yuè wáng gōu jiàn, qí xiān yǔ zhī miáo yì, ér xià hòu dì shào kāng zhī shù zǐ yě. fēng yú huì jī, yǐ fèng shǒu yǔ zhī sì. wén shēn duàn fà, pī cǎo lái ér yì yān. hòu èr shí yú shì, zhì yú yǔn cháng. yún: yú, yǔ fā shēng yě. yǔn cháng zhī shí, yǔ wú wáng hé lú zhàn ér xiāng yuàn fá. yǔn cháng zú, zi gōu jiàn lì, shì wèi yuè wáng.
越王勾踐,其先禹之苗裔,而夏後帝少康之庶子也。封於會稽,以奉守禹之祀。文身斷髮,披草萊而邑焉。後二十餘世,至於允常。云:「於,語發聲也。」允常之時,與吳王闔廬戰而相怨伐。允常卒,子勾踐立,是為越王。
yuán nián, wú wáng hé lú wén yǔn cháng sǐ, nǎi xìng shī fá yuè. yuè wáng gōu jiàn shǐ sǐ shì tiāo zhàn, sān xíng, zhì wú chén, hū ér zì jǐng. wú shī guān zhī, yuè yīn xí jī wú shī, wú shī bài yú zuì lǐ, shè shāng wú wáng hé lú. hé lú qiě sǐ, gào qí zi fū chāi yuē: bì wú wàng yuè.
元年,吳王闔廬聞允常死,乃興師伐越。越王勾踐使死士挑戰,三行,至吳陳,呼而自剄。吳師觀之,越因襲擊吳師,吳師敗於槜李,射傷吳王闔廬。闔廬且死,告其子夫差曰:「必毋忘越。」
sān nián, gōu jiàn wén wú wáng fū chāi rì yè lè bīng, qiě yǐ bào yuè, yuè yù xiān wú wèi fā wǎng fá zhī. fàn lǐ jiàn yuē: bù kě. chén wén bīng zhě xiōng qì yě, zhàn zhě nì dé yě, zhēng zhě shì zhī mò yě. yīn móu nì dé, hǎo yòng xiōng qì, shì shēn yú suǒ mò, shàng dì jìn zhī, xíng zhě bù lì. yuè wáng yuē: wú yǐ jué zhī yǐ. suì xìng shī. wú wáng wén zhī, xī fā jīng bīng jī yuè, bài zhī fū jiāo. yuè wáng nǎi yǐ yú bīng wǔ qiān rén bǎo qī yú huì jī. wú wáng zhuī ér wéi zhī.
三年,勾踐聞吳王夫差日夜勒兵,且以報越,越欲先吳未發往伐之。范蠡諫曰:「不可。臣聞兵者兇器也,戰者逆德也,爭者事之末也。陰謀逆德,好用兇器,試身於所末,上帝禁之,行者不利。」越王曰:「吾已決之矣。」遂興師。吳王聞之,悉發精兵擊越,敗之夫椒。越王乃以餘兵五千人保棲於會稽。吳王追而圍之。
yuè wáng wèi fàn lǐ yuē: yǐ bù tīng zi gù zhì yú cǐ, wèi zhī nài hé? lí duì yuē: chí mǎn zhě yǔ tiān, dìng qīng zhě yǔ rén, jié shì zhě yǐ dì. bēi cí hòu lǐ yǐ yí zhī, bù xǔ, ér shēn yǔ zhī shì. gōu jiàn yuē: nuò. nǎi lìng dài fū zhǒng xíng chéng yú wú, xī xíng dùn shǒu yuē: jūn wáng wáng chén gōu jiàn shǐ péi chén zhǒng gǎn gào xià zhí shì: gōu jiàn qǐng wèi chén, qī wèi qiè. wú wáng jiāng xǔ zhī. zi xū yán yú wú wáng yuē: tiān yǐ yuè cì wú, wù xǔ yě. zhǒng hái, yǐ bào gōu jiàn. gōu jiàn yù shā qī zǐ, fán bǎo qì, chù zhàn yǐ sǐ. zhǒng zhǐ gōu jiàn yuē: fū wú tài zǎi pǐ tān, kě yòu yǐ lì, qǐng jiān xíng yán zhī. yú shì gōu jiàn yǐ měi nǚ bǎo qì lìng zhǒng jiān xiàn wú tài zǎi pǐ. pǐ shòu, nǎi jiàn dài fū zhǒng yú wú wáng. zhǒng dùn shǒu yán yuē: yuán dài wáng shè gōu jiàn zhī zuì, jǐn rù qí bǎo qì. bù xìng bù shè, gōu jiàn jiāng jǐn shā qí qī zǐ, fán qí bǎo qì, xī wǔ qiān rén chù zhàn, bì yǒu dāng yě. pǐ yīn shuō wú wáng yuē: yuè yǐ fú wèi chén, ruò jiāng shè zhī, cǐ guó zhī lì yě. wú wáng jiāng xǔ zhī. zi xū jìn jiàn yuē: jīn bù miè yuè, hòu bì huǐ zhī. gōu jiàn xián jūn, zhǒng lí liáng chén, ruò fǎn guó, jiāng wèi luàn. wú wáng fú tīng, zú shè yuè, bà bīng ér guī.
越王謂范蠡曰:「以不聽子故至於此,為之柰何?」蠡對曰:「持滿者與天,定傾者與人,節事者以地。卑辭厚禮以遺之,不許,而身與之市。」勾踐曰:「諾。」乃令大夫種行成於吳,膝行頓首曰:「君王亡臣勾踐使陪臣種敢告下執事:勾踐請為臣,妻為妾。」吳王將許之。子胥言於吳王曰:「天以越賜吳,勿許也。」種還,以報勾踐。勾踐欲殺妻子,燔寶器,觸戰以死。種止勾踐曰:「夫吳太宰嚭貪,可誘以利,請間行言之。」於是勾踐以美女寶器令種間獻吳太宰嚭。嚭受,乃見大夫種於吳王。種頓首言曰:「原大王赦勾踐之罪,盡入其寶器。不幸不赦,勾踐將盡殺其妻子,燔其寶器,悉五千人觸戰,必有當也。」嚭因說吳王曰:「越以服為臣,若將赦之,此國之利也。」吳王將許之。子胥進諫曰:「今不滅越,後必悔之。勾踐賢君,種、蠡良臣,若反國,將為亂。」吳王弗聽,卒赦越,罷兵而歸。
gōu jiàn zhī kùn huì jī yě, kuì rán tàn yuē: wú zhōng yú cǐ hū? zhǒng yuē: tāng xì xià tái, wén wáng qiú yǒu lǐ, jìn zhòng ěr le dí, qí xiǎo bái le jǔ, qí zú wáng bà. yóu shì guān zhī, hé jù bù wèi fú hū?
勾踐之困會稽也,喟然嘆曰:「吾終於此乎?」種曰:「湯系夏台,文王囚羑里,晉重耳餎翟,齊小白餎莒,其卒王霸。由是觀之,何遽不為福乎?」
wú jì shè yuè, yuè wáng gōu jiàn fǎn guó, nǎi kǔ shēn jiāo sī, zhì dǎn yú zuò, zuò wò jí yǎng dǎn, yǐn shí yì cháng dǎn yě. yuē: nǚ wàng huì jī zhī chǐ xié? shēn zì gēng zuò, fū rén zì zhī, shí bù jiā ròu, yī bù zhòng cǎi, zhé jié xià xián rén, hòu yù bīn kè, zhèn pín diào sǐ, yǔ bǎi xìng tóng qí láo. yù shǐ fàn lǐ zhì guó zhèng, lí duì yuē: bīng jiǎ zhī shì, zhǒng bù rú lí tián fǔ guó jiā, qīn fù bǎi xìng, lí bù rú zhǒng. yú shì jǔ guó zhèng shǔ dài fū zhǒng, ér shǐ fàn lǐ yǔ dài fū zhè jī xíng chéng, wèi zhì yú wú. èr suì ér wú guī lí.
吳既赦越,越王勾踐反國,乃苦身焦思,置膽於坐,坐臥即仰膽,飲食亦嘗膽也。曰:「女忘會稽之恥邪?」身自耕作,夫人自織,食不加肉,衣不重采,折節下賢人,厚遇賓客,振貧吊死,與百姓同其勞。欲使范蠡治國政,蠡對曰:「兵甲之事,種不如蠡;填撫國家,親附百姓,蠡不如種。」於是舉國政屬大夫種,而使范蠡與大夫柘稽行成,為質於吳。二歲而吳歸蠡。
gōu jiàn zì huì jī guī qī nián, fǔ xún qí shì mín, yù yòng yǐ bào wú. dài fū féng tóng jiàn yuē: guó xīn liú wáng, jīn nǎi fù yīn gěi, shàn shì bèi lì, wú bì jù, jù zé nán bì zhì. qiě zhì niǎo zhī jī yě, bì nì qí xíng. jīn fū wú bīng jiā qí jìn, yuàn shēn yú chǔ yuè, míng gāo tiān xià, shí hài zhōu shì, dé shǎo ér gōng duō, bì yín zì jīn. wèi yuè jì, mò ruò jié qí, qīn chǔ, fù jìn, yǐ hòu wú. wú zhī zhì guǎng, bì qīng zhàn. shì wǒ lián qí quán, sān guó fá zhī, yuè chéng qí bì, kě kè yě. gōu jiàn yuē: shàn.
勾踐自會稽歸七年,拊循其士民,欲用以報吳。大夫逢同諫曰:「國新流亡,今乃復殷給,繕飾備利,吳必懼,懼則難必至。且鷙鳥之擊也,必匿其形。今夫吳兵加齊、晉,怨深於楚、越,名高天下,實害周室,德少而功多,必淫自矜。為越計,莫若結齊,親楚,附晉,以厚吳。吳之志廣,必輕戰。是我連其權,三國伐之,越承其弊,可克也。」勾踐曰:「善。」
jū èr nián, wú wáng jiāng fá qí. zi xū jiàn yuē: wèi kě. chén wén gōu jiàn shí bù chóng wèi, yǔ bǎi xìng tóng kǔ lè. cǐ rén bù sǐ, bì wèi guó huàn. wú yǒu yuè, fù xīn zhī jí, qí yǔ wú, jiè lù yě. yuán wáng shì qí xiān yuè. wú wáng fú tīng, suì fá qí, bài zhī ài líng, lǔ qí gāo guó yǐ guī. ràng zi xū. zi xū yuē: wáng wú xǐ! wáng nù, zi xū yù zì shā, wáng wén ér zhǐ zhī. yuè dài fū zhǒng yuē: chén guān wú wáng zhèng jiāo yǐ, qǐng shì cháng zhī dài sù, yǐ bo qí shì. qǐng dài, wú wáng yù yǔ, zi xū jiàn wù yǔ, wáng suì yǔ zhī, yuè nǎi sī xǐ. zi xū yán yuē: wáng bù tīng jiàn, hòu sān nián wú qí xū hū! tài zǎi pǐ wén zhī, nǎi shù yǔ zi xū zhēng yuè yì, yīn chán zi xū yuē: wǔ yuán mào zhōng ér shí rěn rén, qí fù xiōng bù gù, ān néng gù wáng? wáng qián yù fá qí, yuán jiàng jiàn, yǐ ér yǒu gōng, yòng shì fǎn yuàn wáng. wáng bù bèi wǔ yuán, yuán bì wèi luàn. yǔ féng tóng gòng móu, chán zhī wáng. wáng shǐ bù cóng, nǎi shǐ zi xū yú qí, wén qí tuō zi yú bào shì, wáng nǎi dà nù, yuē: wǔ yuán guǒ qī guǎ rén! yì fǎn, shǐ rén cì zi xū shǔ lòu jiàn yǐ zì shā. zi xū dà xiào yuē: wǒ lìng ér fù bà, wǒ yòu lì ruò, ruò chū yù fēn wú guó bàn yǔ wǒ, wǒ bù shòu, yǐ, jīn ruò fǎn yǐ chán zhū wǒ. jiē hū, jiē hū, yī rén gù bù néng dú lì! bào shǐ zhě yuē: bì qǔ wú yǎn zhì wú dōng mén, yǐ guān yuè bīng rù yě! yú shì wú rèn pǐ zhèng.
居二年,吳王將伐齊。子胥諫曰:「未可。臣聞勾踐食不重味,與百姓同苦樂。此人不死,必為國患。吳有越,腹心之疾,齊與吳,疥甪也。原王釋齊先越。」吳王弗聽,遂伐齊,敗之艾陵,虜齊高、國以歸。讓子胥。子胥曰:「王毋喜!」王怒,子胥欲自殺,王聞而止之。越大夫種曰:「臣觀吳王政驕矣,請試嘗之貸粟,以卜其事。」請貸,吳王欲與,子胥諫勿與,王遂與之,越乃私喜。子胥言曰:「王不聽諫,後三年吳其墟乎!」太宰嚭聞之,乃數與子胥爭越議,因讒子胥曰:「伍員貌忠而實忍人,其父兄不顧,安能顧王?王前欲伐齊,員彊諫,已而有功,用是反怨王。王不備伍員,員必為亂。」與逢同共謀,讒之王。王始不從,乃使子胥於齊,聞其託子於鮑氏,王乃大怒,曰:「伍員果欺寡人!」役反,使人賜子胥屬鏤劍以自殺。子胥大笑曰:「我令而父霸,我又立若,若初欲分吳國半予我,我不受,已,今若反以讒誅我。嗟乎,嗟乎,一人固不能獨立!」報使者曰:「必取吾眼置吳東門,以觀越兵入也!」於是吳任嚭政。
jū sān nián, gōu jiàn zhào fàn lǐ yuē: wú yǐ shā zi xū, dǎo yú zhě zhòng, kě hū? duì yuē: wèi kě.
居三年,勾踐召范蠡曰:「吳已殺子胥,導諛者眾,可乎?」對曰:「未可。」
zhì míng nián chūn, wú wáng běi huì zhū hóu yú huáng chí, wú guó jīng bīng cóng wáng, wéi dú lǎo ruò yǔ tài zǐ liú shǒu. gōu jiàn fù wèn fàn lǐ, lí yuē kě yǐ. nǎi fā xí liú èr qiān rén, jiào shì sì wàn rén, jūn zǐ liù qiān rén, zhū yù qiān rén, fá wú. wú shī bài, suì shā wú tài zǐ. wú gào jí yú wáng, wáng fāng huì zhū hóu yú huáng chí, jù tiān xià wén zhī, nǎi mì zhī. wú wáng yǐ méng huáng chí, nǎi shǐ rén hòu lǐ yǐ qǐng chéng yuè. yuè zì dù yì wèi néng miè wú, nǎi yǔ wú píng.
至明年春,吳王北會諸侯於黃池,吳國精兵從王,惟獨老弱與太子留守。勾踐復問范蠡,蠡曰「可矣」。乃發習流二千人,教士四萬人,君子六千人,諸御千人,伐吳。吳師敗,遂殺吳太子。吳告急於王,王方會諸侯於黃池,懼天下聞之,乃祕之。吳王已盟黃池,乃使人厚禮以請成越。越自度亦未能滅吳,乃與吳平。
qí hòu sì nián, yuè fù fá wú. wú shì mín bà bì, qīng ruì jǐn sǐ yú qí jìn. ér yuè dà pò wú, yīn ér liú wéi zhī sān nián, wú shī bài, yuè suì fù qī wú wáng yú gū sū zhī shān. wú wáng shǐ gōng sūn xióng ròu tǎn xī xíng ér qián, qǐng chéng yuè wáng yuē: gū chén fū chāi gǎn bù fù xīn, yì rì cháng dé zuì yú huì jī, fū chāi bù gǎn nì mìng, dé yǔ jūn wáng chéng yǐ guī. jīn jūn wáng jǔ yù zhǐ ér zhū gū chén, gū chén wéi mìng shì tīng, yì zhě yì yù rú huì jī zhī shè gū chén zhī zuì hū? gōu jiàn bù rěn, yù xǔ zhī. fàn lǐ yuē: huì jī zhī shì, tiān yǐ yuè cì wú, wú bù qǔ. jīn tiān yǐ wú cì yuè, yuè qí kě nì tiān hū? qiě fú jūn wáng zǎo cháo yàn bà, fēi wèi wú xié? móu zhī èr shí èr nián, yī dàn ér qì zhī, kě hū? qiě fú tiān yǔ fú qǔ, fǎn shòu qí jiù. fá kē zhě qí zé bù yuǎn, jūn wàng huì jī zhī è hū? gōu jiàn yuē: wú yù tīng zi yán, wú bù rěn qí shǐ zhě. fàn lǐ nǎi gǔ jìn bīng, yuē: wáng yǐ shǔ zhèng yú zhí shì, shǐ zhě qù, bù zhě qiě dé zuì. wú shǐ zhě qì ér qù. gōu jiàn lián zhī, nǎi shǐ rén wèi wú wáng yuē: wú zhì wáng yǒng dōng, jūn bǎi jiā. wú wáng xiè yuē: wú lǎo yǐ, bù néng shì jūn wáng! suì zì shā. nǎi bì qí miàn, yuē: wú wú miàn yǐ jiàn zi xū yě! yuè wáng nǎi zàng wú wáng ér zhū tài zǎi pǐ.
其後四年,越復伐吳。吳士民罷弊,輕銳盡死於齊、晉。而越大破吳,因而留圍之三年,吳師敗,越遂復棲吳王於姑蘇之山。吳王使公孫雄肉袒膝行而前,請成越王曰:「孤臣夫差敢布腹心,異日嘗得罪於會稽,夫差不敢逆命,得與君王成以歸。今君王舉玉趾而誅孤臣,孤臣惟命是聽,意者亦欲如會稽之赦孤臣之罪乎?」勾踐不忍,欲許之。范蠡曰:「會稽之事,天以越賜吳,吳不取。今天以吳賜越,越其可逆天乎?且夫君王蚤朝晏罷,非為吳邪?謀之二十二年,一旦而棄之,可乎?且夫天與弗取,反受其咎。『伐柯者其則不遠』,君忘會稽之戹乎?」勾踐曰:「吾欲聽子言,吾不忍其使者。」范蠡乃鼓進兵,曰:「王已屬政於執事,使者去,不者且得罪。」吳使者泣而去。勾踐憐之,乃使人謂吳王曰:「吾置王甬東,君百家。」吳王謝曰:「吾老矣,不能事君王!」遂自殺。乃蔽其面,曰:「吾無面以見子胥也!」越王乃葬吳王而誅太宰嚭。
gōu jiàn yǐ píng wú, nǎi yǐ bīng běi dù huái, yǔ qí jìn zhū hóu huì yú xú zhōu, zhì gòng yú zhōu. zhōu yuán wáng shǐ rén cì gōu jiàn zuò, mìng wèi bó. gōu jiàn yǐ qù, dù huái nán, yǐ huái shàng dì yǔ chǔ, guī wú suǒ qīn sòng dì yú sòng, yǔ lǔ sì dōng fāng bǎi lǐ. dāng shì shí, yuè bīng héng xíng yú jiāng huái dōng, zhū hóu bì hè, hào chēng bà wáng.
勾踐已平吳,乃以兵北渡淮,與齊、晉諸侯會於徐州,致貢於周。周元王使人賜勾踐胙,命為伯。勾踐已去,渡淮南,以淮上地與楚,歸吳所侵宋地於宋,與魯泗東方百里。當是時,越兵橫行於江、淮東,諸侯畢賀,號稱霸王。
fàn lǐ suì qù, zì qí yí dài fū zhǒng shū yuē: fēi niǎo jǐn, liáng gōng cáng jiǎo tù sǐ, zǒu gǒu pēng. yuè wáng wèi rén zhǎng jǐng niǎo huì, kě yǔ gòng huàn nán, bù kě yǔ gòng lè. zi hé bù qù? zhǒng jiàn shū, chēng bìng bù cháo. rén huò chán zhǒng qiě zuò luàn, yuè wáng nǎi cì zhǒng jiàn yuē: zi jiào guǎ rén fá wú qī shù, guǎ rén yòng qí sān ér bài wú, qí sì zài zi, zi wèi wǒ cóng xiān wáng shì zhī. zhǒng suì zì shā.
范蠡遂去,自齊遺大夫種書曰:「飛鳥盡,良弓藏;狡兔死,走狗烹。越王為人長頸鳥喙,可與共患難,不可與共樂。子何不去?」種見書,稱病不朝。人或讒種且作亂,越王乃賜種劍曰:「子教寡人伐吳七術,寡人用其三而敗吳,其四在子,子為我從先王試之。」種遂自殺。
gōu jiàn zú, zi wáng shí yǔ lì. wáng shí yǔ zú, zi wáng bù shòu lì. wáng bù shòu zú, zi wáng wēng lì. wáng wēng zú, zi wáng yì lì. wáng yì zú, zi wáng zhī hóu lì. wáng zhī hóu zú, zi wáng wú jiàng lì.
勾踐卒,子王鼫與立。王鼫與卒,子王不壽立。王不壽卒,子王翁立。王翁卒,子王翳立。王翳卒,子王之侯立。王之侯卒,子王無彊立。
wáng wú jiàng shí, yuè xìng shī běi fá qí, xī fá chǔ, yǔ zhōng guó zhēng jiàng. dāng chǔ wēi wáng zhī shí, yuè běi fá qí, qí wēi wáng shǐ rén shuō yuè wáng yuē: yuè bù fá chǔ, dà bù wáng, xiǎo bù bó. tú yuè zhī suǒ wèi bù fá chǔ zhě, wèi bù dé jìn yě. hán wèi gù bù gōng chǔ. hán zhī gōng chǔ, fù qí jūn, shā qí jiāng, zé yè yáng dí wēi wèi yì fù qí jūn, shā qí jiāng, zé chén shàng cài bù ān. gù èr jìn zhī shì yuè yě, bù zhì yú fù jūn shā jiāng, mǎ hàn zhī lì bù xiào. suǒ zhòng yú dé jìn zhě hé yě? yuè wáng yuē: suǒ qiú yú jìn zhě, bù zhì dùn rèn jiē bīng, ér kuàng yú gōng chéng wéi yì hū? yuán wèi yǐ jù dà liáng zhī xià, yuán qí zhī shì bīng nán yáng jǔ dì, yǐ jù cháng tán zhī jìng, zé fāng chéng zhī wài bù nán, huái sì zhī jiān bù dōng, shāng yú xī lì zōng hú zhī dì, xià lù yǐ zuǒ, bù zú yǐ bèi qín, jiāng nán sì shàng bù zú yǐ dài yuè yǐ. zé qí qín hán wèi dé zhì yú chǔ yě, shì èr jìn bù zhàn fēn dì, bù gēng ér huò zhī. bù cǐ zhī wèi, ér dùn rèn yú hé shān zhī jiān yǐ wèi qí qín yòng, suǒ dài zhě rú cǐ qí shī jì, nài hé qí yǐ cǐ wáng yě! qí shǐ zhě yuē: xìng yě yuè zhī bù wáng yě! wú bù guì qí yòng zhì zhī rú mù, jiàn háo máo ér bù jiàn qí jié yě. jīn wáng zhī jìn zhī shī jì, ér bù zì zhī yuè zhī guò, shì mù lùn yě. wáng suǒ dài yú jìn zhě, fēi yǒu mǎ hàn zhī lì yě, yòu fēi kě yǔ hé jūn lián hé yě, jiāng dài zhī yǐ fēn chǔ zhòng yě. jīn chǔ zhòng yǐ fēn, hé dài yú jìn? yuè wáng yuē: nài hé? yuē: chǔ sān dài fū zhāng jiǔ jūn, běi wéi qǔ wò yú zhōng, yǐ zhì wú jiǎ zhī guān zhě sān qiān qī bǎi lǐ, jǐng cuì zhī jūn běi jù lǔ qí nán yáng, fēn yǒu dà cǐ zhě hū? qiě wáng zhī suǒ qiú zhě, dòu jìn chǔ yě jìn chǔ bù dòu, yuè bīng bù qǐ, shì zhī èr wǔ ér bù zhī shí yě. cǐ shí bù gōng chǔ, chén yǐ shì zhī yuè dà bù wáng, xiǎo bù bó. fù chóu páng zhǎng shā, chǔ zhī sù yě jìng zé líng, chǔ zhī cái yě. yuè kuī bīng tōng wú jiǎ zhī guān, cǐ sì yì zhě bù shàng gòng shì yú yǐng yǐ. chén wén zhī, tú wáng bù wáng, qí bì kě yǐ bó. rán ér bù bó zhě, wáng dào shī yě. gù yuán dài wáng zhī zhuǎn gōng chǔ yě.
王無彊時,越興師北伐齊,西伐楚,與中國爭彊。當楚威王之時,越北伐齊,齊威王使人說越王曰:「越不伐楚,大不王,小不伯。圖越之所為不伐楚者,為不得晉也。韓、魏固不攻楚。韓之攻楚,覆其軍,殺其將,則葉、陽翟危;魏亦覆其軍,殺其將,則陳、上蔡不安。故二晉之事越也,不至於覆軍殺將,馬汗之力不效。所重於得晉者何也?」越王曰:「所求於晉者,不至頓刃接兵,而況於攻城圍邑乎?原魏以聚大梁之下,原齊之試兵南陽莒地,以聚常、郯之境,則方城之外不南,淮、泗之間不東,商、於、析、酈、宗胡之地,夏路以左,不足以備秦,江南、泗上不足以待越矣。則齊、秦、韓、魏得志於楚也,是二晉不戰分地,不耕而穫之。不此之為,而頓刃於河山之間以為齊秦用,所待者如此其失計,柰何其以此王也!」齊使者曰:「幸也越之不亡也!吾不貴其用智之如目,見豪毛而不見其睫也。今王知晉之失計,而不自知越之過,是目論也。王所待於晉者,非有馬汗之力也,又非可與合軍連和也,將待之以分楚眾也。今楚眾已分,何待於晉?」越王曰:「柰何?」曰:「楚三大夫張九軍,北圍曲沃、於中,以至無假之關者三千七百里,景翠之軍北聚魯、齊、南陽,分有大此者乎?且王之所求者,斗晉楚也;晉楚不鬥,越兵不起,是知二五而不知十也。此時不攻楚,臣以是知越大不王,小不伯。復讎、龐、長沙,楚之粟也;竟澤陵,楚之材也。越窺兵通無假之關,此四邑者不上貢事於郢矣。臣聞之,圖王不王,其敝可以伯。然而不伯者,王道失也。故原大王之轉攻楚也。」
yú shì yuè suì shì qí ér fá chǔ. chǔ wēi wáng xìng bīng ér fá zhī, dà bài yuè, shā wáng wú jiàng, jǐn qǔ gù wú dì zhì zhè jiāng, běi pò qí yú xú zhōu. ér yuè yǐ cǐ sàn, zhū zú zi zhēng lì, huò wèi wáng, huò wèi jūn, bīn yú jiāng nán hǎi shàng, fú cháo yú chǔ.
於是越遂釋齊而伐楚。楚威王興兵而伐之,大敗越,殺王無彊,盡取故吳地至浙江,北破齊於徐州。而越以此散,諸族子爭立,或為王,或為君,濱於江南海上,服朝於楚。
hòu qī shì, zhì mǐn jūn yáo, zuǒ zhū hóu píng qín. hàn gāo dì fù yǐ yáo wèi yuè wáng, yǐ fèng yuè hòu. dōng yuè, mǐn jūn, jiē qí hòu yě.
後七世,至閩君搖,佐諸侯平秦。漢高帝復以搖為越王,以奉越後。東越,閩君,皆其後也。
fàn lǐ shì yuè wáng gōu jiàn, jì kǔ shēn lù lì, yǔ gōu jiàn shēn móu èr shí yú nián, jìng miè wú, bào huì jī zhī chǐ, běi dù bīng yú huái yǐ lín qí jìn, hào lìng zhōng guó, yǐ zūn zhōu shì, gōu jiàn yǐ bà, ér fàn lǐ chēng shàng jiāng jūn. hái fǎn guó, fàn lǐ yǐ wèi dà míng zhī xià, nán yǐ jiǔ jū, qiě gōu jiàn wèi rén kě yǔ tóng huàn, nán yǔ chù ān, wèi shū cí gōu jiàn yuē: chén wén zhǔ yōu chén láo, zhǔ rǔ chén sǐ. xī zhě jūn wáng rǔ yú huì jī, suǒ yǐ bù sǐ, wèi cǐ shì yě. jīn jì yǐ xuě chǐ, chén qǐng cóng huì jī zhī zhū. gōu jiàn yuē: gū jiāng yǔ zi fēn guó ér yǒu zhī. bù rán, jiāng jiā zhū yú zi. fàn lǐ yuē: jūn xíng lìng, chén xíng yì. nǎi zhuāng qí qīng bǎo zhū yù, zì yǔ qí sī tú shǔ chéng zhōu fú hǎi yǐ xíng, zhōng bù fǎn. yú shì gōu jiàn biǎo huì jī shān yǐ wèi fàn lǐ fèng yì.
范蠡事越王勾踐,既苦身戮力,與勾踐深謀二十餘年,竟滅吳,報會稽之恥,北渡兵於淮以臨齊、晉,號令中國,以尊周室,勾踐以霸,而范蠡稱上將軍。還反國,范蠡以為大名之下,難以久居,且勾踐為人可與同患,難與處安,為書辭勾踐曰:「臣聞主憂臣勞,主辱臣死。昔者君王辱於會稽,所以不死,為此事也。今既以雪恥,臣請從會稽之誅。」勾踐曰:「孤將與子分國而有之。不然,將加誅於子。」范蠡曰:「君行令,臣行意。」乃裝其輕寶珠玉,自與其私徒屬乘舟浮海以行,終不反。於是勾踐表會稽山以為范蠡奉邑。
fàn lǐ fú hǎi chū qí, biàn xìng míng, zì wèi chī yí zi pí, gēng yú hǎi pàn, kǔ shēn lù lì, fù zǐ zhì chǎn. jū wú jǐ hé, zhì chǎn shù shí wàn. qí rén wén qí xián, yǐ wèi xiāng. fàn lǐ kuì rán tàn yuē: jū jiā zé zhì qiān jīn, jū guān zé zhì qīng xiàng, cǐ bù yī zhī jí yě. jiǔ shòu zūn míng, bù xiáng. nǎi guī xiāng yìn, jǐn sàn qí cái, yǐ fēn yǔ zhī yǒu xiāng dǎng, ér huái qí zhòng bǎo, jiān xíng yǐ qù, zhǐ yú táo, yǐ wèi cǐ tiān xià zhī zhōng, jiāo yì yǒu wú zhī lù tōng, wèi shēng kě yǐ zhì fù yǐ. yú shì zì wèi táo zhū gōng. fù yuē yào fù zǐ gēng chù, fèi jū, hòu shí zhuǎn wù, zhú shén yī zhī lì. jū wú hé, zé zhì zī lèi jù wàn. tiān xià chēng táo zhū gōng.
范蠡浮海出齊,變姓名,自謂鴟夷子皮,耕於海畔,苦身戮力,父子治產。居無幾何,致產數十萬。齊人聞其賢,以為相。范蠡喟然嘆曰:「居家則致千金,居官則至卿相,此布衣之極也。久受尊名,不祥。」乃歸相印,盡散其財,以分與知友鄉黨,而懷其重寶,間行以去,止於陶,以為此天下之中,交易有無之路通,為生可以致富矣。於是自謂陶硃公。復約要父子耕畜,廢居,候時轉物,逐什一之利。居無何,則致貲累巨萬。天下稱陶硃公。
zhū gōng jū táo, shēng shǎo zǐ. shǎo zǐ jí zhuàng, ér zhū gōng zhōng nán shā rén, qiú yú chǔ. zhū gōng yuē: shā rén ér sǐ, zhí yě. rán wú wén qiān jīn zhī zǐ bù sǐ yú shì. gào qí shǎo zǐ wǎng shì zhī. nǎi zhuāng huáng jīn qiān yì, zhì hè qì zhōng, zài yǐ yī niú chē. qiě qiǎn qí shǎo zǐ, zhū gōng zhǎng nán gù qǐng yù xíng, zhū gōng bù tīng. zhǎng nán yuē: jiā yǒu zhǎng zǐ yuē jiā dū, jīn dì yǒu zuì, dà rén bù qiǎn, nǎi yí shǎo dì, shì wú bù xiào. yù zì shā. qí mǔ wèi yán yuē: jīn qiǎn shǎo zǐ, wèi bì néng shēng zhōng zǐ yě, ér xiān kōng wáng zhǎng nán, nài hé? zhū gōng bù dé yǐ ér qiǎn zhǎng zi, wèi yī fēng shū yí gù suǒ shàn zhuāng shēng. yuē: zhì zé jìn qiān jīn yú zhuāng shēng suǒ, tīng qí suǒ wèi, shèn wú yǔ zhēng shì. zhǎng nán jì xíng, yì zì sī jī shù bǎi jīn.
硃公居陶,生少子。少子及壯,而硃公中男殺人,囚於楚。硃公曰:「殺人而死,職也。然吾聞千金之子不死於市。」告其少子往視之。乃裝黃金千溢,置褐器中,載以一牛車。且遣其少子,硃公長男固請欲行,硃公不聽。長男曰:「家有長子曰家督,今弟有罪,大人不遣,乃遺少弟,是吾不肖。」欲自殺。其母為言曰:「今遣少子,未必能生中子也,而先空亡長男,柰何?」硃公不得已而遣長子,為一封書遺故所善莊生。曰:「至則進千金於莊生所,聽其所為,慎無與爭事。」長男既行,亦自私齎數百金。
zhì chǔ, zhuāng shēng jiā fù guō, pī lí diào dào mén, jū shén pín. rán zhǎng nán fā shū jìn qiān jīn, rú qí fù yán. zhuāng shēng yuē: kě jí qù yǐ, shèn wú liú! jí dì chū, wù wèn suǒ yǐ rán. zhǎng nán jì qù, bù guò zhuāng shēng ér sī liú, yǐ qí sī jī xiàn yí chǔ guó guì rén yòng shì zhě.
至楚,莊生家負郭,披藜藋到門,居甚貧。然長男發書進千金,如其父言。莊生曰:「可疾去矣,慎毋留!即弟出,勿問所以然。」長男既去,不過莊生而私留,以其私齎獻遺楚國貴人用事者。
zhuāng shēng suī jū qióng yán, rán yǐ lián zhí wén yú guó, zì chǔ wáng yǐ xià jiē shī zūn zhī. jí zhū gōng jìn jīn, fēi yǒu yì shòu yě, yù yǐ chéng shì hòu fù guī zhī yǐ wèi xìn ěr. gù jīn zhì, wèi qí fù yuē: cǐ zhū gōng zhī jīn. yǒu rú bìng bù sù jiè, hòu fù guī, wù dòng. ér zhū gōng zhǎng nán bù zhī qí yì, yǐ wèi shū wú duǎn zhǎng yě.
莊生雖居窮閻,然以廉直聞於國,自楚王以下皆師尊之。及硃公進金,非有意受也,欲以成事後復歸之以為信耳。故金至,謂其婦曰:「此硃公之金。有如病不宿誡,後復歸,勿動。」而硃公長男不知其意,以為殊無短長也。
zhuāng shēng jiān shí rù jiàn chǔ wáng, yán mǒu xīng xiù mǒu, cǐ zé hài yú chǔ. chǔ wáng sù xìn zhuāng shēng, yuē: jīn wèi nài hé? zhuāng shēng yuē: dú yǐ dé wèi kě yǐ chú zhī. chǔ wáng yuē: shēng xiū yǐ, guǎ rén jiāng xíng zhī. wáng nǎi shǐ shǐ zhě fēng sān qián zhī fǔ. chǔ guì rén jīng gào zhū gōng zhǎng nán yuē: wáng qiě shè. yuē: hé yǐ yě? yuē: měi wáng qiě shè, cháng fēng sān qián zhī fǔ. zuó mù wáng shǐ shǐ fēng zhī. zhū gōng zhǎng nán yǐ wèi shè, dì gù dāng chū yě, zhòng qiān jīn xū qì zhuāng shēng, wú suǒ wèi yě, nǎi fù jiàn zhuāng shēng. zhuāng shēng jīng yuē: ruò bù qù xié? zhǎng nán yuē: gù wèi yě. chū wèi shì dì, dì jīn yì zì shè, gù cí shēng qù. zhuāng shēng zhī qí yì yù fù dé qí jīn, yuē: ruò zì rù shì qǔ jīn. zhǎng nán jí zì rù shì qǔ jīn chí qù, dú zì huān xìng.
莊生間時入見楚王,言「某星宿某,此則害於楚」。楚王素信莊生,曰:「今為柰何?」莊生曰:「獨以德為可以除之。」楚王曰:「生休矣,寡人將行之。」王乃使使者封三錢之府。楚貴人驚告硃公長男曰:「王且赦。」曰:「何以也?」曰:「每王且赦,常封三錢之府。昨暮王使使封之。」硃公長男以為赦,弟固當出也,重千金虛棄莊生,無所為也,乃復見莊生。莊生驚曰:「若不去邪?」長男曰:「固未也。初為事弟,弟今議自赦,故辭生去。」莊生知其意欲復得其金,曰:「若自入室取金。」長男即自入室取金持去,獨自歡幸。
zhuāng shēng xiū wèi ér zi suǒ mài, nǎi rù jiàn chǔ wáng yuē: chén qián yán mǒu xīng shì, wáng yán yù yǐ xiū dé bào zhī. jīn chén chū, dào lù jiē yán táo zhī fù rén zhū gōng zhī zǐ shā rén qiú chǔ, qí jiā duō chí jīn qián lù wáng zuǒ yòu, gù wáng fēi néng xù chǔ guó ér shè, nǎi yǐ zhū gōng zǐ gù yě. chǔ wáng dà nù yuē: guǎ rén suī bù dé ěr, nài hé yǐ zhū gōng zhī zǐ gù ér shī huì hū! lìng lùn shā zhū gōng zǐ, míng rì suì xià shè lìng. zhū gōng zhǎng nán jìng chí qí dì sàng guī.
莊生羞為兒子所賣,乃入見楚王曰:「臣前言某星事,王言欲以修德報之。今臣出,道路皆言陶之富人硃公之子殺人囚楚,其家多持金錢賂王左右,故王非能恤楚國而赦,乃以硃公子故也。」楚王大怒曰:「寡人雖不德耳,柰何以硃公之子故而施惠乎!」令論殺硃公子,明日遂下赦令。硃公長男竟持其弟喪歸。
zhì, qí mǔ jí yì rén jǐn āi zhī, wéi zhū gōng dú xiào, yuē: wú gù zhī bì shā qí dì yě! bǐ fēi bù ài qí dì, gù yǒu suǒ bù néng rěn zhě yě. shì shǎo yǔ wǒ jù, jiàn kǔ, wèi shēng nán, gù zhòng qì cái. zhì rú shǎo dì zhě, shēng ér jiàn wǒ fù, chéng jiān qū liáng zhú jiǎo tù, qǐ zhī cái suǒ cóng lái, gù qīng qì zhī, fēi suǒ xī lìn. qián rì wú suǒ wèi yù qiǎn shǎo zǐ, gù wèi qí néng qì cái gù yě. ér zhǎng zhě bù néng, gù zú yǐ shā qí dì, shì zhī lǐ yě, wú zú bēi zhě. wú rì yè gù yǐ wàng qí sàng zhī lái yě. gù fàn lǐ sān xǐ, chéng míng yú tiān xià, fēi gǒu qù ér yǐ, suǒ zhǐ bì chéng míng. zú lǎo sǐ yú táo, gù shì chuán yuē táo zhū gōng.
至,其母及邑人盡哀之,唯硃公獨笑,曰:「吾固知必殺其弟也!彼非不愛其弟,顧有所不能忍者也。是少與我俱,見苦,為生難,故重棄財。至如少弟者,生而見我富,乘堅驅良逐狡兔,豈知財所從來,故輕棄之,非所惜吝。前日吾所為欲遣少子,固為其能棄財故也。而長者不能,故卒以殺其弟,事之理也,無足悲者。吾日夜固以望其喪之來也。」故范蠡三徙,成名於天下,非苟去而已,所止必成名。卒老死於陶,故世傳曰陶硃公。
tài shǐ gōng yuē: yǔ zhī gōng dà yǐ, jiàn jiǔ chuān, dìng jiǔ zhōu, zhì yú jīn zhū xià ài ān. jí miáo yì gōu jiàn, kǔ shēn jiāo sī, zhōng miè jiàng wú, běi guān bīng zhōng guó, yǐ zūn zhōu shì, hào chēng bà wáng. gōu jiàn kě bù wèi xián zāi! gài yǒu yǔ zhī yí liè yān. fàn lǐ sān qiān jiē yǒu róng míng, míng chuí hòu shì. chén zhǔ ruò cǐ, yù wú xiǎn dé hū!
太史公曰:禹之功大矣,漸九川,定九州,至於今諸夏艾安。及苗裔勾踐,苦身焦思,終滅彊吳,北觀兵中國,以尊周室,號稱霸王。勾踐可不謂賢哉!蓋有禹之遺烈焉。范蠡三遷皆有榮名,名垂後世。臣主若此,欲毋顯得乎!
yuè zǔ shào kāng, zhì yú yǔn cháng. qí zi shǐ bà, yǔ wú zhēng jiàng. zuì lǐ zhī yì, hé lǘ jiàn shāng. huì jī zhī chǐ, gōu jiàn yù dāng. zhǒng yòu yǐ lì, lí xī qí liáng. zhé jié xià shì, zhì dǎn sī cháng. zú fù chóu kòu, suì tiǎn dà bāng. hòu bù liàng lì, miè yú wú jiàng.
越祖少康,至於允常。其子始霸,與吳爭彊。槜李之役,闔閭見傷。會稽之恥,勾踐欲當。種誘以利,蠡悉其良。折節下士,致膽思嘗。卒復讎寇,遂殄大邦。後不量力,滅於無彊。