zhāng ěr zhě, dà liáng rén yě. qí shǎo shí, jí wèi gōng zǐ wú jì wèi kè. zhāng ěr cháng wáng mìng yóu wài huáng. wài huáng fù rén nǚ shén měi, jià yōng nú, wáng qí fū, qù dǐ fù kè. fù kè sù zhī zhāng ěr, nǎi wèi nǚ yuē:" bì yù qiú xián fū, cóng zhāng ěr." nǚ tīng, nǎi zú wèi qǐng jué, jià zhī zhāng ěr. zhāng ěr shì shí tuō shēn yóu, nǚ jiā hòu fèng gěi zhāng ěr, zhāng ěr yǐ gù zhì qiān lǐ kè. nǎi huàn wèi wèi wài huáng lìng. míng yóu cǐ yì xián. chén yú zhě, yì dà liáng rén yě, hǎo rú shù, shù yóu zhào kǔ xíng. fù rén gōng chéng shì yǐ qí nǚ qī zhī, yì zhī chén yú fēi yōng rén yě. yú nián shào, fù shì zhāng ěr, liǎng rén xiāng yǔ wèi wěn jǐng jiāo.
张耳者,大梁人也。其少时,及魏公子毋忌为客。张耳尝亡命游外黄。外黄富人女甚美,嫁庸奴,亡其夫,去抵父客。父客素知张耳,乃谓女曰:“必欲求贤夫,从张耳。”女听,乃卒为请决,嫁之张耳。张耳是时脱身游,女家厚奉给张耳,张耳以故致千里客。乃宦魏为外黄令。名由此益贤。陈馀者,亦大梁人也,好儒术,数游赵苦陉。富人公乘氏以其女妻之,亦知陈馀非庸人也。馀年少,父事张耳,两人相与为刎颈交。
qín zhī miè dà liáng yě, zhāng ěr jiā wài huáng. gāo zǔ wèi bù yī shí, cháng shù cóng zhāng ěr yóu, kè shù yuè. qín miè wèi shù suì, yǐ wén cǐ liǎng rén wèi zhī míng shì yě, gòu qiú yǒu de zhāng ěr qiān jīn, chén yú wǔ bǎi jīn. zhāng ěr chén yú nǎi biàn míng xìng, jù zhī chén, wèi lǐ jiān mén yǐ zì shí. liǎng rén xiāng duì. lǐ lì cháng yǒu guò chī chén yú, chén yú yù qǐ, zhāng ěr niè zhī, shǐ shòu chī. lì qù, zhāng ěr nǎi yǐn chén yú zhī sāng xià ér shù zhī yuē:" shǐ wú yǔ gōng yán hé rú? jīn jiàn xiǎo rǔ ér yù sǐ yī lì hū?" chén yú rán zhī. qín zhào shū gòu qiú liǎng rén, liǎng rén yì fǎn yòng mén zhě yǐ lìng lǐ zhōng.
秦之灭大梁也,张耳家外黄。高祖为布衣时,尝数从张耳游,客数月。秦灭魏数岁,已闻此两人魏之名士也,购求有得张耳千金,陈馀五百金。张耳、陈馀乃变名姓,俱之陈,为里监门以自食。两人相对。里吏尝有过笞陈馀,陈馀欲起,张耳蹑之,使受笞。吏去,张耳乃引陈馀之桑下而数之曰:“始吾与公言何如?今见小辱而欲死一吏乎?”陈馀然之。秦诏书购求两人,两人亦反用门者以令里中。
chén shè qǐ qí, zhì rù chén, bīng shù wàn. zhāng ěr chén yú shàng yè chén shè. shè jí zuǒ yòu shēng píng shù wén zhāng ěr chén yú xián, wèi cháng jiàn, jiàn jí dà xǐ.
陈涉起蕲,至入陈,兵数万。张耳、陈馀上谒陈涉。涉及左右生平数闻张耳、陈馀贤,未尝见,见即大喜。
chén zhōng háo jié fù lǎo nǎi shuō chén shè yuē:" jiāng jūn shēn bèi jiān zhí ruì, lǜ shì zú yǐ zhū bào qín, fù lì chǔ shè jì, cún wáng jì jué, gōng dé yí wèi wáng. qiě fú jiān lín tiān xià zhū jiàng, bù wéi wáng bù kě, yuán jiāng jūn lì wèi chǔ wáng yě." chén shè wèn cǐ liǎng rén, liǎng rén duì yuē:" fū qín wèi wú dào, pò rén guó jiā, miè rén shè jì, jué rén hòu shì, bà bǎi xìng zhī lì, jǐn bǎi xìng zhī cái. jiāng jūn chēn mù zhāng dǎn, chū wàn sǐ bù gù yī shēng zhī jì, wèi tiān xià chú cán yě. jīn shǐ zhì chén ér wáng zhī, shì tiān xià sī. yuán jiāng jūn wú wáng, jí yǐn bīng ér xī, qiǎn rén lì liù guó hòu, zì wèi shù dǎng, wèi qín yì dí yě. dí duō zé lì fēn, yǔ zhòng zé bīng jiàng. rú cǐ yě wú jiāo bīng, xiàn wú shǒu chéng, zhū bào qín, jù xián yáng yǐ lìng zhū hóu. zhū hóu wáng ér dé lì, yǐ dé fú zhī, rú cǐ zé dì yè chéng yǐ. jīn dú wáng chén, kǒng tiān xià jiě yě." chén shè bù tīng, suì lì wèi wáng.
陈中豪杰父老乃说陈涉曰:“将军身被坚执锐,率士卒以诛暴秦,复立楚社稷,存亡继绝,功德宜为王。且夫监临天下诸将,不为王不可,原将军立为楚王也。”陈涉问此两人,两人对曰:“夫秦为无道,破人国家,灭人社稷,绝人後世,罢百姓之力,尽百姓之财。将军瞋目张胆,出万死不顾一生之计,为天下除残也。今始至陈而王之,示天下私。原将军毋王,急引兵而西,遣人立六国後,自为树党,为秦益敌也。敌多则力分,与众则兵彊。如此野无交兵,县无守城,诛暴秦,据咸阳以令诸侯。诸侯亡而得立,以德服之,如此则帝业成矣。今独王陈,恐天下解也。”陈涉不听,遂立为王。
chén yú nǎi fù shuō chén wáng yuē:" dài wáng jǔ liáng chǔ ér xī, wù zài rù guān, wèi jí shōu hé běi yě. chén cháng yóu zhào, zhī qí háo jié jí dì xíng, yuán qǐng qí bīng běi lüè zhào dì." yú shì chén wáng yǐ gù suǒ shàn chén rén wǔ chén wèi jiāng jūn, shào sāo wèi hù jūn, yǐ zhāng ěr chén yú wèi zuǒ yòu xiào wèi, yǔ zú sān qiān rén, běi lüè zhào dì.
陈馀乃复说陈王曰:“大王举梁、楚而西,务在入关,未及收河北也。臣尝游赵,知其豪桀及地形,原请奇兵北略赵地。”於是陈王以故所善陈人武臣为将军,邵骚为护军,以张耳、陈馀为左右校尉,予卒三千人,北略赵地。
wǔ chén děng cóng bái mǎ dù hé, zhì zhū xiàn, shuō qí háo jié yuē:" qín wèi luàn zhèng nüè xíng yǐ cán zéi tiān xià, shù shí nián yǐ. běi yǒu cháng chéng zhī yì, nán yǒu wǔ lǐng zhī shù, wài nèi sāo dòng, bǎi xìng bà bì, tóu huì jī liǎn, yǐ gōng jūn fèi, cái kuì lì jìn, mín bù liáo shēng. zhòng zhī yǐ kē fǎ jùn xíng, shǐ tiān xià fù zǐ bù xiāng ān. chén wáng fèn bì wèi tiān xià chàng shǐ, wáng chǔ zhī dì, fāng èr qiān lǐ, mò bù xiǎng yìng, jiā zì wèi nù, rén zì wèi dòu, gè bào qí yuàn ér gōng qí chóu, xiàn shā qí lìng chéng, jùn shā qí shǒu wèi. jīn yǐ zhāng dà chǔ, wáng chén, shǐ wú guǎng zhōu wén jiāng zú bǎi wàn xī jī qín. yú cǐ shí ér bù chéng fēng hóu zhī yè zhě, fēi rén háo yě. zhū jūn shì xiāng yǔ jì zhī! fū tiān xià tóng xīn ér kǔ qín jiǔ yǐ. yīn tiān xià zhī lì ér gōng wú dào zhī jūn, bào fù xiōng zhī yuàn ér chéng gē dì yǒu tǔ zhī yè, cǐ shì zhī yī shí yě." háo jié jiē rán qí yán. nǎi xíng shōu bīng, de shù wàn rén, hào wǔ chén wèi wǔ xìn jūn. xià zhào shí chéng, yú jiē chéng shǒu, mò kěn xià.
武臣等从白马渡河,至诸县,说其豪桀曰:“秦为乱政虐刑以残贼天下,数十年矣。北有长城之役,南有五岭之戍,外内骚动,百姓罢敝,头会箕敛,以供军费,财匮力尽,民不聊生。重之以苛法峻刑,使天下父子不相安。陈王奋臂为天下倡始,王楚之地,方二千里,莫不响应,家自为怒,人自为斗,各报其怨而攻其雠,县杀其令丞,郡杀其守尉。今已张大楚,王陈,使吴广、周文将卒百万西击秦。於此时而不成封侯之业者,非人豪也。诸君试相与计之!夫天下同心而苦秦久矣。因天下之力而攻无道之君,报父兄之怨而成割地有土之业,此士之一时也。”豪桀皆然其言。乃行收兵,得数万人,号武臣为武信君。下赵十城,馀皆城守,莫肯下。
nǎi yǐn bīng dōng běi jī fàn yáng. fàn yáng rén kuǎi tōng shuō fàn yáng lìng yuē:" qiè wén gōng zhī jiāng sǐ, gù diào. suī rán, hè gōng dé tōng ér shēng." fàn yáng lìng yuē:" hé yǐ diào zhī?" duì yuē:" qín fǎ zhòng, zú xià wèi fàn yáng lìng shí nián yǐ, shā rén zhī fù, gū rén zhī zǐ, duàn rén zhī zú, qíng rén zhī shǒu, bù kě shèng shǔ. rán ér cí fù xiào zǐ mò gǎn zì rèn gōng zhī fù zhōng zhě, wèi qín fǎ ěr. jīn tiān xià dà luàn, qín fǎ bù shī, rán zé cí fù xiào zǐ qiě zì rèn gōng zhī fù zhōng yǐ chéng qí míng, cǐ chén zhī suǒ yǐ diào gōng yě. jīn zhū hóu pàn qín yǐ, wǔ xìn jūn bīng qiě zhì, ér jūn jiān shǒu fàn yáng, shào nián jiē zhēng shā jūn, xià wǔ xìn jūn. jūn jí qiǎn chén jiàn wǔ xìn jūn, kě zhuǎn huò wéi fú, zài jīn yǐ."
乃引兵东北击范阳。范阳人蒯通说范阳令曰:“窃闻公之将死,故吊。虽然,贺公得通而生。”范阳令曰:“何以吊之?”对曰:“秦法重,足下为范阳令十年矣,杀人之父,孤人之子,断人之足,黥人之首,不可胜数。然而慈父孝子莫敢倳刃公之腹中者,畏秦法耳。今天下大乱,秦法不施,然则慈父孝子且倳刃公之腹中以成其名,此臣之所以吊公也。今诸侯畔秦矣,武信君兵且至,而君坚守范阳,少年皆争杀君,下武信君。君急遣臣见武信君,可转祸为福,在今矣。”
fàn yáng lìng nǎi shǐ kuǎi tōng jiàn wǔ xìn jūn yuē:" zú xià bì jiāng zhàn shèng rán hòu lüè dì, gōng dé rán hòu xià chéng, chén qiè yǐ wéi guò yǐ. chéng tīng chén zhī jì, kě bù gōng ér jiàng chéng, bù zhàn ér lüè dì, chuán xí ér qiān lǐ dìng, kě hū?" wǔ xìn jūn yuē:" hé wèi yě?" kuǎi tōng yuē:" jīn fàn yáng lìng yí zhěng dùn qí shì zú yǐ shǒu zhàn zhě yě, qiè ér wèi sǐ, tān ér zhòng fù guì, gù yù xiān tiān xià jiàng, wèi jūn yǐ wéi qín suǒ zhì lì, zhū shā rú qián shí chéng yě. rán jīn fàn yáng shào nián yì fāng shā qí lìng, zì yǐ chéng jù jūn. jūn hé bù jī chén hóu yìn, bài fàn yáng lìng, fàn yáng lìng zé yǐ chéng xià jūn, shào nián yì bù gǎn shā qí lìng. lìng fàn yáng lìng chéng zhū lún huá gǔ, shǐ qū chí yān zhào jiāo. yān zhào jiāo jiàn zhī, jiē yuē cǐ fàn yáng lìng, xiān xià zhě yě, jí xǐ yǐ, yān zhào chéng kě wú zhàn ér jiàng yě. cǐ chén zhī suǒ wèi chuán xí ér qiān lǐ dìng zhě yě." wǔ xìn jūn cóng qí jì, yīn shǐ kuǎi tōng cì fàn yáng lìng hóu yìn. zhào dì wén zhī, bù zhàn yǐ chéng xià zhě sān shí yú chéng.
范阳令乃使蒯通见武信君曰:“足下必将战胜然後略地,攻得然後下城,臣窃以为过矣。诚听臣之计,可不攻而降城,不战而略地,传檄而千里定,可乎?”武信君曰:“何谓也?”蒯通曰:“今范阳令宜整顿其士卒以守战者也,怯而畏死,贪而重富贵,故欲先天下降,畏君以为秦所置吏,诛杀如前十城也。然今范阳少年亦方杀其令,自以城距君。君何不赍臣侯印,拜范阳令,范阳令则以城下君,少年亦不敢杀其令。令范阳令乘硃轮华毂,使驱驰燕、赵郊。燕、赵郊见之,皆曰此范阳令,先下者也,即喜矣,燕、赵城可毋战而降也。此臣之所谓传檄而千里定者也。”武信君从其计,因使蒯通赐范阳令侯印。赵地闻之,不战以城下者三十馀城。
zhì hán dān, zhāng ěr chén yú wén zhōu zhāng jūn rù guān, zhì xì què yòu wén zhū jiàng wèi chén wáng xùn dì, duō yǐ chán huǐ dé zuì zhū, yuàn chén wáng bù yòng qí cè bù yǐ wéi jiāng ér yǐ wéi xiào wèi. nǎi shuō wǔ chén yuē:" chén wáng qǐ qí, zhì chén ér wáng, fēi bì lì liù guó hòu. jiāng jūn jīn yǐ sān qiān rén xià zhào shù shí chéng, dú jiè jū hé běi, bù wáng wú yǐ tián zhī. qiě chén wáng tīng chán, hái bào, kǒng bù tuō yú huò. yòu bù rú lì qí xiōng dì bù, jí lì zhào hòu. jiāng jūn wú shī shí, shí jiàn bù róng xī." wǔ chén nǎi tīng zhī, suì lì wèi zhào wáng. yǐ chén yú wèi dà jiàng jūn, zhāng ěr wèi yòu chéng xiàng, shào sāo wèi zuǒ chéng xiàng.
至邯郸,张耳、陈馀闻周章军入关,至戏卻;又闻诸将为陈王徇地,多以谗毁得罪诛,怨陈王不用其筴不以为将而以为校尉。乃说武臣曰:“陈王起蕲,至陈而王,非必立六国後。将军今以三千人下赵数十城,独介居河北,不王无以填之。且陈王听谗,还报,恐不脱於祸。又不如立其兄弟;不,即立赵後。将军毋失时,时间不容息。”武臣乃听之,遂立为赵王。以陈馀为大将军,张耳为右丞相,邵骚为左丞相。
shǐ rén bào chén wáng, chén wáng dà nù, yù jǐn zú wǔ chén děng jiā, ér fā bīng jī zhào. chén wáng xiàng guó fáng jūn jiàn yuē:" qín wèi wáng ér zhū wǔ chén děng jiā, cǐ yòu shēng yī qín yě. bù rú yīn ér hè zhī, shǐ jí yǐn bīng xī jī qín." chén wáng rán zhī, cóng qí jì, xǐ xì wǔ chén děng jiā gōng zhōng, fēng zhāng ěr zǐ áo wèi chéng dū jūn.
使人报陈王,陈王大怒,欲尽族武臣等家,而发兵击赵。陈王相国房君谏曰:“秦未亡而诛武臣等家,此又生一秦也。不如因而贺之,使急引兵西击秦。”陈王然之,从其计,徙系武臣等家宫中,封张耳子敖为成都君。
chén wáng shǐ shǐ zhě hè zhào, lìng qù fā bīng xī rù guān. zhāng ěr chén yú shuō wǔ chén yuē:" wáng wáng zhào, fēi chǔ yì, tè yǐ jì hè wáng. chǔ yǐ miè qín, bì jiā bīng yú zhào. yuán wáng wú xī bīng, běi xùn yàn dài, nán shōu hé nèi yǐ zì guǎng. zhào nán jù dà hé, běi yǒu yàn dài, chǔ suī shèng qín, bì bù gǎn zhì zhào." zhào wáng yǐ wéi rán, yīn bù xī bīng, ér shǐ hán guǎng lüè yàn, lǐ liáng lüè cháng shān, zhāng yǎn lüè shàng dǎng.
陈王使使者贺赵,令趣发兵西入关。张耳、陈馀说武臣曰:“王王赵,非楚意,特以计贺王。楚已灭秦,必加兵於赵。原王毋西兵,北徇燕、代,南收河内以自广。赵南据大河,北有燕、代,楚虽胜秦,必不敢制赵。”赵王以为然,因不西兵,而使韩广略燕,李良略常山,张黡略上党。
hán guǎng zhì yàn, yàn rén yīn lì guǎng wéi yàn wáng. zhào wáng nǎi yǔ zhāng ěr chén yú běi lüè dì yàn jiè. zhào wáng jiān chū, wèi yàn jūn suǒ de. yàn jiāng qiú zhī, yù yǔ fēn zhào dì bàn, nǎi guī wáng. shǐ zhě wǎng, yàn zhé shā zhī yǐ qiú dì. zhāng ěr chén yú huàn zhī. yǒu sī yǎng zú xiè qí shě zhōng yuē:" wú wèi gōng shuō yàn, yǔ zhào wáng zài guī." shě zhōng jiē xiào yuē:" shǐ zhě wǎng shí yú bèi, zhé sǐ, ruò hé yǐ néng dé wáng?" nǎi zǒu yàn bì. yàn jiāng jiàn zhī, wèn yàn jiāng yuē:" zhī chén hé yù?" yàn jiāng yuē:" ruò yù de zhào wáng ěr." yuē:" jūn zhī zhāng ěr chén yú hé rú rén yě?" yàn jiāng yuē:" xián rén yě." yuē:" zhī qí zhì hé yù?" yuē:" yù de qí wáng ěr." zhào yǎng zú nǎi xiào yuē:" jūn wèi zhī cǐ liǎng rén suǒ yù yě. fū wǔ chén zhāng ěr chén yú zhàng mǎ chuí xià zhào shù shí chéng, cǐ yì gè yù nán miàn ér wáng, qǐ yù wèi qīng xiàng zhōng jǐ xié? fū chén yǔ zhǔ qǐ kě tóng rì ér dào zāi, gù qí shì chū dìng, wèi gǎn cān fēn ér wáng, qiě yǐ shào zhǎng xiān lì wǔ chén wèi wáng, yǐ chí zhào xīn. jīn zhào dì yǐ fú, cǐ liǎng rén yì yù fēn zhào ér wáng, shí wèi kě ěr. jīn jūn nǎi qiú zhào wáng. cǐ liǎng rén míng wéi qiú zhào wáng, shí yù yàn shā zhī, cǐ liǎng rén fēn zhào zì lì. fū yǐ yī zhào shàng yì yàn, kuàng yǐ liǎng xián wáng zuǒ tí yòu qiè, ér zé shā wáng zhī zuì, miè yàn yì yǐ." yàn jiāng yǐ wéi rán, nǎi guī zhào wáng, yǎng zú wèi yù ér guī.
韩广至燕,燕人因立广为燕王。赵王乃与张耳、陈馀北略地燕界。赵王间出,为燕军所得。燕将囚之,欲与分赵地半,乃归王。使者往,燕辄杀之以求地。张耳、陈馀患之。有厮养卒谢其舍中曰:“吾为公说燕,与赵王载归。”舍中皆笑曰:“使者往十馀辈,辄死,若何以能得王?”乃走燕壁。燕将见之,问燕将曰:“知臣何欲?”燕将曰:“若欲得赵王耳。”曰:“君知张耳、陈馀何如人也?”燕将曰:“贤人也。”曰:“知其志何欲?”曰:“欲得其王耳。”赵养卒乃笑曰:“君未知此两人所欲也。夫武臣、张耳、陈馀杖马箠下赵数十城,此亦各欲南面而王,岂欲为卿相终己邪?夫臣与主岂可同日而道哉,顾其势初定,未敢参分而王,且以少长先立武臣为王,以持赵心。今赵地已服,此两人亦欲分赵而王,时未可耳。今君乃囚赵王。此两人名为求赵王,实欲燕杀之,此两人分赵自立。夫以一赵尚易燕,况以两贤王左提右挈,而责杀王之罪,灭燕易矣。”燕将以为然,乃归赵王,养卒为御而归。
lǐ liáng yǐ dìng cháng shān, hái bào, zhào wáng fù shǐ liáng lüè tài yuán. zhì shí yì, qín bīng sāi jǐng xíng, wèi néng qián. qín jiāng zhà chēng èr shì shǐ rén yí lǐ liáng shū, bù fēng, yuē:" liáng cháng shì wǒ dé xiǎn xìng. liáng chéng néng fǎn zhào wèi qín, shè liáng zuì, guì liáng." liáng dé shū, yí bù xìn. nǎi hái zhī hán dān, yì qǐng bīng. wèi zhì, dào féng zhào wáng zǐ chū yǐn, cóng bǎi yú qí. lǐ liáng wàng jiàn, yǐ wéi wáng, fú yè dào páng. wáng zǐ zuì, bù zhī qí jiāng, shǐ qí xiè lǐ liáng. lǐ liáng sù guì, qǐ, cán qí cóng guān. cóng guān yǒu yī rén yuē:" tiān xià pàn qín, néng zhě xiān lì. qiě zhào wáng sù chū jiāng jūn xià, jīn nǚ ér nǎi bù wéi jiāng jūn xià chē, qǐng zhuī shā zhī." lǐ liáng yǐ dé qín shū, gù yù fǎn zhào, wèi jué, yīn cǐ nù, qiǎn rén zhuī shā wáng zǐ dào zhōng, nǎi suì jiāng qí bīng xí hán dān. hán dān bù zhī, jìng shā wǔ chén shào sāo. zhào rén duō wèi zhāng ěr chén yú ěr mù zhě, yǐ gù dé tuō chū. shōu qí bīng, de shù wàn rén. kè yǒu shuō zhāng ěr yuē:" liǎng jūn jī lǚ, ér yù fù zhào, nán dú lì zhào hòu, fú yǐ yì, kě jiù gōng." nǎi qiú dé zhào xiē, lì wèi zhào wáng, jū xìn dōu. lǐ liáng jìn bīng jī chén yú, chén yú bài lǐ liáng, lǐ liáng zǒu guī zhāng hán.
李良已定常山,还报,赵王复使良略太原。至石邑,秦兵塞井陉,未能前。秦将诈称二世使人遗李良书,不封,曰:“良尝事我得显幸。良诚能反赵为秦,赦良罪,贵良。”良得书,疑不信。乃还之邯郸,益请兵。未至,道逢赵王姊出饮,从百馀骑。李良望见,以为王,伏谒道旁。王姊醉,不知其将,使骑谢李良。李良素贵,起,惭其从官。从官有一人曰:“天下畔秦,能者先立。且赵王素出将军下,今女兒乃不为将军下车,请追杀之。”李良已得秦书,固欲反赵,未决,因此怒,遣人追杀王姊道中,乃遂将其兵袭邯郸。邯郸不知,竟杀武臣、邵骚。赵人多为张耳、陈馀耳目者,以故得脱出。收其兵,得数万人。客有说张耳曰:“两君羁旅,而欲附赵,难;独立赵後,扶以义,可就功。”乃求得赵歇,立为赵王,居信都。李良进兵击陈馀,陈馀败李良,李良走归章邯。
zhāng hán yǐn bīng zhì hán dān, jiē xǐ qí mín hé nèi, yí qí chéng guō. zhāng ěr yǔ zhào wáng xiē zǒu rù jù lù chéng, wáng lí wéi zhī. chén yú běi shōu cháng shān bīng, de shù wàn rén, jūn jù lù běi. zhāng hán jūn jù lù nán jí yuán, zhù yǒng dào shǔ hé, xiǎng wáng lí. wáng lí bīng shí duō, jí gōng jù lù. jù lù chéng zhōng shí jǐn bīng shǎo, zhāng ěr shù shǐ rén zhào qián chén yú, chén yú zì dù bīng shǎo, bù dí qín, bù gǎn qián. shù yuè, zhāng ěr dà nù, yuàn chén yú, shǐ zhāng yǎn chén zé wǎng ràng chén yú yuē:" shǐ wú yǔ gōng wèi wěn jǐng jiāo, jīn wáng yǔ ěr dàn mù qiě sǐ, ér gōng yōng bīng shù wàn, bù kěn xiāng jiù, ān zài qí xiāng wèi sǐ! gǒu bì xìn, hú bù fù qín jūn jù sǐ? qiě yǒu shí yī èr xiāng quán." chén yú yuē:" wú dù qián zhōng bù néng jiù zhào, tú jǐn wáng jūn. qiě yú suǒ yǐ bù jù sǐ, yù wèi zhào wáng zhāng jūn bào qín. jīn bì jù sǐ, rú yǐ ròu wěi è hǔ, hé yì?" zhāng yǎn chén zé yuē:" shì yǐ jí, yào yǐ jù sǐ lì xìn, ān zhī hòu lǜ!" chén yú yuē:" wú sǐ gù yǐ wéi wú yì. bì rú gōng yán." nǎi shǐ wǔ qiān rén lìng zhāng yǎn chén zé xiān cháng qín jūn, zhì jiē méi.
章邯引兵至邯郸,皆徙其民河内,夷其城郭。张耳与赵王歇走入钜鹿城,王离围之。陈馀北收常山兵,得数万人,军钜鹿北。章邯军钜鹿南棘原,筑甬道属河,饷王离。王离兵食多,急攻钜鹿。钜鹿城中食尽兵少,张耳数使人召前陈馀,陈馀自度兵少,不敌秦,不敢前。数月,张耳大怒,怨陈馀,使张黡、陈泽往让陈馀曰:“始吾与公为刎颈交,今王与耳旦暮且死,而公拥兵数万,不肯相救,安在其相为死!苟必信,胡不赴秦军俱死?且有十一二相全。”陈馀曰:“吾度前终不能救赵,徒尽亡军。且馀所以不俱死,欲为赵王、张君报秦。今必俱死,如以肉委饿虎,何益?”张黡、陈泽曰:“事已急,要以俱死立信,安知後虑!”陈馀曰:“吾死顾以为无益。必如公言。”乃使五千人令张黡、陈泽先尝秦军,至皆没。
dàng shì shí, yàn qí chǔ wén zhào jí, jiē lái jiù. zhāng áo yì běi shōu dài bīng, dé wàn yú rén, lái, jiē bì yú páng, wèi gǎn jī qín. xiàng yǔ bīng shù jué zhāng hán yǒng dào, wáng lí jūn fá shí, xiàng yǔ xī yǐn bīng dù hé, suì pò zhāng hán. zhāng hán yǐn bīng jiě, zhū hóu jūn nǎi gǎn jī wéi jù lù qín jūn, suì lǔ wáng lí. shè jiān zì shā. zú cún jù lù zhě, chǔ lì yě.
当是时,燕、齐、楚闻赵急,皆来救。张敖亦北收代兵,得万馀人,来,皆壁馀旁,未敢击秦。项羽兵数绝章邯甬道,王离军乏食,项羽悉引兵渡河,遂破章邯。章邯引兵解,诸侯军乃敢击围钜鹿秦军,遂虏王离。涉间自杀。卒存钜鹿者,楚力也。
yú shì zhào wáng xiē zhāng ěr nǎi dé chū jù lù, xiè zhū hóu. zhāng ěr yǔ chén yú xiāng jiàn, zé ràng chén yú yǐ bù kěn jiù zhào, jí wèn zhāng yǎn chén zé suǒ zài. chén yú nù yuē:" zhāng yǎn chén zé yǐ bì sǐ zé chén, chén shǐ jiāng wǔ qiān rén xiān cháng qín jūn, jiē méi bù chū." zhāng ěr bù xìn, yǐ wéi shā zhī, shù wèn chén yú. chén yú nù yuē:" bù yì jūn zhī wàng chén shēn yě! qǐ yǐ chén wéi zhòng qù jiāng zāi?" nǎi tuō jiě yìn shòu, tuī yǔ zhāng ěr. zhāng ěr yì è bù shòu. chén yú qǐ rú cè. kè yǒu shuō zhāng ěr yuē:" chén wén' tiān yǔ bù qǔ, fǎn shòu qí jiù'. jīn chén jiāng jūn yǔ jūn yìn, jūn bù shòu, fǎn tiān bù xiáng. jí qǔ zhī!" zhāng ěr nǎi pèi qí yìn, shōu qí huī xià. ér chén yú hái, yì wàng zhāng ěr bù ràng, suì qū chū. zhāng ěr suì shōu qí bīng. chén yú dú yǔ huī xià suǒ shàn shù bǎi rén zhī hé shàng zé zhōng yú liè. yóu cǐ chén yú zhāng ěr suì yǒu què.
於是赵王歇、张耳乃得出钜鹿,谢诸侯。张耳与陈馀相见,责让陈馀以不肯救赵,及问张黡、陈泽所在。陈馀怒曰:“张黡、陈泽以必死责臣,臣使将五千人先尝秦军,皆没不出。”张耳不信,以为杀之,数问陈馀。陈馀怒曰:“不意君之望臣深也!岂以臣为重去将哉?”乃脱解印绶,推予张耳。张耳亦愕不受。陈馀起如厕。客有说张耳曰:“臣闻‘天与不取,反受其咎’。今陈将军与君印,君不受,反天不祥。急取之!”张耳乃佩其印,收其麾下。而陈馀还,亦望张耳不让,遂趋出。张耳遂收其兵。陈馀独与麾下所善数百人之河上泽中渔猎。由此陈馀、张耳遂有卻。
zhào wáng xiē fù jū xìn dōu. zhāng ěr cóng xiàng yǔ zhū hóu rù guān. hàn yuán nián èr yuè, xiàng yǔ lì zhū hóu wáng, zhāng ěr yǎ yóu, rén duō wèi zhī yán, xiàng yǔ yì sù shù wén zhāng ěr xián, nǎi fēn zhào lì zhāng ěr wèi cháng shān wáng, zhì xìn dōu. xìn dōu gēng míng xiāng guó.
赵王歇复居信都。张耳从项羽诸侯入关。汉元年二月,项羽立诸侯王,张耳雅游,人多为之言,项羽亦素数闻张耳贤,乃分赵立张耳为常山王,治信都。信都更名襄国。
chén yú kè duō shuì xiàng yǔ yuē:" chén yú zhāng ěr yī tǐ yǒu gōng yú zhào." xiàng yǔ yǐ chén yú bù cóng rù guān, wén qí zài nán pí, jí yǐ nán pí páng sān xiàn yǐ fēng zhī, ér xǐ zhào wáng xiē wáng dài.
陈馀客多说项羽曰:“陈馀、张耳一体有功於赵。”项羽以陈馀不从入关,闻其在南皮,即以南皮旁三县以封之,而徙赵王歇王代。
zhāng ěr zhī guó, chén yú yù yì nù, yuē:" zhāng ěr yǔ yú gōng děng yě, jīn zhāng ěr wáng, yú dú hóu, cǐ xiàng yǔ bù píng." jí qí wáng tián róng pàn chǔ, chén yú nǎi shǐ xià shuō shuō tián róng yuē:" xiàng yǔ wèi tiān xià zǎi bù píng, jǐn wáng zhū jiàng shàn dì, xǐ gù wáng wáng è dì, jīn zhào wáng nǎi jū dài! yuán wáng jiǎ chén bīng, qǐng yǐ nán pí wèi gǎn bì." tián róng yù shù dǎng yú zhào yǐ fǎn chǔ, nǎi qiǎn bīng cóng chén yú. chén yú yīn xī sān xiàn bīng xí cháng shān wáng zhāng ěr. zhāng ěr bài zǒu, niàn zhū hóu wú kě guī zhě, yuē:" hàn wáng yǔ wǒ yǒu jiù gù, ér xiàng yǔ yòu jiàng, lì wǒ, wǒ yù zhī chǔ." gān gōng yuē:" hàn wáng zhī rù guān, wǔ xīng jù dōng jǐng. dōng jǐng zhě, qín fēn yě. xiān zhì bì bà. chǔ suī jiàng, hòu bì shǔ hàn." gù ěr zǒu hàn. hàn wáng yì hái dìng sān qín, fāng wéi zhāng hán fèi qiū. zhāng ěr yè hàn wáng, hàn wáng hòu yù zhī.
张耳之国,陈馀愈益怒,曰:“张耳与馀功等也,今张耳王,馀独侯,此项羽不平。”及齐王田荣畔楚,陈馀乃使夏说说田荣曰:“项羽为天下宰不平,尽王诸将善地,徙故王王恶地,今赵王乃居代!原王假臣兵,请以南皮为扞蔽。”田荣欲树党於赵以反楚,乃遣兵从陈馀。陈馀因悉三县兵袭常山王张耳。张耳败走,念诸侯无可归者,曰:“汉王与我有旧故,而项羽又彊,立我,我欲之楚。”甘公曰:“汉王之入关,五星聚东井。东井者,秦分也。先至必霸。楚虽彊,後必属汉。”故耳走汉。汉王亦还定三秦,方围章邯废丘。张耳谒汉王,汉王厚遇之。
chén yú yǐ bài zhāng ěr, jiē fù shōu zhào dì, yíng zhào wáng yú dài, fù wèi zhào wáng. zhào wáng dé chén yú, lì yǐ wéi dài wáng. chén yú wèi zhào wáng ruò, guó chū dìng, bù zhī guó, liú fù zhào wáng, ér shǐ xià shuō yǐ xiàng guó shǒu dài.
陈馀已败张耳,皆复收赵地,迎赵王於代,复为赵王。赵王德陈馀,立以为代王。陈馀为赵王弱,国初定,不之国,留傅赵王,而使夏说以相国守代。
hàn èr nián, dōng jī chǔ, shǐ shǐ gào zhào, yù yǔ jù. chén yú yuē:" hàn shā zhāng ěr nǎi cóng." yú shì hàn wáng qiú rén lèi zhāng ěr zhě zhǎn zhī, chí qí tóu yí chén yú. chén yú nǎi qiǎn bīng zhù hàn. hàn zhī bài yú péng chéng xī, chén yú yì fù jué zhāng ěr bù sǐ, jí bèi hàn.
汉二年,东击楚,使使告赵,欲与俱。陈馀曰:“汉杀张耳乃从。”於是汉王求人类张耳者斩之,持其头遗陈馀。陈馀乃遣兵助汉。汉之败於彭城西,陈馀亦复觉张耳不死,即背汉。
hàn sān nián, hán xìn yǐ dìng wèi dì, qiǎn zhāng ěr yǔ hán xìn jī pò zhào jǐng xíng, zhǎn chén yú zhī shuǐ shàng, zhuī shā zhào wáng xiē xiāng guó. hàn lì zhāng ěr wèi zhào wáng. hàn wǔ nián, zhāng ěr hōng, shì wèi jǐng wáng. zi áo sì lì wèi zhào wáng. gāo zǔ cháng nǚ lǔ yuán gōng zhǔ wèi zhào wáng áo hòu.
汉三年,韩信已定魏地,遣张耳与韩信击破赵井陉,斩陈馀泜水上,追杀赵王歇襄国。汉立张耳为赵王。汉五年,张耳薨,谥为景王。子敖嗣立为赵王。高祖长女鲁元公主为赵王敖后。
hàn qī nián, gāo zǔ cóng píng chéng guò zhào, zhào wáng zhāo xī tǎn gōu bì, zì shàng shí, lǐ shén bēi, yǒu zǐ xù lǐ. gāo zǔ jī jù lì, shén màn yì zhī. zhào xiāng guàn gāo zhào wǔ děng nián liù shí yú, gù zhāng ěr kè yě. shēng píng wèi qì, nǎi nù yuē:" wú wáng càn wáng yě!" shuō wáng yuē:" fū tiān xià háo jié bìng qǐ, néng zhě xiān lì. jīn wáng shì gāo zǔ shén gōng, ér gāo zǔ wú lǐ, qǐng wèi wáng shā zhī!" zhāng áo niè qí zhǐ chū xuè, yuē:" jūn hé yán zhī wù! qiě xiān rén wáng guó, lài gāo zǔ dé fù guó, dé liú zǐ sūn, qiū háo jiē gāo zǔ lì yě. yuán jūn wú fù chū kǒu." guàn gāo zhào wǔ děng shí yú rén jiē xiāng wèi yuē:" nǎi wú děng fēi yě. wú wáng cháng zhě, bù bèi dé. qiě wú děng yì bù rǔ, jīn yuàn gāo zǔ rǔ wǒ wáng, gù yù shā zhī, hé nǎi wū wáng wèi hū? lìng shì chéng guī wáng, shì bài dú shēn zuò ěr."
汉七年,高祖从平城过赵,赵王朝夕袒韝蔽,自上食,礼甚卑,有子婿礼。高祖箕踞詈,甚慢易之。赵相贯高、赵午等年六十馀,故张耳客也。生平为气,乃怒曰:“吾王孱王也!”说王曰:“夫天下豪桀并起,能者先立。今王事高祖甚恭,而高祖无礼,请为王杀之!”张敖齧其指出血,曰:“君何言之误!且先人亡国,赖高祖得复国,德流子孙,秋豪皆高祖力也。原君无复出口。”贯高、赵午等十馀人皆相谓曰:“乃吾等非也。吾王长者,不倍德。且吾等义不辱,今怨高祖辱我王,故欲杀之,何乃汙王为乎?令事成归王,事败独身坐耳。”
hàn bā nián, shàng cóng dōng yuán hái, guò zhào, guàn gāo děng nǎi bì rén bǎi rén, yào zhī zhì cè. shàng guò yù sù, xīn dòng wèn yuē:" xiàn míng wéi hé?" yuē:" bǎi rén."" bǎi rén zhě, pò yú rén yě!" bù sù ér qù.
汉八年,上从东垣还,过赵,贯高等乃壁人柏人,要之置厕。上过欲宿,心动问曰:“县名为何?”曰:“柏人。”“柏人者,迫於人也!”不宿而去。
hàn jiǔ nián, guàn gāo yuàn jiā zhī qí móu, nǎi shàng biàn gào zhī. yú shì shàng jiē bìng dài bǔ zhào wáng guàn gāo děng. shí yú rén jiē zhēng zì jǐng, guàn gāo dú nù mà yuē:" shuí lìng gōng wèi zhī? jīn wáng shí wú móu, ér bìng bǔ wáng gōng děng jiē sǐ, shuí bái wáng bù fǎn zhě!" nǎi jiàn chē jiāo zhì, yǔ wáng yì cháng ān. zhì zhāng áo zhī zuì. shàng nǎi zhào zhào qún chén bīn kè yǒu gǎn cóng wáng jiē zú. guàn gāo yǔ kè mèng shū děng shí yú rén, jiē zì kūn qián, wèi wáng jiā nú, cóng lái. guàn gāo zhì, duì yù, yuē:" dú wú shǔ wèi zhī, wáng shí bù zhī." lì zhì bàng chī shù qiān, cì duō, shēn wú kě jī zhě, zhōng bù fù yán. lǚ hòu shù yán zhāng wáng yǐ lǔ yuán gōng zhǔ gù, bù yí yǒu cǐ. shàng nù yuē:" shǐ zhāng áo jù tiān xià, qǐ shǎo ér nǚ hū!" bù tīng. tíng wèi yǐ guàn gāo shì cí wén, shàng yuē:" zhuàng shì! shéi zhī zhě, yǐ sī wèn zhī." zhōng dài fū xiè gōng yuē:" chén zhī yì zi, sù zhī zhī. cǐ gù zhào guó lì míng yì bù qīn wéi rán nuò zhě yě." shàng shǐ xiè gōng chí jié wèn zhī biān yú qián. yǎng shì yuē:" xiè gōng xié?" xiè gōng láo kǔ rú shēng píng huān, yǔ yǔ, wèn zhāng wáng guǒ yǒu jì móu bù. gāo yuē:" rén qíng níng bù gè ài qí fù mǔ qī zǐ hū? jīn wú sān zú jiē yǐ lùn sǐ, qǐ yǐ wáng yì wú qīn zāi! gù wèi wáng shí bù fǎn, dú wú děng wéi zhī." jù dào běn zhǐ suǒ yǐ wéi zhě wáng bù zhī zhuàng. yú shì xiè gōng rù, jù yǐ bào, shàng nǎi shè zhào wáng.
汉九年,贯高怨家知其谋,乃上变告之。於是上皆并逮捕赵王、贯高等。十馀人皆争自刭,贯高独怒骂曰:“谁令公为之?今王实无谋,而并捕王;公等皆死,谁白王不反者!”乃轞车胶致,与王诣长安。治张敖之罪。上乃诏赵群臣宾客有敢从王皆族。贯高与客孟舒等十馀人,皆自髡钳,为王家奴,从来。贯高至,对狱,曰:“独吾属为之,王实不知。”吏治榜笞数千,刺剟,身无可击者,终不复言。吕后数言张王以鲁元公主故,不宜有此。上怒曰:“使张敖据天下,岂少而女乎!”不听。廷尉以贯高事辞闻,上曰:“壮士!谁知者,以私问之。”中大夫泄公曰:“臣之邑子,素知之。此固赵国立名义不侵为然诺者也。”上使泄公持节问之箯舆前。仰视曰:“泄公邪?”泄公劳苦如生平驩,与语,问张王果有计谋不。高曰:“人情宁不各爱其父母妻子乎?今吾三族皆以论死,岂以王易吾亲哉!顾为王实不反,独吾等为之。”具道本指所以为者王不知状。於是泄公入,具以报,上乃赦赵王。
shàng xián guàn gāo wéi rén néng lì rán nuò, shǐ xiè gōng jù gào zhī, yuē:" zhāng wáng yǐ chū." yīn shè guàn gāo. guàn gāo xǐ yuē:" wú wáng shěn chū hū?" xiè gōng yuē:" rán." xiè gōng yuē:" shàng duō zú xià, gù shè zú xià." guàn gāo yuē:" suǒ yǐ bù sǐ yī shēn wú yú zhě, bái zhāng wáng bù fǎn yě. jīn wáng yǐ chū, wú zé yǐ sāi, sǐ bù hèn yǐ. qiě rén chén yǒu cuàn shā zhī míng, hé miàn mù fù shì shàng zāi! zòng shàng bù shā wǒ, wǒ bù kuì yú xīn hū?" nǎi yǎng jué āng, suì sǐ. dāng cǐ zhī shí, míng wén tiān xià.
上贤贯高为人能立然诺,使泄公具告之,曰:“张王已出。”因赦贯高。贯高喜曰:“吾王审出乎?”泄公曰:“然。”泄公曰:“上多足下,故赦足下。”贯高曰:“所以不死一身无馀者,白张王不反也。今王已出,吾责已塞,死不恨矣。且人臣有篡杀之名,何面目复事上哉!纵上不杀我,我不愧於心乎?”乃仰绝肮,遂死。当此之时,名闻天下。
zhāng áo yǐ chū, yǐ shàng lǔ yuán gōng zhǔ gù, fēng wèi xuān píng hóu. yú shì shàng xián zhāng wáng zhū kè, yǐ qián nú cóng zhāng wáng rù guān, wú bù wéi zhū hóu xiāng jùn shǒu zhě. jí xiào huì gāo hòu wén dì xiào jǐng shí, zhāng wáng kè zǐ sūn jiē dé wèi èr qiān dàn.
张敖已出,以尚鲁元公主故,封为宣平侯。於是上贤张王诸客,以钳奴从张王入关,无不为诸侯相、郡守者。及孝惠、高后、文帝、孝景时,张王客子孙皆得为二千石。
zhāng áo, gāo hòu liù nián hōng. zi yǎn wèi lǔ yuán wáng. yǐ mǔ lǚ hòu nǚ gù, lǚ hòu fēng wèi lǔ yuán wáng. yuán wáng ruò, xiōng dì shǎo, nǎi fēng zhāng áo tā jī zi èr rén: shòu wéi lè chāng hóu, chǐ wèi xìn dōu hóu. gāo hòu bēng, zhū lǚ wú dào, dà chén zhū zhī, ér fèi lǔ yuán wáng jí lè chāng hóu xìn zhū hóu. xiào wén dì jí wèi, fù fēng gù lǔ yuán wáng yǎn wèi nán gōng hóu, xù zhāng shì.
张敖,高后六年薨。子偃为鲁元王。以母吕后女故,吕后封为鲁元王。元王弱,兄弟少,乃封张敖他姬子二人:寿为乐昌侯,侈为信都侯。高后崩,诸吕无道,大臣诛之,而废鲁元王及乐昌侯、信诸侯。孝文帝即位,复封故鲁元王偃为南宫侯,续张氏。
tài shǐ gōng yuē: zhāng ěr chén yú, shì chuán suǒ chēng xián zhě qí bīn kè sī yì, mò fēi tiān xià jùn jié, suǒ jū guó wú bù qǔ qīng xiàng zhě. rán zhāng ěr chén yú shǐ jū yuē shí, xiāng rán xìn yǐ sǐ, qǐ gù wèn zāi. jí jù guó zhēng quán, zú xiāng miè wáng, hé xiāng zhě xiāng mù yòng zhī chéng, hòu xiāng bèi zhī lì yě! qǐ fēi yǐ shì lì jiāo zāi? míng yù suī gāo, bīn kè suī shèng, suǒ yóu dài yǔ dà bó yán líng jì zǐ yì yǐ.
太史公曰:张耳、陈馀,世传所称贤者;其宾客厮役,莫非天下俊桀,所居国无不取卿相者。然张耳、陈馀始居约时,相然信以死,岂顾问哉。及据国争权,卒相灭亡,何乡者相慕用之诚,後相倍之戾也!岂非以势利交哉?名誉虽高,宾客虽盛,所由殆与大伯、延陵季子异矣。
zhāng ěr chén yú, tiān xià háo jùn. wàng nián jī lǚ, wěn jǐng xiāng xìn. ěr wéi jù lù, yú bīng bù jìn. zhāng jì wàng shēn, chén nǎi qù yìn. shì lì qīng duó, xì mò chéng xìn.
张耳、陈馀,天下豪俊。忘年羁旅,刎颈相信。耳围钜鹿,馀兵不进。张既望深,陈乃去印。势利倾夺,隙末成衅。