yǔ yòu fèng tíng xùn, zǎo yóu wén xué. nián zài wán qǐ, biàn shòu gǔ wén shàng shū. měi kǔ qí cí jiān suǒ, nán wèi fěng dú. suī lǚ féng chuí tà, ér qí yè bù chéng. cháng wén jiā jūn wèi zhū xiōng jiǎng chūn qiū zuǒ shì chuán, měi fèi shū ér tīng. dǎi jiǎng bì, jí wèi zhū xiōng shuō zhī. yīn qiè tàn yuē: ruò shǐ shū jiē rú cǐ, wú bù fù dài yǐ. xiān jūn qí qí yì, yú shì shǐ shòu yǐ zuǒ shì, qī nián ér jiǎng sòng dōu bì. yú shí nián fǔ shí yǒu èr yǐ. suǒ jiǎng suī wèi néng shēn jiě, ér dà yì lüè jǔ. fù xiōng yù lìng bó guān yì shū, jīng cǐ yī jīng. cí yǐ huò lín yǐ hòu, wèi jiàn qí shì, qǐ qiě guān yú bù, yǐ guǎng yì wén. cì yòu dú shǐ hàn sān guó zhì. jì yù zhī gǔ jīn yán gé, lì shù xiāng chéng, yú shì chù lèi ér guān, bù jiǎ shī xùn. zì hàn zhōng xìng yǐ jiàng, qì hū huáng jiā shí lù, nián shí yǒu qī, ér kuī lǎn lüè zhōu. qí suǒ dú shū, duō yīn jiǎ lìn, suī bù zhì cán quē, piān dì yǒu yí, zhì yú xù shì zhī jì gāng, lì yán zhī gěng gài, yì cū zhī zhī yǐ.
予幼奉庭訓，早游文學。年在紈綺，便受《古文尚書》。每苦其辭艱瑣，難為諷讀。雖屢逢捶撻，而其業不成。嘗聞家君為諸兄講《春秋左氏傳》，每廢書而聽。逮講畢，即為諸兄說之。因竊嘆曰：「若使書皆如此，吾不復怠矣。」先君奇其意，於是始授以《左氏》，期年而講誦都畢。於時年甫十有二矣。所講雖未能深解，而大義略舉。父兄欲令博觀義疏，精此一經。辭以獲麟已後，未見其事，乞且觀餘部，以廣異聞。次又讀《史》、《漢》、《三國志》。既欲知古今沿革，歷數相承，於是觸類而觀，不假師訓。自漢中興已降，迄乎皇家實錄，年十有七，而窺覽略周。其所讀書，多因假賃，雖部帙殘缺，篇第有遺，至於敘事之紀綱，立言之梗概，亦粗知之矣。

dàn yú shí jiāng qiú shì jìn, jiān xí chuǎi mó, zhì yú zhuān xīn zhū shǐ, wǒ zé wèi xiá. jì nián dēng ruò guàn, shè cè dēng cháo, yú shì sī yǒu yú xián, huò suì běn yuàn. lǚ yóu jīng luò, pō jī suì nián, gōng sī jiè shū, zì qíng pī yuè. zhì rú yī dài zhī shǐ, fēn wèi shù jiā, qí jiān zá jì xiǎo shū, yòu jìng wèi yì shuō, mò bù zuān yán chuān záo, jǐn qí lì hài. jiā yǐ zì xiǎo guān shū, xǐ tán míng lǐ, qí suǒ wù zhě, jiē dé zhī jīn fǔ, fēi yóu rǎn xí. gù shǐ zài zǒng jiǎo, dú bān xiè liǎng hàn, biàn guài qián shū bù yīng yǒu gǔ jīn rén biǎo, hòu shū yí wèi gēng shǐ lì jì. dāng shí wén zhě, gòng zé yǐ wèi tóng zǐ hé zhī, ér gǎn qīng yì qián zhé. yú shì hǎo rán zì shī, wú cí yǐ duì. qí hòu jiàn zhāng héng fàn yè jí, guǒ yǐ èr shǐ wèi fēi. qí yǒu àn hé yú gǔ rén zhě, gài bù kě shèng jì. shǐ zhī liú sú zhī shì, nán yǔ zhī yán. fán yǒu yì tóng, xù zhū fāng cùn.
但於時將求仕進，兼習揣摩，至於專心諸史，我則未暇。洎年登弱冠，射策登朝，於是思有餘閒，獲遂本願。旅遊京洛，頗積歲年，公私借書，恣情披閱。至如一代之史，分為數家，其間雜記小書，又競為異說，莫不鑽研穿鑿，盡其利害。加以自小觀書，喜談名理，其所悟者，皆得之襟腑，非由染習。故始在總角，讀班、謝兩《漢》，便怪《前書》不應有《古今人表》，《後書》宜為更始立紀。當時聞者，共責以為童子何知，而敢輕議前哲。於是郝然自失，無辭以對。其後見《張衡》、《范曄集》，果以二史為非。其有暗合於古人者，蓋不可勝紀。始知流俗之士，難與之言。凡有異同，蓄諸方寸。

jí nián yǐ guò lì, yán wù rì duō, cháng hèn shí wú tóng hào, kě yǔ yán zhě. wéi dōng hǎi xú jiān, wǎn yǔ zhī yù, xiāng de shén huān, suī gǔ zhě bó yá zhī shí zhōng qī, guǎn zhòng zhī zhī bào shū, bú shì guò yě. fù yǒu yǒng chéng zhū jìng zé pèi guó liú yǔn jì yì xìng xuē qiān guāng hé nán yuán xíng chōng chén liú wú jīng shòu chūn péi huái gǔ, yì yǐ yán yì jiàn xǔ, dào shù xiāng zhī. suǒ yǒu yáng què, dé jǐn huái bào. měi yún: dé bù gū, bì yǒu lín, sì hǎi zhī nèi, zhī wǒ zhě bù guò shù zi ér yǐ yǐ.
及年以過立，言悟日多，常恨時無同好，可與言者。維東海徐堅，晚與之遇，相得甚歡，雖古者伯牙之識鍾期，管仲之知鮑叔，不是過也。復有永城朱敬則、沛國劉允濟、義興薛謙光、河南元行沖、陳留吳兢、壽春裴懷古，亦以言議見許，道術相知。所有揚榷，得盡懷抱。每云：「德不孤，必有鄰，四海之內，知我者不過數子而已矣。」

xī zhòng ní yǐ ruì shèng míng zhé, tiān zòng duō néng, dǔ shǐ jí zhī fán wén, jù lǎn zhī zhě zhī bù yī, shān shī wèi sān bǎi piān, yuē shǐ jì yǐ xiū chūn qiū, zàn yì dào yǐ chù rù suǒ, shù zhí fāng yǐ chú jiǔ qiū, tǎo lùn fén diǎn, duàn zì táng yú, yǐ qì yú zhōu. qí wén bù kān, wèi hòu wáng fǎ. zì zī jué hòu, shǐ jí yú duō, gǒu fēi mìng shì dà cái, shú néng kān zhèng qí shī? jiē yǔ xiǎo zi, gǎn dāng cǐ rèn! qí yú shǐ chuán yě, cháng yù zì bān mǎ yǐ jiàng, qì yú yáo lǐ líng hú yán kǒng zhū shū, mò bù yīn qí jiù yì, pǔ jiā lí gé. dàn yǐ wú fū zǐ zhī míng, ér zhé xíng fū zǐ zhī shì, jiāng kǒng zhì jīng mò sú, qǔ jiù shí rén, tú yǒu qí láo, ér mò zhī jiàn shǎng. suǒ yǐ měi wò guǎn tàn xī, chí huí zhě jiǔ zhī. fēi yù zhī ér bù néng, shí néng zhī ér bù gǎn yě.
昔仲尼以睿聖明哲，天縱多能，睹史籍之繁文，懼覽之者之不一，刪《詩》為三百篇，約史記以修《春秋》，贊《易》道以黜入索，述《職方》以除九丘，討論墳、典，斷自唐、虞，以迄於周。其文不刊，為後王法。自茲厥後，史籍逾多，苟非命世大才，孰能刊正其失？嗟予小子，敢當此任！其於史傳也，嘗欲自班、馬已降，訖於姚、李、令狐、顏、孔諸書，莫不因其舊義，普加釐革。但以無夫子之名，而輒行夫子之事，將恐致驚末俗，取咎時人，徒有其勞，而莫之見賞。所以每握管嘆息，遲回者久之。非欲之而不能，實能之而不敢也。

jì cháo tíng yǒu zhī yì zhě, suì yǐ zài bǐ jiàn tuī. yóu shì sān wèi shǐ chén, zài rù dōng guān. měi wéi huáng jiā shòu mìng, duō lì nián suǒ, shǐ guān suǒ biān, cū wéi jì lù. zhì yú jì chuán jí zhì, zé jiē wèi yǒu qí shū. zhǎng ān zhōng, huì fèng zhào yù xiū táng shǐ. jí jīn shàng jí wèi, yòu chì zhuàn zé tiān dà shèng huáng hòu shí lù. fán suǒ zhù shù, cháng yù xíng qí jiù yì. ér dāng shí tóng zuò zhū shì jí jiān xiū guì chén, měi yǔ qí záo ruì xiāng wéi, jǔ yǔ nán rù. gù qí suǒ zài xuē, jiē yǔ sú fú shěn. suī zì wèi yī wéi gǒu cóng, rán yóu dà wèi shǐ guān suǒ jí. jiē hū! suī rèn dāng qí zhí, ér wú dào bù xíng jiàn yòng yú shí, ér měi zhì bù suí. yù yàng gū fèn, wú yǐ jì huái. bì qǐn ér bù yán, hēi ér wú shù, yòu kǒng méi shì zhī hòu, shuí zhī yǔ zhě. gù tuì ér sī zhuàn shǐ tōng, yǐ jiàn qí zhì.
既朝廷有知意者，遂以載筆見推。由是三為史臣，再入東觀。每惟皇家受命，多歷年所，史官所編，粗惟紀錄。至於紀傳及志，則皆未有其書。長安中，會奉詔預修《唐史》。及今上即位，又敕撰《則天大聖皇后實錄》。凡所著述，嘗欲行其舊議。而當時同作諸士及監修貴臣，每與其鑿枘相違，齟齬難入。故其所載削，皆與俗浮沈。雖自謂依違苟從，然猶大為史官所嫉。嗟乎！雖任當其職，而吾道不行；見用於時，而美志不遂。郁怏孤憤，無以寄懷。必寢而不言，嘿而無述，又恐沒世之後，誰知予者。故退而私撰《史通》，以見其志。

xī hàn shì liú ān zhe shū, hào yuē huái nán zǐ. qí shū láo lóng tiān dì, bó jí gǔ jīn, shàng zì tài gōng, xià zhì shāng yāng. qí cuò zōng jīng wěi, zì wèi jiān yú shù jiā, wú yí lì yǐ. rán zì huái nán yǐ hòu, zuò zhě wú jué. bì shāng què ér yán, zé qí liú yòu zhòng. gài zhòng ní jì mò, wēi yán bù xíng shǐ gōng zhe shū, shì fēi duō miù. yóu shì bǎi jiā zhū zi, guǐ shuō yì cí, wù wèi xiǎo biàn, pò bǐ dà dào, gù yáng xióng fǎ yán shēng yān. rú zhě zhī shū, bó ér guǎ yào, dé qí zāo pò, shī qí jīng huá. ér liú sú bǐ fū, guì yuǎn jiàn jìn, chuán zī dǐ wǔ, zì xiāng qī huò, gù wáng chōng lùn héng shēng yān. mín zhě, míng yě, míng rán wǎng zhī, lǜ bǐ yú méng, qiáng miàn ér shì. huò é yīn bǐ jù, mò jiū běn yuán, huò shǒu zhū jiāo zhù, dòng duō jū jì, gù yīng shào fēng sú tōng shēng yān. wǔ cháng yì, bǎi xíng shū zhí, néng yǒu jiān piān, zhī yǒu zhǎng duǎn. gǒu suí cái ér rèn shǐ, zé piàn shàn bù yí, bì qiú bèi ér hòu yòng, zé jǔ shì mò kě, gù liú shào rén wù zhì shēng yān. fū kāi guó chéng jiā, lì shēn lì shì, yī wén yī wǔ, huò chū huò chù, suī xián yú rǎng gé, shàn è qū fēn, gǒu shí wú pǐn zǎo, zé lǐ nán quán zōng, gù lù jǐng diǎn yǔ shēng yān. cí rén shǔ wén, qí tǐ fēi yī, pì gān xīn shū wèi, dān sù yì cǎi, hòu lái zǔ shù, shí mèi yuán tōng, jiā yǒu dǐ hē, rén xiāng jǐ zhí, gù liú xié wén xīn shēng yān.
昔漢世劉安著書，號曰《淮南子》。其書牢籠天地，博極古今，上自太公，下至商鞅。其錯綜經緯，自謂兼於數家，無遺力矣。然自《淮南》已後，作者無絕。必商榷而言，則其流又眾。蓋仲尼既歿，微言不行；史公著書，是非多謬。由是百家諸子，詭說異辭，務為小辨，破彼大道，故揚雄《法言》生焉。儒者之書，博而寡要，得其糟粕，失其菁華。而流俗鄙夫，貴遠賤近，傳茲牴牾，自相欺惑，故王充《論衡》生焉。民者，冥也，冥然罔知，率彼愚蒙，牆面而視。或訛音鄙句，莫究本源，或守株膠柱，動多拘忌，故應劭《風俗通》生焉。五常異，百行殊執，能有兼偏，知有長短。苟隨才而任使，則片善不遺，必求備而後用，則舉世莫可，故劉劭《人物誌》生焉。夫開國承家，立身立事，一文一武，或出或處，雖賢愚壤隔，善惡區分，苟時無品藻，則理難銓綜，故陸景《典語》生焉。詞人屬文，其體非一，譬甘辛殊味，丹素異彩，後來祖述，識昧圓通，家有詆訶，人相掎摭，故劉勰《文心》生焉。

ruò shǐ tōng zhī wèi shū yě, gài shāng dāng shí zài bǐ zhī shì, qí yì bù chún. sī yù biàn qí zhǐ guī, dān qí tǐ tǒng. fū qí shū suī yǐ shǐ wèi zhǔ, ér yú bō suǒ jí, shàng qióng wáng dào, xià shàn rén lún, zǒng kuò wàn shū, bāo tūn qiān yǒu. zì fǎ yán yǐ jiàng, qì yú wén xīn ér wǎng, gù yǐ nà zhū xiōng zhōng, céng zhì xīn bù jiè zhě yǐ. fū qí wèi yì yě, yǒu yǔ duó yān, yǒu bāo biǎn yān, yǒu jiàn jiè yān, yǒu fěng cì yān. qí wèi guàn chuān zhě shēn yǐ, qí wèi wǎng luó zhě mì yǐ, qí suǒ shāng lüè zhě yuǎn yǐ, qí suǒ fā míng zhě duō yǐ. gài tán jīng zhě è wén fú dù zhī chī, lùn shǐ zhě zēng yán bān mǎ zhī shī. ér cǐ shū duō jī wǎng zhé, xǐ shù qián fēi. huò zuì yú shí, gù qí yí yǐ. yóu jì zhī yīn jūn zǐ, shí yǒu guān yān. ní fù yǒu yún: zuì wǒ zhě chūn qiū, zhī wǒ zhě chūn qiū. yì sī zhī wèi yě.
若《史通》之為書也，蓋傷當時載筆之士，其義不純。思欲辨其指歸，殫其體統。夫其書雖以史為主，而餘波所及，上窮王道，下掞人倫，總括萬殊，包吞千有。自《法言》已降，迄於《文心》而往，固以納諸胸中，曾｛滯心｝不芥者矣。夫其為義也，有與奪焉，有褒貶焉，有鑒誡焉，有諷刺焉。其為貫穿者深矣，其為網羅者密矣，其所商略者遠矣，其所發明者多矣。蓋談經者惡聞服、杜之嗤，論史者憎言班、馬之失。而此書多譏往哲，喜述前非。獲罪於時，固其宜矣。猶冀知音君子，時有觀焉。尼父有云：」罪我者《春秋》，知我者《春秋》。」抑斯之謂也。

xī liáng zhēng shì liú xiào biāo zuò xù chuán, qí zì bǐ yú féng jìng tōng zhě yǒu sān. ér yǔ zhé bù zì kuí, yì qiè bǐ yú yáng zi yún zhě yǒu sì yān. hé zhě? yáng xióng cháng hǎo diāo chóng xiǎo jì, lǎo ér huǐ qí shǎo zuò. yú yòu xǐ shī fù, ér zhuàng dōu bù wèi, chǐ yǐ wén shì dé míng, qī yǐ shù zhě zì mìng. qí shì yī yě. yáng xióng cǎo xuán, lěi nián bù jiù, dāng shí wén zhě, mò bù shěn qí tú láo. yú zhuàn shǐ tōng, yì lǚ yí hán shǔ. yōu yōu chén sú, gòng yǐ wèi yú. qí shì èr yě. yáng xióng zhuàn fǎ yán, shí rén jìng yóu qí wàng, gù zuò jiě cháo yǐ xùn zhī. yú zhe shǐ tōng, jiàn zhě yì hù yán qí duǎn, gù zuò shì méng yǐ jù zhī. qí shì sān yě. yáng xióng shǎo wèi fàn cūn liú xīn suǒ zhòng, jí wén qí zhuàn tài xuán jīng, zé cháo yǐ kǒng gài jiàng bù. rán liú fàn zhī zhòng xióng zhě, gài guì qí wén cǎi ruò zhǎng yáng yǔ liè zhī liú ěr. rú tài xuán shēn ào, lǐ nán tàn zé. jì jué kuī yú, gù jiā jī qiào. yú chū hǎo wén bǐ, pō huò yù yú dāng shí. wǎn tán shǐ chuán, suì jiǎn jià yú zhī jǐ. qí shì sì yě. fū cái wéi xià liè, ér jī lèi xiān xián. shì yòng míng zhī yú xīn, chí yǐ zì wèi.
昔梁徵士劉孝標作《敘傳》，其自比於馮敬通者有三。而予輒不自揆，亦竊比於揚子云者有四焉。何者？揚雄嘗好雕蟲小技，老而悔其少作。余幼喜詩賦，而壯都不為，恥以文士得名，期以述者自命。其似一也。揚雄草《玄》，累年不就，當時聞者，莫不哂其徒勞。余撰《史通》，亦屢移寒暑。悠悠塵俗，共以為愚。其似二也。揚雄撰《法言》，時人競尤其妄，故作《解嘲》以訓之。余著《史通》，見者亦互言其短，故作《釋蒙》以拒之。其似三也。揚雄少為范踆、劉歆所重，及聞其撰《太玄經》，則嘲以恐蓋醬瓿。然劉、范之重雄者，蓋貴其文彩若《長揚》、《羽獵》之流耳。如《太玄》深奧，理難探賾。既絕窺逾，故加譏誚。余初好文筆，頗獲譽於當時。晚談史傳，遂減價於知己。其似四也。夫才唯下劣，而跡類先賢。是用銘之於心，持以自慰。

yì yóu yǒu yí hèn, jù bù shì yáng xióng zhě yǒu yī yān. hé zhě? xióng zhī xuán jīng shǐ chéng, suī wèi dāng shí suǒ jiàn, ér huán tán yǐ wèi shù bǎi nián wài, qí shū bì chuán. qí hòu zhāng héng lù jī guǒ yǐ wèi jué lún cān shèng. fū yǐ shǐ tōng fāng zhū tài xuán, jīn zhī jūn shān, jí xú zhū děng shù jūn shì yě. hòu lái zhāng lù, zé wèi zhī zhī ěr. jiē hū! tǎng shǐ píng zi bù chū, gōng jì bù shēng, jiāng kǒng cǐ shū yǔ fèn tǔ tóng juān, yān jìn jù miè. hòu zhī shí zhě, wú dé ér guān. cǐ yǔ suǒ yǐ fǔ juǎn lián ér, lèi jǐn ér jì zhī yǐ xuè yě.
抑猶有遺恨，懼不似揚雄者有一焉。何者？雄之《玄經》始成，雖為當時所賤，而桓譚以為數百年外，其書必傳。其後張衡、陸績果以為絕倫參聖。夫以《史通》方諸《太玄》，今之君山，即徐、朱等數君是也。後來張、陸，則未之知耳。嗟乎！儻使平子不出，公紀不生，將恐此書與糞土同捐，煙燼俱滅。後之識者，無得而觀。此予所以撫卷漣洏，淚盡而繼之以血也。