn shǔ gǔ rén, gǔ rén yuē:" dú shǔ chū gǒu jiàng, duō chí qiè chū shì yè láng. yè láng zhě, lín zāng kē jiāng, jiāng guǎng bǎi yú bù, zú yǐ xíng chuán. nán yuè yǐ cái wù yì shǔ yè láng, xī zhì tóng shī, rán yì bù néng chén shǐ yě." méng nǎi shàng shū shuō shàng yuē:" nán yuè wáng huáng wū zuǒ dào, dì dōng xī wàn yú lǐ, míng wéi wài chén, shí yī zhōu zhǔ yě. jīn yǐ cháng shā yù zhāng wǎng, shuǐ dào duō jué, nán xíng. qiè wén yè láng suǒ yǒu jīng bīng, kě dé shí yú wàn, fú chuán zāng kē jiāng, chū qí bù yì, cǐ zhì yuè yī qí yě. chéng yǐ hàn zhī jiàng, bā shǔ zhī ráo, tōng yè láng dào, wèi zhì lì, yì shén." shàng xǔ zhī. nǎi bài méng wèi láng zhōng jiàng, jiāng qiān rén, shí zhòng wàn yú rén, cóng bā shǔ zuó guān rù, suì jiàn yè láng hóu duō tóng. méng hòu cì, yù yǐ wēi dé, yuē wèi zhì lì, shǐ qí zi wèi lìng. yè láng páng xiǎo yì jiē tān hàn zēng bó, yǐ wéi hàn dào xiǎn, zhōng bù néng yǒu yě, nǎi qiě tīng méng yuē. hái bào, nǎi yǐ wéi qián wéi jùn. fā bā shǔ zú zhì dào, zì bó dào zhǐ zāng kē jiāng. shǔ rén sī mǎ xiàng rú yì yán xī yí qióng zuó kě zhì jùn. shǐ xiàng rú yǐ láng zhōng jiàng wǎng yù, jiē rú nán yí, wèi zhì yī dū wèi, shí yú xiàn, shǔ shǔ.
建元六年,大行王恢击东越,东越杀王郢以报。恢因兵威使番阳令唐蒙风指晓南越。南越食蒙蜀枸酱,蒙问所从来,曰“道西北牂柯,牂柯江广数里,出番禺城下”。蒙归至长安,问蜀贾人,贾人曰:“独蜀出枸酱,多持窃出市夜郎。夜郎者,临牂柯江,江广百馀步,足以行船。南越以财物役属夜郎,西至同师,然亦不能臣使也。”蒙乃上书说上曰:“南越王黄屋左纛,地东西万馀里,名为外臣,实一州主也。今以长沙、豫章往,水道多绝,难行。窃闻夜郎所有精兵,可得十馀万,浮船牂柯江,出其不意,此制越一奇也。诚以汉之彊,巴蜀之饶,通夜郎道,为置吏,易甚。”上许之。乃拜蒙为郎中将,将千人,食重万馀人,从巴蜀筰关入,遂见夜郎侯多同。蒙厚赐,喻以威德,约为置吏,使其子为令。夜郎旁小邑皆贪汉缯帛,以为汉道险,终不能有也,乃且听蒙约。还报,乃以为犍为郡。发巴蜀卒治道,自僰道指牂柯江。蜀人司马相如亦言西夷邛、筰可置郡。使相如以郎中将往喻,皆如南夷,为置一都尉,十馀县,属蜀。
dàng shì shí, bā shǔ sì jùn tōng xī nán yí dào, shù zhuǎn xiāng xiǎng. shù suì, dào bù tōng, shì bà è lí shī sǐ zhě shén zhòng xī nán yí yòu shù fǎn, fā bīng xìng jī, hào fèi wú gōng. shàng huàn zhī, shǐ gōng sūn hóng wǎng shì wèn yān. hái duì, yán qí bù biàn. jí hóng wèi yù shǐ dài fū, shì shí fāng zhù shuò fāng yǐ jù hé zhú hú, hóng yīn shù yán xī nán yí hài, kě qiě bà, zhuān lì shì xiōng nú. shàng bà xī yí, dú zhì nán yí yè láng liǎng xiàn yī dū wèi, shāo lìng qián wéi zì bǎo jiù.
当是时,巴蜀四郡通西南夷道,戍转相饟。数岁,道不通,士罢饿离湿死者甚众;西南夷又数反,发兵兴击,秏费无功。上患之,使公孙弘往视问焉。还对,言其不便。及弘为御史大夫,是时方筑朔方以据河逐胡,弘因数言西南夷害,可且罢,专力事匈奴。上罢西夷,独置南夷夜郎两县一都尉,稍令犍为自葆就。
jí yuán shòu yuán nián, bó wàng hóu zhāng qiān shǐ dà xià lái, yán jū dà xià shí jiàn shǔ bù qióng zhú zhàng, shǐ wèn suǒ cóng lái, yuē" cóng dōng nán shēn dú guó, kě shǔ qiān lǐ, dé shǔ gǔ rén shì". huò wén qióng xī kě èr qiān lǐ yǒu shēn dú guó. qiān yīn shèng yán dà xià zài hàn xī nán, mù zhōng guó, huàn xiōng nú gé qí dào, chéng tōng shǔ, shēn dú guó dào biàn jìn, yǒu lì wú hài. yú shì tiān zǐ nǎi lìng wáng rán yú bǎi shǐ chāng lǚ yuè rén děng, shǐ jiān chū xī yí xī, zhǐ qiú shēn dú guó. zhì diān, diān wáng cháng qiāng nǎi liú, wèi qiú dào xī shí yú bèi. suì yú, jiē bì kūn míng, mò néng tōng shēn dú guó.
及元狩元年,博望侯张骞使大夏来,言居大夏时见蜀布、邛竹、杖,使问所从来,曰“从东南身毒国,可数千里,得蜀贾人市”。或闻邛西可二千里有身毒国。骞因盛言大夏在汉西南,慕中国,患匈奴隔其道,诚通蜀,身毒国道便近,有利无害。於是天子乃令王然于、柏始昌、吕越人等,使间出西夷西,指求身毒国。至滇,滇王尝羌乃留,为求道西十馀辈。岁馀,皆闭昆明,莫能通身毒国。
diān wáng yǔ hàn shǐ zhě yán yuē:" hàn shú yǔ wǒ dà?" jí yè láng hóu yì rán. yǐ dào bù tōng gù, gè zì yǐ wéi yī zhōu zhǔ, bù zhī hàn guǎng dà. shǐ zhě hái, yīn shèng yán diān dà guó, zú shì qīn fù. tiān zǐ zhù yì yān.
滇王与汉使者言曰:“汉孰与我大?”及夜郎侯亦然。以道不通故,各自以为一州主,不知汉广大。使者还,因盛言滇大国,足事亲附。天子注意焉。
jí zhì nán yuè fǎn, shàng shǐ chí yì hóu yīn qián wéi fā nán yí bīng. qiě lán jūn kǒng yuǎn xíng, páng guó lǔ qí lǎo ruò, nǎi yǔ qí zhòng fǎn, shā shǐ zhě jí qián wéi tài shǒu. hàn nǎi fā bā shǔ zuì rén cháng jī nán yuè zhě bā xiào wèi jī pò zhī. huì yuè yǐ pò, hàn bā xiào wèi bù xià, jí yǐn bīng hái, xíng zhū tóu lán. tóu lán, cháng gé diān dào zhě yě. yǐ píng tóu lán, suì píng nán yí wèi zāng kē jùn. yè láng hóu shǐ yǐ nán yuè, nán yuè yǐ miè, huì hái zhū fǎn zhě, yè láng suì rù cháo. shàng yǐ wéi yè láng wáng.
及至南越反,上使驰义侯因犍为发南夷兵。且兰君恐远行,旁国虏其老弱,乃与其众反,杀使者及犍为太守。汉乃发巴蜀罪人尝击南越者八校尉击破之。会越已破,汉八校尉不下,即引兵还,行诛头兰。头兰,常隔滇道者也。已平头兰,遂平南夷为牂柯郡。夜郎侯始倚南越,南越已灭,会还诛反者,夜郎遂入朝。上以为夜郎王。
nán yuè pò hòu, jí hàn zhū qiě lán qióng jūn, bìng shā zuó hóu, yá máng jiē zhèn kǒng, qǐng chén zhì lì. nǎi yǐ qióng dōu wèi yuè guī jùn, zuó dōu wèi shěn lí jùn, yá máng wèi wèn shān jùn, guǎng hàn xī bái mǎ wèi wǔ dū jùn.
南越破後,及汉诛且兰、邛君,并杀筰侯,厓駹皆振恐,请臣置吏。乃以邛都为越巂郡,筰都为沈犁郡,厓駹为汶山郡,广汉西白马为武都郡。
shàng shǐ wáng rán yú yǐ yuè pò jí zhū nán yí bīng wēi fēng yù diān wáng rù cháo. diān wáng zhě, qí zhòng shù wàn rén, qí páng dōng běi yǒu láo guāng mí mò, jiē tóng xìng xiāng fú, wèi kěn tīng. láo guāng mí mò shù qīn fàn shǐ zhě lì zú. yuán fēng èr nián, tiān zǐ fā bā shǔ bīng jī miè láo guāng mí mò, yǐ bīng lín diān. diān wáng shǐ shǒu shàn, yǐ gù fú zhū. diān wáng lí nán xī nán yí, jǔ guó jiàng, qǐng zhì lì rù cháo. yú shì yǐ wéi yì zhōu jùn, cì diān wáng wáng yìn, fù zhǎng qí mín.
上使王然于以越破及诛南夷兵威风喻滇王入朝。滇王者,其众数万人,其旁东北有劳洸、靡莫,皆同姓相扶,未肯听。劳洸、靡莫数侵犯使者吏卒。元封二年,天子发巴蜀兵击灭劳洸、靡莫,以兵临滇。滇王始首善,以故弗诛。滇王离难西南夷,举国降,请置吏入朝。於是以为益州郡,赐滇王王印,复长其民。
xī nán yí jūn zhǎng yǐ bǎi shù, dú yè láng diān shòu wáng yìn. diān xiǎo yì, zuì chǒng yān.
西南夷君长以百数,独夜郎、滇受王印。滇小邑,最宠焉。
tài shǐ gōng yuē: chǔ zhī xiān qǐ yǒu tiān lù zāi? zài zhōu wéi wén wáng shī, fēng chǔ. jí zhōu zhī shuāi, dì chēng wǔ qiān lǐ. qín miè zhū hòu, wéi chǔ miáo yì shàng yǒu diān wáng. hàn zhū xī nán yí, guó duō miè yǐ, wéi diān fù wèi chǒng wáng. rán nán yí zhī duān, jiàn gǒu jiàng pān yú, dà xià zhàng qióng zhú. xī yí hòu jiǎn, piāo fēn èr fāng, zú wèi qī jùn.
太史公曰:楚之先岂有天禄哉?在周为文王师,封楚。及周之衰,地称五千里。秦灭诸候,唯楚苗裔尚有滇王。汉诛西南夷,国多灭矣,唯滇复为宠王。然南夷之端,见枸酱番禺,大夏杖、邛竹。西夷後揃,剽分二方,卒为七郡。
xī nán wài jiǎo, zhuāng juē shǒu tōng. hàn yīn dà xià, nǎi mìng táng méng. láo guāng mí mò, yì sú shū fēng. yè láng zuì dà, qióng zuó chēng xióng. jí zhì jùn xiàn, wàn dài tuī gōng.
西南外徼,庄蹻首通。汉因大夏,乃命唐蒙。劳洸、靡莫,异俗殊风。夜郎最大,邛、筰称雄。及置郡县,万代推功。