strong hòu hàn wáng bà strong
後漢 王霸

wáng bà, zì yuán bó, yǐng chuān yǐng yáng rén yě. guāng wǔ wèi dà sī mǎ, yǐ bà wèi gōng cáo lìng lì. jí wáng láng qǐ, guāng wǔ zài jì, láng yí xí gòu guāng wǔ. guāng wǔ lìng bà zhì shì zhōng mù rén, jiāng yǐ jī láng. shì rén jiē dà xiào, jǔ shǒu xié yú zhī, bà cán jù ér hái. guāng wǔ jí nán chí zhì xià qū yáng. chuán wén wáng láng bīng zài hòu, cóng zhě jiē kǒng. jí zhì hū tuó hé, hòu lì hái bái hé shuǐ liú sī, wú chuán, bù kě jì, guān shǔ dà jù. guāng wǔ lìng bà wǎng shì zhī. bà kǒng jīng zhòng, yù qiě qián, zǔ shuǐ, hái jí guǐ yuē: bīng jiān kě dù. guān shǔ jiē xǐ. guāng wǔ xiào yuē: hòu lì guǒ wàng yǔ yě. suì qián. běi zhì hé, hé bīng yì hé, nǎi lìng bà hù dù, wèi bì shù qí ér bīng jiě. guāng wǔ wèi bà yuē: ān wú zhòng dé jì miǎn zhě, qīng zhī lì yě. bà xiè yuē: cǐ míng gōng zhì dé, shén líng zhī yòu, suī wǔ wáng bái yú zhī yīng, wú yǐ jiā cǐ. guāng wǔ wèi guān shǔ yuē: wáng bà quán yǐ jì shì, dài tiān ruì yě. cháng yǔ zāng gōng fù jùn gòng yíng, bà dú shàn fǔ shì zú, sǐ zhě tuō yī yǐ liǎn zhī, shāng zhě gōng qīn yǐ yǎng zhī. guāng wǔ jí wèi, yǐ bà xiǎo bīng ài shì, kě dú rèn, bài wèi piān jiāng jūn, bìng jiāng zāng guān fù jùn bīng, ér yǐ gōng jùn wèi qí dū wèi. jiàn wǔ èr nián, gèng fēng fù bō hóu. dì shǐ bà yǔ bǔ lǔ jiāng jūn mǎ wǔ dōng tǎo zhōu jiàn yú chuí huì. sū mào jiāng wǔ xiào bīng sì qiān yú rén jiù jiàn, ér xiān qiǎn jīng qí zhē jī mǎ wǔ jūn liáng, wǔ wǎng jiù zhī. jiàn cóng chéng zhōng chū bīng lái jī wǔ, wǔ shì bà zhī yuán, zhàn bù shèn lì, wèi mào jiàn suǒ bài. wǔ jūn bēn guò bà yíng, dà hū qiú jiù. bà yuē: zéi bīng shèng, chū bì liǎng bài, nǔ lì ér yǐ. nǎi bì yíng jiān bì. jūn lì jiē zhēng zhī, bà yuē: mào bīng jīng ruì, qí zhòng yòu duō, wú lì shì xīn kǒng, ér bǔ lǔ yǔ wú xiāng shì, liǎng jūn bù yī, cǐ bài dào yě. jīn bì yíng gù shǒu, shì bù xiāng yuán, zéi bì chéng shèng qīng jìn, bǔ lǔ wú jiù, qí zhàn zì bèi. rú cǐ, mào zhòng pí láo, wú chéng qí bì, nǎi kě kè yě. mào jiàn guǒ xī chū gōng wǔ. hé zhàn liáng jiǔ, bà jūn zhōng zhuàng shì lù rùn děng shù shí rén duàn fà qǐng zhàn. bà zhī shì xīn ruì, nǎi kāi yíng hòu, chū jīng qí xí qí bèi. mào jiàn qián hòu shòu dí, jīng luàn bài zǒu, bà wǔ gè guī yíng. zéi fù jù zhòng tiāo zhàn, bà jiān wò bù chū, fāng xiǎng shì zuò chàng lè. mào yǔ shè yíng zhōng, zhōng bà qián jiǔ zūn, ān zuò bù dòng. jūn lì jiē yuē: mào qián rì yǐ pò, jīn yì jī yě. bà yuē: bù rán. sū mào kè bīng yuǎn lái, liáng shí bù zú, gù shù tiāo zhàn, yǐ jiǎo yī gōng zhī shèng. jīn bì yíng xiū shì, suǒ wèi bù zhàn ér qū rén zhī bīng, shàn zhī shàn zhě yě. mào jiàn jì bù dé zhàn, nǎi yǐn hái yíng. qí yè, jiàn xiōng zi sòng fǎn, bì chéng jù zhī, mào jiàn dùn qù, sòng yǐ chéng jiàng. shí lú fāng yǔ xiōng nú wū huán lián bīng, kòu dào yóu shù, yuán biān chóu kǔ. zhào bà jiāng chí xíng tú liù qiān yú rén, yǔ dù mào zhì fēi hú dào, duī shí bù shàng, zhú qǐ tíng zhàng, zì dài zhì píng chéng sān bǎi yú lǐ. yǔ xiōng nú wū huán dà xiǎo shù bǎi zhàn, pō shí biān shì, shù shàng shū yán yí yǔ xiōng nú jié hé qīn, yòu chén wěi shū kě cóng wēn shuǐ cáo, yǐ shěng lù zhuǎn shū zhī láo. shì jiē shī xíng. fēng huái líng hóu. yǒng píng èr nián, yǐ bìng zú.
王霸，字元伯，潁川潁陽人也。光武為大司馬，以霸為功曹令吏。及王郎起，光武在薊，郎移檄購光武。光武令霸至市中募人，將以擊郎。市人皆大笑，舉手邪榆之，霸慚懅而還。光武即南馳至下曲陽。傳聞王郎兵在後，從者皆恐。及至滹沱河，候吏還白河水流澌，無船，不可濟，官屬大懼。光武令霸往視之。霸恐驚眾，欲且前，阻水，還即詭曰：「冰堅可渡。」官屬皆喜。光武笑曰：「候吏果妄語也。」遂前。北至河，河冰亦合，乃令霸護渡，未畢數騎而冰解。光武謂霸曰：「安吾眾得濟免者，卿之力也。」霸謝曰：「此明公至德，神靈之祐，雖武王白魚之應，無以加此。」光武謂官屬曰：「王霸權以濟事，殆天瑞也。」常與臧宮、傅俊共營，霸獨善撫士卒，死者脫衣以斂之，傷者躬親以養之。光武即位，以霸曉兵愛士，可獨任，拜為偏將軍，並將臧官、傅俊兵，而以宮、俊為騎都尉。建武二年，更封富波侯。帝使霸與捕虜將軍馬武東討周建於垂惠。蘇茂將五校兵四千餘人救建，而先遣精騎遮擊馬武軍糧，武往救之。建從城中出兵來擊武，武恃霸之援，戰不甚力，為茂、建所敗。武軍奔過霸營，大呼求救。霸曰：「賊兵盛，出必兩敗，努力而已。」乃閉營堅壁。軍吏皆爭之，霸曰：「茂兵精銳，其眾又多，吾吏士心恐，而捕虜與吾相恃，兩軍不一，此敗道也。今閉營固守，示不相援，賊必乘勝輕進，捕虜無救，其戰自倍。如此，茂眾疲勞，吾承其弊，乃可克也。」茂、建果悉出攻武。合戰良久，霸軍中壯士路潤等數十人斷髮請戰。霸知士心銳，乃開營後，出精騎襲其背。茂、建前後受敵，驚亂敗走，霸、武各歸營。賊復聚眾挑戰，霸堅臥不出，方饗士作倡樂。茂雨射營中，中霸前酒樽，安坐不動。軍吏皆曰：「茂前日已破，今易擊也。」霸曰：「不然。蘇茂客兵遠來，糧食不足，故數挑戰，以徼一功之勝。今閉營休士，所謂不戰而屈人之兵，善之善者也。」茂、建既不得戰，乃引還營。其夜，建兄子誦反，閉城拒之，茂、建遁去，誦以城降。時盧方與匈奴、烏桓連兵，寇盜尤數，緣邊愁苦。詔霸將弛刑徒六千餘人，與杜茂治飛狐道，堆石布上，築起亭障，自代至平城三百餘里。與匈奴、烏桓大小數百戰，頗識邊事，數上書言宜與匈奴結和親，又陳委輸可從溫水漕，以省陸轉輸之勞。事皆施行。封淮陵侯。永平二年，以病卒。

sūn zǐ yuē: néng yú shì zhī ěr mù. bà guǐ yán bīng hé ér dé jì. yòu yuē: bù dé yǐ zé dòu. bà bù jiù mǎ wǔ ér shǐ zhī lì zhàn. yòu yuē: qū rén zhī bīng ér fēi zhàn. bà bì yíng xiū shì ér qū mào jiàn shì yě.
孫子曰：「能愚士之耳目。」霸詭言冰合而得濟。又曰：「不得已則斗。」霸不救馬武而使之力戰。又曰：「屈人之兵而非戰。」霸閉營休士而屈茂、建是也。

strong hòu hàn zāng gōng strong
後漢 臧宮

zāng gōng, zì jūn wēng, yǐng chuān jiá rén yě. cóng guāng wǔ zhēng zhàn, zhū jiāng duō chēng qí yǒng. guāng wǔ chá gōng qín lì shǎo yán, shén qīn nà zhī. jí zhì hé běi, yǐ wèi piān jiāng jūn, cóng pò qún zéi, shù xiàn chén què dí. guāng wǔ jí wèi, yǐ wèi shì zhōng qí dū wèi. jiàn wǔ shí yī nián, jiāng bīng zhì zhōng lú, tún luò yuè. shì shí gōng sūn shù jiāng tián xū rèn mǎn yǔ zhēng nán dà jiāng jūn cén péng xiāng jù yú jīng mén, péng děng zhàn shù bù lì, yuè rén móu pàn cóng shǔ. gōng bīng shǎo, lì bù néng zhì. huì shǔ xiàn sòng wěi shū chē shù bǎi chéng zhì, gōng yè shǐ jù duàn chéng mén xiàn, lìng chē shēng huí zhuǎn chū rù zhì dàn. yuè rén hòu cì zhě wén chē shēng bù jué, ér mén xiàn duàn, xiāng gào yǐ hàn bīng dà zhì. qí qú shuài nǎi fèng niú jiǔ yǐ láo jūn. gōng chén bīng dà huì, jī niú shāi jiǔ, xiǎng cì wèi nà zhī, yuè rén yóu shì suì ān. gōng yǔ cén péng děng pò jīng mén. cén péng xià bā jùn, shǐ gōng jiāng jiàng zú wǔ wàn, cóng fú shuǐ shàng píng qū. gōng sūn shù jiāng yán cén shèng bīng yú yuán shuǐ. shí gōng zhòng duō shí shǎo, zhuǎn shū bù zhì, ér jiàng zhě jiē yù sàn pàn, jùn yì fù gèng bǎo jù, guān wàng chéng bài. gōng yù yǐn hái, kǒng wèi suǒ jí. huì dì qiǎn yè zhě jiāng bīng yì cén péng, yǒu mǎ qī bǎi pǐ, gōng jiǎo zhì qǔ yǐ zì yì, chén yè jìn bīng, duō zhāng qí zhì, dēng shān gǔ zào, zuǒ bù yòu qí, xié chuán ér yǐn, hū shēng dòng shān gǔ. cén bù yì hàn jūn zú zhì, dēng shān wàng zhī, dà zhèn kǒng. gōng yīn zòng jī, dà pò zhī. zhǎn shǒu nì sǐ zhě wàn yú rén, shuǐ wèi zhī zhuó liú. yán cén bēn chéng dū, qí zhòng xī jiàng, jǐn huò qí bīng mǎ zhēn bǎo. zì shì chéng shèng zhuī běi, jiàng zhě yǐ shí wàn shù. jūn zhì píng yáng xiāng, shǔ jiāng wáng yuán jǔ zhòng jiàng. jìn bá mián zhú, pò fú chéng, zhǎn gōng sūn shù dì huī, fù gōng bá fán pí. shí dà sī mǎ wú hàn yì chéng shèng jìn yíng bī chéng dū. gōng lián tú dài chéng, bīng mǎ jīng qí shén shèng, nǎi chéng bīng rù xiǎo xióng guō mén, lì chéng dū chéng xià, zhì wú hàn yíng, yǐn jiǔ gāo huì. hàn jiàn zhī shén huān, wèi gōng yuē: jiāng jūn xiàng zhě jīng lǔ chéng xià, zhèn yáng wēi líng, fēng xíng diàn zhào. rán qióng kòu nán liàng, hái yíng yuàn cóng tā dào yǐ. gōng bù cóng, fù lù ér guī, zéi yì bù gǎn jìn zhī. jìn jūn xián yáng mén, yǔ wú hàn bìng miè gōng sūn shù. dì yǐ shǔ dì xīn dìng, bài gōng wèi guǎng hàn tài shǒu, fēng zàn hóu. shí jiǔ nián, yāo wū wéi sì dì zǐ dān chén fù zhèn děng, fù yāo yán xiāng jù, rù yuán wǔ chéng, jié lì rén, zì chēng jiāng jūn. yú shì qiǎn gōng jiāng běi jūn jí lí yáng yíng shù qiān rén wéi zhī. zéi gǔ shí duō, shù gōng bù xià, shì zú sǐ shāng. dì zhào gōng qīng zhū hóu wáng wèn fāng lüè, jiē yuē: yí zhòng qí gòu shǎng. shí xiǎn zōng wèi dōng hǎi wáng, dú duì yuē: yāo wū xiāng jié, shì wú jiǔ lì, qí zhōng bì yǒu huǐ yù wáng zhě. dàn wài wéi jí, bù dé zǒu ěr. yí shǎo yán huǎn, lìng dé táo wáng, táo wáng zé yī tíng zhǎng zú yǐ qín yǐ. dì rán zhī. jí chì gōng chè wéi huǎn zéi, zéi zhòng fēn sǎn, suì zhǎn chén zhèn děng. gōng hái, qiān chéng mén xiào wèi. gōng yǐ jǐn xìn zhì pǔ, gù cháng jiàn rèn yòng. hòu xiōng nú jī yì, zì xiāng fēn zhēng, dì yǐ wèn gōng, gōng yuē: yuàn dé wǔ qiān qí yǐ lì gōng. dì xiào yuē: cháng shèng zhī jiā, nán yǔ lǜ dí, wú fāng zì sī zhī. èr shí qī nián, gōng nǎi yǔ mǎ wǔ shàng shū yuē: xiōng nú tān lì, wú yǒu lǐ xìn, qióng zé qǐ shǒu, ān zé qīn dào, yuán biān bèi qí dú tòng, zhōng guó yōu qí táng tū. lǔ jīn rén chù yì sǐ, hàn huáng chì dì, yì kùn zhī lì, bù dāng zhōng guó yī jùn. fú bù zài lái, shí huò yì shī, qǐ yí gù shǒu wén dé ér duò wǔ shì hū? jīn yù gào gāo jù lí wū huán xiān bēi gōng qí zuǒ, fā hé xī sì jùn tiān shuǐ lǒng xī qiāng hú jī qí yòu. rú cǐ, běi lǔ zhī miè, bù guò shù nián. zhào bào yuē: huáng shí gōng jì yuē: róu néng zhì gāng, ruò néng zhì qiáng. gù yuē: yǒu dé zhī jūn, yǐ suǒ lè lè rén wú dé zhī jūn, yǐ suǒ lè lè shēn. lè rén zhě qí lè zhǎng, lè shēn zhě bù jiǔ ér wáng. shě jìn móu yuǎn zhě, láo ér wú gōng shě yuǎn móu jìn zhě, yì ér yǒu zhōng. yì zhèng duō zhōng chén, láo zhèng duō luàn rén. gù yuē: wù guǎng dì zhě huāng, wù guǎng dé zhě qiáng yǒu qí yǒu zhě ān, tān rén yǒu zhě cán. cán miè zhī zhèng, suī chéng bì bài. jīn guó wú shàn zhèng, zāi biàn bù xī, bǎi xìng jīng huáng, rén bù zì bǎo, ér fù yù yuǎn shì biān wài hū? chéng néng jǔ tiān xià zhī bàn yǐ miè dà guān, qǐ fēi zhì yuàn? gǒu fēi qí shí, bù rú xī rén. zì shì zhū jiāng mò gǎn fù yán bīng shì zhě. gōng zú.
臧宮，字君翁，潁川郟人也。從光武征戰，諸將多稱其勇。光武察宮勤力少言，甚親納之。及至河北，以為偏將軍，從破群賊，數陷陳卻敵。光武即位，以為侍中、騎都尉。建武十一年，將兵至中廬，屯駱越。是時公孫述將田戌、任滿與征南大將軍岑彭相拒於荊門，彭等戰數不利，越人謀畔從蜀。宮兵少，力不能制。會屬縣送委輸車數百乘至，宮夜使鋸斷城門限，令車聲迴轉出入至旦。越人候伺者聞車聲不絕，而門限斷，相告以漢兵大至。其渠帥乃奉牛酒以勞軍。宮陳兵大會，擊牛釃酒，饗賜慰納之，越人由是遂安。宮與岑彭等破荊門。岑彭下巴郡，使宮將降卒五萬，從涪水上平曲。公孫述將延岑盛兵於沅水。時宮眾多食少，轉輸不至，而降者皆欲散畔，郡邑復更保聚，觀望成敗。宮欲引還，恐為所及。會帝遣謁者將兵詣岑彭，有馬七百匹，宮矯製取以自益，晨夜進兵，多張旗幟，登山鼓譟，左步右騎，挾船而引，呼聲動山谷。岑不意漢軍卒至，登山望之，大震恐。宮因縱擊，大破之。斬首溺死者萬餘人，水為之濁流。延岑奔成都，其眾悉降，盡獲其兵馬珍寶。自是乘勝追北，降者以十萬數。軍至平陽鄉，蜀將王元舉眾降。進拔綿竹，破涪城，斬公孫述弟恢，復攻拔繁、郫。時大司馬吳漢亦乘勝進營逼成都。宮連屠大城，兵馬旌旗甚盛，乃乘兵入小雄郭門，歷成都城下，至吳漢營，飲酒高會。漢見之甚歡，謂宮曰：「將軍向者經虜城下，震揚威靈，風行電照。然窮寇難量，還營願從他道矣。」宮不從，復路而歸，賊亦不敢近之。進軍咸陽門，與吳漢並滅公孫述。帝以蜀地新定，拜宮為廣漢太守，封酇侯。十九年，妖巫維汜弟子單臣、傅鎮等，復妖言相聚，入原武城，劫吏人，自稱將軍。於是遣宮將北軍及黎陽營數千人圍之。賊穀食多，數攻不下，士卒死傷。帝召公卿諸侯王問方略，皆曰：「宜重其購賞。」時顯宗為東海王，獨對曰：「妖巫相劫，勢無久立，其中必有悔欲亡者。但外圍急，不得走爾。宜少延緩，令得逃亡，逃亡則一亭長足以禽矣。」帝然之。即敕宮撤圍緩賊，賊眾分散，遂斬臣、鎮等。宮還，遷城門校尉。宮以謹信質樸，故常見任用。後匈奴飢疫，自相分爭，帝以問宮，宮曰：「願得五千騎以立功。」帝笑曰：「常勝之家，難與慮敵，吾方自思之。」二十七年，宮乃與馬武上書曰：「匈奴貪利，無有禮信，窮則稽首，安則侵盜，緣邊被其毒痛，中國憂其搪突。虜今人畜疫死，旱蝗赤地，疫困之力，不當中國一郡。福不再來，時或易失，豈宜固守文德而墮武事乎？今喻告高句驪、烏桓、鮮卑攻其左，發河西四郡、天水、隴西羌胡擊其右。如此，北虜之滅，不過數年。詔報曰：「黃石公記曰：柔能制剛，弱能制強。故曰：有德之君，以所樂樂人；無德之君，以所樂樂身。樂人者其樂長，樂身者不久而亡。舍近謀遠者，勞而無功；舍遠謀近者，逸而有終。逸政多忠臣，勞政多亂人。故曰：務廣地者荒，務廣德者強；有其有者安，貪人有者殘。殘滅之政，雖成必敗。今國無善政，災變不息，百姓驚惶，人不自保，而復欲遠事邊外乎？誠能舉天下之半以滅大冠，豈非至願？苟非其時，不如息人。」自是諸將莫敢復言兵事者。宮卒。

sūn zǐ yuē: xíng zhī, dí bì cóng zhī. gōng lìng chē shēng bù jué, ér dí yí hàn bīng dà zhì. yòu yuē: zhòu zhàn duō jīng qí. gōng duō zhāng qí zhì, dēng shān gǔ zào ér dí zhèn kǒng. yòu yuē: wéi shī bì què. gōng chè wéi huǎn zéi ér zhǎn chén zhèn. yòu yuē: fēi wēi bù zhàn. gōng yù miè xiōng nú, guāng wǔ yǐ wèi bù rú xī rén shì yě.
孫子曰：「形之，敵必從之。」宮令車聲不絕，而敵疑漢兵大至。又曰：「晝戰多旌旗。」宮多張旗幟，登山鼓譟而敵震恐。又曰：「圍師必闕。」宮徹圍緩賊而斬臣、鎮。又曰：「非危不戰。」宮欲滅匈奴，光武以謂不如息人是也。

strong hòu hàn jì zūn strong
後漢 祭遵

jì zūn, zì dì sūn, yǐng chuān yǐng yáng rén yě. guāng wǔ pò wáng xún děng, hái guò yǐng yáng, zūn yǐ xiàn lì shù jìn jiàn, liú wèi mén xià shǐ. cóng zhēng hé běi, wèi jūn shì lìng. shě zhōng ér fàn fǎ, zūn gé shā zhī. guāng wǔ nù, mìng shōu zūn. shí zhǔ bù chén fù jiàn yuē: míng gōng cháng yù zhòng jūn zhěng qí, jīn zūn fèng fǎ bù bì, shì jiào lìng suǒ xíng yě. guāng wǔ nǎi shì zhī, yǐ wèi cì jiān jiāng jūn. wèi zhū jiāng yuē: dāng bì jì zūn! wú shě zhōng ér fàn fǎ shàng shā zhī, bì bù sī zhū qīng yě. bài zhēng lǔ jiāng jūn, dìng fēng yǐng yáng hóu. nán jī hóng nóng yàn xīn bǎi huá mán zhōng zéi. nǔ zhōng zūn kǒu, dòng chū liú xiě, zhòng jiàn zūn shāng, shāo yǐn tuì, zūn hū chì zhǐ zhī, shì zú zhàn jiē zì bèi, suì dà pò zhī. shí xīn chéng mán zhōng shān zéi zhāng mǎn, tún jié xiǎn ài wèi rén hài. zhào zūn gōng zhī. zūn jué qí liáng dào, mǎn shù tiāo zhàn, zūn jiān bì bù chū. ér yàn xīn bǎi huá yú zéi fù yǔ mǎn hé, suì gōng dé huò yáng jù, zūn nǎi fēn bīng jī pò jiàng zhī. zhāng mǎn jī kùn, chéng bá, shēng huò zhī. chū mǎn jì sì tiān dì, zì yún dāng wáng, jì zhí, tàn yuē: chèn wén wù wǒ! nǎi zhǎn zhī. fù lìng jìn tún lǒng xià. jí gōng sūn shù qiǎn bīng jiù xiāo, wú hàn gěng yǎn děng xī bēn hái, zūn dú liú bù què. zú yú jūn. zūn wèi rén lián yuē xiǎo xīn, kè jǐ fèng gōng, shǎng cì zhé jǐn yǔ shì zú, jiā wú sī cái. zhì yù shì xīn, bù yuè fǎ dù. suǒ zài lì rén, bù zhī yǒu jūn. zūn wèi jiāng jūn, qǔ shì jiē yòng rú shù, duì jiǔ shè lè, bì yǎ gē tóu hú. suī zài jūn lǚ, bù wàng zǔ dòu, kě wèi hǎo lǐ yuè lè, shǒu sǐ shàn dào zhě yě. qí hòu huì cháo, dì měi tàn yuē: ān dé yōu guó fèng gōng zhī chén rú jì zhēng lǔ zhě hū! zūn zhī jiàn sī ruò cǐ.
祭遵，字弟孫，潁川潁陽人也。光武破王尋等，還過潁陽，遵以縣吏數進見，留為門下史。從征河北，為軍市令。舍中兒犯法，遵格殺之。光武怒，命收遵。時主簿陳副諫曰：「明公常欲眾軍整齊，今遵奉法不避，是教令所行也。」光武乃貰之，以為刺奸將軍。謂諸將曰：「當避祭遵！吾舍中兒犯法尚殺之，必不私諸卿也。」拜征虜將軍，定封潁陽侯。南擊弘農、厭新、柏華蠻中賊。弩中遵口，洞出流血，眾見遵傷，稍引退，遵呼叱止之，士卒戰皆自倍，遂大破之。時新城蠻中山賊張滿，屯結險隘為人害。詔遵攻之。遵絕其糧道，滿數挑戰，遵堅壁不出。而厭新、柏華餘賊復與滿合，遂攻得霍陽聚，遵乃分兵擊破降之。張滿飢困，城拔，生獲之。初滿祭祀天地，自雲當王，既執，嘆曰：「讖文誤我！」乃斬之。復令進屯隴下。及公孫述遣兵救囂，吳漢、耿弇等悉奔還，遵獨留不卻。卒於軍。遵為人廉約小心，克己奉公，賞賜輒盡與士卒，家無私財。制御士心，不越法度。所在吏人，不知有軍。遵為將軍，取士皆用儒術，對酒設樂，必雅歌投壺。雖在軍旅，不忘俎豆，可謂好禮悅樂，守死善道者也。其後會朝，帝每嘆曰：「安得憂國奉公之臣如祭征虜者乎！」遵之見思若此。

sūn zǐ yuē: fǎ lìng zhí xíng. zūn shā shě zhōng ér ér guāng wǔ zhī qí bù kě fàn. yòu yuē: xiū dào ér bǎo fǎ. zūn zhī suǒ zài, lì rén bù zhī yǒu jūn shì yě.
孫子曰：「法令執行。」遵殺舍中兒而光武知其不可犯。又曰：「修道而保法。」遵之所在，吏人不知有軍是也。

strong hòu hàn mǎ yuán strong
後漢 馬援

mǎ yuán, zì wén yuān, fú fēng mào líng rén yě. qí xiān zhào shē wèi zhào jiāng, hào yuē mǎ fú jūn, zi sūn yīn wèi shì. yuán shǎo yǒu dà zhì, wèi jùn dū yóu, sòng qiú zhì sī mìng fǔ, qiú yǒu zhòng zuì, yuán āi ér zòng zhī, suì wáng mìng běi dì. yù shè, yīn liú mù chù. zhuǎn yóu lǒng hàn jiān, cháng wèi bīn kè yuē: zhàng fū wèi zhì, qióng dāng yì jiān, lǎo dāng yì zhuàng. yīn chù tián mù, zhì yǒu niú mǎ yáng shù qiān tóu, gǔ shù wàn hú. jì ér tàn yuē: fán zhí huò cái chǎn, guì qí néng shī zhèn yě, fǒu zé shǒu qián lǔ ěr. nǎi jǐn sàn yǐ bān kūn dì gù jiù, shēn yī yáng qiú pí kù. yuán liú xī zhōu, kuí xiāo shén jìng zhòng zhī, yǐ yuán wèi suī dé jiāng jūn, yǔ jué chóu cè. shì shí gōng sūn shù chēng dì yú shǔ, xiāo shǐ yuán wǎng guān zhī. yuán sù yǔ shù tóng lǐ wéi, xiāng shàn, yǐ wèi jì zhì dāng wò shǒu huān rú píng shēng. ér shù shèng chén bì wèi, yǐ yán yuán rù. yù shòu yuán yǐ fēng hóu dà jiāng jūn wèi, bīn kè jiē lè liú, yuán xiǎo zhī yuē: tiān xià xióng cí wèi dìng, gōng sūn bù tǔ bǔ zǒu yíng guó shì, yǔ tú chéng bài, fǎn xiū shì biān fú, cǐ zi hé zú jiǔ jī tiān xià shì hū? yīn cí guī, wèi xiāo yuē: zi yáng jǐng dǐ wā ěr, ér wàng zì zūn dà, bù rú zhuān yì dōng fāng. xiāo shǐ yuán fèng shū luò yáng. yuán zhì, yǐn jiàn yú xuān dé diàn. shì zǔ yíng xiào wèi yuán yuē: qīng áo yóu èr dì jiān, jīn jiàn qīng, shǐ rén dà cán. yuán dùn shǒu cí xiè, yīn yuē: dāng jīn zhī shì, fēi dú jūn zé chén yě, chén yì zé jūn yǐ. chén yǔ gōng sūn shù tóng xiàn, shào xiāng shàn. chén qián zhì shǔ, shù bì jǐ ér hòu jìn chén. chén jīn yuǎn lái, bì xià hé zhī fēi lá kè jiān rén, ér jiǎn yì ruò shì? dì fù xiào yuē: qīng fēi cì kè, gù shuō kè ěr. yuán yuē: tiān xià fǎn fù, dào míng zì zhě bù kě shèng shù. jīn jiàn bì xià, huī kuò dà dù, tóng fú gāo zǔ, nǎi zhī dì wáng zì yǒu zhēn yě. dì shén zhuàng zhī, shǐ tài zhōng dài fū lái shè chí jié sòng yuán xī guī lǒng yòu. kuí xiāo yǔ yuán gòng wò qǐ, wèn yǐ dōng fāng liú yán jí jīng shī dé shī. yuán shuō xiāo yuē: qián dào cháo tíng, shàng yǐn jiàn shù shí, měi jiē yàn yǔ, zì xī zhì dàn, cái míng yǒng lüè, fēi rén dí yě. qiě kāi xīn jiàn chéng, wú suǒ yǐn fú, kuò dá duō dà jié, lüè yǔ gāo zǔ tóng. jīng xué bó lǎn, zhèng shì wén biàn, qián shì wú bǐ. xiāo yuē: qīng wèi hé rú gāo dì? yuán yuē: bù rú yě. gāo dì wú kě wú bù kě. jīn shàng hǎo lì shì, dòng rú jié dù, yòu bù xǐ yǐn jiǔ. xiāo yì bù yì, yuē: rú qīng yán, fǎn fù shèng xié? rán yǎ xìn yuán, gù suì qiǎn zhǎng zi xún rù zhì. yuán yīn jiāng jiā shǔ suí xún guī luò yáng. huì kuí xiāo yòng wáng yuán jì, fā bīng jù hàn. yuán nǎi shàng shū yuē: chén yuán zì niàn guī shēn shèng cháo, fèng shì bì xià, běn wú gōng fǔ yī yán zhī jiàn, zuǒ yòu wèi róng zhī zhù. chén bù zì chén, bì xià hé yīn wén zhī? fū jū qián bù néng lìng rén zhì, jū hòu bù néng lìng rén xuān, yǔ rén yuàn bù néng wèi rén huàn, chén suǒ chǐ yě. chén yǔ kuí xiāo, běn shí jiāo yǒu. chū, xiāo qiǎn chén dōng, wèi chén yuē: běn yù wèi hàn, yuàn zú xià wǎng guān zhī. yú rǔ yì kě, jí zhuān xīn yǐ. jí chén hái fǎn, bào yǐ chì xīn, shí yù dǎo zhī yú shàn, fēi gǎn jué yǐ fēi yì. ér xiāo zì xié jiān xīn, dào zēng zhǔ rén. yuàn tīng yì xíng zài suǒ, jí chén miè xiāo zhī shù, dé kōng xiōng fù, shēn yú cè, tuì jiù lǒng mǔ, sǐ wú suǒ hèn. dì nǎi zhào yuán jì shì. yīn shǐ yuán jiāng tū qí wǔ qiān, wǎng lái yóu shuō xiāo jiāng gāo jùn rèn yǔ zhī shǔ, xià jí qiāng háo, wèi chén huò fú, yǐ lí xiāo zhī dǎng. dì zì xī zhēng xiāo, zhì qī, zhū jiāng duō yǐ wáng shī zhī zhòng, bù yí yuǎn rù xiǎn zǔ, jì yóu yù wèi jué. huì zhào yuán, yè zhì, dì dà xǐ, yǐn rù, jù yǐ qún yì zhì zhī. yuán yīn shuō kuí xiāo jiāng shuài yǒu tǔ bēng zhī shì, bīng jìn yǒu bì pò zhī zhuàng. yòu yú dì qián jù mǐ wèi shān gǔ, zhǐ huà xíng shì, kāi shì zhòng jūn suǒ cóng dào jìng wǎng lái, fēn xī qū zhé, zhāo rán kě xiǎo. dì yuē: lǔ zài wú mù zhōng yǐ. míng dàn, suì jìn jūn zhì dì yī, xiāo zhòng dà kuì. zì wáng mǎng mò, xī qiāng kòu biān, suì rù jū sāi nèi, jīn chéng shǔ xiàn duō wèi lǔ yǒu. lái shè zòu yán lǒng xī qīn cán, fēi mǎ yuán mò néng dìng. bài yuán lǒng xī tài shǒu. yuán nǎi fā bù qí sān qiān rén, jī pò xiān líng qiāng yú lín táo, zhǎn shǒu shù bǎi jí, huò mǎ niú yáng wàn yú tóu. shǒu sāi zhū qiāng bā qiān yú rén yì yuán jiàng. zhū zhǒng yǒu shù wàn, tún jù guān chāo, jù hào mén ài. yuán yǔ yáng wǔ jiāng jūn mǎ chéng jī zhī. qiāng yīn jiāng qí qī zǐ zī zhòng yí zǔ yú yǔn wú gǔ, yuán nǎi qián xíng jiān dào, yǎn fù qí yíng. qiāng dà jīng huài, fù yuǎn xǐ táng yì gǔ zhōng, yuán fù zhuī tǎo zhī. qiāng yǐn jīng bīng jù běi shān shàng, yuán chén jūn xiàng shān, ér fēn qiǎn shù bǎi qí rào xí qí hòu, chéng yè fàng huǒ, jī gǔ jiào zào, lǔ suì dà kuì, fán zhǎn shǒu qiān yú jí. yuán yǐ bīng shǎo, bù dé qióng zhuī, shōu qí gǔ liáng chù chǎn ér hái. shì shí, cháo chén yǐ jīn chéng pò qiāng zhī xī, tú yuǎn duō kòu, yì yù qì zhī. yuán shàng yán, pò qiāng yǐ xī chéng duō wán láo, yì kě yī gù, qí tián tǔ féi rǎng, guàn gài liú tōng. rú lìng qiāng zài huáng zhōng, zé wèi hài bù xiū, bù kě qì yě. dì rán zhī. yú shì zhào wǔ wēi tài shǒu, lìng xī hái jīn chéng kè mín. guī zhě sān qiān yú kǒu, shǐ gè fǎn jiù yì. yuán zòu wèi zhì zhǎng lì, shàn chéng guō, qǐ wù hòu, kāi dǎo shuǐ tián, quàn yǐ gēng mù, jùn zhōng lè yè. yòu qiǎn qiāng háo yáng fēng pì shuō sài wài qiāng, jiē lái hé qīn. wǔ dū cān láng qiāng yǔ sài wài zhū zhǒng wèi kòu, shā zhǎng lì. yuán jiāng sì qiān yú rén jī zhī, zhì dī dào xiàn, qiāng zài shān shàng, yuán jūn jù biàn dì, duó qí shuǐ cǎo, bù yǔ zhàn. qiāng suì qióng kùn, háo shuài shù qiān wàn hù wáng chū sài, zhū zhǒng wàn yú rén xī jiàng. yú shì lǒng yòu qīng jìng. yuán wù kāi kuān xìn, ēn yǐ dài xià, rèn lì yǐ zhí, dàn zǒng dà tǐ ér yǐ. bīn kè gù rén, rì mǎn qí mén. zhū cáo shí bái wài shì, yuán zhé yuē: cǐ chéng chuán zhī rèn, hé zú xiāng fán. pō shuāi lǎo zi, shǐ de áo yóu. ruò dà xìng qīn xiǎo mín, xiá qiāng yù lǚ jù, cǐ nǎi tài shǒu shì ěr. bàng xiàn cháng yǒu bào chóu zhě, lì mín jīng yán qiāng fǎn, bǎi xìng bēn rù chéng guō. dí dào zhǎng yì mén, qǐng bì chéng fā bīng. yuán shí yǔ bīn kè yǐn, dà xiào yuē: shāo lǔ hé gǎn fù fàn wǒ? xiǎo dí dào zhǎng guī shǒu sì shě, liáng bù jí zhě, kě chuáng xià fú. hòu shāo dìng, jùn zhōng fú zhī. yuán shàn bīng cè, dì cháng yán: fú bō lùn bīng, yǔ wǒ yì hé. měi yǒu suǒ móu, wèi cháng bù yòng. jiāo zhǐ nǚ zǐ zhēng cè jí nǚ dì zhēng èr fǎn, gōng méi qí jùn, jiǔ zhēn rì nán hé pǔ mán yí jiē yīng zhī, kòu lüè lǐng wài liù shí yú chéng, cè zì lì wèi wáng. yú shì xǐ shū bài yuán fú bō jiāng jūn, yǐ fú lè hóu liú lóng wèi fù. suì yuán hǎi ér jìn, duò shān kān dào qiān yú lǐ. jūn zhì làng pō shàng, yǔ zéi zhàn, pò zhī, zhǎn shǒu shù qiān jí, jiàng zhě wàn yú rén. yuán zhuī zhēng cè děng zhì jìn xī, shù bài zhī, zéi suì sàn zǒu. zhǎn zhēng cè zhēng èr, chuán shǒu luò yáng. fēng yuán wèi xīn xī hóu. jiāng lóu chuán dà xiǎo èr qiān yú sōu, zhàn shì èr wàn yú rén, jìn jī jiǔ zhēn zéi zhēng cè yú dǎng dōu yáng děng, zì wú gōng zhì jū fēng, zhǎn huò wǔ qiān yú rén, jiào nán xī píng. chū, yuán jūn hái, píng líng rén mèng jì, míng yǒu jì móu, yú zuò hè yuán. yuán wèi zhī yuē: wú wàng zǐ yǒu shàn yán, fǎn tóng zhòng rén xié? fāng jīn xiōng nú wū huán shàng rǎo běi biān, yù zì qǐng jī zhī. nán ér yào dāng sǐ yú biān yě, yǐ mǎ gé guǒ shī hái zàng ěr, hé néng wò chuáng shàng zài ér nǚ zǐ shǒu zhòng xié? jì yuē: liàng wèi liè shì, dāng rú cǐ yǐ. wǔ wēi jiāng jūn liú shàng jī wǔ líng wǔ xī mán yí, shēn rù, jūn méi. yuán yīn fù qǐng xíng. shí nián liù shí èr, dì mǐn qí lǎo, wèi xǔ zhī. yuán zì qǐng yuē: chén shàng néng bèi jiǎ shàng mǎ. dì lìng shì zhī. yuán jù ān gù pàn, yǐ shì kě yòng. dì xiào yuē: jué shuò zāi shì wēng yě! suì qiǎn yuán lǜ gěng shū děng, jiāng shí èr jùn mù shì jí chí xíng sì wàn yú rén zhēng wǔ xī. yuán yè wèi yǒu rén yè zhě dù yīn yuē: wú shòu hòu ēn, nián pò yú rì suǒ, cháng kǒng bù de sǐ guó shì, jīn huò suǒ yuàn. jūn zhì lín xiāng, yù zéi gōng xiàn, yuán yíng jī, pò zhī, zhǎn huò èr qiān yú rén, jiē sàn zǒu rù zhú lín zhōng. chū, jūn cì xià juàn, yǒu liǎng dào kě rù, cóng hú tóu zé lù jìn ér shuǐ xiǎn, cóng chōng zé tú yí ér yùn yuǎn, dì chū yǐ wèi yí. jí jūn zhì, gěng shū yù cóng chōng dào, yuán yǐ wèi qì rì fèi liáng, bù rú jìn hú tóu, è qí hóu yān, chōng zéi zì pò. yǐ shì shàng zhī, dì cóng yuán cè. jìn yíng hú tóu. zéi chéng gāo shǒu ài, shuǐ jí, chuán bù dé shàng. huì shǔ shén, shì zú duō yì sǐ, yuán yì zhōng bìng, suì kùn, nǎi chuān àn wèi shì, yǐ bì yán qì. zéi měi shēng xiǎn gǔ zào, yuán zhé yè zú yǐ guān zhī, zuǒ yòu āi qí zhuàng yì, mò bù wèi zhī liú tì. gěng shū yǔ xiōng hǎo shí hóu yǎn shū yuē: qián shū shàng shū dāng xiān jī chōng, liáng suī nán yùn ér bīng mǎ de yòng, jūn rén shù wàn zhēng yù xiān fèn. jīn hú tóu jìng bù dé jìn, dà zhòng fú yù xíng sǐ, chéng kě tòng xī. qián dào lín xiāng, zéi wú gù zì zhì, ruò yè jī zhī, jí kě tiǎn miè. fú bō lèi xī yù jiǎ hú, dào yī chù zhé zhǐ, yǐ shì shī lì. jīn guǒ jí yì, jiē rú shū yán. yǎn dé shū, zòu zhī. dì nǎi shǐ hǔ bì zhōng láng jiāng liáng sōng chéng yì zé wèn yuán, yīn dài jiān jūn. huì yuán bìng zú, sōng suì yīn shì xiàn zhī. dì dà nù, zhuī shōu yuán xīn xī hóu yìn shòu.
馬援，字文淵，扶風茂陵人也。其先趙奢為趙將，號曰「馬服君」，子孫因為氏。援少有大志，為郡督郵，送囚至司命府，囚有重罪，援哀而縱之，遂亡命北地。遇赦，因留牧畜。轉游隴漢間，常謂賓客曰：「丈夫為志，窮當益堅，老當益壯。」因處田牧，至有牛馬羊數千頭，谷數萬斛。既而嘆曰：「凡殖貨財產，貴其能施賑也，否則守錢虜耳。」乃盡散以班昆弟故舊，身衣羊裘皮絝。援留西州，隗囂甚敬重之，以援為綏德將軍，與決籌策。是時公孫述稱帝於蜀，囂使援往觀之。援素與述同里囗，相善，以為既至當握手歡如平生。而述盛陳陛衛，以延援入。欲授援以封侯大將軍位，賓客皆樂留，援曉之曰：「天下雄雌未定，公孫不吐哺走迎國士，與圖成敗，反修飾邊幅，此子何足久稽天下士乎？」因辭歸，謂囂曰：「子陽井底蛙耳，而妄自尊大，不如專意東方。」囂使援奉書洛陽。援至，引見於宣德殿。世祖迎笑謂援曰：「卿遨遊二帝間，今見卿，使人大慚。」援頓首辭謝，因曰：「當今之世，非獨君擇臣也，臣亦擇君矣。臣與公孫述同縣，少相善。臣前至蜀，述陛戟而後進臣。臣今遠來，陛下何知非剌客奸人，而簡易若是？」帝復笑曰：「卿非刺客，顧說客耳。」援曰：「天下反覆，盜名字者不可勝數。今見陛下，恢廓大度，同符高祖，乃知帝王自有真也。」帝甚壯之，使太中大夫來歙持節送援西歸隴右。隗囂與援共臥起，問以東方流言及京師得失。援說囂曰：「前到朝廷，上引見數十，每接宴語，自夕至旦，才明勇略，非人敵也。且開心見誠，無所隱伏，闊達多大節，略與高祖同。經學博覽，政事文辨，前世無比。」囂曰：「卿謂何如高帝？」援曰：「不如也。高帝無可無不可。今上好吏事，動如節度，又不喜飲酒。」囂意不懌，曰：「如卿言，反覆勝邪？」然雅信援，故遂遣長子恂入質。援因將家屬隨恂歸洛陽。會隗囂用王元計，發兵拒漢。援乃上疏曰：「臣援自念歸身聖朝，奉事陛下，本無公輔一言之薦，左右為容之助。臣不自陳，陛下何因聞之？夫居前不能令人輊，居後不能令人軒，與人怨不能為人患，臣所恥也。臣與隗囂，本實交友。初，囂遣臣東，謂臣曰：『本欲為漢，願足下往觀之。於汝意可，即專心矣。』及臣還反，報以赤心，實欲導之於善，非敢譎以非義。而囂自挾奸心，盜憎主人。願聽詣行在所，極陳滅囂之術，得空胸腹，申愚策，退就隴畝，死無所恨。」帝乃召援計事。因使援將突騎五千，往來遊說囂將高峻、任禹之屬，下及羌豪，為陳禍福，以離囂支黨。帝自西征囂，至漆，諸將多以王師之重，不宜遠入險阻，計猶豫未決。會召援，夜至，帝大喜，引入，具以群議質之。援因說隗囂將帥有土崩之勢，兵進有必破之狀。又於帝前聚米為山谷，指畫形勢，開示眾軍所從道徑往來，分析曲折，昭然可曉。帝曰：「虜在吾目中矣。」明旦，遂進軍至第一，囂眾大潰。自王莽末，西羌寇邊，遂入居塞內，金城屬縣多為虜有。來歙奏言隴西侵殘，非馬援莫能定。拜援隴西太守。援乃發步騎三千人，擊破先零羌於臨洮，斬首數百級，獲馬牛羊萬餘頭。守塞諸羌八千餘人詣援降。諸種有數萬，屯聚冠鈔，拒浩亹隘。援與楊武將軍馬成擊之。羌因將其妻子輜重移阻於允吾谷，援乃潛行間道，掩赴其營。羌大驚壞，復遠徙唐翼谷中，援復追討之。羌引精兵聚北山上，援陳軍向山，而分遣數百騎繞襲其後，乘夜放火，擊鼓叫噪，虜遂大潰，凡斬首千餘級。援以兵少，不得窮追，收其谷糧畜產而還。是時，朝臣以金城破羌之西，塗遠多寇，議欲棄之。援上言，破羌以西城多完牢，易可依固，其田土肥壤，灌溉流通。如令羌在湟中，則為害不休，不可棄也。帝然之。於是詔武威太守，令悉還金城客民。歸者三千餘口，使各反舊邑。援奏為置長吏，繕城郭，起塢候，開導水田，勸以耕牧，郡中樂業。又遣羌豪楊封譬說塞外羌，皆來和親。武都參狼羌與塞外諸種為寇，殺長吏。援將四千餘人擊之，至氐道縣，羌在山上，援軍據便地，奪其水草，不與戰。羌遂窮困，豪帥數千萬戶亡出塞，諸種萬餘人悉降。於是隴右清靜。援務開寬信，恩以待下，任吏以職，但總大體而已。賓客故人，日滿其門。諸曹時白外事，援輒曰：「此誠椽之任，何足相煩。頗衰老子，使得遨遊。若大姓侵小民，黠羌欲旅距，此乃太守事耳。」傍縣嘗有報仇者，吏民驚言羌反，百姓奔入城郭。狄道長詣門，請閉城發兵。援時與賓客飲，大笑曰：「燒虜何敢復犯我？曉狄道長歸守寺舍，良怖急者，可床下伏。」後稍定，郡中服之。援善兵策，帝常言：「伏波論兵，與我意合。」每有所謀，未嘗不用。交趾女子徵側及女弟徵貳反，攻沒其郡，九真、日南、合浦蠻夷皆應之，寇略嶺外六十餘城，側自立為王。於是璽書拜援伏波將軍，以扶樂侯劉隆為副。遂緣海而進，墮山刊道千餘里。軍至浪泊上，與賊戰，破之，斬首數千級，降者萬餘人。援追徵側等至禁溪，數敗之，賊遂散走。斬徵側、徵貳，傳首洛陽。封援為新息侯。將樓船大小二千餘艘，戰士二萬餘人，進擊九真賊徵側餘黨都陽等，自無功至居風，斬獲五千餘人，嶠南悉平。初，援軍還，平陵人孟冀，名有計謀，於坐賀援。援謂之曰：「吾望子有善言，反同眾人邪？方今匈奴、烏桓尚擾北邊，欲自請擊之。男兒要當死於邊野，以馬革裹屍還葬耳，何能臥床上在兒女子手中邪？」冀曰：「諒為烈士，當如此矣。」武威將軍劉尚擊武陵五溪蠻夷，深入，軍沒。援因復請行。時年六十二，帝愍其老，未許之。援自請曰：「臣尚能被甲上馬。」帝令試之。援據鞍顧盼，以示可用。帝笑曰：「矍鑠哉是翁也！」遂遣援率耿舒等，將十二郡募士及弛刑四萬餘人征五溪。援夜謂友人謁者杜愔曰：「吾受厚恩，年迫餘日索，常恐不得死國事，今獲所願。」軍至臨鄉，遇賊攻縣，援迎擊，破之，斬獲二千餘人，皆散走入竹林中。初，軍次下雋，有兩道可入，從壺頭則路近而水嶮，從充則塗夷而運遠，帝初以為疑。及軍至，耿舒欲從充道，援以為棄日費糧，不如進壺頭，扼其喉咽，充賊自破。以事上之，帝從援策。進營壺頭。賊乘高守隘，水疾，船不得上。會暑甚，士卒多疫死，援亦中病，遂困，乃穿岸為室，以避炎氣。賊每升險鼓譟，援輒曳足以觀之，左右哀其壯意，莫不為之流涕。耿舒與兄好時侯弇書曰：「前舒上書當先擊充，糧雖難運而兵馬得用，軍人數萬爭欲先奮。今壺頭竟不得進，大眾怫鬱行死，誠可痛惜。前到臨鄉，賊無故自致，若夜擊之，即可殄滅。伏波類西域賈胡，到一處輒止，以是失利。今果疾疫，皆如舒言。」弇得書，奏之。帝乃使虎賁中郎將梁松乘驛責問援，因代監軍。會援病卒，松遂因事陷之。帝大怒，追收援新息侯印綬。

sūn zǐ yuē: qīn ér lí zhī. yuán chén huò fú yǐ lí xiāo zhī dǎng. yòu yuē: jì xiǎn è yuǎn jìn, shàng jiāng zhī dào. yuán jù mǐ wèi shān gǔ, ér hàn dì wèi lǔ zài wú mù zhōng. yòu yuē: jué shān yī gǔ. yuán jù shuǐ cǎo ér qiāng kùn bài. yòu yuē: gōng qí suǒ bù jiè. yuán chén jūn xiàng shān ér rào xí qí hòu. yòu yuē: tú yǒu suǒ bù yóu. yuán cóng hú tóu ér jūn bù lì shì yě.
孫子曰：「親而離之。」援陳禍福以離囂支黨。又曰：「計險厄遠近，上將之道。」援聚米為山谷，而漢帝謂「虜在吾目中」。又曰：「絕山依谷。」援據水草而羌困敗。又曰：「攻其所不戒。」援陳軍向山而繞襲其後。又曰：「塗有所不由。」援從壺頭而軍不利是也。

strong hòu hàn bān chāo strong
後漢 班超

bān chāo, zì zhòng shēng, fú fēng píng líng rén. wèi rén yǒu dà zhì. jū jiā cháng zhí qín kǔ, bù chǐ láo rǔ. yǒu kǒu biàn ér shè liè shū chuán. jiā pín, cháng wèi guān yōng shū yǐ gōng yǎng. jiǔ láo kǔ, cháng chuò yè tóu bǐ, tàn yuē: dà zhàng fū wú tā zhì lüè, yóu dāng xiào fù jiè zǐ zhāng qiān, lì gōng yì yù, yǐ qǔ fēng hóu. ān néng jiǔ shì bǐ yàn jiān hū? zuǒ yòu jiē xiào zhī. chāo yuē: xiǎo zǐ ān zhī zhuàng shì zhì zāi! qí hòu xíng yì xiāng zhě, yuē: dāng fēng hóu wàn lǐ zhī wài. chāo wèn qí zhuàng, xiāng zhě zhǐ yuē: shēng yàn hàn hǔ jǐng, fēi ér shí ròu, cǐ wàn lǐ hóu xiāng yě. fèng chē dū wèi dòu gù chū jī xiōng nú, yǐ chāo wèi jiǎ sī mǎ, yǔ cóng shì guō xún jù shǐ xī yù. chāo dào shàn shàn, shàn shàn wáng guǎng fèng chāo lǐ yì shén bèi, hòu hū gèng shū jiě. chāo wèi qí guān shǔ yuē: níng jué guǎng lǐ yì báo hū? cǐ bì yǒu běi lǔ shǐ lái, hú yí wèi zhī suǒ cóng gù yě. míng zhě dǔ wèi méng, kuàng yǐ zhe xié. nǎi zhào shì hú zhà zhī yuē: xiōng nú shǐ lái shù rì, jīn ān zài hu? shì hú huáng kǒng, jù fú qí zhuàng. chāo nǎi bì shì hú, xī huì qí lì shì sān shí liù rén, yǔ gòng yǐn, jiǔ hān, yīn jī nù zhī, yuē: qīng cáo yǔ wǒ jù zài jué yù, yù lì dà gōng, yǐ qiú fù guì. jīn lǔ shǐ dào cái shù rì, ér wáng guǎng lǐ yì jí fèi, rú lìng shàn shàn shōu wú shǔ sòng xiōng nú, hái gǔ zhǎng wèi chái láng shí yǐ. wèi zhī nài hé? guān shǔ jiē yuē: jīn zài wēi wáng zhī dì, sǐ shēng cóng sī mǎ. chāo yuē: bù rù hǔ xué, bù dé hǔ zǐ. dāng jīn zhī jì, dú yǒu yīn yè yǐ huǒ gōng lǔ, shǐ bǐ bù zhī wǒ duō shǎo, bì dà zhèn bù, kě tiǎn jǐn yě. miè cǐ lǔ, zé shàn shàn pò dǎn, gōng chéng shì lì yǐ. zhòng yuē: dāng yǔ cóng shì yì zhī. chāo nù yuē: jí xiōng jué yú jīn rì. cóng shì wén sú lì, wén cǐ bì kǒng ér móu xiè. sǐ wú suǒ míng, fēi zhuàng shì yě! zhòng yuē: shàn. chū yè, suì jiāng lì shì wǎng bēn lǔ yíng. huì tiān dà fēng, chāo lìng shí rén chí gǔ cáng lǔ shě hòu, yuē yuē: jiàn huǒ rán, jiē dāng míng gǔ dà hū. yú rén xī chí bīng nǔ jiā mén ér fú. chāo nǎi shùn fēng zòng huǒ, qián hòu gǔ zào. lǔ zhòng jīng luàn, chāo shǒu gé shā sān rén, lì bīng zhǎn qí shǐ jí cóng shì sān shí yú jí, yú zhòng bǎi rén xǔ xī shāo sǐ. míng rì nǎi hái gào guō xún, xún dà jīng, jì ér sè dòng. chāo zhī qí yì, jǔ shǒu yuē: yuàn suī bù xíng, bān chāo hé xīn dú shàn zhī hū? xún nǎi yuè. chāo yú shì zhào shàn shàn wáng guǎng, yǐ lǔ shǐ shǒu shì zhī, yī guó zhèn bù. chāo xiǎo gào fǔ wèi, suì nà zi wèi zhì. hái zòu yú dòu gù, gù dà xǐ, jù shàng chāo gōng xiào, bìng qiú gèng xuǎn shǐ shǐ xī yù. dì zhuàng chāo jié, zhào gù yuē: lì zhī bān chāo, hé gù bù qiǎn ér gèng xuǎn hū? jīn yǐ chāo wèi jūn sī mǎ, lìng suì qián gōng. chāo fù shòu shǐ, gù yù yì qí bīng, chāo yuē: yuàn jiāng běn shǐ cóng sān shí yú rén zú yǐ. rú yǒu bù yú, duō yì wèi lèi. shì shí yú zhì wáng guǎng dé xīn gōng pò shā chē, ér xiōng nú qiǎn shǐ jiān hù qí guó. chāo jì xī, xiān zhì yú zhì. guǎng dé lǐ yì shén shū, qiě qí sú xìn wū. wū yán: shén nù hé gù yù xiàng hàn? hàn shǐ yǒu guā mǎ, jí qiú qǔ yǐ cí wǒ. guǎng dé nǎi qiǎn shǐ jiù chāo qǐng mǎ. chāo mì zhī qí zhuàng, bào xǔ zhī, ér lìng wū zì lái qǔ mǎ. yǒu qǐng, wū zhì, chāo jí zhǎn qí shǒu yǐ sòng guǎng dé, yīn cí zé zhī. guǎng dé sù wén chāo zài shàn shàn zhū miè lǔ shǐ, dà huáng kǒng, jí gōng shā xiōng nú shǐ zhě ér jiàng chāo. chāo zhòng cì qí wáng yǐ xià, yīn zhèn fǔ yān. shí guī zī wáng jiàn wèi xiōng nú suǒ lì, gōng pò shū lè, shā qí wáng, ér lì guī zī rén dōu tí wèi shū lè wáng. chāo cóng jiān dào zhì shū lè, qù dōu tí suǒ jū pán tuó chéng jiǔ shí lǐ, nì qiǎn lì tián lǜ xiān wǎng jiàng zhī. chì lǜ yuē: dōu tí běn fēi shū lè zhǒng, guó rén bì bù yòng mìng. ruò bù jí jiàng, biàn kě zhí zhī. lǜ jì dào, dōu tí jiàn lǜ qīng ruò, shū wú jiàng yì. lǜ yīn qí wú bèi, suì qián jié fù dōu tí. zuǒ yòu chū qí bù yì, jiē jīng jù bēn zǒu. lǜ chí bào chāo, chāo jí fù zhī, xī zhào shū lè jiāng lì, shuō yǐ guī zī wú dào zhī zhuàng, yīn lì qí gù wáng xiōng zi zhōng wèi wáng, guó rén dà yuè. zhōng jí guān shǔ jiē qǐng shā dōu tí, chāo bù tīng, yù shì yǐ wēi xìn, shì ér qiǎn zhī. sù zōng chū jí wèi, xià zhào zhào chāo. chāo fā hái, shū lè jǔ guó yōu kǒng. qí dū wèi lí yǎn yuē: hàn shǐ qì wǒ, wǒ bì fù wèi guī zī suǒ miè ěr. chéng bù rěn jiàn hàn shǐ qù. yīn yǐ dāo zì jǐng. chāo hái zhì yú zhì, wáng hóu yǐ xià jiē hào qì yuē: yī hàn shǐ rú fù mǔ, chéng bù kě qù. hù bào chāo mǎ jiǎo, bù de xíng. chāo kǒng yú zhì zhōng bù tīng qí dōng, yòu yù suì běn zhì, nǎi gèng hái shū lè. nǎi shàng shū qǐng bīng, yuē: chén qiè jiàn xiān dì yù kāi xī yù, gù běi jī xiōng nú, xī shǐ wài guó, shàn shàn yú zhì jí shí xiàng huà. jīn jū mí shā chē shū lè ròu zhī wū sūn kāng jū fù yuàn guī fù, yù gòng bìng lì pò miè guī zī, píng tōng hàn dào. ruò dé guī zī, zé xī yù wèi fú zhě bǎi fēn zhī yī ěr. qián shì yì zhě jiē yuē qǔ sān shí liù guó, hào wèi duàn xiōng nú yòu bì. jīn xī yù zhū guó, gòng fèng bù jué, wéi yān qí guī zī dú wèi fú cóng. jīn yí bài guī zī shì zi bái bà wèi qí guó wáng, yǐ bù qí shù bǎi sòng zhī, yǔ zhū guó lián bīng, shù yuè zhī jiān, guī zī kě qín. yǐ yí dí gōng yí dí, jì zhī shàn zhě yě. dì zhī qí gōng kě chéng, yì yù gěi bīng. píng líng rén xú gàn sù yǔ chāo tóng zhì, shàng shū yuàn fèn shēn zuǒ chāo. suì yǐ gàn wèi jiǎ sī mǎ, jiāng chí xíng jí yì cóng qiān rén jiù chāo. xiān shì shā chē yǐ wèi hàn jūn bù chū, suì jiàng yú guī zī, ér shū lè dū wèi fān chén yì fù fǎn pàn. huì xú gàn shì zhì, chāo suì yǔ xú gàn jī fān chén, dà pò zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí, duō huò shēng kǒu. qū jì pò fān chén, yù jìn gōng guī zī. yǐ wū sūn bīng qiáng, yí kùn qí lì, nǎi shàng yán: wū sūn dà guó, kòng xián shí wàn. kě qiǎn shǐ zhāo wèi, yǔ gòng hé lì. dì nà zhī. qiǎn wèi hòu lǐ yì hù sòng wū sūn shǐ zhě, cì dà xiǎo kūn mí yǐ jǐn bó. lǐ yì shǐ dào yú zhì, ér zhí guī zī gōng shū lè, kǒng jù bù gǎn qián, yīn shàng shū chén xī yù zhī gōng bù kě chéng, yòu shèng huǐ chāo. dì zhī chāo zhōng, nǎi zé yì, lìng yì yì chāo shòu jié dù. zhào chāo: ruò yì rèn zài wài zhě, biàn liú yǔ cóng shì. chāo jí qiǎn yì jiāng wū sūn shì zi hái jīng shī. xú gàn wèi chāo yuē: yì qián qīn huǐ jūn, yù bài xī yù, jīn hé bù yuán zhào shū liú zhī, gèng qiǎn tā lì sòng shì zi hū? chāo yuē: shì hé yán zhī lòu yě! yǐ yì huǐ chāo, gù jīn qiǎn zhī. nèi shěng bù jiù, hé xù rén yán! kuài yì liú zhī, fēi zhōng chén yě. chāo yīn fā shū lè yú zhì bīng jī shā chē. shā chē yīn tōng shǐ shū lè wáng zhōng, dàn yǐ zhòng lì, zhōng suì fǎn cóng zhī, xī bǎo wū jí chéng. chāo nǎi gèng lì qí fǔ chéng chéng dà wèi shū lè wáng, xī fā qí bù fǎn zhě yǐ gōng zhōng. jī bàn suì, ér kāng jū qiǎn jīng bīng jiù zhī, chāo bù néng xià. shì shí ròu zhī xīn yǔ kāng jū hūn, xiāng qīn, chāo nǎi shǐ shǐ duō jī jǐn bó yí ròu zhī wáng, lìng xiǎo shì kāng jū wáng, kāng jū wáng nǎi bà bīng, zhí zhōng yǐ guī qí guó, wū jí chéng suì jiàng yú chāo. hòu sān nián, zhōng shuō kāng jū wáng jiè bīng, hái jù sǔn zhōng, mì yǔ guī zī móu, qiǎn shǐ zhà jiàng yú chāo. chāo nèi zhī qí jiān ér wài wěi xǔ zhī. zhōng dà xǐ, jí cóng qīng qí yì chāo. chāo mì lè bīng dài zhī, wèi gōng zhāng shè lè. jiǔ xíng, nǎi chì lì fù zhōng zhǎn zhī. chāo fā yú zhì zhū guó bīng èr wàn wǔ qiān rén, fù jī shā chē. ér guī zī wáng qiǎn zuǒ jiāng jūn fā wēn sù gū mò wèi tóu hé wǔ wàn rén jiù zhī. chāo zhào jiāng xiào jí yú zhì wáng yì yuē: jīn bīng shǎo bù dí, qí jì mò ruò gè sàn qù. yú zhì cóng shì ér dōng, zhǎng shǐ yì yú cǐ xī guī, kě xū yè gǔ shēng ér fā. yīn huǎn suǒ de shēng kǒu. guī zī wáng wén zhī dà xǐ, zì yǐ wàn qí yú xī jiè zhē chāo, wēn sù wáng jiāng bā qiān qí yú dōng jiè jiǎo yú zhì. chāo zhī èr lǔ yǐ chū, mì zhào zhū bù lè bīng, jī míng chí fù shā chē yíng, hú dà jīng luàn bēn zǒu, zhuī zhǎn wǔ qiān yú jí, dà huò qí mǎ chù cái wù. shā chē suì jiàng, guī zī děng yīn gè tuì sàn, zì shì wēi zhèn xī yù. chū, ròu zhī cháng zhù hàn jī chē shī yǒu gōng, yīn qiú hàn gōng zhǔ. chāo jù hái qí shǐ, yóu shì yuàn hèn. qiǎn qí fù wáng xiè jiāng bīng qī wàn gōng chāo. chāo zhòng shǎo, jiē dà kǒng. chāo pì jūn shì yuē: ròu zhī bīng suī duō, rán shù qiān lǐ yú cōng lǐng lái, fēi yǒu yùn shū, hé zú yōu xié? dàn dāng shōu gǔ jiān shǒu, bǐ jī qióng zì jiàng, bù guò shù shí rì jué yǐ. xiè suì qián gōng chāo, bù xià, yòu chāo lüè wú suǒ de. chāo dù qí liáng jiāng jǐn, bì cóng guī zī qiú jiù, nǎi qiǎn bīng shù bǎi yú dōng jiè yào zhī. xiè guǒ qiǎn qí jī jīn yín zhū yù yǐ lù guī zī. chāo fú bīng zhē jī, jǐn shā zhī, chí qí shǐ shǒu yǐ shì xiè. xiè dà jīng, jí qiǎn shǐ qǐng zuì, yuàn dé shēng guī. chāo zòng qiǎn zhī. ròu zhī yóu shì dà zhèn, guī zī gū mò wēn sù jiē jiàng. nǎi yǐ chāo wèi dōu hù, xú gàn wèi zhǎng shǐ, bài bái bà wèi guī zī wáng. xī yù wéi yān qí wēi xū yù lí huái èr xīn. chāo suì fā guī zī shàn shàn děng bā guó bīng hé qī wàn rén tǎo yān qí. bīng dào yù lí jiè, ér qiǎn xiǎo shuō yān qí yù lí wēi xū yuē: dōu hù lái zhě, yù zhèn fǔ sān guó. jí yù gǎi guò xiàng shàn, yí qiǎn dà rén lái yíng, dāng shǎng cì wáng hóu yǐ xià, shì bì jí hái. jīn cì wáng cǎi wǔ bǎi pǐ. yān qí wáng guǎng qiǎn qí zuǒ jiāng běi gé zhī fèng niú jiǔ yíng chāo. chāo jié gé zhī yuē: rǔ suī xiōng nú shì zi, ér jīn bǐng guó zhī quán. dōu hù zì lái, wáng bù yǐ shí yíng, jiē rǔ zuì yě. huò wèi chāo kě biàn shā zhī, chāo yuē: fēi rǔ suǒ jí. cǐ rén quán zhòng yú wáng, jīn lái rù qí guó ér shā zhī, suì lìng zì yí, shè bèi shǒu xiǎn, qǐ dé dào chéng xià zāi! yú shì cì ér qiǎn zhī. guǎng nǎi yǔ dà rén yíng chāo yú yù lí, fèng xiàn zhū wù. yān qí guó yǒu wěi qiáo zhī xiǎn, guǎng nǎi jué qiáo, bù yù lìng hàn jūn rù guó. chāo gèng cóng tā dào lì dù. dào yān qí, qù chéng èr shí lǐ, zhǐ yíng dà zé zhōng. guǎng chū bù yì, dà kǒng, nǎi yù xī qū qí rén gòng rù shān bǎo. yān qí zuǒ hóu yuán mèng xiān cháng zhì jīng shī, mì qiǎn shǐ yǐ shì gào chāo, chāo jí zhǎn zhī, shì bù xìn yòng. nǎi qī dà huì zhū guó wáng, yīn yáng shēng dāng zhòng jiā shǎng cì, yú shì yān qí wáng guǎng yù lí wáng kuàng jí běi gé zhī děng sān shí rén xiāng shuài yì chāo. qí guó xiāng fù jiǔ děng shí qī rén jù zhū, jiē wáng rù hǎi, ér wēi xū wáng yì bù zhì. zuò dìng, chāo nù jié guǎng yuē: wēi xū wáng hé gù bú dào? fù jiǔ děng hé yuán táo wáng? suì chì lì shì shōu guǎng kuàng děng zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. gèng lì yuán mèng wèi yān qí wáng. chāo liú yān qí bàn suì, wèi fǔ zhī. yú shì xī yù wǔ shí yú guó xī jiē nà zhì nèi shǔ yān. xià zhào fēng chāo wèi dìng yuǎn hóu. chāo zì yǐ jiǔ zài jué yù, nián lǎo sī tǔ, shàng shū yuē: chén wén tài gōng fēng qí, wǔ shì zàng zhōu, hú sǐ shǒu qiū, dài mǎ yī fēng. fū zhōu qí tóng zài zhōng tǔ qiān lǐ zhī jiān, kuàng yú yuǎn chù jué yù, xiǎo chén néng wú yī fēng shǒu qiū zhī sī zāi? chén bù gǎn wàng dào jiǔ quán jùn, dàn yuàn shēng rù yù mén guān. nǎi zhào chāo hái. chāo zài xī yù sān shí yī suì. zhì luò yáng, bài wèi shè shēng xiào wèi. chāo sù yǒu xiōng xié jí, jì zhì, bìng suì jiā. zú, nián qī shí yī. chū, chāo bèi zhào, yǐ wù jǐ xiào wèi rèn shàng wèi dōu hù. yǔ chāo jiāo dài, shàng wèi chāo yuē: jūn hóu zài wài guó sān shí yú nián, ér xiǎo rén wěi chéng jūn hòu, rèn zhòng lǜ qiǎn, yí yǒu yǐ huì zhī. chāo yuē: nián lǎo shī zhì, rèn jūn shù dāng dà wèi, qǐ bān chāo suǒ néng jí zāi! bì bù dé yǐ, yuàn jìn yú yán. sài wài lì shì, běn fēi xiào zǐ shùn sūn, jiē yǐ zuì guò xǐ bǔ biān tún. ér mán yí huái niǎo shòu zhī xīn, nán yǎng yì bài. jīn jūn xìng yán jí, shuǐ qīng wú yú, chá zhèng bù dé xià hé. yí dàng yì jiǎn yì, kuān xiǎo guò, zǒng dà gāng ér yǐ. chāo qù hòu, shàng sī wèi suǒ qīn yuē: wǒ yǐ bān jūn dāng yǒu qí cè, jīn suǒ yán píng píng ěr. shàng zhì shù nián, ér xī yù fǎn luàn, yǐ zuì bèi zhào, rú chāo suǒ jiè.
班超，字仲升，扶風平陵人。為人有大志。居家常執勤苦，不恥勞辱。有口辯而涉獵書傳。家貧，常為官傭書以供養。久勞苦，嘗輟業投筆，嘆曰：「大丈夫無他志略，猶當效傅介子、張騫，立功異域，以取封侯。安能久事筆硯間乎？」左右皆笑之。超曰：「小子安知壯士志哉！」其後行詣相者，曰：「當封侯萬里之外。」超問其狀，相者指曰：「生燕頷虎頸，飛而食肉，此萬里侯相也。」奉車都尉竇固出擊匈奴，以超為假司馬，與從事郭恂俱使西域。超到鄯善，鄯善王廣奉超禮意甚備，後忽更疏解。超謂其官屬曰：「寧覺廣禮意薄乎？此必有北虜使來，狐疑未知所從故也。明者睹未萌，況已著邪。」乃召侍胡詐之曰：「匈奴使來數日，今安在乎？」侍胡惶恐，具服其狀。超乃閉侍胡，悉會其吏士三十六人，與共飲，酒酣，因激怒之，曰：「卿曹與我俱在絕域，欲立大功，以求富貴。今虜使到裁數日，而王廣禮意即廢，如令鄯善收吾屬送匈奴，骸骨長為豺狼食矣。為之奈何？」官屬皆曰：「今在危亡之地，死生從司馬。」超曰：「不入虎穴，不得虎子。當今之計，獨有因夜以火攻虜，使彼不知我多少，必大震怖，可殄盡也。滅此虜，則鄯善破膽，功成事立矣。」眾曰：「當與從事議之。」超怒曰：「吉凶決於今日。從事文俗吏，聞此必恐而謀泄。死無所名，非壯士也！」眾曰：「善。」初夜，遂將吏士往奔虜營。會天大風，超令十人持鼓藏虜舍後，約曰：「見火然，皆當鳴鼓大呼。」餘人悉持兵弩夾門而伏。超乃順風縱火，前後鼓譟。虜眾驚亂，超手格殺三人，吏兵斬其使及從士三十餘級，餘眾百人許悉燒死。明日乃還告郭恂，恂大驚，既而色動。超知其意，舉手曰：「掾雖不行，班超何心獨擅之乎？」恂乃悅。超於是召鄯善王廣，以虜使首示之，一國震怖。超曉告撫慰，遂納子為質。還奏於竇固，固大喜，具上超功效，並求更選使使西域。帝壯超節，詔固曰：「吏知班超，何故不遣而更選乎？今以超為軍司馬，令遂前功。」超復受使，固欲益其兵，超曰：「願將本使從三十餘人足矣。如有不虞，多益為累。」是時于寘王廣德新攻破莎車，而匈奴遣使監護其國。超既西，先至于寘。廣德禮意甚疏，且其俗信巫。巫言：「神怒何故欲向漢？漢使有騧馬，急求取以祠我。」廣德乃遣使就超請馬。超密知其狀，報許之，而令巫自來取馬。有頃，巫至，超即斬其首以送廣德，因辭責之。廣德素聞超在鄯善誅滅虜使，大惶恐，即攻殺匈奴使者而降超。超重賜其王以下，因鎮撫焉。時龜茲王建為匈奴所立，攻破疏勒，殺其王，而立龜茲人兜題為疏勒王。超從間道至疏勒，去兜題所居槃橐城九十里，逆遣吏田慮先往降之。敕慮曰：「兜題本非疏勒種，國人必不用命。若不即降，便可執之。」慮既到，兜題見慮輕弱，殊無降意。慮因其無備，遂前劫縛兜題。左右出其不意，皆驚懼奔走。慮馳報超，超即赴之，悉召疏勒將吏，說以龜茲無道之狀，因立其故王兄子忠為王，國人大悅。忠及官屬皆請殺兜題，超不聽，欲示以威信，釋而遣之。肅宗初即位，下詔召超。超發還，疏勒舉國憂恐。其都尉黎弇曰：「漢使棄我，我必復為龜茲所滅耳。誠不忍見漢使去。」因以刀自剄。超還至于寘，王侯以下皆號泣曰：「依漢使如父母，誠不可去。」互抱超馬腳，不得行。超恐于寘終不聽其東，又欲遂本志，乃更還疏勒。乃上疏請兵，曰：「臣竊見先帝欲開西域，故北擊匈奴，西使外國，鄯善、于寘即時向化。今拘彌、莎車、疏勒、月氏、烏孫、康居復願歸附，欲共併力破滅龜茲，平通漢道。若得龜茲，則西域未服者百分之一耳。前世議者皆曰取三十六國，號為斷匈奴右臂。今西域諸國，貢奉不絕，惟焉耆、龜茲獨未服從。今宜拜龜茲侍子白霸為其國王，以步騎數百送之，與諸國連兵，數月之間，龜茲可禽。以夷狄攻夷狄，計之善者也。」帝知其功可成，議欲給兵。平陵人徐幹素與超同志，上疏願奮身佐超。遂以干為假司馬，將馳刑及義從千人就超。先是莎車以為漢軍不出，遂降於龜茲，而疏勒都尉番辰亦復反叛。會徐幹適至，超遂與徐幹擊番辰，大破之，斬首千餘級，多獲生口。趨既破番辰，欲進攻龜茲。以烏孫兵強，宜困其力，乃上言：「烏孫大國，控弦十萬。可遣使招慰，與共合力。」帝納之。遣衛候李邑護送烏孫使者，賜大小昆彌以錦帛。李邑始到于寘，而值龜茲攻疏勒，恐懼不敢前，因上書陳西域之功不可成，又盛毀超。帝知超忠，乃責邑，令邑詣超受節度。詔超：「若邑任在外者，便留與從事。」超即遣邑將烏孫侍子還京師。徐幹謂超曰：「邑前親毀君，欲敗西域，今何不緣詔書留之，更遣它吏送侍子乎？」超曰：「是何言之陋也！以邑毀超，故今遣之。內省不疚，何恤人言！快意留之，非忠臣也。」超因發疏勒、于寘兵擊莎車。莎車陰通使疏勒王忠，啖以重利，忠遂反從之，西保烏即城。超乃更立其府承成大為疏勒王，悉發其不反者以攻忠。積半歲，而康居遣精兵救之，超不能下。是時月氏新與康居婚，相親，超乃使使多齎錦帛遺月氏王，令曉示康居王，康居王乃罷兵，執忠以歸其國，烏即城遂降於超。後三年，忠說康居王借兵，還據損中，密與龜茲謀，遣使詐降於超。超內知其奸而外偽許之。忠大喜，即從輕騎詣超。超密勒兵待之，為供張設樂。酒行，乃叱吏縛忠斬之。超發于寘諸國兵二萬五千人，復擊莎車。而龜茲王遣左將軍發溫宿、姑墨、尉頭合五萬人救之。超召將校及于寘王議曰：「今兵少不敵，其計莫若各散去。于寘從是而東，長史亦於此西歸，可須夜鼓聲而發。」陰緩所得生口。龜茲王聞之大喜，自以萬騎於西界遮超，溫宿王將八千騎於東界徼于寘。超知二虜已出，密召諸部勒兵，雞鳴馳赴莎車營，胡大驚亂奔走，追斬五千餘級，大獲其馬畜財物。莎車遂降，龜茲等因各退散，自是威震西域。初，月氏嘗助漢擊車師有功，因求漢公主。超拒還其使，由是怨恨。遣其副王謝將兵七萬攻超。超眾少，皆大恐。超譬軍士曰：「月氏兵雖多，然數千里逾蔥嶺來，非有運輸，何足憂邪？但當收谷堅守，彼飢窮自降，不過數十日決矣。」謝遂前攻超，不下，又抄掠無所得。超度其糧將盡，必從龜茲求救，乃遣兵數百於東界要之。謝果遣騎齎金銀珠玉以賂龜茲。超伏兵遮擊，盡殺之，持其使首以示謝。謝大驚，即遣使請罪，願得生歸。超縱遣之。月氏由是大震，龜茲、姑墨、溫宿皆降。乃以超為都護，徐幹為長史，拜白霸為龜茲王。西域唯焉耆、危須、尉犁懷二心。超遂發龜茲、鄯善等八國兵合七萬人討焉耆。兵到尉犁界，而遣曉說焉耆、尉犁、危須曰：「都護來者，欲鎮撫三國。即欲改過向善，宜遣大人來迎，當賞賜王侯已下，事畢即還。今賜王彩五百匹。」焉耆王廣遣其左將北韐支奉牛酒迎超。超詰韐支曰：「汝雖匈奴侍子，而今秉國之權。都護自來，王不以時迎，皆汝罪也。」或謂超可便殺之，超曰：「非汝所及。此人權重於王，今來入其國而殺之，遂令自疑，設備守險，豈得到城下哉！」於是賜而遣之。廣乃與大人迎超於尉犁，奉獻珠物。焉耆國有葦橋之險，廣乃絕橋，不欲令漢軍入國。超更從他道厲度。到焉耆，去城二十里，止營大澤中。廣出不意，大恐，乃欲悉驅其人共入山保。焉耆左侯元孟先嘗質京師，密遣使以事告超，超即斬之，示不信用。乃期大會諸國王，因楊聲當重加賞賜，於是焉耆王廣、尉犁王況及北韐支等三十人相率詣超。其國相腹久等十七人懼誅，皆亡入海，而危須王亦不至。坐定，超怒詰廣曰：「危須王何故不到？腹久等何緣逃亡？」遂叱吏士收廣、況等斬之，傳首京師。更立元孟為焉耆王。超留焉耆半歲，慰撫之。於是西域五十餘國悉皆納質內屬焉。下詔封超為定遠侯。超自以久在絕域，年老思土，上疏曰：「臣聞太公封齊，五世葬周，狐死首丘，代馬依風。夫周齊同在中土千里之間，況於遠處絕域，小臣能無依風首丘之思哉？臣不敢望到酒泉郡，但願生入玉門關。」乃詔超還。超在西域三十一歲。至洛陽，拜為射聲校尉。超素有胸脅疾，既至，病遂加。卒，年七十一。初，超被召，以戊己校尉任尚為都護。與超交代，尚謂超曰：「君侯在外國三十餘年，而小人猥承君後，任重慮淺，宜有以誨之。」超曰：「年老失智，任君數當大位，豈班超所能及哉！必不得已，願進愚言。塞外吏士，本非孝子順孫，皆以罪過徙補邊屯。而蠻夷懷鳥獸之心，難養易敗。今君性嚴急，水清無魚，察政不得下和。宜盪佚簡易，寬小過，總大綱而已。」超去後，尚私謂所親曰：「我以班君當有奇策，今所言平平耳。尚至數年，而西域反亂，以罪被召，如超所戒。

sūn zǐ yuē: guò zé cóng. chāo zhī lì shì wèi sǐ shēng cóng sī mǎ. yòu yuē: huǒ rén. chāo yīn fēng zòng huǒ ér shā lǔ shǐ. yòu yuē: qú dì hé jiāo. chāo qǐng zhāo wèi wū sūn ér gōng guī zī. yòu yuē: yòng ér shì zhī bù yòng. chāo yù jī shā chē ér guǐ yán sàn qù. yòu yuē: yǐ bǎo dài jī. chāo shōu gǔ jiān shǒu ér bài ròu zhī shì yě.
孫子曰：「過則從。」超之吏士謂「死生從司馬」。又曰：「火人。」超因風縱火而殺虜使。又曰：「衢地合交。」超請招慰烏孫而攻龜茲。又曰：「用而示之不用。」超欲擊莎車而詭言散去。又曰：「以飽待飢。」超收谷堅守而敗月氏是也。

strong hòu hàn yú xǔ strong
後漢 虞詡

yú xǔ, zì shēng qīng, chén guó wǔ píng rén yě. chū, pì tài wèi lǐ xiū fǔ, bài láng zhōng. yǒng chū zhōng, qiāng hú fǎn luàn, cán pò bìng liáng, dà jiāng jūn dèng zhì yǐ jūn yì fāng fèi, shì bù xiāng zhān, yù qì liáng zhōu, biàn lì běi biān, nǎi huì gōng qīng jí yì. zhì yuē: pì ruò yī bài, huài yī yǐ xiāng bǔ, yóu yǒu suǒ wán. ruò bù rú cǐ, jiāng liǎng wú suǒ bǎo. yì zhě xián tóng. xǔ wén zhī, nǎi shuō lǐ xiū yuē: qiè wén gōng qīng dìng cè dāng qì liáng zhōu, qiú zhī yú xīn, wèi jiàn qí biàn. xiān dì kāi tà tǔ yǔ, qú láo hòu dìng, ér jīn dàn xiǎo fèi, jǔ ér qì zhī. liáng zhōu jì qì, jí yǐ sān fǔ wèi sāi sān fǔ wèi sāi, zé yuán líng dān wài. cǐ bù kě zhī shèn zhě yě. yàn yuē: guān xī chū jiāng, guān dōng chū xiāng. guān qí xí bīng zhuàng yǒng, shí guò yú zhōu. jīn qiāng hú suǒ yǐ bù gǎn rù jù sān fǔ, wèi xīn fù zhī hài zhě, yǐ liáng zhōu zài hòu gù yě. qí tǔ rén suǒ yǐ cuī fēng zhí ruì, wú fǎn gù zhī xīn zhě, wèi chén shǔ yú hàn gù yě. ruò qì qí jìng yù, xǐ qí rén shù, ān tǔ zhòng qiān, bì shēng yì zhì. rú shǐ háo xióng xiāng jù, xí juǎn ér dōng, suī bì yù wèi zú, tài gōng wèi jiāng, yóu kǒng bù zú dāng yù. yì zhě yù yǐ bǔ yī yóu yǒu suǒ wán, xǔ kǒng qí jū shí qīn yín ér wú xiàn jí. qì zhī fēi jì. xiū yuē: wú yì bù jí cǐ. wēi zǐ zhī yán, jǐ bài guó shì. rán zé jì dāng ān chū? xǔ yuē: jīn liáng tǔ rǎo dòng, rén qíng bù ān, qiè yōu zú rán yǒu fēi cháng zhī biàn. chéng yí lìng sì fǔ jiǔ qīng, gè pì bǐ zhōu shù rén, qí mù shǒu lìng zhǎng zǐ dì jiē chú wèi rǒng guān, wài yǐ quàn lì, dá qí gōng qín nèi yǐ jū zhì, fáng qí xié jì. xiū shàn qí yán, gèng jí sì fǔ, jiē cóng xǔ yì. yú shì pì xī zhōu háo jié wèi yuàn shǔ, bài mù shǒu zhǎng lì zǐ dì wèi láng, yǐ ān wèi zhī. dèng zhì xiōng dì yǐ xǔ yì qí yì, yīn cǐ bù píng, yù yǐ lì fǎ zhōng shāng xǔ. hòu zhāo gē zéi níng jì děng shù qiān rén gōng shā zhǎng lì, tún jù lián nián, zhōu jùn bù néng jìn, nǎi yǐ xǔ wèi zhāo gē zhǎng. gù jiù jiē diào xǔ yuē: dé zhāo gē kě āi! xǔ xiào yuē: zhì bù qiú yì, shì bù bì nán, chén zhī zhí yě. bù yù pán gēn cuò jié, hé yǐ bié lì qì hū? shǐ dào, yè hé nèi tài shǒu mǎ léng. léng miǎn zhī yuē: jūn rú zhě, dāng móu mó miào táng, fǎn zài zhāo gē xié? xǔ yuē: chū chú zhī rì, shì dài fū jiē jiàn diào miǎn. yǐ xǔ chóu zhī, zhī qí wú néng wèi yě. zhāo gē zhě, hán wèi zhī jiāo, bèi tài xíng, lín huáng hé, qù áo cāng bǎi lǐ, ér qīng jì zhī rén liú wáng wàn shù. zéi bù zhī kāi cāng zhāo zhòng, jié kù bīng, shǒu chéng gāo, duàn tiān xià yòu bì, cǐ bù zú yōu yě. jīn qí zhòng xīn shèng, nán yǔ zhēng fēng. bīng bù yàn quán, yuàn kuān jiǎ pèi cè, wù lìng yǒu suǒ jū ài ér yǐ. jí dào guān, shè lìng sān kē yǐ mù qiú zhuàng shì, zì yuàn shǐ yǐ xià gè jǔ suǒ zhī, qí gōng jié zhě wèi shàng, shāng rén tōu dào zhě cì zhī, dài sàng fú ér bù shì jiā yè wèi xià. shōu de bǎi yú rén, xǔ wèi xiǎng huì, xī shì qí zuì, shǐ rù zéi zhōng, yòu lìng jié lüè, nǎi fú bīng yǐ dài zhī, suì shā zéi shù bǎi rén. yòu qián qiǎn pín rén néng fèng zhě, yōng zuò zéi yī, yǐ cǎi xiàn fèng qí jū wèi shí, yǒu chū shì lǐ zhě, lì zhé qín zhī. zéi yóu shì hài sàn, xián chēng shén míng. hòu qiāng kòu wǔ dū, dèng tài hòu yǐ xǔ yǒu jiāng shuài zhī lüè, qiān wǔ dū tài shǒu. qiāng nǎi lǜ zhòng shù qiān, zhē xǔ yú chén cāng xiáo gǔ, xǔ jí tíng jūn bù jìn, ér xuān yán shàng shū qǐng bīng, xū dào dāng fā. qiāng wén zhī, nǎi fēn chāo bàng xiàn. xǔ yīn qí bīng sàn, rì yè jìn dào, jiān xíng bǎi yú lǐ. lìng lì shì gè zuò liǎng zào, rì zēng bèi zhī, qiāng bù gǎn bī. huò wèn yuē: sūn bìn jiǎn zào, ér jūn zēng zhī. bīng fǎ rì xíng bù guò sān shí lǐ, yǐ jiè bù yú, ér jīn rì qiě èr bǎi lǐ. hé yě? xǔ yuē: lǔ zhòng duō, wú bīng shǎo. xú xíng zé yì wèi suǒ jí, sù jìn zé bǐ suǒ bù cè. lǔ jiàn wú zào rì zēng, bì wèi jùn bīng lái yíng. zhòng duō xíng sù, bì dàn zhuī wǒ. sūn bìn jiàn ruò, wú jīn shì qiáng, shì yǒu bù tóng shì yě. jì dào jùn, bīng bù mǎn sān qiān, ér qiāng zhòng wàn yú, gōng wéi chì tíng shù shí rì. xǔ nǎi lìng jūn zhōng, qiáng nǔ wù fā, ér qián fā xiǎo nǔ. qiāng yǐ wèi shǐ lì ruò, bù néng zhì, bìng bīng jí gōng. xǔ yú shì shǐ èr shí qiáng nǔ gòng shè yī rén, fā wú bù zhōng, qiāng dà zhèn, tuì. xǔ yīn chū chéng fèn jī, duō suǒ shāng shā. míng rì xī chén qí bīng zhòng, lìng cóng dōng guō mén chū, běi guō mén rù, mào yì yī fú, huí zhuǎn shù zhōu. qiāng bù zhī qí shù, gèng xiāng kǒng dòng. xǔ jì zéi dāng tuì, nǎi qián qiǎn wǔ bǎi yú rén yú qiǎn shuǐ shè fú, hòu qí zǒu lù. lǔ guǒ dà bēn, yīn yǎn jī, dà pò zhī, zhǎn huò shén zhòng, zéi yóu shì bài sàn, nán rù yì zhōu. xǔ nǎi zhàn xiāng dì shì, zhú yíng bì bǎi bā shí suǒ, zhāo hái liú wáng, jiǎ zhèn pín rén, jùn suì yǐ ān. xiān shì yùn dào jiān xiǎn, zhōu chē bù tōng, lǘ mǎ fù zài, jiù wǔ zhì yī. xǔ nǎi zì jiāng lì shì, àn xíng chuān gǔ, zì jǔ zhì xià biàn, shù shí lǐ zhōng, jiē shāo shí jiǎn mù, kāi cáo chuán dào, yǐ rén jiù zhí gù jiè yōng zhě, yú shì shuǐ yùn tōng lì, suì shěng sì qiān yú wàn. yǒng hé chū, qiān shàng shū lìng, zú. lín zhōng, wèi qí zi gōng yuē: wú shì jūn zhí dào, xíng jǐ wú kuì. suǒ huǐ zhě, wèi zhāo gē zhǎng shí shā zéi shù bǎi rén, qí zhōng hé néng bù yǒu yuān zhě. zì cǐ èr shí yú nián, jiā mén bù zēng kǒu, sī huò zuì yú tiān yě.
虞詡，字升卿，陳國武平人也。初，辟太尉李脩府，拜郎中。永初中，羌胡反亂，殘破並、涼，大將軍鄧騭以軍役方費，事不相瞻，欲棄涼州，弁力北邊，乃會公卿集議。騭曰：「譬若衣敗，壞一以相補，猶有所完。若不如此，將兩無所保。」議者咸同。詡聞之，乃說李脩曰：「竊聞公卿定策當棄涼州，求之愚心，未見其便。先帝開拓土宇，劬勞後定，而今憚小費，舉而棄之。涼州既棄，即以三輔為塞；三輔為塞，則園陵單外。此不可之甚者也。諺曰：關西出將，關東出相。觀其習兵壯勇，實過餘州。今羌胡所以不敢入據三輔，為心腹之害者，以涼州在後故也。其土人所以摧鋒執銳，無反顧之心者，為臣屬於漢故也。若棄其境域，徙其人庶，安土重遷，必生異志。如使豪雄相聚，席捲而東，雖賁、育為卒，太公為將，猶恐不足當御。議者喻以補衣猶有所完，詡恐其疽食侵淫而無限極。棄之非計。」脩曰：「吾意不及此。微子之言，幾敗國事。然則計當安出？」詡曰：「今涼土擾動，人情不安，竊憂卒然有非常之變。誠宜令四府九卿，各闢彼州數人，其牧守令長子弟皆除為冗官，外以勸厲，答其功勤；內以拘致，防其邪計。」修善其言，更集四府，皆從詡議。於是辟西州豪桀為掾屬，拜牧守長吏子弟為郎，以安慰之。鄧騭兄弟以詡異其議，因此不平，欲以吏法中傷詡。後朝歌賊寧季等數千人攻殺長吏，屯聚連年，州郡不能禁，乃以詡為朝歌長。故舊皆吊詡曰：「得朝歌可哀！」詡笑曰：「志不求易，事不避難，臣之職也。不遇槃根錯節，何以別利器乎？」始到，謁河內太守馬稜。稜勉之曰：「君儒者，當謀謨廟堂，反在朝歌邪？」詡曰：「初除之日，士大夫皆見吊勉。以詡籌之，知其無能為也。朝歌者，韓、魏之郊，背太行，臨黃河，去敖倉百里，而青冀之人流亡萬數。賊不知開倉招眾，劫庫兵，守成皋，斷天下右臂，此不足憂也。今其眾新盛，難與爭鋒。兵不厭權，願寬假轡策，勿令有所拘閡而已。」及到官，設令三科以募求壯士，自掾史以下各舉所知，其攻劫者為上，傷人偷盜者次之，帶喪服而不事家業為下。收得百餘人，詡為饗會，悉貰其罪，使入賊中，誘令劫掠，乃伏兵以待之，遂殺賊數百人。又潛遣貧人能縫者，傭作賊衣，以彩線縫其裾為識，有出市里者，吏輒禽之。賊由是駭散，咸稱神明。後羌寇武都，鄧太后以詡有將帥之略，遷武都太守。羌乃率眾數千，遮詡於陳倉、崤谷，詡即停軍不進，而宣言上書請兵，須到當發。羌聞之，乃分鈔傍縣。詡因其兵散，日夜進道，兼行百餘里。令吏士各作兩灶，日增倍之，羌不敢逼。或問曰：「孫臏減灶，而君增之。兵法日行不過三十里，以戒不虞，而今日且二百里。何也？」詡曰：「虜眾多，吾兵少。徐行則易為所及，速進則彼所不測。」虜見吾灶日增，必謂郡兵來迎。眾多行速，必憚追我。孫臏見弱，吾今示強，勢有不同是也。」既到郡，兵不滿三千，而羌眾萬餘，攻圍赤亭數十日。詡乃令軍中，強弩勿發，而潛發小弩。羌以為矢力弱，不能至，並兵急攻。詡於是使二十強弩共射一人，發無不中，羌大震，退。詡因出城奮擊，多所傷殺。明日悉陳其兵眾，令從東郭門出，北郭門入，貿易衣服，迴轉數周。羌不知其數，更相恐動。詡計賊當退，乃潛遣五百餘人於淺水設伏，候其走路。虜果大奔，因掩擊，大破之，斬獲甚眾，賊由是敗散，南入益州。詡乃占相地勢，築營壁百八十所，招還流亡，假賑貧人，郡遂以安。先是運道艱險，舟車不通，驢馬負載，僦五致一。詡乃自將吏士，案行川谷，自沮至下辨，數十里中，皆燒石翦木，開漕船道，以人僦直雇借傭者，於是水運通利，歲省四千餘萬。永和初，遷尚書令，卒。臨終，謂其子恭曰：「吾事君直道，行己無愧。所悔者，為朝歌長時殺賊數百人，其中何能不有冤者。自此二十餘年，家門不增口，斯獲罪於天也。」

sūn zǐ yuē: qiáng ruò xíng yě. xǔ zēng zào shì qiáng, ér qiāng bù gǎn bī. yòu yuē: xíng rén ér wǒ wú xíng. xǔ mào yì yī fú, ér qiāng bù zhī qí shù shì yě.
孫子曰：「強弱形也。」詡增灶示強，而羌不敢逼。又曰：「形人而我無形。」詡貿易衣服，而羌不知其數是也。

strong hòu hàn huáng fǔ guī strong
後漢 皇甫規

huáng fǔ guī, zì wēi míng, ān dìng zhāo gē rén yě. yǒng hé zhōng, xī qiāng dà kòu sān fǔ, wéi ān dìng. zhēng xī jiāng jūn mǎ xián jiāng zhū jùn bīng jī zhī, bù néng kè. guī suī zài bù yī, jiàn xián bù xù jūn shì, shěn qí bì bài, nǎi shàng shū yán zhuàng. xún ér xián guǒ wèi qiāng suǒ méi. jùn jiāng zhī guī yǒu bīng lüè, nǎi mìng wèi gōng cáo, shǐ lǜ jiǎ shì bā bǎi, yǔ qiāng jiāo zhàn, zhǎn shǒu shù jí, zéi suì tuì què. jǔ guī shàng jì yuàn. qí hòu qiāng zhòng dà hé, gōng shāo lǒng xī, cháo tíng huàn zhī. guī nǎi shàng shū qiú qǐ zì xiào, yuē: chén bǐ nián yǐ lái, shù chén pián yí. qiāng róng wèi dòng, cè qí jiāng fǎn, mǎ xián shǐ chū, pō zhī bì bài. wù zhōng zhī yán, zài kě kǎo xiào. chén měi hèn xián děng yōng zhòng sì nián, wèi yǒu chéng gōng, jiǔ shī zhī fèi qiě bǎi yì jì. fū qiāng róng kuì pàn, bù yóu chéng píng, jiē yīn biān jiāng shī yú suī yù. chéng cháng shǒu ān zé jiā qīn bào, gǒu jìng xiǎo lì zé zhì dà hài, wēi shèng zé xū zhāng shǒu jí, jūn bài zé yǐn nì bù yán. jūn shì láo yuàn, kùn yú huá lì, jìn bù dé kuài zhàn yǐ jiǎo gōng, tuì bù dé wēn bǎo yǐ quán mìng, è sǐ gōu qú, bào gǔ zhōng yuán. tú jiàn wáng shī zhī chū, bù wén zhèn lǚ zhī shēng. qiú háo qì xuè, jīng jù shēng biàn. shì yǐ ān bù néng jiǔ, bài zé jīng nián. chén suǒ yǐ bó shǒu kòu xīn ér zēng tàn zhě yě. yuàn jiǎ chén liǎng yíng èr jùn, tún liè zuò shí zhī bīng wǔ qiān, chū qí bù yì, yǔ hù qiāng xiào wèi zhào chōng gòng xiāng shǒu wěi. tǔ dì shān gǔ, chén suǒ xiǎo xí bīng yì qiǎo biàn, chén yǐ gèng zhī. kě bù fán fāng cùn zhī yìn, chǐ bó zhī cì, gāo kě yǐ dí huàn, xià kě yǐ nà jiàng. ruò wèi chén nián shào guān qīng, bù zú yòng zhě, fán zhū bài jiāng, fēi guān jué zhī bù gāo, nián chǐ zhī bù mài. chén bù shèng zhì chéng, méi sǐ zì chén. huán dì bù néng yòng. shí tài shān zéi shū sūn wú jì qīn luàn jùn xiàn, zhōng láng jiāng zōng zī tǎo zhī wèi fú. gōng chē tè zhào guī, bài tài shān tài shǒu. guī dào guān, guǎng shè fāng lüè, kòu zéi xī píng. yán xī zhōng, pàn qiāng líng wú děng yǔ xiān líng bié zhǒng kòu chāo guān zhōng, hù qiāng xiào wèi duàn piāo zuò zhào. hòu xiān líng zhū zhǒng lù liáng, fù méi yíng wù. guī sù xī qiāng shì, zhì zì fèn xiào, nǎi shàng shū yuē: chén shēng zhǎng bīn qí, nián wǔ shí yǒu jiǔ. xī wèi jùn lì, zài gèng pàn qiāng, yù chóu qí shì, yǒu wù zhōng zhī yán. chén sù yǒu gù jí, kǒng quǎn mǎ chǐ qióng, bù bào dà ēn. yuàn qǐ rǒng guān, bèi dān chē yī rén zhī shǐ, láo lái sān fǔ, xuān guó wēi zé, yǐ suǒ xí dì xíng bīng yì, zuǒ zhù zhū jūn. zhì dōng, qiāng suì dà hé, cháo tíng wèi yōu. sān gōng jǔ guī wèi zhōng láng jiāng, chí jié jiān guān xī bīng, tǎo líng wú děng, pò zhī, zhǎn shǒu bā bǎi jí. xiān líng zhū zhǒng qiāng mù guī wēi xìn, xiāng quàn jiàng zhě shí yú wàn. guī yīn fā qí qí bīng tǎo lǒng yòu, ér dào lù gé jué, zhōng jūn dà yì, sǐ zhě shí sān sì. guī qīn rù ān lú, xún shì jiāng shì, sān jūn gǎn yuè. dōng qiāng suì qiǎn shǐ qǐ xiáng, liáng zhōu fù tōng. xiān shì ān dìng tài shǒu sūn juàn shòu qǔ láng jí, shǔ guó dū wèi lǐ xī dū jūn yù shǐ zhāng bǐng duō shā jiàng qiāng, liáng zhōu cì shǐ guō hóng hàn yáng tài shǒu zhào xī bìng lǎo ruò bù kān rèn zhí, ér jiē yǐ shì quán guì, bù zūn fǎ dù. guī dào zhōu jiè, xī tiáo zòu qí zuì, huò miǎn huò zhū. qiāng rén wén zhī, xī rán fǎn shàn. shěn dī dà háo diān chāng jī tián děng shí yú wàn kǒu, fù yì guī jiàng. bài dù liáo jiāng jūn, zhì yíng shù yuè, shàng shū jiàn zhōng láng jiāng zhāng huàn yǐ zì dài, yuē: chén wén rén wú cháng sú, ér zhèng yǒu zhì luàn bīng wú qiáng ruò, ér jiāng yǒu néng fǒu. fú jiàn zhōng láng jiāng zhāng huàn, cái lüè jiān yōu, yí zhèng yuán shuài, yǐ cóng zhòng wàng. ruò yóu wèi yú chén yí chōng jūn shì zhě, yuàn qǐ rǒng guān, yǐ wèi huàn fù. cháo tíng cóng zhī, yǐ huàn dài wèi dù liáo jiāng jūn, guī wèi shǐ xiōng nú zhōng láng jiāng. zài zhuǎn wèi hù qiāng xiào wèi. xī píng sān nián, yǐ jí zhào hái. wèi zhì, zú.
皇甫規，字威明，安定朝歌人也。永和中，西羌大寇三輔，圍安定。征西將軍馬賢將諸郡兵擊之，不能克。規雖在布衣，見賢不恤軍事，審其必敗，乃上書言狀。尋而賢果為羌所沒。郡將知規有兵略，乃命為功曹，使率甲士八百，與羌交戰，斬首數級，賊遂退卻。舉規上計掾。其後羌眾大合，攻燒隴西，朝廷患之。規乃上疏求乞自效，曰：「臣比年以來，數陳便宜。羌戎未動，策其將反，馬賢始出，頗知必敗。誤中之言，在可考校。臣每恨賢等擁眾四年，未有成功，久師之費且百億計。夫羌戎潰叛，不由承平，皆因邊將失於綏御。乘常守安則加侵暴，苟競小利則致大害，微勝則虛張首級，軍敗則隱匿不言。軍士勞怨，困於猾吏，進不得快戰以徼功，退不得溫飽以全命，餓死溝渠，暴骨中原。徒見王師之出，不聞振旅之聲。酋豪泣血，驚懼生變。是以安不能久，敗則經年。臣所以搏手叩心而增嘆者也。願假臣兩營二郡，屯列坐食之兵五千，出其不意，與護羌校尉趙沖共相首尾。土地山谷，臣所曉習；兵埶巧便，臣已更之。可不煩方寸之印，尺帛之賜，高可以滌患，下可以納降。若謂臣年少官輕，不足用者，凡諸敗將，非官爵之不高，年齒之不邁。臣不勝至誠，沒死自陳。」桓帝不能用。時泰山賊叔孫無忌侵亂郡縣，中郎將宗資討之未服。公車特召規，拜泰山太守。規到官，廣設方略，寇賊悉平。延熹中，叛羌零吾等與先零別種寇鈔關中，護羌校尉段飃坐召。後先零諸種陸梁，覆沒營塢。規素悉羌事，志自奮效，乃上疏曰：「臣生長豳岐，年五十有九。昔為郡吏，再更叛羌，豫籌其事，有誤中之言。臣素有固疾，恐犬馬齒窮，不報大恩。願乞冗官，備單車一人之使，勞來三輔，宣國威澤，以所習地形兵埶，佐助諸軍。」至冬，羌遂大合，朝廷為憂。三公舉規為中郎將，持節監關西兵，討零吾等，破之，斬首八百級。先零諸種羌慕規威信，相勸降者十餘萬。規因發其騎兵討隴右，而道路隔絕，中軍大疫，死者十三四。規親入庵廬，巡視將士，三軍感悅。東羌遂遣使乞降，涼州復通。先是安定太守孫雋受取狼籍，屬國都尉李翕、督軍御史張稟多殺降羌，涼州刺史郭閎、漢陽太守趙熹並老弱不堪任職，而皆倚恃權貴，不遵法度。規到州界，悉條奏其罪，或免或誅。羌人聞之，翕然反善。沈氐大豪滇昌、飢恬等十餘萬口，復詣規降。拜度僚將軍，至營數月，上書薦中郎將張奐以自代，曰：「臣聞人無常俗，而政有治亂；兵無強弱，而將有能否。伏見中郎將張奐，才略兼優，宜正元帥，以從眾望。若猶謂愚臣宜充軍事者，願乞冗官，以為奐副。」朝廷從之，以奐代為度僚將軍，規為使匈奴中郎將。再轉為護羌校尉。熹平三年，以疾召還。未至，卒。

sūn zǐ yuē: liáng jiāng jǐng zhī. guī yǐ mǎ xián bù xù jūn shì ér zhī qí bì bài. yòu yuē: jìn bù qiú míng. guī jǔ zhāng huàn zì dài, ér shēn wèi zhī fù shì yě.
孫子曰：「良將警之。」規以馬賢不恤軍士而知其必敗。又曰：「進不求名。」規舉張奐自代，而身為之副是也。

strong hòu hàn zhāng huàn strong
後漢 張奐

zhāng huàn, zì rán míng, dūn huáng jiǔ quán rén yě. jǔ xián liáng, zhuó bài yì láng, qiān ān dìng shǔ guó dū wèi. chū dào zhí, ér nán xiōng nú zuǒ yù gé tái qí qiě qú bó dé děng qī qiān yú rén kòu měi jì, dōng qiāng fù jǔ zhǒng yīng zhī. ér huàn bì wéi yǒu èr bǎi xǔ rén, wén jí lè bīng ér chū. jūn lì yǐ wèi lì bù dí, kòu tóu zhēng zhǐ zhī. huàn bù tīng, suì jìn tún zhǎng chéng, shōu jí bīng shì, qiǎn jiāng wáng wèi zhāo yòu dōng qiāng, yīn jù guī zī, shǐ nán xiōng nú bù dé jiāo tōng dōng qiāng. zhū háo suì xiāng shuài yǔ huàn hé qīn, gòng jī yù gé děng, lián zhàn pò zhī. bó dé huáng kǒng, jiāng qí zhòng jiàng, jùn zhòng yǐ níng. qiāng háo shuài gǎn huàn ēn dé, shàng mǎ èr shí pǐ, xiān líng qiú zhǎng yòu yí jīn jù bā méi. huàn bìng shòu zhī, ér zhào zhǔ bù yú zhū qiāng qián, yǐ jiǔ lèi dì yuē shǐ mǎ rú yáng, bù yǐ rù jiù shǐ jīn rú sù, bù yǐ rù huái. xī yǐ jīn mǎ hái zhī. qiāng xìng tān ér guì lì qīng, qián yǒu bā dū wèi lǜ hǎo cái huò, wèi suǒ huàn kǔ, jí huàn zhèng shēn jié jǐ, wēi huà shèng xíng. qiān shǐ xiōng nú zhōng láng jiāng. shí xiū tú gè jí shuò fāng wū huán bìng tóng fǎn pàn, shāo dù liáo jiāng jūn mén, yǐn tún chì kēng, yān huǒ xiāng wàng. bīng zhòng dà kǒng, gè yù wáng qù. huàn zuò wéi zhōng, yǔ dì zǐ jiǎng sòng zì ruò, jūn shì shāo ān. nǎi qián yòu wū huán yīn yǔ tōng hé, suì shǐ zhǎn tú gè qú shuài, xí pò qí zhòng. zhū hú xī jiàng. yán xī yuán nián, xiān bēi kòu biān, huàn lǜ nán dān yú jī zhī, zhǎn shǒu shù bǎi jí. qiān dù liáo jiāng jūn. shù zài jiān, yōu bìng qīng jìng. jiǔ nián chūn, zhào bài dà sī nóng. xiān bēi wén huàn qù, qí xià, suì zhāo jié nán xiōng nú wū huán shù dào rù sāi, huò wǔ liù qiān qí, huò sān sì qiān qí, kòu lüè yuán biān jiǔ jùn, shè shā bǎi xìng. qiū, xiān bēi fù lǜ bā jiǔ qiān qí rù sāi, yòu yǐn dōng qiāng yǔ gòng méng zǔ. yú shì shàng jùn shěn dī ān dìng xiān líng zhū zhǒng gòng kòu wǔ wēi zhāng yē, yuán biān dà bèi qí dú. cháo tíng yǐ wèi yōu, fù bài huàn wèi hù xiōng nú zhōng láng jiāng, yǐ jiǔ qīng zhì dū yōu bìng liáng sān zhōu jí dù liáo wū huán èr yíng. xiōng nú wū huán wén huàn zhì, yīn xiāng shuài hái jiàng, fán èr shí wàn kǒu. huàn dàn zhū qí shǒu è, yú jiē wèi nà zhī. sī lì xiào wèi wáng yù, chū yú huàn guān, yù jiè chǒng gōng qīng, yǐ qiú jiàn jǔ. bǎi liáo wèi dàn, mò bù xǔ nuò, wéi huàn dú jù zhī. yù nù, yīn cǐ suì xiàn yǐ dǎng zuì, jìn gù guī tián lǐ. huàn shǎo lì zhì jié, cháng yǔ shì yǒu yán yuē: dà zhàng fū chù shì, dāng wèi guó jiā lì gōng biān jìng. jí wèi jiāng shuài, guǒ yǒu xūn míng. dǒng zhuō mù zhī, shǐ qí xiōng yí jiān bǎi pǐ. huàn è zhuō wèi rén, jué ér bù shòu. guāng hé sì nián zú, nián qī shí bā suì.
張奐，字然明，敦煌酒泉人也。舉賢良，擢拜議郎，遷安定屬國都尉。初到職，而南匈奴左薁韐台耆、且渠伯德等七千餘人寇美稷，東羌復舉種應之。而奐壁唯有二百許人，聞即勒兵而出。軍吏以為力不敵，叩頭爭止之。奐不聽，遂進屯長城，收集兵士，遣將王衛招誘東羌，因據龜茲，使南匈奴不得交通東羌。諸豪遂相率與奐和親，共擊薁韐等，連戰破之。伯德惶恐，將其眾降，郡眾以寧。羌豪帥感奐恩德，上馬二十匹，先零酋長又遺金鋸八枚。奐並受之，而召主簿於諸羌前，以酒酹地曰；「使馬如羊，不以入廄；使金如粟，不以入懷。」悉以金馬還之。羌性貪而貴吏清，前有八都尉率好財貨，為所患苦，及奐正身潔己，威化盛行。遷使匈奴中郎將。時休屠各及朔方烏桓並同反叛，燒度僚將軍門，引屯赤坑，煙火相望。兵眾大恐，各欲亡去。奐坐帷中，與弟子講誦自若，軍士稍安。乃潛誘烏桓陰與通和，遂使斬屠各渠帥，襲破其眾。諸胡悉降。延熹元年，鮮卑寇邊，奐率南單于擊之，斬首數百級。遷度僚將軍。數載間，幽、並清靜。九年春，召拜大司農。鮮卑聞奐去，其夏，遂招結南匈奴、烏桓數道入塞，或五六千騎，或三四千騎，寇掠緣邊九郡，設殺百姓。秋，鮮卑復率八九千騎入塞，誘引東羌與共盟詛。於是上郡沈氐、安定先零諸種共寇武威、張掖，緣邊大被其毒。朝廷以為憂，復拜奐為護匈奴中郎將，以九卿秩督幽、並、涼三州及度僚、烏桓二營。匈奴、烏桓聞奐至，因相率還降，凡二十萬口。奐但誅其首惡，餘皆慰納之。司隸校尉王寓，出於宦官，欲借寵公卿，以求薦舉。百僚畏憚，莫不許諾，唯奐獨拒之。寓怒，因此遂陷以黨罪，禁錮歸田裡。奐少立志節，嘗與士友言曰：「大丈夫處世，當為國家立功邊境。」及為將帥，果有勛名。董卓慕之，使其兄遺縑百匹。奐惡卓為人，絕而不受。光和四年卒，年七十八歲。

sūn zǐ yuē: wēi jiā yú dí, zé qí jiāo bù dé hé. huàn shǐ qiāng bù dé jiāo tōng ér bài yù gé. yòu yuē: lián jié kě rǔ. huàn zhèng shēn jié jǐ, ér xiān líng bù néng yǐ huò dòng. yòu yuē: jūn rǎo zhě, jiāng bù zhòng yě. huàn zuò wéi jiǎng sòng ér zhòng xīn ān shì yě.
孫子曰：「威加於敵，則其交不得合。」奐使羌不得交通而敗薁韐。又曰：「廉潔可辱。」奐正身潔己，而先零不能以貨動。又曰：「軍擾者，將不重也。」奐坐帷講誦而眾心安是也。

strong hòu hàn duàn jì míng strong
後漢 段紀明

duàn piāo, zì jì míng, wǔ wēi gū zāng rén yě. shǎo biàn xí gōng mǎ, shàng yóu xiá, qīng cái huì, zhǎng nǎi zhé jié hào gǔ xué. chū jǔ xiào lián, wèi xiàn líng yuán chéng, qiān liáo dōng shǔ guó dū wèi. shí xiān bēi fàn sāi, piāo jí lǜ suǒ lǐng chí fù zhī. jì ér kǒng zéi jīng qù, nǎi shǐ yì qí zhà jī xǐ shū zhào piāo, piāo yú dào wěi tuì, qián yú hái lù shè fú. lǔ yǐ wèi xìn rán, nǎi rù zhuī piāo. piāo yīn dà zòng bīng, xī zhǎn huò zhī. yán xī èr nián, qiān hù qiāng xiào wèi. huì shāo dāng shāo hé dāng jiān lēi jiě děng bā zhǒng qiāng kòu lǒng xī jīn chéng sāi, piāo jiāng bīng jí huáng zhōng yì cóng qiāng wàn èr qiān qí chū huáng gǔ, jī pò zhī. zhuī tǎo nán dù hé, shǐ jūn lì tián yàn xià yù mù xiān dēng, chuí suǒ xiāng yǐn, fù zhàn yú luó tíng, dà pò zhī, zhǎn qí qiú háo yǐ xià èr qiān jí, huò shēng kǒu wàn yú rén, lǔ jiē bēn zǒu. sì nián dōng, shàng jùn shěn dī lǒng xī láo jiě wū wú zhū zhǒng bīng gòng kòu bìng liáng èr zhōu, piāo jiāng huáng zhōng yì cóng tǎo zhī. liáng zhōu cì shǐ guō hóng tān gòng qí gōng, jī gù piāo jūn, shǐ bù dé jìn. yì cóng yì jiǔ, liàn xiāng jiù, jiē xī fǎn pàn. guō hóng guī zuì yú piāo, piāo zuò zhào xià yù, shū zuò zuǒ xiào. qiāng suì lù liáng, fù méi yíng wù, zhuǎn xiāng zhāo jié, táng tū zhū jùn, yú shì lì rén shǒu què sòng piāo yǐ qiān shù. cháo tíng zhī piāo wèi guō hóng suǒ wū, zhào wèn qí zhuàng. piāo dàn xiè zuì, bù gǎn yán wǎng, jīng shī chēng wèi zhǎng zhě. qǐ yú tú zhōng, fù bài yì láng, qiān bīng zhōu cì shǐ. bā nián xià, jìn jūn jī dāng jiān zhǒng yú huáng zhōng, piāo bīng bài, bèi wéi èr rì, yòng yǐn shì fán zhì zhāng cè, qián shī yè chū, míng gǔ hái zhàn, dà pò zhī, shǒu lǔ shù qiān rén. piāo suì qióng zhuī, zhǎn zhuǎn shān gǔ jiān, zì chūn jí qiū, wú rì bù zhàn, lǔ suì jī kùn bài sàn. piāo fán pò xī qiāng, zhǎn shǒu èr wàn sān qiān jí, huò shēng kǒu shù wàn rén, mǎ niú yáng bā bǎi wàn tóu, jiàng zhě wàn yú luò. fēng piāo dōu xiāng hóu. yǒng kāng yuán nián, dāng jiān zhū zhǒng fù fǎn, hé sì qiān yú rén, yù gōng wǔ wēi. piāo fù zhuī jī, shā qí qú shuài, zhǎn shǒu sān qiān yú jí, xī qiāng yú cǐ mǐ dìng. ér dōng qiāng xiān líng děng, zì fù méi zhēng xī jiāng jūn mǎ xián hòu, cháo tíng bù néng tǎo, suì shù kòu rǎo sān fǔ. qí hòu dù liáo jiāng jūn huáng fǔ guī zhōng láng jiāng zhāng huàn zhāo zhī lián nián, jì jiàng yòu pàn. huán dì zhào wèn piāo yuē: xiān líng dōng qiāng zào è fǎn nì, ér huáng fǔ guī zhāng huàn gè yōng qiáng zhòng, bù shí jí dìng. yù yí bīng dōng tǎo, wèi shí qí yí. kě sān sī shù lüè. piāo yīn shàng yán yuē: chén fú jiàn xiān líng dōng qiāng suī shù pàn nì, ér jiàng yú huáng fǔ guī zhě, yǐ sān wàn xǔ luò, shàn è jì fēn, yú kòu wú jǐ. jīn zhāng huàn chóu chú jiǔ bù jìn zhě, dāng lǜ wài lí nèi hé, bīng wǎng bì jīng. qiě zì dōng jiàn chūn, tún jié bù sàn, rén chǎn pí léi, zì wáng zhī piāo, tú gèng zhāo xiáng, zuò zhì qiáng dí ěr. chén yǐ wèi láng zǐ yě xīn, nán yǐ ēn nà, piāo qióng suī fú, bīng qù fù dòng. wéi dāng zhǎng máo xié xié, bái rèn jiā jǐng ěr. jì dōng zhǒng suǒ yú sān wàn yú luò, jū jìn sāi nèi, lù wú xiǎn zhé, fēi yǒu yàn qí qín zhào cóng héng zhī yì, ér jiǔ luàn bìng liáng, lèi qīn sān fǔ xī hé shàng jùn, yǐ gè nèi xǐ, ān dìng běi dì fù zhì dān wēi, zì yún zhōng wǔ yuán, xī zhì hàn yáng èr qiān yú lǐ, xiōng nú zhǒng qiāng bìng shàn qí dì, shì wèi yōng jū fú jí, liú zhì xié xià. rú bù jiā zhū, zhuǎn jiù zī dà. jīn ruò yǐ qí wǔ qiān, bù wàn rén, chē sān qiān liǎng, sān dōng èr xià, zú yǐ pò dìng, wú lǜ yòng fèi wèi qián wǔ shí sì yì. rú cǐ, zé kě lìng qún kòu pò jǐn, xiōng nú zhǎng fú, nèi xǐ jùn xiàn dé fǎn běn tǔ. fú jì yǒng hé zhōng, zhū qiāng fǎn pàn, shí yǒu sì nián, yòng èr bǎi sì shí yì yǒng hé zhī mò, fù jīng qī nián, yòng bā shí yú yì. fèi hào ruò cǐ, yóu bù zhū jǐn, yú niè fù qǐ, yú zī zuò hài. jīn bù zàn pí rén, zé yǒng níng wú qī. chén shù jié nú liè, fú dài jié dù. dì xǔ zhī, xī tīng rú suǒ shàng. jiàn níng yuán nián chūn, piāo jiāng bīng wàn yú rén, jī shí wǔ rì liáng, cóng péng yáng zhí zhǐ gāo píng, yǔ xiān líng zhū zhǒng zhàn yú féng yì shān. lǔ bīng shèng, piāo zhòng kǒng. piāo nǎi lìng jūn zhōng zhāng zú lì rèn, zhǎng máo sān chóng, xié yǐ qiáng nǔ, liè qīng qí wèi zuǒ yòu yì. jī nù bīng jiāng yuē: jīn qù jiā shù qiān lǐ, jìn zé shì chéng, zǒu bì jǐn sǐ, nǔ lì gòng gōng míng! yīn dà hū, zhòng jiē yīng shēng téng fù, piāo chí qí yú bàng, tū ér jī zhī, lǔ zhòng dà kuì, zhǎn shǒu bā qiān yú jí, huò niú mǎ yáng èr shí bā wàn tóu. bài piāo pò qiāng jiāng jūn. xià, piāo fù zhuī qiāng chū qiáo mén, zhì zǒu mǎ shuǐ shàng. xún wén lǔ zài shē yán zé, nǎi jiāng qīng bīng jiān xíng, yī rì yī yè èr bǎi yú lǐ, chén jí zéi, jī pò zhī. yú lǔ zǒu xiàng luò chuān, fù xiāng tún jié. piāo nǎi fēn qiǎn qí sī mǎ tián yàn jiāng wǔ qiān rén chū qí dōng, jiǎ sī mǎ xià yù jiāng èr qiān rén rào qí xī. qiāng fēn liù qī qiān rén gōng wéi yàn děng, yàn děng yǔ zhàn, qiāng kuì zǒu. piāo jí jìn, yǔ yàn děng gòng zhuī zhī yú lìng xiān shuǐ shàng. piāo shì zú jī kě, nǎi lēi zhòng tuī fāng duó qí shuǐ, lǔ fù sàn zǒu. piāo suì yǔ xiāng lián zhuì, qiě dòu qiě yǐn, jí yú líng wǔ gǔ. piāo nǎi bèi jiǎ xiān dēng, shì zú wú gǎn hòu zhě. qiāng suì dà bài, qì bīng ér zǒu. zhuī zhī sān rì sān yè, shì jiē zhòng jiǎn. jì dào jīng yáng, yú kòu sì qiān luò xī sàn rù hàn yáng shān gǔ jiān. shí zhāng huàn shàng yán: dōng qiāng suī pò, yú zhǒng nán jǐn. yí yǐ ēn jiàng, kě wú hòu huǐ. zhào shū xià piāo. piāo fù shàng yán: chén běn zhī dōng qiāng suī zhòng, ér ruǎn ruò yì zhì, suǒ yǐ bǐ chén yú lǜ, sī wèi yǒng níng zhī suàn. ér zhōng láng jiāng zhāng huàn, shuō lǔ qiáng nán pò, yí yòng zhāo xiáng. yòu yán qiāng yī qì suǒ shēng, bù kě zhū jǐn. àn huàn wèi hàn lì, shēn dāng wǔ zhí, zhù jūn èr nián, bù néng píng kòu, xū yù xiū wén jí gē, zhāo xiáng guǎng dí, dàn cí kōng shuō, tiě ér wú zhèng. hé yǐ yán zhī? xī xiān líng zuò kòu, zhào chōng guó xǐ lìng jū nèi jiān dāng luàn biān, mǎ yuán qiān zhī sān fǔ. shǐ fú zhōng pàn, zhì jīn wèi gěng. gù yuǎn shí zhī shàng, yǐ wèi shēn yōu. jīn bàng jùn hù kǒu dān shǎo, shù wèi qiāng suǒ chuàng dú, ér yù lìng jiàng tú yǔ zhī zá jū, shì yóu zhǒng zhǐ jí yú liáng tián, yǎng huī shé yú shì nèi yě. gù chén fèng dà hàn zhī wēi, jiàn zhǎng jiǔ zhī cè, yù jué qí běn gēn, bù shǐ néng zhí. běn guī sān suì zhī fèi, yòng wǔ shí sì yì, jīn shì qī nián, suǒ hào wèi bàn, ér yú kòu cán jìn, jiāng xiàng tiǎn miè. chén měi fèng zhào shū, jūn bù nèi yù, yuàn zú sī yán, yī yǐ rèn chén, lín shí liàng yí, bù shī quán biàn. èr nián, zhào qiǎn yè zhě féng chán shuō jiàng hàn yáng sàn qiāng. piāo yǐ chūn nóng, bǎi xìng bù yě, qiāng suī zàn jiàng, ér xiàn guān wú lǐn, bì dāng fù wèi dào zéi, bù rú chéng xū fàng bīng, yì bì tiǎn miè. xià, piāo zì jìn yíng, qù qiāng suǒ tún fán tíng shān sì wǔ shí lǐ, qiǎn tián yàn xià yù jiāng wǔ qiān rén jù qí shān shàng. qiāng xī zhòng gōng zhī, lì shēng wèn yuē: tián yàn xià yù zài cǐ bù? huáng zhōng yì cóng qiāng xī zài hé miàn? jīn rì yù jué sǐ shēng. jūn zhōng kǒng. yàn děng quàn jī bīng shì, shū sǐ dà zhàn, suì pò zhī. qiāng zhòng kuì, dōng bēn, fù jù shè hǔ gǔ, fēn bīng shǒu zhū gǔ shàng xià mén. piāo guī yī jǔ miè zhī, bù yù fù lìng sàn zǒu, nǎi qiǎn qiān rén yú xī xiàn jié mù wèi shān, guǎng èr shí bù, zhǎng sì shí lǐ, zhē zhī. fēn qiǎn yàn yù děng jiāng qī qiān rén, xián méi yè shàng xī shān, jié yíng chuān qiàn, qù lǔ yī lǐ xǔ. yòu qiǎn sī mǎ zhāng kǎi děng jiāng sān qiān rén shàng dōng shān. lǔ nǎi jué zhī, suì gōng yàn děng, fēn zhē jí shuǐ dào. piāo zì lǜ bù qí jìn jī shuǐ shàng, qiāng què zǒu, yīn yǔ kǎi děng xié dōng xī shān, zòng bīng jī pò zhī, qiāng fù bài sàn. piāo jìn zhì gǔ shàng xià mén qióng shān shēn gǔ zhī zhōng, chù chù pò zhī, zhǎn qí qú shuài yǐ xià wàn jiǔ qiān jí, huò niú mǎ lǘ luó zhān qiú lú zhàng shí wù, bù kě shèng shù. féng chán děng suǒ zhāo xiáng sì qiān rén, fēn zhì ān dìng hàn yáng lǒng xī sān jùn, yú shì dōng qiāng xī píng. fán bǎi bā shí zhàn, zhǎn sān wàn bā qiān liù bǎi yú jí, huò niú mǎ yáng lǘ luó luò tuó sì shí èr wàn qī qiān wǔ bǎi yú tóu, fèi yòng sì shí sì yì, jūn shì sǐ zhě sì bǎi yú rén. gèng fēng xīn fēng xiàn hóu. piāo xíng jūn rén ài, shì zú jí bìng zhě, qīn zì zhān shěng, shǒu wèi guǒ chuàng. zài biān shí yú nián, wèi cháng yī rì rù qǐn, yǔ jiāng shì tóng kǔ, gù jiē lè wèi sǐ zhàn. guāng hé èr nián, wèi tài wèi. huì rì shí zì hé, yǒu sī jǔ zòu, zhào shōu yìn shòu, yì tíng wèi. shí sī lì xiào wèi yáng qiú zòu zhū wáng fǔ, bìng jí piāo, jiù yù zhōng jié zé zhī, suì yǐn zhèn sǐ. chū, piāo yǔ huáng fǔ wēi míng zhāng rán míng, bìng zhī míng xiǎn dá, jīng shī chēng wèi liáng zhōu sān míng yún.
段飃，字紀明，武威姑臧人也。少便習弓馬，尚遊俠，輕財賄，長乃折節好古學。初舉孝廉，為憲陵園丞，遷遼東屬國都尉。時鮮卑犯塞，飃即率所領馳赴之。既而恐賊驚去，乃使驛騎詐齎璽書召飃，飃於道偽退，潛於還路設伏。虜以為信然，乃入追飃。飃因大縱兵，悉斬獲之。延熹二年，遷護羌校尉。會燒當、燒何、當煎、勒姐等八種羌寇隴西、金城塞，飃將兵及湟中義從羌萬二千騎出湟谷，擊破之。追討南渡河，使軍吏田晏、夏育募先登，垂索相引，復戰於羅亭，大破之，斬其酋豪以下二千級，獲生口萬餘人，虜皆奔走。四年冬，上郡沈氐、隴西牢姐、烏吾諸種兵共寇並、涼二州，飃將湟中義從討之。涼州刺史郭閎貪共其功，稽固飃軍，使不得進。義從役久，戀鄉舊，皆悉反叛。郭閎歸罪於飃，飃坐召下獄，輸作左校。羌遂陸梁，覆沒營塢，轉相招結，唐突諸郡，於是吏人守闕訟飃以千數。朝廷知飃為郭閎所誣，詔問其狀。飃但謝罪，不敢言枉，京師稱為長者。起於徒中，復拜議郎，遷并州刺史。八年夏，進軍擊當煎種於湟中，飃兵敗，被圍二日，用隱士樊志張策，潛師夜出，鳴鼓還戰，大破之，首虜數千人。飃遂窮追，展轉山谷間，自春及秋，無日不戰，虜遂飢困敗散。飃凡破西羌，斬首二萬三千級，獲生口數萬人，馬牛羊八百萬頭，降者萬餘落。封飃都鄉侯。永康元年，當煎諸種復反，合四千餘人，欲攻武威。飃復追擊，殺其渠帥，斬首三千餘級，西羌於此弭定。而東羌先零等，自覆沒征西將軍馬賢后，朝廷不能討，遂數寇擾三輔。其後度遼將軍皇甫規、中郎將張奐招之連年，既降又叛。桓帝詔問飃曰：「先零東羌造惡反逆，而皇甫規、張奐各擁強眾，不時輯定。欲移兵東討，未識其宜。可三思術略。」飃因上言曰：「臣伏見先零東羌雖數叛逆，而降於皇甫規者，已三萬許落，善惡既分，餘寇無幾。今張奐躊躇久不進者，當慮外離內合，兵往必驚。且自冬踐春，屯結不散，人產疲羸，自亡之飃，徒更招降，坐制強敵耳。臣以為狼子野心，難以恩納，飃窮雖服，兵去復動。唯當長矛挾脅，白刃加頸耳。計東種所餘三萬餘落，居近塞內，路無險折，非有燕、齊、秦、趙從橫之埶，而久亂並、涼，累侵三輔、西河、上郡，已各內徙，安定、北地復至單危，自雲中、五原，西至漢陽二千餘里，匈奴、種羌並擅其地，是為擁疽伏疾，留滯脅下。如不加誅，轉就滋大。今若以騎五千，步萬人，車三千兩，三冬二夏，足以破定，無慮用費為錢五十四億。如此，則可令群寇破盡，匈奴長服，內徙郡縣得反本土。伏計永和中，諸羌反叛，十有四年，用二百四十億；永和之末，復經七年，用八十餘億。費耗若此，猶不誅盡，餘孽復起，於茲作害。今不暫疲人，則永寧無期。臣庶竭駑劣，伏待節度。」帝許之，悉聽如所上。建寧元年春，飃將兵萬餘人，齎十五日糧，從彭陽直指高平，與先零諸種戰於逢義山。虜兵盛，飃眾恐。飃乃令軍中張鏃利刃，長矛三重，挾以強弩，列輕騎為左右翼。激怒兵將曰：「今去家數千里，進則事成，走必盡死，努力共功名！」因大呼，眾皆應聲騰赴，飃馳騎於傍，突而擊之，虜眾大潰，斬首八千餘級，獲牛馬羊二十八萬頭。拜飃破羌將軍。夏，飃復追羌出橋門，至走馬水上。尋聞虜在奢延澤，乃將輕兵兼行，一日一夜二百餘里，晨及賊，擊破之。餘虜走向落川，復相屯結。飃乃分遣騎司馬田晏將五千人出其東，假司馬夏育將二千人繞其西。羌分六七千人攻圍晏等，晏等與戰，羌潰走。飃急進，與晏等共追之於令鮮水上。飃士卒饑渴，乃勒眾推方奪其水，虜復散走。飃遂與相連綴，且斗且引，及於靈武谷。飃乃被甲先登，士卒無敢後者。羌遂大敗，棄兵而走。追之三日三夜，士皆重繭。既到涇陽，餘寇四千落悉散入漢陽山谷間。時張奐上言：「東羌雖破，餘種難盡。宜以恩降，可無後悔。」詔書下飃。飃復上言：「臣本知東羌雖眾，而軟弱易制，所以比陳愚慮，思為永寧之算。而中郎將張奐，說虜強難破，宜用招降。又言羌一氣所生，不可誅盡。案奐為漢吏，身當武職，駐軍二年，不能平寇，虛欲修文戢戈，招降獷敵，誕辭空說，僣而無證。何以言之？昔先零作寇，趙充國徙令居內；煎當亂邊，馬援遷之三輔。始服終叛，至今為鯁。故遠識之上，以為深憂。今傍郡戶口單少，數為羌所創毒，而欲令降徒與之雜居，是猶種枳棘於良田，養虺蛇於室內也。故臣奉大漢之威，建長久之策，欲絕其本根，不使能殖。本規三歲之費，用五十四億，今適期年，所耗未半，而餘寇殘燼，將向殄滅。臣每奉詔書，軍不內御，願卒斯言，一以任臣，臨時量宜，不失權便。」二年，詔遣謁者馮禪說降漢陽散羌。飃以春農，百姓布野，羌雖暫降，而縣官無廩，必當復為盜賊，不如乘虛放兵，埶必殄滅。夏，飃自進營，去羌所屯凡亭山四五十里，遣田晏、夏育將五千人據其山上。羌悉眾攻之，厲聲問曰：「田晏、夏育在此不？湟中義從羌悉在何面？今日欲決死生。」軍中恐。晏等勸激兵士，殊死大戰，遂破之。羌眾潰，東奔，復聚射虎谷，分兵守諸谷上下門。飃規一舉滅之，不欲復令散走，乃遣千人於西縣結木為柵，廣二十步，長四十里，遮之。分遣晏、育等將七千人，銜枚夜上西山，結營穿塹，去虜一里許。又遣司馬張愷等將三千人上東山。虜乃覺之，遂攻晏等，分遮汲水道。飃自率步騎進擊水上，羌卻走，因與愷等挾東西山，縱兵擊破之，羌復敗散。飃進至谷上下門窮山深谷之中，處處破之，斬其渠帥以下萬九千級，獲牛馬驢騾氈裘廬帳什物，不可勝數。馮禪等所招降四千人，分置安定、漢陽、隴西三郡，於是東羌悉平。凡百八十戰，斬三萬八千六百餘級，獲牛馬羊驢騾駱駝四十二萬七千五百餘頭，費用四十四億，軍士死者四百餘人。更封新豐縣侯。飃行軍仁愛，士卒疾病者，親自瞻省，手為裹創。在邊十餘年，未嘗一日蓐寢，與將士同苦，故皆樂為死戰。光和二年，為太尉。會日食自劾，有司舉奏，詔收印綬，詣廷尉。時司隸校尉陽球奏誅王甫，並及飃，就獄中詰責之，遂飲鴆死。初，飃與皇甫威明、張然明，並知名顯達，京師稱為「涼州三明」雲。

sūn zǐ yuē: yòng ér shì zhī bù yòng. jì míng yù jī xiān bēi ér zhà wèi zhào hái. yòu yuē: liào dí zhì shèng, shàng jiāng zhī dào. jì míng wèi sān dōng èr xià zú yǐ pò dìng. yòu yuē: sǐ dì, wú jiāng shì zhī yǐ bù huó. jì míng wèi shì zú jìn zé shì chéng, zǒu bì jǐn sǐ. yòu yuē: jiāng néng ér jūn bù yù zhě, shèng. jì míng měi fèng zhào shū, jūn bù nèi yù shì yě.
孫子曰：「用而示之不用。」紀明欲擊鮮卑而詐為召還。又曰：「料敵制勝，上將之道。」紀明謂三冬二夏足以破定。又曰：「死地，吾將示之以不活。」紀明謂士卒進則事成，走必盡死。又曰：「將能而君不御者，勝。」紀明每奉詔書，軍不內御是也。

strong hòu hàn huáng fǔ sōng strong
後漢 皇甫嵩

huáng fǔ sōng, zì yì zhēn, ān dìng cháo nà rén. shǎo yǒu wén wǔ zhì jiè, hǎo shī shū, xí gōng mǎ. líng dì gōng chē zhào wèi yì láng, qiān běi dì tài shǒu. chū, jù lù zhāng jiǎo qǐ, jiē zhe huáng jīn wèi biāo zhì, shí rén wèi zhī huáng jīn. suǒ zài fán shāo guān fǔ, zhōu jùn shī jù, zhǎng lì duō táo wáng. xún rì zhī jiān, tiān xià xiǎng yīng, jīng shī zhèn dòng. yú shì bó xuǎn jiāng shuài, yǐ sōng wèi zuǒ zhōng láng jiāng, chí jié, yǔ yòu zhōng láng jiāng zhū juàn, gòng fā wǔ xiào sān hé qí bīng jí mù jīng yǒng, hé sì wàn yú rén, sōng juàn gè tǒng yī jūn, gòng tǎo piāo chuān huáng jīn. juàn qián yǔ zéi bō cái zhàn, zhàn bài, sōng yīn jìn bǎo zhǎng shè. bō cái yǐn dà zhòng wéi chéng, sōng bīng shǎo, jūn zhōng jiē kǒng, nǎi zhào jūn lì wèi yuē: bīng yǒu qí biàn, bù zài zhòng guǎ. jīn zéi yǐ cǎo jié yíng, yì wèi fēng huǒ. ruò yīn yè zòng shāo, bì dà jīng luàn. wú chū bīng jī zhī, sì miàn jù hé, tián dān zhī gōng kě chéng yě. qí xī suì dà fēng, sōng nǎi yuē chì jūn shì jiē shù jù chéng chéng, shǐ ruì shì jiān chū wéi wài, zòng huǒ dà hū, chéng shàng jǔ liáo yīng zhī, sōng yīn gǔ ér bēn qí chén, zéi jīng luàn bēn zǒu. huì dì qiǎn qí dū wèi cáo cāo jiāng bīng shì zhì, sōng cāo yǔ zhū juàn hé jūn gèng zhàn, dà pò zhī, zhǎn shǒu shù wàn jí. fēng sōng dōu xiāng hóu. shí běi zhōng láng jiāng lú zhí jí dōng zhōng láng jiāng dǒng zhuō tǎo zhāng jiǎo, bìng wú gōng ér hái, nǎi zhào sōng jìn bīng jì zhī. sōng yǔ jiǎo dì liáng zhàn yú guǎng zōng. liáng zhòng jīng yǒng, sōng bù néng kè. míng rì, nǎi bì yíng xiū shì, yǐ guān qí biàn. zhī zéi yì shāo xiè, nǎi qián yè lè bīng, jī míng chí fù qí chén, zhàn zhì bū shí, dà pò zhī, zhǎn liáng, huò shǒu sān wàn jí, fù hé sǐ zhě wǔ wàn xǔ rén. fù yǔ jù lù tài shǒu féng yì guō diǎn gōng jiǎo dì bǎo yú xià qū yáng, yòu zhǎn zhī. shǒu huò shí yú wàn rén, zhú jīng guān yú chéng nán. jí bài sōng wèi zuǒ chē qí jiāng jūn, lǐng jì zhōu mù, fēng huái lǐ hóu. sōng zòu qǐng jì zhōu yī nián tián zū, yǐ shàn jī mín. dì cóng zhī. bǎi xìng gē yuē: tiān xià dà luàn xī shì wèi xū, mǔ bù bǎo zǐ xī fū shī qī, lài dé huáng fǔ xī fù ān jū. sōng wēn xù shì zú, shén dé zhòng qíng, měi jūn xíng dùn zhǐ, xū yíng màn xiū lì, rán hòu jiù shě zhàng, jūn shì jiē shí ěr nǎi cháng fàn. lì yǒu yīn shì shòu lù zhě, sōng gèng yǐ qián wù cì zhī, lì huái cán, huò zhì zì shā. liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, fù bài sōng wèi zuǒ jiāng jūn, dū qián jiāng jūn dǒng zhuō, gè lǜ èr wàn rén jù zhī. zhuō yù sù jìn fù chén cāng, sōng bù tīng. zhuō yuē: zhì zhě bù hòu shí, yǒng zhě bù liú jué. sù jiù zé chéng quán, bù jiù zé chéng miè. quán miè zhī yì, zài yú cǐ yě. sōng yuē: bù rán. bǎi zhàn bǎi shèng, bù rú bù zhàn ér qū rén zhī bīng. shì yǐ xiān wèi bù kě shèng, yǐ dài dí zhī kě shèng. bù kě shèng zài wǒ, kě shèng zài bǐ. bǐ shǒu bù zú, wǒ gōng yǒu yú. yǒu yú zhě dòng yú jiǔ tiān zhī shàng, bù zú zhě xiàn yú jiǔ dì zhī xià. jīn chén cāng suī xiǎo, chéng shǒu gù bèi, fēi jiǔ dì zhī xiàn yě. wáng guó suī qiáng, ér gōng wǒ zhī suǒ bù jiù, fēi jiǔ tiān zhī yì yě. fū yì fēi jiǔ tiān, gōng zhě shòu hài xiàn fēi jiǔ dì, shǒu zhě bù bá. guó jīn yǐ xiàn shòu hài zhī dì, ér chén cāng bǎo bù bá zhī chéng, wǒ kě bù fán bīng dòng zhòng, ér qǔ quán shèng zhī gōng, jiāng hé jiù yān! suì bù tīng. wáng guó wéi chén cāng, zì dōng qì chūn, bā shí yú rì, chéng jiān shǒu gù, zú bù néng bá. zéi zhòng pí bì, guǒ zì jiě qù. sōng jìn bīng jī zhī. zhuō yuē: bù kě. bīng fǎ: qióng kòu wù pò, guī zhòng wù zhuī. jīn wǒ zhuī guó, shì pò guī zhòng, zhuī qióng kòu yě. kùn shòu yóu dòu, fēng chài yǒu dú, kuàng dà zhòng hū! sōng yuē: bù rán. qián wú bù jī, bì qí ruì yě jīn ér jī zhī, dài qí āi yě. suǒ jī pí shī, fēi guī zhòng yě. guó zhòng qiě zǒu, mò yǒu dòu zhì. yǐ zhěng jī luàn, fēi qióng kòu yě. suì dú jìn jī zhī, shǐ zhuō wèi hòu jù. lián zhàn dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí, guó zǒu ér sǐ. zhuō dà cán hèn, yóu shì jì sōng. zhuō bài wèi bīng zhōu mù, zhào shǐ yǐ bīng wěi sōng, zhuō bù cóng. sōng cóng zi lì shí zài jūn zhōng, shuō sōng yuē: zhuō bèi zhào wěi bīng, ér shàng shū zì qǐng, cǐ nì yě. yòu yǐ jīng shī hūn luàn, chóu chú bù jìn, cǐ huái jiān yě. dà rén jīn wèi yuán shuài, zhàng guó wēi yǐ tǎo zhī, shàng xiǎn zhōng yì, xià chú xiōng hài, cǐ huán wén zhī shì yě. sōng yuē: zhuān mìng suī zuì, zhuān zhū yì yǒu zé yě. bù rú xiǎn zòu qí shì, shǐ cháo tíng cái zhī. yú shì shàng shū yǐ wén. dì zhé zhuō, zhuō yòu zēng yuàn. jí hòu bǐng gōng, nǎi zhào sōng wèi chéng mén xiào wèi, yù yīn ér shā zhī. sōng jiāng xíng, zhǎng shǐ liáng yǎn shuō yuē: jīn zhào jiāng jūn, dà zé wèi huò, xiǎo zé kùn rǔ. jīn zhuō zài luò yáng, tiān zǐ lái xī, yǐ jiāng jūn zhī zhòng, jīng bīng sān wàn, yíng jiē zhì zūn, fèng lìng tǎo nì, fā mìng hǎi nèi, zhào bīng qún shuài, yuán shì bī qí dōng, jiāng jūn pò qí xī, cǐ chéng qín yě. sōng bù cóng, suì jiù zhào. yǒu sī fèng zhǐ, zòu sōng xià lì, jiāng suì zhū zhī. sōng zi jiān shòu yǔ zhuō sù shàn, zì zhǎng ān wáng zǒu luò yáng, guī tóu yú zhuō. zhuō fāng zhì jiǔ huān huì, jiān shòu zhí qián zé yǐ dà yì, kòu tóu liú xiě, zuò zhě gǎn dòng, jiē lí xí qǐng zhī. zhuō nǎi qǐ, qiān yǔ gòng zuò, shǐ miǎn sōng qiú. jí zhuō bèi zhū, yǐ sōng wèi zhēng xī jiāng jūn. bìng zú.
皇甫嵩，字義真，安定朝那人。少有文武志介，好詩書，習弓馬。靈帝公車召為議郎，遷北地太守。初，鉅鹿張角起，皆著黃巾為標幟，時人謂之「黃巾」。所在燔燒官府，州郡失據，長吏多逃亡。旬日之間，天下響應，京師震動。於是博選將帥，以嵩為左中郎將，持節，與右中郎將朱雋，共發五校、三河騎兵及募精勇，合四萬餘人，嵩、雋各統一軍，共討飃川黃巾。雋前與賊波才戰，戰敗，嵩因進保長社。波才引大眾圍城，嵩兵少，軍中皆恐，乃召軍吏謂曰：「兵有奇變，不在眾寡。今賊以草結營，易為風火。若因夜縱燒，必大驚亂。吾出兵擊之，四面俱合，田單之功可成也。」其夕遂大風，嵩乃約敕軍士皆束苣乘城，使銳士間出圍外，縱火大呼，城上舉燎應之，嵩因鼓而奔其陳，賊驚亂奔走。會帝遣騎都尉曹操將兵適至，嵩、操與朱雋合軍更戰，大破之，斬首數萬級。封嵩都鄉侯。時北中郎將盧植及東中郎將董卓討張角，並無功而還，乃召嵩進兵計之。嵩與角弟梁戰於廣宗。梁眾精勇，嵩不能克。明日，乃閉營休士，以觀其變。知賊意稍懈，乃潛夜勒兵，雞鳴馳赴其陳，戰至晡時，大破之，斬梁，獲首三萬級，赴河死者五萬許人。復與鉅鹿太守馮翊郭典攻角弟寶於下曲陽，又斬之。首獲十餘萬人，築京觀於城南。即拜嵩為左車騎將軍，領冀州牧，封槐里侯。嵩奏請冀州一年田租，以贍饑民。帝從之。百姓歌曰：「天下大亂兮市為墟，母不保子兮夫失妻，賴得皇甫兮復安居。」嵩溫恤士卒，甚得眾情，每軍行頓止，須營幔修立，然後就舍帳，軍士皆食爾乃嘗飯。吏有因事受賂者，嵩更以錢物賜之，吏懷慚，或至自殺。梁州賊王國圍陳倉，復拜嵩為左將軍，督前將軍董卓，各率二萬人拒之。卓欲速進赴陳倉，嵩不聽。卓曰：「智者不後時，勇者不留決。速救則城全，不救則城滅。全滅之埶，在於此也。」嵩曰：「不然。百戰百勝，不如不戰而屈人之兵。是以先為不可勝，以待敵之可勝。不可勝在我，可勝在彼。彼守不足，我攻有餘。有餘者動於九天之上，不足者陷於九地之下。今陳倉雖小，城守固備，非九地之陷也。王國雖強，而攻我之所不救，非九天之埶也。夫埶非九天，攻者受害；陷非九地，守者不拔。國今已陷受害之地，而陳倉保不拔之城，我可不煩兵動眾，而取全勝之功，將何救焉！」遂不聽。王國圍陳倉，自冬迄春，八十餘日，城堅守固，卒不能拔。賊眾疲敝，果自解去。嵩進兵擊之。卓曰：「不可。兵法：窮寇勿迫，歸眾勿追。今我追國，是迫歸眾，追窮寇也。困獸猶鬥，蜂蠆有毒，況大眾乎！」嵩曰：「不然。前吾不擊，避其銳也；今而擊之，待其哀也。所擊疲師，非歸眾也。國眾且走，莫有鬥志。以整擊亂，非窮寇也。」遂獨進擊之，使卓為後拒。連戰大破之，斬首萬餘級，國走而死。卓大慚恨，由是忌嵩。卓拜為并州牧，詔使以兵委嵩，卓不從。嵩從子酈時在軍中，說嵩曰：「卓被詔委兵，而上書自請，此逆也。又以京師昏亂，躊躇不進，此懷奸也。大人今為元帥，仗國威以討之，上顯忠義，下除凶害，此桓文之事也。」嵩曰：「專命雖罪，專誅亦有責也。不如顯奏其事，使朝廷裁之。」於是上書以聞。帝謫卓，卓又增怨。及後秉攻，乃召嵩為城門校尉，欲因而殺之。嵩將行，長史梁衍說曰：「今召將軍，大則為禍，小則困辱。今卓在洛陽，天子來西，以將軍之眾，精兵三萬，迎接至尊，奉令討逆，發命海內，召兵群帥，袁氏逼其東，將軍迫其西，此成禽也。」嵩不從，遂就召。有司奉旨，奏嵩下吏，將遂誅之。嵩子堅壽與卓素善，自長安亡走洛陽，歸投於卓。卓方置酒歡會，堅壽直前責以大義，叩頭流血，坐者感動，皆離席請之。卓乃起，牽與共坐，使免嵩囚。及卓被誅，以嵩為征西將軍。病卒。

sūn zǐ yuē: fán huǒ gōng, bì yīng huǒ biàn ér yīng zhī. sōng wài fāng zòng huǒ ér chū bīng yǐ bēn qí zhèn. yòu yuē: qiáng ér bì zhī. sōng zé bì yíng xiū shì yǐ guān qí biàn. yòu yuē: bù zhàn ér qū rén zhī bīng. sōng bù jiù chén cāng ér zǒu wáng guó. yòu yuē: bì qí ruì qì, jī qí duò guī. sōng chū bù jī zéi, jí qí zǒu ér jī zhī shì yě.
孫子曰：「凡火攻，必應火變而應之。」嵩外方縱火而出兵以奔其陣。又曰：「強而避之。」嵩則閉營休士以觀其變。又曰：「不戰而屈人之兵。」嵩不救陳倉而走王國。又曰：「避其銳氣，擊其墮歸。」嵩初不擊賊，及其走而擊之是也。