hán zǐ yuē: rú yǐ wén luàn fǎ, ér xiá yǐ wǔ fàn jìn. èr zhě jiē jī, ér xué shì duō chēng yú shì yún. zhì rú yǐ shù qǔ zǎi xiàng qīng dài fū, fǔ yì qí shì zhǔ, gōng míng jù zhe yú chūn qiū, gù wú kě yán zhě. jí ruò jì cì yuán xiàn, lǘ xiàng rén yě, dú shū huái dú xíng jūn zǐ zhī dé, yì bù gǒu hé dāng shì, dāng shì yì xiào zhī. gù jì cì yuán xiàn zhōng shēn kōng shì péng hù, hè yī shū shí bù yàn. sǐ ér yǐ sì bǎi yú nián, ér dì zǐ zhì zhī bù juàn. jīn yóu xiá, qí xíng suī bù guǐ yú zhèng yì, rán qí yán bì xìn, qí xíng bì guǒ, yǐ nuò bì chéng, bù ài qí qū, fù shì zhī è kùn, jì yǐ cún wáng sǐ shēng yǐ, ér bù jīn qí néng, xiū fá qí dé, gài yì yǒu zú duō zhě yān.
韓子曰:「儒以文亂法,而俠以武犯禁。」二者皆譏,而學士多稱於世雲。至如以術取宰相卿大夫,輔翼其世主,功名俱着於春秋,固無可言者。及若季次、原憲,閭巷人也,讀書懷獨行君子之德,義不苟合當世,當世亦笑之。故季次、原憲終身空室蓬戶,褐衣疏食不厭。死而已四百餘年,而弟子志之不倦。今遊俠,其行雖不軌於正義,然其言必信,其行必果,已諾必誠,不愛其軀,赴士之戹困,既已存亡死生矣,而不矜其能,羞伐其德,蓋亦有足多者焉。
qiě huǎn jí, rén zhī suǒ shí yǒu yě. tài shǐ gōng yuē: xī zhě yú shùn jiǒng yú jǐng lǐn, yī yǐn fù yú dǐng zǔ, fù shuō nì yú fù xiǎn, lǚ shàng kùn yú jí jīn, yí wú zhì gù, bǎi lǐ fàn niú, zhòng ní wèi kuāng, cài sè chén cài. cǐ jiē xué shì suǒ wèi yǒu dào rén rén yě, yóu rán zāo cǐ zāi, kuàng yǐ zhōng cái ér shè luàn shì zhī mò liú hū? qí yù hài hé kě shèng dào zāi!
且緩急,人之所時有也。太史公曰:昔者虞舜窘於井廩,伊尹負於鼎俎,傅說匿於傅險,呂尚困於棘津,夷吾桎梏,百里飯牛,仲尼畏匡,菜色陳、蔡。此皆學士所謂有道仁人也,猶然遭此菑,況以中材而涉亂世之末流乎?其遇害何可勝道哉!
bǐ rén yǒu yán yuē: hé zhī rén yì, yǐ xiǎng qí lì zhě wèi yǒu dé. gù bó yí chǒu zhōu, è sǐ shǒu yáng shān, ér wén wǔ bù yǐ qí gù biǎn wáng zhí juē bào lì, qí tú sòng yì wú qióng. yóu cǐ guān zhī, qiè gōu zhě zhū, qiè guó zhě hóu, hóu zhī mén rén yì cún, fēi xū yán yě.
鄙人有言曰:「何知仁義,已饗其利者為有德。」故伯夷丑周,餓死首陽山,而文武不以其故貶王;跖、蹻暴戾,其徒誦義無窮。由此觀之,「竊鈎者誅,竊國者侯,侯之門仁義存」,非虛言也。
jīn jū xué huò bào zhǐ chǐ zhī yì, jiǔ gū yú shì, qǐ ruò bēi lùn chái sú, yǔ shì shěn fú ér qǔ róng míng zāi! ér bù yī zhī tú, shè qǔ yǔ rán nuò, qiān lǐ sòng yì, wèi sǐ bù gù shì, cǐ yì yǒu suǒ zhǎng, fēi gǒu ér yǐ yě. gù shì qióng jiǒng ér dé wěi mìng, cǐ qǐ fēi rén zhī suǒ wèi xián háo jiān zhě xié? chéng shǐ xiāng qū zhī xiá, yǔ jì cì yuán xiàn bǐ quán liàng lì, xiào gōng yú dāng shì, bù tóng rì ér lùn yǐ. yào yǐ gōng jiàn yán xìn, xiá kè zhī yì yòu hé kě shǎo zāi!
今拘學或抱咫尺之義,久孤於世,豈若卑論儕俗,與世沈浮而取榮名哉!而布衣之徒,設取予然諾,千里誦義,為死不顧世,此亦有所長,非苟而已也。故士窮窘而得委命,此豈非人之所謂賢豪間者邪?誠使鄉曲之俠,予季次、原憲比權量力,效功於當世,不同日而論矣。要以功見言信,俠客之義又曷可少哉!
gǔ bù yī zhī xiá, mí dé ér wén yǐ. jìn shì yán líng mèng cháng chūn shēn píng yuán xìn líng zhī tú, jiē yīn wáng zhě qīn shǔ, jí yú yǒu tǔ qīng xiàng zhī fù hòu, zhāo tiān xià xián zhě, xiǎn míng zhū hóu, bù kě wèi bù xián zhě yǐ. bǐ rú shùn fēng ér hū, shēng fēi jiā jí, qí yì jī yě. zhì rú lǘ xiàng zhī xiá, xiū xíng dǐ míng, shēng shī yú tiān xià, mò bù chēng xián, shì wèi nán ěr. rán rú mò jiē pái bìn bù zài. zì qín yǐ qián, pǐ fū zhī xiá, yān miè bù jiàn, yú shén hèn zhī. yǐ yú suǒ wén, hàn xìng yǒu zhū jiā tián zhòng wáng gōng jù mèng guō jiě zhī tú, suī shí gǎn dāng shì zhī wén wǎng, rán qí sī yì lián jié tuì ràng, yǒu zú chēng zhě. míng bù xū lì, shì bù xū fù. zhì rú péng dǎng zōng qiáng bǐ zhōu, shè cái yì pín, háo bào qīn líng gū ruò, zì yù zì kuài, yóu xiá yì chǒu zhī. yú bēi shì sú bù chá qí yì, ér wěi yǐ zhū jiā guō jiě děng lìng yǔ bào háo zhī tú tóng lèi ér gòng xiào zhī yě.
古布衣之俠,靡得而聞已。近世延陵、孟嘗、春申、平原、信陵之徒,皆因王者親屬,藉於有土卿相之富厚,招天下賢者,顯名諸侯,不可謂不賢者矣。比如順風而呼,聲非加疾,其埶激也。至如閭巷之俠,修行砥名,聲施於天下,莫不稱賢,是為難耳。然儒、墨皆排擯不載。自秦以前,匹夫之俠,湮滅不見,余甚恨之。以余所聞,漢興有朱家、田仲、王公、劇孟、郭解之徒,雖時扞當世之文罔,然其私義廉絜退讓,有足稱者。名不虛立,士不虛附。至如朋黨宗強比周,設財役貧,豪暴侵凌孤弱,恣欲自快,遊俠亦丑之。余悲世俗不察其意,而猥以朱家、郭解等令與暴豪之徒同類而共笑之也。
lǔ zhū jiā zhě, yǔ gāo zǔ tóng shí. lǔ rén jiē yǐ rú jiào, ér zhū jiā yòng xiá wén. suǒ cáng huó háo shì yǐ bǎi shù, qí yú yōng rén bù kě shèng yán. rán zhōng bù fá qí néng, xīn qí dé, zhū suǒ cháng shī, wéi kǒng jiàn zhī. zhèn rén bù shàn, xiān cóng pín jiàn shǐ. jiā wú yú cái, yī bù wán cǎi, shí bù chóng wèi, chéng bù guò qú niú. zhuān qū rén zhī jí, shén jǐ zhī sī. jì yīn tuō jì bù jiāng jūn zhī è, jí bù zūn guì, zhōng shēn bù jiàn yě. zì guān yǐ dōng, mò bù yán jǐng yuán jiāo yān.
魯朱家者,與高祖同時。魯人皆以儒教,而朱家用俠聞。所藏活豪士以百數,其餘庸人不可勝言。然終不伐其能,歆其德,諸所嘗施,唯恐見之。振人不贍,先從貧賤始。家無餘財,衣不完采,食不重味,乘不過軥牛。專趨人之急,甚己之私。既陰脫季布將軍之戹,及布尊貴,終身不見也。自關以東,莫不延頸原交焉。
chǔ tián zhòng yǐ xiá wén, xǐ jiàn, fù shì zhū jiā, zì yǐ wèi xíng fú jí. tián zhòng yǐ sǐ, ér luò yáng yǒu jù mèng. zhōu rén yǐ shāng jiǎ wèi zī, ér jù mèng yǐ rèn xiá xiǎn zhū hóu. wú chǔ fǎn shí, tiáo hóu wèi tài wèi, chéng chuán chē jiāng zhì hé nán, dé jù mèng, xǐ yuē: wú chǔ jǔ dà shì ér bù qiú mèng, wú zhī qí wú néng wèi yǐ yǐ. tiān xià sāo dòng, zǎi xiàng dé zhī ruò dé yī dí guó yún. jù mèng xíng dà lèi zhū jiā, ér hǎo bó, duō shào nián zhī xì. rán jù mèng mǔ sǐ, zì yuǎn fāng sòng sàng gài qiān shèng. jí jù mèng sǐ, jiā wú yú shí jīn zhī cái. ér fú lí rén wáng mèng yì yǐ xiá chēng jiāng huái zhī jiān.
楚田仲以俠聞,喜劍,父事朱家,自以為行弗及。田仲已死,而雒陽有劇孟。周人以商賈為資,而劇孟以任俠顯諸侯。吳楚反時,條侯為太尉,乘傳車將至河南,得劇孟,喜曰:「吳楚舉大事而不求孟,吾知其無能為已矣。」天下騷動,宰相得之若得一敵國雲。劇孟行大類朱家,而好博,多少年之戲。然劇孟母死,自遠方送喪蓋千乘。及劇孟死,家無餘十金之財。而符離人王孟亦以俠稱江淮之間。
shì shí jì nán jiàn shì chén zhōu yōng yì yǐ háo wén, jǐng dì wén zhī, shǐ shǐ jǐn zhū cǐ shǔ. qí hòu dài zhū bái liáng hán wú pì yáng dí xuē xiōng shǎn hán rú fēn fēn fù chū yān.
是時濟南瞷氏、陳周庸亦以豪聞,景帝聞之,使使盡誅此屬。其後代諸白、梁韓無辟、陽翟薛兄、陝韓孺紛紛復出焉。
guō jiě, zhǐ rén yě, zì wēng bó, shàn xiāng rén zhě xǔ fù wài sūn yě. jiě fù yǐ rèn xiá, xiào wén shí zhū sǐ. jiě wèi rén duǎn xiǎo jīng hàn, bù yǐn jiǔ. shǎo shí yīn zéi, kǎi bù kuài yì, shēn suǒ shā shén zhòng. yǐ qū jiè jiāo bào chóu, cáng mìng zuò jiān piāo gōng, xiū zhù qián jué zhǒng, gù bù kě shèng shù. shì yǒu tiān xìng, jiǒng jí cháng dé tuō, ruò yù shè. jí jiě nián zhǎng, gèng zhé jié wèi jiǎn, yǐ dé bào yuàn, hòu shī ér báo wàng. rán qí zì xǐ wèi xiá yì shén. jì yǐ zhèn rén zhī mìng, bù jīn qí gōng, qí yīn zéi zhe yú xīn, zú fā yú yá zì rú gù yún. ér shào nián mù qí xíng, yì zhé wèi bào chóu, bù shǐ zhī yě. jiě zǐ zi fù jiě zhī shì, yǔ rén yǐn, shǐ zhī jué. fēi qí rèn, qiáng bì guàn zhī. rén nù, bá dāo cì shā jiě zǐ zi, wáng qù. jiě zǐ nù yuē: yǐ wēng bó zhī yì, rén shā wú zi, zéi bù dé. qì qí shī yú dào, fú zàng, yù yǐ rǔ jiě. jiě shǐ rén wēi zhī zéi chù. zéi jiǒng zì guī, jù yǐ shí gào jiě. jiě yuē: gōng shā zhī gù dāng, wú ér bù zhí. suì qù qí zéi, zuì qí zǐ zi, nǎi shōu ér zàng zhī. zhū gōng wén zhī, jiē duō jiě zhī yì, yì fù yān.
郭解,軹人也,字翁伯,善相人者許負外孫也。解父以任俠,孝文時誅死。解為人短小精悍,不飲酒。少時陰賊,慨不快意,身所殺甚眾。以軀借交報仇,藏命作奸剽攻,休鑄錢掘冢,固不可勝數。適有天幸,窘急常得脫,若遇赦。及解年長,更折節為儉,以德報怨,厚施而薄望。然其自喜為俠益甚。既已振人之命,不矜其功,其陰賊着於心,卒發於睚眥如故云。而少年慕其行,亦輒為報仇,不使知也。解姊子負解之勢,與人飲,使之嚼。非其任,強必灌之。人怒,拔刀刺殺解姊子,亡去。解姊怒曰:「以翁伯之義,人殺吾子,賊不得。」棄其屍於道,弗葬,欲以辱解。解使人微知賊處。賊窘自歸,具以實告解。解曰:「公殺之固當,吾兒不直。」遂去其賊,罪其姊子,乃收而葬之。諸公聞之,皆多解之義,益附焉。
jiě chū rù, rén jiē bì zhī. yǒu yī rén dú jī jù shì zhī, jiě qiǎn rén wèn qí míng xìng. kè yù shā zhī. jiě yuē: jū yì wū zhì bù jiàn jìng, shì wú dé bù xiū yě, bǐ hé zuì! nǎi yīn shǔ wèi shǐ yuē: shì rén, wú suǒ jí yě, zhì jiàn gèng shí tuō zhī. měi zhì jiàn gèng, shù guò, lì fú qiú. guài zhī, wèn qí gù, nǎi jiě shǐ tuō zhī. jī jù zhě nǎi ròu tǎn xiè zuì. shào nián wén zhī, yù yì mù jiě zhī xíng.
解出入,人皆避之。有一人獨箕倨視之,解遣人問其名姓。客欲殺之。解曰:「居邑屋至不見敬,是吾德不修也,彼何罪!」乃陰屬尉史曰:「是人,吾所急也,至踐更時脫之。」每至踐更,數過,吏弗求。怪之,問其故,乃解使脫之。箕踞者乃肉袒謝罪。少年聞之,愈益慕解之行。
luò yáng rén yǒu xiāng chóu zhě, yì zhōng xián háo jū jiān zhě yǐ shí shù, zhōng bù tīng. kè nǎi jiàn guō jiě. jiě yè jiàn chóu jiā, chóu jiā qū tīng jiě. jiě nǎi wèi chóu jiā yuē: wú wén luò yáng zhū gōng zài cǐ jiān, duō bù tīng zhě. jīn zi xìng ér tīng jiě, jiě nài hé nǎi cóng tā xiàn duó rén yì zhōng xián dài fū quán hū! nǎi yè qù, bù shǐ rén zhī, yuē: qiě wú yòng, dài wǒ qù, lìng luò yáng háo jū qí jiān, nǎi tīng zhī.
雒陽人有相仇者,邑中賢豪居間者以十數,終不聽。客乃見郭解。解夜見仇家,仇家曲聽解。解乃謂仇家曰:「吾聞雒陽諸公在此間,多不聽者。今子幸而聽解,解柰何乃從他縣奪人邑中賢大夫權乎!」乃夜去,不使人知,曰:「且無用,待我去,令雒陽豪居其間,乃聽之。」
jiě zhí gōng jìng, bù gǎn chéng chē rù qí xiàn tíng. zhī páng jùn guó, wèi rén qǐng qiú shì, shì kě chū, chū zhī bù kě zhě, gè yàn qí yì, rán hòu nǎi gǎn cháng jiǔ shí. zhū gōng yǐ gù yán zhòng zhī, zhēng wèi yòng. yì zhōng shào nián jí páng jìn xiàn xián háo, yè bàn guò mén cháng shí yú chē, qǐng dé jiě kè shè yǎng zhī.
解執恭敬,不敢乘車入其縣廷。之旁郡國,為人請求事,事可出,出之;不可者,各厭其意,然後乃敢嘗酒食。諸公以故嚴重之,爭為用。邑中少年及旁近縣賢豪,夜半過門常十餘車,請得解客舍養之。
jí xǐ háo fù mào líng yě, jiě jiā pín, bù zhōng zī, lì kǒng, bù gǎn bù xǐ. wèi jiāng jūn wèi yán: guō jiě jiā pín bù zhōng xǐ. shàng yuē: bù yī quán zhì shǐ jiāng jūn wèi yán, cǐ qí jiā bù pín. jiě jiā suì xǐ. zhū gōng sòng zhě chū qiān yú wàn. zhǐ rén yáng jì zhǔ zi wèi xiàn yuàn, jǔ xǐ jiě. jiě xiōng zi duàn yáng yuàn tóu. yóu cǐ yáng shì yǔ guō shì wèi chóu.
及徙豪富茂陵也,解家貧,不中訾,吏恐,不敢不徙。衛將軍為言:「郭解家貧不中徙。」上曰:「布衣權至使將軍為言,此其家不貧。」解家遂徙。諸公送者出千餘萬。軹人楊季主子為縣掾,舉徙解。解兄子斷楊掾頭。由此楊氏與郭氏為仇。
jiě rù guān, guān zhōng xián háo zhī yǔ bù zhī, wén qí shēng, zhēng jiāo huān jiě. jiě wèi rén duǎn xiǎo, bù yǐn jiǔ, chū wèi cháng yǒu qí. yǐ yòu shā yáng jì zhǔ. yáng jì zhǔ jiā shàng shū, rén yòu shā zhī què xià. shàng wén, nǎi xià lì bǔ jiě. jiě wáng, zhì qí mǔ jiā shì xià yáng, shēn zhì lín jìn. lín jìn jí shǎo gōng sù bù zhī jiě, jiě mào, yīn qiú chū guān. jí shǎo gōng yǐ chū jiě, jiě zhuǎn rù tài yuán, suǒ guò zhé gào zhǔ rén jiā. lì zhú zhī, jī zhì jí shǎo gōng. shǎo gōng zì shā, kǒu jué. jiǔ zhī, nǎi dé jiě. qióng zhì suǒ fàn, wèi jiě suǒ shā, jiē zài shè qián. zhǐ yǒu rú shēng shì shǐ zhě zuò, kè yù guō jiě, shēng yuē: guō jiě zhuān yǐ jiān fàn gōng fǎ, hé wèi xián! jiě kè wén, shā cǐ shēng, duàn qí shé. lì yǐ cǐ zé jiě, jiě shí bù zhī shā zhě. shā zhě yì jìng jué, mò zhī wèi shuí. lì zòu jiě wú zuì. yù shǐ dài fū gōng sūn hóng yì yuē: jiě bù yī wèi rèn xiá xíng quán, yǐ yá zì shā rén, jiě suī fú zhī, cǐ zuì shén yú jiě shā zhī. dāng dà nì wú dào. suì zú guō jiě wēng bó.
解入關,關中賢豪知與不知,聞其聲,爭交驩解。解為人短小,不飲酒,出未嘗有騎。已又殺楊季主。楊季主家上書,人又殺之闕下。上聞,乃下吏捕解。解亡,置其母家室夏陽,身至臨晉。臨晉籍少公素不知解,解冒,因求出關。籍少公已出解,解轉入太原,所過輒告主人家。吏逐之,跡至籍少公。少公自殺,口絕。久之,乃得解。窮治所犯,為解所殺,皆在赦前。軹有儒生侍使者坐,客譽郭解,生曰:「郭解專以奸犯公法,何謂賢!」解客聞,殺此生,斷其舌。吏以此責解,解實不知殺者。殺者亦竟絕,莫知為誰。吏奏解無罪。御史大夫公孫弘議曰:「解布衣為任俠行權,以睚眥殺人,解雖弗知,此罪甚於解殺之。當大逆無道。」遂族郭解翁伯。
zì shì zhī hòu, wèi xiá zhě jí zhòng, áo ér wú zú shù zhě. rán guān zhōng zhǎng ān fán zhòng zi, huái lǐ zhào wáng sūn, zhǎng líng gāo gōng zǐ, xī hé guō gōng zhòng, tài yuán lǔ gōng rú, lín huái ér zhǎng qīng, dōng yáng tián jūn rú, suī wèi xiá ér qūn qūn yǒu tuì ràng jūn zǐ zhī fēng. zhì ruò běi dào yáo shì, xī dào zhū dù, nán dào chóu jǐng, dōng dào zhào tā yǔ gōng zǐ, nán yáng zhào diào zhī tú, cǐ dào zhí jū mín jiān zhě ěr, hé zú dào zāi! cǐ nǎi xiāng zhě zhū jiā zhī xiū yě.
自是之後,為俠者極眾,敖而無足數者。然關中長安樊仲子,槐里趙王孫,長陵高公子,西河郭公仲,太原鹵公孺,臨淮兒長卿,東陽田君孺,雖為俠而逡逡有退讓君子之風。至若北道姚氏,西道諸杜,南道仇景,東道趙他、羽公子,南陽趙調之徒,此盜跖居民間者耳,曷足道哉!此乃鄉者朱家之羞也。
tài shǐ gōng yuē: wú shì guō jiě, zhuàng mào bù jí zhōng rén, yán yǔ bù zú cǎi zhě. rán tiān xià wú xián yǔ bù xiào, zhī yǔ bù zhī, jiē mù qí shēng, yán xiá zhě jiē yǐn yǐ wèi míng. yàn yuē: rén mào róng míng, qǐ yǒu jì hū! yú xì, xī zāi!
太史公曰:吾視郭解,狀貌不及中人,言語不足采者。然天下無賢與不肖,知與不知,皆慕其聲,言俠者皆引以為名。諺曰:「人貌榮名,豈有既乎!」於戲,惜哉!
yóu xiá háo jù, jí jí yǒu shēng. quán xíng zhōu lǐ, lì zhé gōng qīng. zhū jiā tuō jì, jù mèng dìng qīng. jí rén zhī nán, miǎn chóu yú gèng. wěi zāi wēng bó, rén mào róng míng.
遊俠豪倨,藉藉有聲。權行州里,力折公卿。朱家脫季,劇孟定傾。急人之難,免讎於更。偉哉翁伯,人貌榮名。