yān shuǐ chū yuè guī suì jiǔ xiàn jiǎo wài, lǚ chén yuē: yān shuǐ, yī yuē fù shuǐ yě.
淹水出越巂遂久縣徼外，呂忱曰：淹水，一曰復水也。

dōng nán zhì qīng líng xiàn.
東南至青蛉縣。

xiàn yǒu yú tóng shān, qí shān shén yǒu jīn mǎ bì jī, guāng jǐng shū hū, mín duō jiàn zhī. hàn xuān dì qiǎn jiàn dài fū wáng bāo jì zhī, yù zhì qí jī mǎ, bāo dào bìng ér zú, shì bù guǒ yān. wáng bāo bì jī sòng yuē: jìng yí jīn jīng shén mǎ, piǎo piǎo bì jī. gù zuǒ tài chōng shǔ dōu fù yuē: jīn mǎ chěng guāng ér jué yǐng, bì jī shū hū ér yào yí. yòu dōng guò gū fù xiàn nán, dōng rù yú ruò shuǐ.
縣有禺同山，其山神有金馬、碧雞，光景倏忽，民多見之。漢宣帝遣諫大夫王褒祭之，欲至其雞、馬，褒道病而卒，是不果焉。王褒《碧雞頌》曰：敬移金精神馬，縹縹碧雞。故左太沖《蜀都賦》曰：金馬騁光而絕影，碧雞倏忽而耀儀。又東過姑復縣南，東入於若水。

yān shuǐ jìng xiàn zhī lín chí zé, ér dōng běi jìng yún nán xiàn xī, dōng běi zhù ruò shuǐ yě. yì zhōu yè yú hé, chū qí xiàn běi jiè, qū cóng xiàn dōng běi liú, xiàn gù diān chí chì yú zhī guó yě, hàn wǔ dì yuán fēng èr nián, shǐ táng méng kāi zhī, yǐ wèi yì zhōu jùn. jùn yǒu yè yú xiàn, xiàn xī běi bā shí lǐ, yǒu diào niǎo shān, zhòng niǎo qiān bǎi wèi qún, qí huì wū hū zhāo zhā, měi suì qī bā yuè zhì, shí liù qī rì zé zhǐ.
淹水徑縣之臨池澤，而東北徑雲南縣西，東北注若水也。益州葉榆河，出其縣北界，屈從縣東北流，縣故滇池叱榆之國也，漢武帝元封二年，使唐蒙開之，以為益州郡。郡有葉榆縣，縣西北八十里，有吊鳥山，眾鳥千百為群，其會嗚呼啁哳，每歲七八月至，十六七日則止。

yī suì liù zhì, zhì què lái diào, yè rán huǒ cì qǔ zhī. qí wú sù bù shí, shì tè bēi zhě, yǐ wèi yì niǎo, zé bù qǔ yě. sú yán fèng huáng sǐ yú cǐ shān, gù zhòng niǎo lái diào, yīn míng diào niǎo. xiàn zhī dōng yǒu yè yú zé, yè yú shuǐ suǒ zhōng ér wèi cǐ chuān sǒu yě.
一歲六至，雉雀來吊，夜燃火伺取之。其無嗉不食，似特悲者，以為義鳥，則不取也。俗言鳳凰死於此山，故眾鳥來吊，因名吊鳥。縣之東有葉榆澤，葉榆水所鍾而為此川藪也。

guò bù wéi xiàn, xiàn gù jiǔ lóng āi láo zhī guó yě. yǒu láo shān, qí xiān yǒu fù rén, míng shā yī, jū yú láo shān. bǔ yú shuǐ zhōng, chù chén mù, ruò yǒu gǎn, yīn huái yùn, chǎn shí zi. hòu chén mù huà wèi lóng chū shuǐ, jiǔ zǐ jīng zǒu. xiǎo zi bù néng qù, bèi lóng ér zuò, lóng yīn shì zhī. qí mǔ niǎo yǔ, wèi bèi wèi jiǔ, wèi zuò wèi lóng, yīn míng wèi jiǔ lóng. jí zhǎng, zhū xiōng suì xiāng gòng tuī jiǔ lóng wèi wáng. hòu láo shān xià, yǒu yī fū yī fù, shēng shí nǚ, jiǔ lóng jiē yǐ wèi qī, suì yīn zī yù, jiē huà shēn xiàng lóng wén, yī jiē zhe wěi. jiǔ lóng sǐ, shì shì bù yǔ zhōng guó tōng. hàn jiàn wǔ èr shí sān nián, wáng qiǎn bīng lái, chéng gé chuán nán xià, gōng hàn lù jì mín. lù jì mín ruò xiǎo, jiāng wèi suǒ qín, yú shì tiān dà zhèn léi jí yǔ, nán fēng piào qǐ, shuǐ wèi nì liú, bō yǒng èr bǎi yú lǐ, gé chuán chén méi, nì sǐ shù qiān rén. hòu shù nián, fù qiǎn liù wáng, jiāng wàn xǔ rén gōng lù jì. lù jì wáng yǔ zhàn, shā liù wáng, āi láo qí lǎo gòng mái zhī. qí yè, hǔ jué ér shí zhī. míng dàn, dàn jiàn hái gǔ, jīng bù yǐn qù. nǎi jù, wèi qí qí lǎo xiǎo wáng yuē: āi láo fàn jiǎo, zì gǔ yǒu zhī. jīn cǐ gōng lù diē, zhé bèi tiān zhū. zhōng guó yǒu shòu mìng zhī wáng hū? hé tiān yòu zhī míng yě. jí qiǎn shǐ yì yuè guī fèng xiàn. qiú qǐ nèi fù, zhǎng bǎo sāi jiǎo. hàn míng dì shuǐ píng shí èr nián, zhì wèi yǒng chāng jùn. jùn zhì bù wéi xiàn, gài qín shǐ huáng xǐ lǚ bù wéi zi sūn yú cǐ, gù yǐ bù wéi míng xiàn. běi qù yè yú liù bǎi yú lǐ, yè yú shuǐ bù jìng qí xiàn, zì bù wéi běi zhù zhě, lú cāng jìn shuǐ ěr. yè yú shuǐ zì xiàn nán, jìng suì jiǔ xiàn dōng, yòu jìng gū fù xiàn xī, yǔ yān shuǐ hé. yòu dōng nán jìng yǒng chāng xié lóng xiàn, xiàn yǐ jiàn xìng sān nián, liú chán fēn lì yún nán, yú bù wéi xiàn wèi dōng běi.
過不韋縣，縣故九隆哀牢之國也。有牢山，其先有婦人，名沙壹，居於牢山。捕魚水中，觸沉木，若有感，因懷孕，產十子。後沉木化為龍出水，九子驚走。小子不能去，背龍而坐，龍因舐之。其母鳥語，謂背為九，謂坐為隆，因名為九隆。及長，諸兄遂相共推九隆為王。後牢山下，有一夫一婦，生十女，九隆皆以為妻，遂因孳育，皆畫身像龍文，衣皆著尾。九隆死，世世不與中國通。漢建武二十三年，王遣兵來，乘革船南下，攻漢鹿茤民。鹿茤民弱小，將為所擒，於是天大震雷疾雨，南風漂起，水為逆流，波涌二百餘里，革船沉沒，溺死數千人。後數年，復遣六王，將萬許人攻鹿茤。鹿茤王與戰，殺六王，哀牢耆老共埋之。其夜，虎掘而食之。明旦，但見骸骨，驚怖引去。乃懼，謂其耆老小王曰：哀牢犯徼，自古有之。今此攻鹿爹，輒被天誅。中國有受命之王乎？何天祐之明也。即遣使詣越巂奉獻。求乞內附，長保塞徼。漢明帝水平十二年，置為永昌郡。郡治不韋縣，蓋秦始皇徙呂不韋子孫於此，故以不韋名縣。北去葉榆六百餘里，葉榆水不徑其縣，自不韋北注者，盧倉禁水耳。葉榆水自縣南，徑遂久縣東，又徑姑復縣西，與淹水合。又東南徑永昌邪龍縣，縣以建興三年，劉禪分隸雲南，於不韋縣為東北。

dōng nán chū yì zhōu jiè, yè yú shuǐ zì xié yóu xiàn dōng nán, jìng qín zāng xiàn, fǔ yǔ pú shuǐ tóng zhù diān chí zé yú lián rán shuāng bǎi xiàn yě. yè yú shuǐ zì zé, yòu dōng běi jìng diān chí xiàn nán, yòu dōng jìng tóng bìng xiàn nán, yòu dōng jìng lòu jiāng xiàn, fú liú shān xià, fù chū fù kǒu, wèi zhī lòu jiāng. zuǒ ēn shǔ dōu fù yuē: lòu jiāng fú liú kuì qí ā, gǔ ruò tāng gǔ zhī yáng tāo, pèi ruò méng sì zhī yǒng bō. zhū gé liàng zhī píng nán zhōng yě, zhàn yú shì shuǐ zhī nán. yè yú shuǐ yòu jìng bì gǔ xiàn běi, dōng yǔ pán jiāng hé. pán shuǐ chū lǜ gāo xiàn dōng nán xù tīng shān, dōng jìng liáng shuǐ jùn běi, zé gǔ xiàn nán. shuǐ guǎng bǎi yú bù, shēn chù shí zhàng, shén yǒu zhàng qì. zhū bāo zhī fǎn, lǐ huī zhuī zhì pán jiāng zhě yě. jiàn wǔ shí jiǔ nián, fú bǐ jiāng jūn mǎ yuán shàng yán, cóng bì líng chū bì gǔ, jī yì zhōu. chén suǒ jiāng luò yuè wàn yú rén, biàn xí zhàn dòu zhě èr qiān bīng yǐ shàng, xián dú shǐ lì, yǐ shù fā, shǐ zhù rú yǔ, suǒ zhōng zhé sǐ. yú yǐ xíng bīng, cǐ dào zuì biàn. gài chéng jí shuǐ lì, yòng wèi shén jié yě. pán shuǐ yòu dōng jìng hàn xìng xiàn. shān xī zhī zhōng, duō shēng qióng zhú, guāng láng shù, shù chū miàn, ér yí rén zī yǐ zì gěi. gù shǔ dōu fù yuē: qióng zhú yuán lǐng. yòu yuē, miàn yǒu guāng láng, pán shuǐ běi rù yè yú shuǐ, zhū gé liàng rù nán, zhàn yú pán dōng shì yě. rù zāng kē jùn xī suí xiàn běi wèi xī suí shuǐ, yòu dōng chū jìn sāng guān, jìn sāng xiàn, zāng kē zhī nán bù dū wèi zhì yě. shuǐ shàng yǒu guān, gù yuē jìn sāng guān yě. gù mǎ yuán yán cóng líng shuǐ dào chū, jìn sāng wáng guó zhì yì zhōu bì gǔ xiàn, zhuǎn shū tōng lì, gài bīng chē zī yùn suǒ yóu yǐ. zì xī suí zhì jiāo zhǐ, chóng shān jiē xiǎn, shuǐ lù sān qiān lǐ. yè yú shuǐ yòu dōng nán, jué wēn shuǐ, ér dōng nán zhù yú jiāo zhǐ. guò jiāo zhǐ líng xiàn běi, fēn wèi wǔ shuǐ, luò jiāo zhǐ jùn zhōng, zhì nán jiè fù hé wèi sān shuǐ, dōng rù hǎi. shàng shū dà chuán yuē, yáo nán fǔ jiāo zhǐ, yú yǔ gòng jīng zhōu zhī nán chuí, yōu huāng zhī wài, gù yuè yě. zhōu lǐ nán bā mán, diāo tí jiāo zhǐ, yǒu bù lì shí zhě yān. chūn qiū bù jiàn yú chuán, bù tōng yú huá xià, zài hǎi dǎo, rén mín niǎo yǔ. qín shǐ huáng kāi yuè lǐng nán, lì cāng wú nán hǎi jiāo zhǐ xiàng jùn. hàn wǔ dì yuán dǐng èr nián, shǐ bìng bǎi yuè, qǐ qī jùn, yú shì nǎi zhì jiāo zhǐ cì shǐ yǐ dū lǐng zhī, chū zhì guǎng xìn, suǒ yǐ dú bù chēng zhōu. shí yòu jiàn shuò fāng, míng yǐ shǐ kāi běi chuí, suì pì jiāo zhǐ yú nán, wèi zi sūn jī zhǐ yě. líng xiàn, hàn wǔ dì yuán dǐng liù nián kāi, dū wèi zhì. jiāo zhōu wài yù jì yuē: yuè wáng lìng èr shǐ zhě diǎn zhǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn èr jùn mín, hòu hàn qiǎn fú bō jiāng jūn lù bó dé tǎo yuè wáng. lù jiāng jūn dào hé pǔ, yuè wáng lìng èr shǐ zhě jī niú bǎi tóu, jiǔ qiān zhōng, jí èr jùn mín hù kǒu bù, yì lù jiāng jūn. nǎi bài èr shǐ zhě wèi jiāo zhǐ jiǔ zhēn tài shǒu. zhū luò jiāng zhǔ mín rú gù. jiāo zhǐ jùn jí zhōu běn zhì yú cǐ yě, zhōu míng wèi jiāo zhōu. hòu zhū luò jiāng zi míng shī, suǒ líng luò jiāng nǚ míng zhēng cè wèi qī, cè wèi rén yǒu dǎn yǒng, jiāng shī qǐ zéi, gōng pò zhōu jùn, fú zhū luò jiāng, jiē shǔ zhēng cè, wèi wáng, zhì líng xiàn, fù jiāo zhǐ jiǔ zhēn èr jùn mín èr suì diào fù. hòu hàn qiǎn fú bō jiāng jūn mǎ yuán jiāng bīng tǎo cè, shī zǒu rù jīn xī jiū, sān suì nǎi dé. ěr shí xī shǔ bìng qiǎn bīng gòng tǎo cè děng, xī dìng jùn xiàn wèi lìng zhǎng yě. shān duō dà shé, míng yuē rán shé, zhǎng shí zhàng, wéi qī bā chǐ, cháng zài shù shàng cì lù shòu. lù shòu guò, biàn dī tóu rào zhī, yǒu qǐng, lù sǐ, xiān rú lìng shī qì, biàn tūn, tóu jiǎo gǔ jiē zuān pí chū. shān yí shǐ jiàn shé bù dòng shí, biàn yǐ dà zhú qiān qiān shé tóu zhì wěi, shā ér shí zhī, yǐ wèi zhēn yì. gù yáng shì nán yì yì wù zhì yuē: rán wéi dà shé, jì hóng qiě zhǎng. cǎi sè bó luò, qí wén jǐn zhāng. shí shǐ tūn lù, yú chéng yǎng chuàng. bīn xiǎng jiā yàn, shì dòu shì shāng. yán qí yǎng chuàng zhī shí, fáng yú shén féi. bó zhī, yǐ fù rén yī tóu zhī, zé pán ér bù qǐ, zǒu biàn kě de yě. běi èr shuǐ: zuǒ shuǐ dōng běi jìng wàng hǎi xiàn nán, jiàn wǔ shí jiǔ nián, mǎ yuán zhēng zhēng cè zhì, yòu dōng jìng lóng yuān xiàn běi, yòu dōng hé nán shuǐ. shuǐ zì líng xiàn dōng, jìng fēng xī xiàn běi. jiāo zhōu wài yù jì yuē: jiāo zhǐ xī wèi yǒu jùn xiàn zhī shí, tǔ dì yǒu tān tián. qí tián cóng cháo shuǐ shàng xià, mín kěn shí qí tián, yīn míng wèi luò mín. shè luò wáng luò hóu, zhǔ zhū jùn xiàn. xiàn duō wèi luò jiāng, luò jiāng tóng yìn qīng shòu. hòu shǔ wáng zǐ jiāng bīng sān wàn, lái tǎo luò wáng luò hóu, fú zhū luò jiāng, shǔ wáng zǐ yīn chēng wèi ān yáng wáng. hòu nán yuè wáng wèi tuó jǔ zhòng gōng ān yáng wáng. ān yáng wáng yǒu shén rén, míng gāo tōng, xià fǔ zuǒ, wèi ān yáng wáng zhì shén nǔ yī zhāng, yī fā shā sān bǎi rén. nán yuè wáng zhī bù kě zhàn. què jūn zhù wǔ níng xiàn. àn jìn tài kāng jì xiàn shǔ jiāo zhǐ. yuè qiǎn tài zǐ míng shǐ, xiáng fú ān yáng wáng, chēng chén shì zhī. ān yáng wáng bù zhī tōng shén rén, yù zhī wú dào, tōng biàn qù, yǔ wáng yuē: néng chí cǐ nǔ wáng tiān xià, bù néng chí cǐ nǔ zhě wáng tiān xià. tōng qù, ān yáng wáng yǒu nǚ míng yuē mèi zhū, jiàn shǐ duān zhèng, zhū yǔ shǐ jiāo tōng. shǐ wèn zhū, lìng qǔ fù nǔ shì zhī, shǐ jiàn dū, biàn dào yǐ jù jié nǔ qì, biàn táo guī bào nán yuè wáng. nán yuè jìn bīng gōng zhī, ān yáng wáng fā nǔ, nǔ zhé, suì bài. ān yáng wáng xià chuán, jìng chū yú hǎi. jīn píng dào xiàn hòu wáng gōng chéng jiàn yǒu gù chù. jìn tài kāng dì jì xiàn shǔ jiāo zhǐ. yuè suì fú zhū luò jiāng. mǎ yuán yǐ xī nán zhì yuǎn, lù jìng qiān lǐ, fēn zhì sī xiàn. zhì chéng guō, chuān qú, tōng dǎo gài guàn, yǐ lì qí mín. xiàn yǒu xīng xīng shòu, xíng ruò huáng gǒu, yòu zhuàng huán chún. rén miàn, tóu yán duān zhèng, shàn yǔ rén yán, yīn shēng lì miào, rú fù rén hǎo nǚ. duì yǔ jiāo yán, wén zhī wú bù suān chǔ. qí ròu gān měi, kě yǐ duàn gǔ, qióng nián bù yàn. yòu dōng jìng làng pō, mǎ yuán yǐ qí dì gāo, zì xī lǐ jìn tún cǐ. yòu dōng jìng lóng yuān xiàn gù chéng nán, yòu dōng, zuǒ tái běi shuǐ, jiàn ān èr shí sān nián, lì zhōu zhī shǐ, jiāo lóng pán biān yú nán běi èr jīn, gù gǎi lóng yuān, yǐ yóu biān wèi míng yě. lú xún zhī kòu jiāo zhōu yě, jiāo zhōu cì shǐ dù huì dù, lǜ shuǐ bù jūn chén chū nán jīn, yǐ huǒ jiàn gōng zhī, shāo qí chuán jiàn, yī shí kuì sàn, xún yì zhōng shǐ fù shuǐ ér sǐ. yú shì zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. huì dù yǐ zhǎn xún xūn, fēng lóng biān hóu. liú xīn qī jiāo zhōu jì yuē: lóng biān xiàn gōng cáo zuǒ fēi, céng huà wèi hǔ, shù yuè, hái zuò lì. jì yán qí huà, yì huà wú bù zài, niú āi yì hǔ, bù shí jué xiōng, dāng qí gé zhuàng, ān zhī qí é biàn zāi? qí shuǐ yòu dōng jìng qū yì xiàn, dōng liú zhù yú yín yù. jīng yán yú jùn dōng jiè, fù hé wèi sān shuǐ, cǐ qí èr yě. qí cì yī shuǐ dōng jìng fēng xī xiàn nán, yòu xī nán jìng xī yú xiàn nán, yòu dōng jìng yíng bì xiàn běi, yòu dōng jìng běi dài xiàn nán, yòu dōng jìng jī xú xiàn, jìng shuǐ zhù zhī. shuǐ chū lóng biān xiàn gāo shān, dōng nán liú rù jī xú xiàn, zhù yú zhōng shuǐ. zhōng shuǐ yòu dōng jìng léi líng xiàn nán, jiāo zhōu wài yù jì yuē: xiàn běn jiāo zhǐ jùn zhì yě. lín yì jì yuē: zì jiāo zhǐ nán xíng, dōu guān sāi pǔ chū yān. qí shuǐ zì xiàn dōng jìng ān dìng xiàn, běi dài zhǎng jiāng, jiāng zhōng yǒu yuè wáng suǒ zhù tóng chuán, cháo shuǐ tuì shí, rén yǒu jiàn zhī zhě. qí shuǐ yòu dōng liú, gé shuǐ yǒu ní lí chéng, yán ā yù wáng suǒ zhú yě. yòu dōng nán hé nán shuǐ. nán shuǐ yòu dōng nán, jìng jiǔ dé jùn běi. jiāo zhōu wài yù jì yuē: jiāo zhǐ jùn jiè yǒu fú yán jiū, zài jùn zhī běi, gé dù yī jiāng. jí shì shuǐ yě. jiāng shuǐ duì jiāo zhǐ zhū xiàn, yòu dōng jìng pǔ yáng xiàn běi, yòu dōng jìng wú qiè xiàn běi. jiàn wǔ shí jiǔ nián jiǔ yuè, mǎ yuán shàng yán: chén jǐn yǔ jiāo zhǐ jīng bīng wàn èr qiān rén, yǔ dà bīng hé èr wàn rén, chuán chē dà xiǎo èr qiān sōu, zì rù jiāo zhǐ, yú jīn wèi shèng. shí yuè, yuán nán rù jiǔ zhēn, zhì wú qiè xiàn, zéi qú jiàng. jìn rù yú fā, qú shuài zhū bó qì jùn, wáng rù shēn lín jù sǒu. xī xiàng suǒ jù, yáng niú shù qiān tóu, shí jiàn xiàng shù shí bǎi wèi qún. yuán yòu fēn bīng rù wú biān xiàn, wáng mǎng zhī jiǔ zhēn tíng. zhì jū fēng xiàn, shuài bù jiàng, bìng zhǎn jí shù shí bǎi, jiǔ zhēn nǎi jìng. qí shuǐ yòu dōng jìng jù lòu xiàn, xiàn dài jiāng shuǐ, jiāng shuǐ duì ān dìng xiàn, lín yì jì suǒ wèi wài yuè ān dìng jì sù zhě yě. xiàn jiāng zhōng yǒu qián niú, xíng sì shuǐ niú, shàng àn dòu, jiǎo ruǎn hái rù jiāng shuǐ, jiǎo jiān fù chū. yòu dōng yǔ běi shuǐ hé, yòu dōng zhù yù, luàn liú ér shì yǐ. cǐ qí sān yě. píng cuō tōng chēng, tóng guī yù hǎi, gù jīng yǒu rù hǎi zhī wén yǐ.
東南出益州界，葉榆水自邪尤縣東南，徑秦臧縣，甫與濮水同注滇池澤於連然、雙柏縣也。葉榆水自澤，又東北徑滇池縣南，又東徑同並縣南，又東徑漏江縣，伏流山下，復出蝮口，謂之漏江。左恩《蜀都賦》曰：漏江袱流潰其阿，汩若湯谷之揚濤，沛若濛汜之涌波。諸葛亮之平南中也，戰於是水之南。葉榆水又徑賁古縣北，東與盤江合。盤水出律高縣東南盢町山，東徑梁水郡北，責古縣南。水廣百餘步，深處十丈，甚有瘴氣。朱褒之反，李恢追至盤江者也。建武十九年，伏彼將軍馬援上言，從賁泠出賁古，擊益州。臣所將駱越萬餘人，便習戰鬥者二千兵以上，弦毒矢利，以數發，矢注如雨，所中輒死。愚以行兵，此道最便。蓋承藉水利，用為神捷也。盤水又東徑漢興縣。山溪之中，多生邛竹，桄榔樹，樹出面，而夷人資以自給。故《蜀都賦》曰：邛竹緣嶺。又曰，面有桄榔，盤水北入葉榆水，諸葛亮入南，戰於盤東是也。入牂柯郡西隨縣北為西隨水，又東出進桑關，進桑縣，牂柯之南部都尉治也。水上有關，故曰進桑關也。故馬援言從泠水道出，進桑王國至益州賁古縣，轉輸通利，蓋兵車資運所由矣。自西隨至交趾，崇山接險，水路三千里。葉榆水又東南，絕溫水，而東南注於交趾。過交趾泠縣北，分為五水，絡交趾郡中，至南界複合為三水，東入海。《尚書大傳》曰，堯南撫交趾，於《禹貢》荊州之南垂，幽荒之外，故越也。《周禮》南八蠻，雕題、交趾，有不粒食者焉。《春秋》不見於傳，不通於華夏，在海島，人民鳥語。秦始皇開越嶺南，立蒼梧、南海、交趾、象郡。漢武帝元鼎二年，始並百越，啟七郡，於是乃置交趾刺史以督領之，初治廣信，所以獨不稱州。時又建朔方，明已始開北垂，遂辟交趾於南，為子孫基址也。泠縣，漢武帝元鼎六年開，都尉治。《交州外域記》曰：越王令二使者典主交趾、九真二郡民，後漢遣伏波將軍路博德討越王。路將軍到合浦，越王令二使者齎牛百頭，酒千鍾，及二郡民戶口簿，詣路將軍。乃拜二使者為交趾、九真太守。諸雒將主民如故。交趾郡及州本治於此也，州名為交州。後朱雒將子名詩，索泠雒將女名征側為妻，側為人有膽勇，將詩起賊，攻破州郡，服諸雒將，皆屬征側，為王，治泠縣，復交趾、九真二郡民二歲調賦。後漢遣伏波將軍馬援將兵討側，詩走入金溪究，三歲乃得。爾時西蜀並遣兵共討側等，悉定郡縣為令長也。山多大蛇，名曰髯蛇，長十丈，圍七八尺，常在樹上伺鹿獸。鹿獸過，便低頭繞之，有頃，鹿死，先濡令濕訖，便吞，頭角骨皆鑽皮出。山夷始見蛇不動時，便以大竹籤簽蛇頭至尾，殺而食之，以為珍異。故楊氏《南裔異物志》曰：髯惟大蛇，既洪且長。采色駁犖，其文錦章。食豕吞鹿，腴成養創。賓享嘉宴，是豆是觴。言其養創之時，肪腴甚肥。搏之，以婦人衣投之，則蟠而不起，走便可得也。北二水：左水東北徑望海縣南，建武十九年，馬援征征側置，又東徑龍淵縣北，又東合南水。水自泠縣東，徑封溪縣北。《交州外域記》曰：交趾昔未有郡縣之時，土地有灘田。其田從潮水上下，民墾食其田，因名為雒民。設雒王、雒侯，主諸郡縣。縣多為雒將，雒將銅印青綬。後蜀王子將兵三萬，來討雒王、雒侯，服諸雒將，蜀王子因稱為安陽王。後南越王尉佗舉眾攻安陽王。安陽王有神人，名皋通，下輔佐，為安陽王治神弩一張，一發殺三百人。南越王知不可戰。卻軍住武寧縣。按《晉太康記》縣屬交趾。越遣太子名始，降服安陽王，稱臣事之。安陽王不知通神人，遇之無道，通便去，語王曰：能持此弩王天下，不能持此弩者亡天下。通去，安陽王有女名曰媚珠，見始端正，珠與始交通。始問珠，令取父弩視之，始見督，便盜以鋸截弩訖，便逃歸報南越王。南越進兵攻之，安陽王發弩，弩折，遂敗。安陽王下船，徑出於海。今平道縣後王宮城見有故處。《晉太康地記》縣屬交趾。越遂服諸雒將。馬援以西南治遠，路徑千里，分置斯縣。治城郭，穿渠，通導溉灌，以利其民。縣有猩猩獸，形若黃狗，又狀貆純。人面，頭顏端正，善與人言，音聲麗妙，如婦人好女。對語交言，聞之無不酸楚。其肉甘美，可以斷谷，窮年不厭。又東徑浪泊，馬援以其地高，自西里進屯此。又東徑龍淵縣故城南，又東，左台北水，建安二十三年，立州之始，蛟龍蟠編於南、北二津，故改龍淵，以尤編為名也。盧循之寇交州也，交州刺史杜慧度，率水步軍晨出南津，以火箭攻之，燒其船艦，一時潰散，循亦中矢赴水而死。於是斬之，傳首京師。慧度以斬循勛，封龍編侯。劉欣期《交州記》曰：龍編縣功曹左飛，曾化為虎，數月，還作吏。既言其化，亦化無不在，牛哀易虎，不識厥兄，當其革狀，安知其訛變哉？其水又東徑曲易縣，東流注於泿郁。《經》言於郡東界，複合為三水，此其二也。其次一水東徑封溪縣南，又西南徑西於縣南，又東徑贏陛縣北，又東徑北帶縣南，又東徑稽徐縣，徑水注之。水出龍編縣高山，東南流入稽徐縣，注於中水。中水又東徑羸陵縣南，《交州外域記》曰：縣本交趾郡治也。《林邑記》曰：自交趾南行，都官塞浦出焉。其水自縣東徑安定縣，北帶長江，江中有越王所鑄銅船，潮水退時，人有見之者。其水又東流，隔水有泥黎城，言阿育王所築也。又東南合南水。南水又東南，徑九德郡北。《交州外域記》曰：交趾郡界有扶嚴究，在郡之北，隔渡一江。即是水也。江水對交趾朱縣，又東徑浦陽縣北，又東徑無切縣北。建武十九年九月，馬援上言：臣謹與交趾精兵萬二千人，與大兵合二萬人，船車大小二千艘，自入交趾，於今為盛。十月，援南入九真，至無切縣，賊渠降。進入余發，渠帥朱伯棄郡，亡入深林巨藪。犀象所聚，羊牛數千頭，時見象數十百為群。援又分兵入無編縣，王莽之九真亭。至居風縣，帥不降，並斬級數十百，九真乃靖。其水又東徑句漏縣，縣帶江水，江水對安定縣，《林邑記》所謂外越、安定、紀粟者也。縣江中有潛牛，形似水牛，上岸斗，角軟還入江水，角堅復出。又東與北水合，又東注郁，亂流而逝矣。此其三也。平撮通稱，同歸郁海，故《經》有入海之文矣。

yí shuǐ chū bā jùn yú fù xiàn jiāng, yí shuǐ jí hěn shān qīng jiāng yě, shuǐ sè qīng zhào, shí zhàng fēn shā shí, shǔ rén jiàn qí chéng qīng, yīn míng qīng jiāng yě. xī lǐn jūn fú tǔ zhōu yú yí shuǐ, jù hàn guān ér wáng bā. shì yǐ fǎ xiào zhí yǒu yán: yú fù hàn guān, lín jiāng jù shuǐ, shí yì zhōu huò fú zhī mén. yí shuǐ yòu dōng jìng jiàn píng shā qú xiàn, xiàn yǒu wū chéng shuǐ, nán àn shān dào wǔ bǎi lǐ, qí shuǐ lì xiàn dōng chū yān.
夷水出巴郡魚復縣江，夷水即佷山清江也，水色清照，十丈分沙石，蜀人見其澄清，因名清江也。昔凜君浮土舟於夷水，據捍關而王巴。是以法孝直有言：魚復捍關，臨江據水，實益州禍福之門。夷水又東徑建平沙渠縣，縣有巫城水，南岸山道五百里，其水歷縣東出焉。

dōng nán guò hěn shān xiàn nán, yí shuǐ zì shā qú xiàn rù, shuǐ liú qiǎn xiá, cái dé tōng chuán. dōng jìng nán liú chéng nán, chéng jí shān yě. dú lì jùn jué, xī miàn shàng lǐ yú, dé shí xué. bǎ huǒ xíng bǎi xǔ bù, dé èr dà shí qì, bìng lì xué zhōng, xiāng qù yī zhàng, sú míng yīn yáng shí. yīn shí cháng shī, yáng shí cháng zào. měi shuǐ hàn bù diào, jū mín zuò wēi yí fú shì, wǎng rù xué zhōng, hàn zé biān yīn shí, yīng shí yǔ duō, yǔ zé biān yáng shí, é ér tiān qíng. xiāng chéng suǒ shuō, wǎng wǎng yǒu xiào, dàn zhuō biān zhě bù shòu, rén pō è zhī, gù bù wèi yě. dōng běi miàn yòu yǒu shí shì, kě róng shù bǎi rén. měi luàn, mín rén shì bì zéi, wú kě gōng lǐ, yīn míng nán liú chéng yě, xī bā mán yǒu wǔ xìng, wèi yǒu jūn zhǎng, jù shì guǐ shén, nǎi gòng zhì jiàn yú shí xué, yuē néng zhōng zhě fèng yǐ wèi jūn. bā shì zi wù xiāng nǎi zhōng zhī. yòu lìng gè chéng tǔ zhōu, yuē fú zhě dāng yǐ wèi jūn, wéi wù xiāng dú fú, yīn gòng lì zhī, shì wèi lǐn jūn. nǎi chéng tǔ zhōu, cóng yí shuǐ xià, zhì yán yáng. yán shuǐ yǒu shén nǚ, wèi lǐn jūn yuē: cǐ dì guǎng dà, yú yán suǒ chū, yuàn liú gòng jū. lǐn jūn bù xǔ, yán shén mù zhé lái sù, dàn huà wèi chóng, qún fēi bì rì, tiān dì huì míng, jī shí yú rì. lǐn jūn yīn cì biàn shè shā zhī, tiān nǎi kāi míng. lǐn jūn chéng tǔ zhōu, xià jí yí chéng. yí chéng shí àn xiǎn qū, qí shuǐ yì qū, lǐn jūn wàng zhī ér tàn, chū yá wèi bēng. lǐn jūn dēng zhī. shàng yǒu píng shí, fāng èr zhàng wǔ chǐ, yīn lì chéng qí bàng ér jū zhī, sì xìng chén zhī. sǐ, jīng hún huà ér wèi bái hǔ, gù bā shì yǐ hǔ yǐn rén xuè, suì yǐ rén sì. yán shuǐ jí yí shuǐ yě. yòu yǒu yán shí, jí yáng shí yě. shèng hóng zhī yǐ shì tuī zhī, yí jí lǐn jūn suǒ shè yán shén chù yě. jiāng zhī yīn shí, shì duì yáng shí lì míng yǐ. shì jì hóng gǔ, nán wèi míng zhēng. yí shuǐ yòu dōng jìng shí shì, zài céng yán zhī shàng. shí shì nán xiàng, shuǐ chū qí xià, xuán yá qiān rèn, zì shuǐ shàng jìng wàng jiàn. měi yǒu zhì shān lǐng zhě, bān mù cè zú ér xíng, mò zhī qí shuí. cūn rén luò dōu, xiǎo shí dào cǐ shì biān cǎi mì, jiàn yī xiān rén, zuò shí chuáng shàng jiàn dōu, níng zhǔ bù zhuǎn. dōu hái zhāo cūn rén zhòng wǎng, zé bù fù jiàn. xiāng rén jīn míng wèi xiān rén shì. yuán shān sōng yún: dōu sūn xī shàng cún. yí shuǐ yòu dōng yǔ wēn quán sān shuǐ hé. dà xī nán běi jiā àn, yǒu wēn quán duì zhù, xià nuǎn dōng rè, shàng cháng yǒu wù qì, yáng yí bǎi bìng, yù zhě duō yù. fù lǎo chuán cǐ quán xiān chū yán, yú jīn shuǐ yǒu yán qì. yí shuǐ yǒu yán shuǐ zhī míng, cǐ yì qí yī yě. yí shuǐ yòu dōng jìng hěn shān xiàn gù chéng nán, xiàn jí shān míng yě. mèng kāng yuē: yīn héng, chū yào cǎo. héng shān jīn shì yǐ yín wèi yīn yě, jiù wǔ líng zhī shǔ xiàn. nán yī lǐ jí qīng jiāng dōng zhù yǐ. nán duì zhǎng yáng xī. xī shuǐ xī nán qián xué, xué zài shè táng cūn dōng liù qī lǐ, gǔ zhōng yǒu shí xué, qīng quán kuì liú sān shí xǔ bù, fù rù xué, jí zhǎng yáng zhī yuán yě. shuǐ zhōng yǒu shén yú, dà zhě èr chǐ, xiǎo zhě yī chǐ. jū mín diào yú, shī chén suǒ xū duō shǎo, bài ér qǐng zhī, bài qì, tóu gōu ěr. dé yú guò shù zhě, shuǐ zhé bō yǒng, bào fēng zú qǐ, shù mù cuī shé. shuǐ cè shēng yì huā, lù rén yù zhāi zhě, jiē dāng xiān qǐng, bù dé zhé qǔ. shuǐ yuán dōng běi zhī fēng jǐng shān, huí qū yǒu yì shì, xué kǒu dà rú pén. yuán shān sōng yún: xià zé fēng chū, dōng zé fēng rù, chūn qiū fēn zé jìng. yú wǎng guān zhī, qí shí sì yuè zhōng, qù xué shù zhàng, xū yú hán piāo zú zhì, liù yuè zhōng, yóu bù kě dāng. wǎng rén yǒu dōng guò zhě, zhì lì xué zhōng, fēng xī zhī. jīng yuè hái bù yáng xī, dé qí lì, zé zhī qián tōng yǐ. qí shuǐ zhòng yuán xiǎn fā, běi liú zhù yú yí shuǐ. cǐ shuǐ qīng líng, shén yú dà xī, zòng shǔ fú zhī chén, shàng wú néng zǎo qí jīn liú yě. xiàn běi shí yú lǐ, yǒu shén xué, píng jū wú shuǐ, shí yǒu kě zhě, chéng qǐ qǐng qǐ, zhé dé shuǐ. huò xì qiú zhě, shuǐ zhōng bù chū. xiàn dōng shí xǔ lǐ zhì píng lè cūn, yòu yǒu shí xué, chū qīng quán, zhōng yǒu qián lóng, měi zhì dà hàn, píng lè zuǒ jìn cūn jū, niǎn cǎo huì zhe xué zhōng. lóng nù, xū yú shuǐ chū, dàng qí cǎo huì, bàng cè zhī tián, jiē dé jiāo guàn. cóng píng lè shùn liú wǔ liù lǐ, dōng tíng cūn běi shān shén gāo jùn, shàng hé xià kōng, kōng qiào dōng xī guǎng èr zhàng xǔ, qǐ gāo rú wū, zhōng yǒu shí chuáng, shén zhěng dùn, bàng shēng yě jiǔ. rén wǎng qǐ zhě, shén xǔ, zé fēng chuī bié fēn, suí yǎn ér shū, bù dé guò yuè, bù yǎn ér shū, zhé xiōng. wǎng guān zhě qù shí tè píng, jì chù zì rán gōng sù yǐ.
東南過佷山縣南，夷水自沙渠縣入，水流淺狹，裁得通船。東徑難留城南，城即山也。獨立峻絕，西面上里余，得石穴。把火行百許步，得二大石磧，並立穴中，相去一丈，俗名陰陽石。陰石常濕，陽石常燥。每水旱不調，居民作威儀服飾，往入穴中，旱則鞭陰石，應時雨多，雨則鞭陽石，俄而天晴。相承所說，往往有效，但捉鞭者不壽，人頗惡之，故不為也。東北面又有石室，可容數百人。每亂，民人室避賊，無可攻理，因名難留城也，昔巴蠻有五姓，未有君長，俱事鬼神，乃共擲劍於石穴，約能中者奉以為君。巴氏子務相乃中之。又令各乘土舟，約浮者當以為君，惟務相獨浮，因共立之，是為廩君。乃乘土舟，從夷水下，至鹽陽。鹽水有神女，謂廩君曰：此地廣大，魚鹽所出，願留共居。廩君不許，鹽神暮輒來宿，旦化為蟲，群飛蔽日，天地晦瞑，積十餘日。廩君因伺便射殺之，天乃開明。廩君乘土舟，下及夷城。夷城石岸險曲，其水亦曲，廩君望之而嘆，出崖為崩。廩君登之。上有平石，方二丈五尺，因立城其傍而居之，四姓臣之。死，精魂化而為白虎，故巴氏以虎飲人血，遂以人祀。鹽水即夷水也。又有鹽石，即陽石也。盛弘之以是推之，疑即廩君所射鹽神處也。將知陰石，是對陽石立名矣。事既鴻古，難為明徵。夷水又東徑石室，在層岩之上。石室南向，水出其下，懸崖千仞，自水上徑望見。每有陟山嶺者，扳木側足而行，莫知其誰。村人駱都，小時到此室邊采蜜，見一仙人，坐石床上；見都，凝矚不轉。都還招村人重往，則不復見。鄉人今名為仙人室。袁山松云：都孫息尚存。夷水又東與溫泉三水合。大溪南北夾岸，有溫泉對注，夏暖冬熱，上常有霧氣，瘍痍百病，浴者多愈。父老傳此泉先出鹽，於今水有鹽氣。夷水有鹽水之名，此亦其一也。夷水又東徑佷山縣故城南，縣即山名也。孟康曰：音恆，出藥草。恆山今世以銀為音也，舊武陵之屬縣。南一里即清江東注矣。南對長楊溪。溪水西南潛穴，穴在射堂村東六七里，谷中有石穴，清泉潰流三十許步，復入穴，即長楊之源也。水中有神魚，大者二尺，小者一尺。居民釣魚，失陳所須多少，拜而請之，拜訖，投鈎餌。得魚過數者，水輒波涌，暴風卒起，樹木摧折。水側生異花，路人慾摘者，皆當先請，不得輒取。水源東北之風井山，回曲有異勢，穴口大如盆。袁山松云：夏則風出，冬則風入，春秋分則靜。余往觀之，其時四月中，去穴數丈，須臾寒飄卒至，六月中，尤不可當。往人有冬過者，置笠穴中，風吸之。經月還步楊溪，得其笠，則知潛通矣。其水重源顯發，北流注於夷水。此水清泠，甚於大溪，縱暑伏之辰，尚無能澡其津流也。縣北十餘里，有神穴，平居無水，時有渴者，誠啟請乞，輒得水。或戲求者，水終不出。縣東十許里至平樂村，又有石穴，出清泉，中有潛龍，每至大旱，平樂左近村居，輦草穢著穴中。龍怒，須臾水出，盪其草穢，傍側之田，皆得澆灌。從平樂順流五六里，東亭村北山甚高峻，上合下空，空竅東西廣二丈許，起高如屋，中有石床，甚整頓，傍生野韭。人往乞者，神許，則風吹別分，隨偃而輸，不得過越，不偃而輸，輒凶。往觀者去時特平，暨處自然恭肅矣。

yòu dōng guò yí dào xiàn běi, yí shuǐ yòu dōng jìng hǔ tān, àn shí yǒu hǔ xiàng, gù yīn yǐ míng tān yě. yí shuǐ yòu dōng jìng fǔ lài, qí shí dà zhě rú fǔ, xiǎo zhě rú diāo dǒu, xíng sè luàn zhēn, wéi shí zhōng ěr. yí shuǐ yòu dōng běi, dān shuǐ zhù zhī. qí yuán bǎi lǐ, chū xī nán wàng zhōu shān, shān xíng sǒng jùn, fēng xiù shén gāo. dōng běi bái yán bì lì, xī nán xiǎo yǎn tōng xíng. dēng qí dǐng píng, kě yǒu sān mǔ xǔ, shàng yǒu gù chéng, chéng zhōng yǒu shuǐ, dēng chéng wàng jiàn yī zhōu zhī jìng, gù míng wàng zhōu shān, sú yǔ é, jīn míng wǔ zhōng shān. shān gēn dōng yǒu yǒng quán chéng xī, jí dān shuǐ suǒ fā yě. xià zhù dān shuǐ, yāo yīn yù yǔ, zhé yǒu chì qì, gù míng yuē dān shuǐ yǐ. dān shuǐ yòu jìng tíng xià, yǒu shí xué shén shēn, wèi cháng cè qí yuǎn jìn. xué zhōng biān fú, dà rú wū, duō dào xuán. xuán zhōng jì yuē: biān fú bǎi suì zhě dào xuán, dé ér fú zhī, shǐ rén shén xiān. xué kǒu yǒu quán, dōng wēn xià lěng, qiū zé rù cáng, chūn zé chū yóu. mín zhì qiū, lán duàn shuǐ kǒu, dé yú, dà zhě zhǎng sì wǔ chǐ, gǔ ruǎn ròu měi, yì yú yú yú. dān shuǐ yòu jìng qí xià, jī ér wèi yuān. yuān yǒu shén lóng, měi hàn, cūn rén yǐ ruì cǎo tóu yuān shàng liú, yú zé duō sǐ. lóng nù, dāng shí dà yǔ. dān shuǐ yòu dōng běi liú, liǎng àn shí shàng yǒu hǔ jī shén duō, huò shēn huò qiǎn, jiē xī chéng jiù zì rán, xián fēi rén gōng. dān shuǐ yòu běi zhù yú yí shuǐ, shuǐ sè qīng chè, yǔ dà xī tóng. yí shuǐ yòu dōng běi jìng yí dào xiàn běi ér dōng zhù.
又東過夷道縣北，夷水又東徑虎灘，岸石有虎像，故因以名灘也。夷水又東徑釜瀨，其石大者如釜，小者如刁斗，形色亂真，惟實中耳。夷水又東北，丹水注之。其源百里，出西南望州山，山形竦峻，峰秀甚高。東北白岩壁立，西南小演通行。登其頂平，可有三畝許，上有故城，城中有水，登城望見一州之境，故名望州山，俗語訛，今名武鐘山。山根東有湧泉成溪，即丹水所發也。下注丹水，夭陰欲雨，輒有赤氣，故名曰丹水矣。丹水又徑亭下，有石穴甚深，未嘗測其遠近。穴中蝙蝠，大如烏，多倒懸。《玄中記》曰：蝙蝠百歲者倒懸，得而服之，使人神仙。穴口有泉，冬溫夏冷，秋則入藏，春則出遊。民至秋，闌斷水口，得魚，大者長四五尺，骨軟肉美，異於余魚。丹水又徑其下，積而為淵。淵有神龍，每旱，村人以芮草投淵上流，魚則多死。龍怒，當時大雨。丹水又東北流，兩岸石上有虎跡甚多，或深或淺，皆悉成就自然，咸非人工。丹水又北注於夷水，水色清澈，與大溪同。夷水又東北徑夷道縣北而東注。

dōng rù yú jiāng. yí shuǐ yòu jìng yí dū běi, dōng rù dà jiāng, yǒu jīng wèi zhī bǐ, yì wèi zhī hěn shān běi xī. shuǐ suǒ jīng jiē shí shān, lüè wú tǔ àn. qí shuǐ xū yìng, fǔ shì yóu yú, rú chéng kōng yě. qiǎn chù duō wǔ sè shí, dōng xià jī sù fēi qīng, bàng duō mào mù kōng xiù, jìng yè tīng zhī, héng yǒu qīng xiǎng. bǎi niǎo xiáng qín, āi míng xiāng hè, xún tuí làng zhě, bù jué pí ér wàng guī yǐ.
東入於江。夷水又徑宜都北，東入大江，有涇渭之比，亦謂之佷山北溪。水所經皆石山，略無土岸。其水虛映，俯視游魚，如乘空也。淺處多五色石，冬夏激素飛清，傍多茂木空岫，靜夜聽之，恆有清響。百鳥翔禽，哀鳴相和，巡頹浪者，不覺疲而忘歸矣。

yóu shuǐ chū wǔ líng càn líng xiàn xī jiè, xiàn yǒu bái shí shān, yóu shuǐ suǒ chū, dōng jìng qí xiàn xī, yǔ wéi shuǐ hé. shuǐ chū gāo chéng xiàn wéi shān, dōng jìng qí xiàn xià, dōng zhì càn líng xiàn, rù yóu shuǐ yě. dōng guò qí xiàn běi, xiàn zhì gù chéng, wáng mǎng gēng míng càn lù yě. liú bèi sūn fū rén, quán mèi yě. yòu gèng xiū zhī, qí chéng bèi yóu xiàng zé.
油水出武陵孱陵縣西界，縣有白石山，油水所出，東徑其縣西，與洈水合。水出高城縣洈山，東徑其縣下，東至孱陵縣，入油水也。東過其縣北，縣治故城，王莽更名孱陸也。劉備孫夫人，權妹也。又更修之，其城背油向澤。

yòu dōng běi rù yú jiāng.
又東北入於江。

yóu shuǐ zì càn líng xiàn zhī dōng běi, jìng gōng ān xiàn xī, yòu běi liú zhù yú dà jiāng. lǐ shuǐ chū wǔ líng chōng xiàn xī lì shān, dōng guò qí xiàn nán, lǐ shuǐ zì xiàn dōng jìng lín lǐ líng yáng èr xiàn gù jiè. shuǐ zhī nán àn, bái shí shuāng lì, jué zhuàng lèi rén, gāo gè sān shí zhàng, zhōu sì shí zhàng. gǔ lǎo chuán yán, xī chōng xiàn wèi yǔ líng yáng wèi bìng lùn fēng jìng, yīn xiāng shāng hài, huà ér wèi shí, dōng biāo líng yáng, xī jiē chōng xiàn. chōng xiàn fèi shěng, lín lǐ jí qí dì, xiàn jí chōng xiàn zhī gù zhì, lín cè lǐ shuǐ, gù wèi xiàn míng, jìn dà kāng sì nián zhì. lǐ shuǐ yòu dōng, rú shuǐ zhù zhī. shuǐ chū lóng rú shān, shuǐ sè qīng chè, lòu shí fēn shā. zhuāng xīn shuō chǔ xiāng wáng suǒ wèi yǐn rú xī zhī liú zhě yě. rú shuǐ dōng zhù lǐ shuǐ.
油水自孱陵縣之東北，徑公安縣西，又北流注於大江。澧水出武陵充縣西曆山，東過其縣南，澧水自縣東徑臨澧、零陽二縣故界。水之南岸，白石雙立，厥狀類人，高各三十丈，周四十丈。古老傳言，昔充縣尉與零陽尉並論封境，因相傷害，化而為石，東標零陽，西揭充縣。充縣廢省，臨澧即其地，縣即充縣之故治，臨側澧水，故為縣名，晉大康四年置。澧水又東，茹水注之。水出龍茹山，水色清澈，漏石分沙。莊辛說楚襄王所謂飲茹溪之流者也。茹水東注澧水。

yòu dōng guò líng yáng xiàn zhī běi, lǐ shuǐ dōng yǔ wēn quán shuǐ huì. shuǐ fā běi shān shí xué zhōng, zhǎng sān shí zhàng, dōng xià fèi yǒng, cháng ruò tāng yān. wēn shuǐ nán liú zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng hé líng xī shuǐ, yuán nán chū líng yáng zhī shān, lì xī běi zhù lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, jiǔ dù shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū jiǔ dù shān, shān xià yǒu xī, yòu yǐ jiǔ dù wèi míng. shān shòu xián yǐn cǐ shuǐ, ér jìng yuè tā jīn, jiē bù yǐn zhī. jiǔ dù shuǐ běi jìng xiān rén lóu xià, bàng yǒu shí xíng jí fāng qiào, shì míng zhī wèi xiān lóu. shuǐ zì xià lì xī qū zhé, tòu yí qīng zhù. xíng zhě jiān guān, měi suǒ zhài sù, shān shuǐ zhī hào, gài yì yīn shì shēng yān. jiǔ dù shuǐ yòu běi liú, zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng lóu shuǐ rù yān. shuǐ yuán chū bā dōng jiè, dōng jìng tiān mén jùn lóu zhōng xiàn běi, yòu dōng jìng líng yáng xiàn, zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, jìng líng yáng xiàn nán, xiàn jí líng xī yǐ zhe chēng yǐ. lǐ shuǐ yòu jìng xiè yáng xiàn, yòu huì xiè shuǐ. shuǐ chū jiàn píng jùn, dōng jìng xiè yáng xiàn nán, jìn tài kāng zhōng zhì. xiè shuǐ yòu zuǒ hé huáng shuǐ, huáng shuǐ chū líng yáng xiàn xī, běi lián wū shān xī, chū xióng huáng, pō yǒu shén yì. cǎi cháng yǐ dōng yuè jì sì, záo shí shēn shù zhàng, fāng dé jiā huáng, gù xī shuǐ qǔ míng yān. huáng shuǐ běi liú zhù yú xiè shuǐ. xiè shuǐ yòu dōng zhù lǐ shuǐ, wèi zhī xiè kǒu. lǐ shuǐ yòu dōng jìng lǐ yáng xiàn nán, nán lín lǐ shuǐ, jìn tài kāng sì nián lì tiān mén jùn zhì yě. wú yǒng ān liù nián, wǔ líng jùn sōng liáng shān, gāo fēng gū sǒng, sù bì qiān xún, wàng zhī sháo tíng, yǒu shì xiāng lú. qí shān dòng kāi, xuán lǎng rú mén, gāo sān bǎi zhàng, guǎng èr bǎi zhàng, mén jiǎo shàng gè shēng yī zhú, dǎo chuí xià fú, wèi zhī tiān zhǒu. sūn xiū yǐ wèi jiā yàng, fēn wǔ líng, zhì tiān mén jùn. lǐ shuǐ yòu dōng lì céng bù shān, gāo xiù tè chū. shān xià yǒu qiào jiàn, quán liú suǒ fā, nán liú zhù yú lǐ shuǐ.
又東過零陽縣之北，澧水東與溫泉水會。水發北山石穴中，長三十丈，冬夏沸涌，常若湯焉。溫水南流注於澧水。澧水又東合零溪水，源南出零陽之山，歷溪北注澧水。澧水又東，九渡水注之。水南出九渡山，山下有溪，又以九渡為名。山獸咸飲此水，而徑越他津，皆不飲之。九渡水北徑仙人樓下，傍有石形極方峭，世名之為仙樓。水自下歷溪曲折，透迤傾注。行者間關，每所寨溯，山、水之號，蓋亦因事生焉。九渡水又北流，注於澧水。澧水又東婁水入焉。水源出巴東界，東徑天門郡婁中縣北，又東徑零陽縣，注於澧水。澧水又東，徑零陽縣南，縣即零溪以著稱矣。澧水又徑渫陽縣，右會渫水。水出建平郡，東徑渫陽縣南，晉太康中置。渫水又左合黃水，黃水出零陽縣西，北連巫山溪，出雄黃，頗有神異。采常以冬月祭祀，鑿石深數丈，方得佳黃，故溪水取名焉。黃水北流注於渫水。渫水又東注澧水，謂之渫口。澧水又東徑澧陽縣南，南臨澧水，晉太康四年立天門郡治也。吳永安六年，武陵郡嵩梁山，高峰孤竦，素壁千尋，望之苕亭，有似香爐。其山洞開，玄朗如門，高三百丈，廣二百丈，門角上各生一竹，倒垂下拂，謂之天帚。孫休以為嘉樣，分武陵，置天門郡。澧水又東歷層步山，高秀特出。山下有峭澗，泉流所發，南流注於澧水。

yòu dōng guò zuò táng xiàn běi.
又東過作唐縣北。

zuò táng xiàn, hòu hàn fēn càn líng xiàn zhì. lǐ shuǐ rù xiàn, zuǒ hé cén shuǐ. shuǐ chū xī běi tiān mén jùn jiè, nán liú jìng cén píng tún, tún yè cén shuǐ, gài tián shù qiān qǐng. yòu dōng nán liú zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, dàn shuǐ chū yān. lǐ shuǐ yòu nán jìng gù jùn chéng dōng, dōng zhuǎn jìng zuò táng xiàn nán. lǐ shuǐ yòu dōng jìng nán ān xiàn nán, jìn tài kāng yuán nián fēn càn líng lì. dàn shuǐ zhù zhī. shuǐ shàng chéng lǐ shuǐ yú zuò táng xiàn, dōng jìng qí xiàn běi, yòu dōng zhù yú lǐ, wèi zhī dàn kǒu. wáng zhòng xuān zèng shì sūn zhàng shǐ shī yuē: yōu yōu dàn lǐ zhě yě. lǐ shuǐ yòu dōng, yǔ chì shā hú shuǐ huì, hú shuǐ běi tōng jiāng ér nán zhù lǐ, wèi zhī shā kǒu. lǐ shuǐ yòu dōng nán zhù yú chén shuǐ, yuē lǐ kǒu, gài qí zhī dú ěr. lí sāo yuē: yuán yǒu zhǐ xī lǐ yǒu lán.
作唐縣，後漢分孱陵縣置。澧水入縣，左合涔水。水出西北天門郡界，南流徑涔坪屯，屯堨涔水，溉田數千頃。又東南流注於澧水。澧水又東，澹水出焉。澧水又南徑故郡城東，東轉徑作唐縣南。澧水又東徑南安縣南，晉太康元年分孱陵立。澹水注之。水上承澧水於作唐縣，東徑其縣北，又東注於澧，謂之澹口。王仲宣《贈士孫丈始詩》曰：悠悠澹澧者也。澧水又東，與赤沙湖水會，湖水北通江而南注澧，謂之沙口。澧水又東南注於沉水，曰澧口，蓋其枝瀆耳。《離騷》曰：沅有芷兮澧有蘭。

yòu dōng zhì zhǎng shā xià juàn xiàn xī běi, dōng rù yú jiāng.
又東至長沙下雋縣西北，東入於江。

lǐ shuǐ liú zhù yú dòng tíng hú, sú wèi zhī yuē lǐ jiāng kǒu yě. yuán shuǐ chū zāng kē qiě lán xiàn, wèi páng gōu shuǐ, yòu dōng zhì xín chéng xiàn, wèi yuán shuǐ.
澧水流注於洞庭湖，俗謂之曰澧江口也。沅水出牂柯且蘭縣，為旁溝水，又東至鐔成縣，為沅水。

dōng guò wú yáng xiàn, wú shuǐ chū gù qiě lán, nán liú zhì wú yáng gù xiàn. xiàn duì wú shuǐ, yīn yǐ shì xiàn. wú shuǐ yòu dōng nán rù yuán, wèi zhī wú kǒu. yuán shuǐ dōng jìng wú yáng xiàn, nán lín yùn shuǐ. shuǐ yuán chū dōng nán àn xǔ shān, xī běi jìng qí xiàn nán, liú zhù yú xióng xī. xióng xī nán dài yí shān, shān běn zài shuǐ běi, xī zhōng fēng yǔ, dàn ér shān yí shuǐ nán, gù shān yǐ yí wèi míng, gài yì cāng wú yù zhōu, dōng wǔ guài shān zhī lèi yě. xióng xī xià zhù yuán shuǐ. yuán shuǐ yòu dōng jìng chén yáng xiàn, xiàn yǒu lóng xī, shuǐ nán chū yú lóng jiào zhī shān, běi liú rù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, fǔ shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū fú yáng zhī shān, běi liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, yǔ xù xī hé, shuǐ chū wǔ líng jùn yì líng xiàn fū liáng shān, xī běi liú jìng yì líng xiàn, wáng mǎng zhī jiàn píng xiàn yě, zhì xù xī. qí chéng, liú bèi zhī zhǒng guī, mǎ liáng chū wǔ xī, suī fǔ mán yí, liáng lǜ zhū mán suǒ zhú yě. suǒ zhì xù xī, zuì wèi wò rǎng, liáng tián shù bǎi qǐng, tè yí dào, xiū zuò wú fèi. yòu xī běi rù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, hé shū shuǐ, shuǐ dǎo yuán jiāo xī, běi liú zhù yuán. yuán shuǐ yòu dōng jìng chén yáng xiàn nán, dōng hé chén shuǐ. shuǐ chū xiàn sān shān gǔ, dōng nán liú, dú mǔ shuǐ zhù zhī. shuǐ yuán nán chū lóng mén shān, lì dú mǔ xī, běi rù chén shuǐ. chén shuǐ yòu jìng qí xiàn běi, jiù zhì zài chén shuǐ zhī yáng, gù jí míng yān. chǔ cí suǒ wèi xī sù chén yáng zhě yě. wáng mǎng gēng míng huì tíng yǐ. chén shuǐ yòu yòu huì yuán shuǐ, míng zhī wèi chén xī kǒu. wǔ líng yǒu wǔ xī, wèi xióng xī xī wú xī yǒu xī, chén xī qí yī yān. jiā xī xī shì mán zuǒ suǒ jū, gù wèi cǐ mán wǔ xī mán yě. shuǐ yòu jìng yuán líng xiàn xī, yǒu wǔ xī, yuán chū wǔ shān, yǔ xī yáng fēn shān. shuǐ yuán shí shàng yǒu pán hù jī yóu cún yǐ. pán hù zhě, gāo xīn shì zhī chù gǒu yě, qí máo wǔ sè, gāo xīn shì huàn quǎn róng zhī bào, nǎi mù tiān xià yǒu néng dé quǎn róng zhī jiāng jūn wú jiāng jūn tóu zhě, qī yǐ shào nǚ. xià lìng zhī hòu, pán hù suì xíng wú jiāng jūn zhī shǒu yú què xià, dì dà xǐ, wèi zhī suǒ bào. nǚ wén zhī, yǐ wèi xìn bù kě wéi, qǐng xíng, nǎi yǐ pèi zhī, pán hù fù nǚ rù nán shān, shàng shí shì zhōng. suǒ chù xiǎn jué, rén jī bù zhì. dì bēi sī zhī, qiǎn shǐ bù dé jìn, jīng èr nián, shēng liù nán liù nǚ. pán hù sǐ, yīn zì xiāng fū qī. zhī jī mù pí, rǎn yǐ cǎo shí, hǎo wǔ sè yī, cái zhì jiē yǒu wěi. qí mǔ bái dì, cì yǐ míng shān. qí hòu zī màn, hào yuē mán yí. jīn wǔ líng jùn yí, jí pán hù zhī zhǒng luò yě. qí gǒu pí máo, dí sūn shì bǎo lù zhī. wǔ shuǐ nán liú zhù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, shī shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū shī shān, xī yuán yǒu yáng qī yá, yá sè chún sù, wàng tóng jī xuě. xià yǒu èr shí shì, xiān yǒu rén jū chù qí jiān. xì quán qīng liú, wàng chuān jìng zhù, gù bù kě dé yǐ yán yě. shī shuǐ běi liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng jìng yuán líng xiàn běi, hàn gù qǐng hóu wú yáng zhī yì yě. wáng mǎng gǎi yuē yuán lù. xiàn běi zhěn yuán shuǐ. yuán shuǐ yòu dōng jìng xiàn gù zhì běi, yí xiàn zhì. xiàn zhī jiù chéng zhì dū wèi fǔ. yīn gāng bàng ā, shì jǐn chuān lù, lín yuán duì yǒu, èr chuān zhī jiāo huì yě. yǒu shuǐ dǎo yuán yì zhōu bā jùn lín jiāng xiàn, gù wǔ líng zhī chōng xiàn xī yuán shān, dōng nán liú, zài wú yáng gù jù fǔ, yòu dōng jìng qiān líng gù xiàn jiè, yǔ xī xiāng xī hé, jí yán jiāng zhī zhī jīn, gēng shǐ zhī xià liú, wèi zhī xī xiāng xī kǒu. yǒu shuǐ yòu dōng jìng qiān líng xiàn gù chéng běi, wáng mǎng gēng míng yuē qiān lù yě. yǒu shuǐ dōng jìng yǒu yáng gù xiàn nán, xiàn gù xī líng yě. yǒu shuǐ yòu dōng jìng yuán líng xiàn běi, yòu dōng nán jìng pān chéng míng lěi xī, chéng míng tǎo wǔ xī mán, yíng jūn suǒ zhú yě. qí chéng kuà shān zhěn gǔ. xī shuǐ yòu nán zhù yuán shuǐ, kàn yīn wèi zhī shòu shuǐ, qí shuǐ suǒ jué rù, míng yuē yǒu kǒu. yuán shuǐ yòu jìng dòu yīng míng chéng cè, yīng míng yǐ yuán jiā chū dài mán suǒ zhú yě. yuán shuǐ yòu dōng, xī shuǐ nán chū míng shān, shān shēn huí xiǎn, rén shòu zǔ jué, xī shuǐ běi xiè yuán chuān. yuán shuǐ yòu dōng, yǔ zhū yú xī shuǐ hé, shuǐ běi chū zhū yú shān, shān yǔ tiān mén jùn zhī lǐ yáng xiàn fēn lǐng, xī shuǐ nán liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, yí shuǐ rù yān. shuǐ nán chū yí shān, běi liú zhù yuán. yí shān dōng jiē hú tóu shān, shān gāo yī bǎi lǐ, guǎng yuán sān bǎi lǐ. shān xià shuǐ jì, yǒu xīn xī hóu mǎ yuán zhēng wǔ xī mán tíng jūn chù, hú tóu jìng qū duō xiǎn, qí zhōng yū zhé qiān tān. yuán jiù hú tóu, xī xiào zǎo chéng, dào yù zhàng dú, zhōng méi yú cǐ. zhōng gōng huò bàng, xìn kě bēi yǐ! liú chéng zhī yuē: yuán shuǐ zì hú tóu zhī fēn, kuà sān shí sān dù, jìng jiāo zhǐ lóng biān xiàn dōng běi, rù yú hǎi. mài shuǐ xún liáng, nǎi fēi guān jiū, dàn gǔ rén xǔ yǐ chuán yí, liáo shū suǒ wén ěr.
東過無陽縣，無水出故且蘭，南流至無陽故縣。縣對無水，因以氏縣。無水又東南入沅，謂之無口。沅水東徑無陽縣，南臨運水。水源出東南岸許山，西北徑其縣南，流注於熊溪。熊溪南帶移山，山本在水北，夕中風雨，旦而山移水南，故山以移為名，蓋亦蒼梧郁州，東武怪山之類也。熊溪下注沅水。沅水又東徑辰陽縣，縣有龍溪，水南出於龍嶠之山，北流入於沅。沅水又東，滏水注之。水南出扶陽之山，北流會於沅。沅水又東，與序溪合，水出武陵郡義陵縣鄜梁山，西北流徑義陵縣，王莽之建平縣也，治序溪。其城，劉備之種歸，馬良出五溪，綏撫蠻夷，良率諸蠻所築也。所治序溪，最為沃壤，良田數百頃，特宜稻，修作無廢。又西北入於沅。沅水又東，合淑水，水導源椒溪，北流注沅。沅水又東徑辰陽縣南，東合辰水。水出縣三山谷，東南流，獨母水注之。水源南出龍門山，歷獨母溪，北入辰水。辰水又徑其縣北，舊治在辰水之陽，故即名焉。《楚辭》所謂夕宿辰陽者也。王莽更名會亭矣。辰水又右會沅水，名之為辰溪口。武陵有五溪，謂雄溪、溪、無溪、酉溪，辰溪其一焉。夾溪悉是蠻左所居，故謂此蠻五溪蠻也。水又徑沅陵縣西，有武溪，源出武山，與西陽分山。水源石上有盤瓠跡猶存矣。盤瓠者，高辛氏之畜狗也，其毛五色，高辛氏患犬戎之暴，乃募天下有能得犬戎之將軍吳將軍頭者，妻以少女。下令之後，盤瓠遂行吳將軍之首於闕下，帝大喜，未知所報。女聞之，以為信不可違，請行，乃以配之，盤瓠負女入南山，上石室中。所處險絕，人跡不至。帝悲思之，遣使不得進，經二年，生六男六女。盤瓠死，因自相夫妻。織績木皮，染以草實，好五色衣，裁製皆有尾。其母白帝，賜以名山。其後滋蔓，號曰蠻夷。今武陵郡夷，即盤瓠之種落也。其狗皮毛，嫡孫世寶錄之。武水南流注於沅。沅水又東，施水注之。水南出施山，溪源有陽欺崖，崖色純素，望同積雪。下有二石室，先有人居處其間。細泉輕流，望川競注，故不可得以言也。施水北流會於沅。沅水又東徑沅陵縣北，漢故頃侯吳陽之邑也。王莽改曰沅陸。縣北枕沅水。沅水又東徑縣故治北，移縣治。縣之舊城置都尉府。因岡傍阿，勢盡川陸，臨沅對酉，二川之交會也。酉水導源益州巴郡臨江縣，故武陵之充縣西源山，東南流，在無陽故具甫，又東徑遷陵故縣界，與西鄉溪合，即延江之枝津，更始之下流，謂之西鄉溪口。酉水又東徑遷陵縣故城北，王莽更名曰遷陸也。酉水東徑酉陽故縣南，縣故西陵也。酉水又東徑沅陵縣北，又東南徑潘承明壘西，承明討五溪蠻，營軍所築也。其城跨山枕谷。西水又南注沅水，闞駰謂之受水，其水所決入，名曰酉口。沅水又徑竇應明城側，應明以元嘉初代蠻所築也。沅水又東，溪水南出茗山，山深回險，人獸阻絕，溪水北瀉沅川。沅水又東，與諸魚溪水合，水北出諸魚山，山與天門郡之澧陽縣分嶺，溪水南流會於沅。沅水又東，夷水入焉。水南出夷山，北流注沅。夷山東接壺頭山，山高一百里，廣圓三百里。山下水際，有新息侯馬援征武溪蠻停軍處，壺頭徑曲多險，其中紆折千灘。援就壺頭，希效早成，道遇瘴毒，終沒於此。忠公獲謗，信可悲矣！劉澄之曰：沅水自壺頭枝分，跨三十三渡，徑交趾龍編縣東北，入於海。脈水尋梁，乃非關究，但古人許以傳疑，聊書所聞耳。

yòu dōng běi guò lín yuán xiàn nán, lín yuán xiàn yǔ yuán nán xiàn fēn shuǐ. yuán nán xiàn xī yǒu yí wàng shān, gū sǒng zhōng liú, fú xiǎn sì jué, xī yǒu mán mín bì kòu jū zhī, gù wèi zhī yí wàng yě. nán yǒu yí wàng xī shuǐ, nán chū chóng shān, yuǎn zhù yuán. yuán shuǐ yòu dōng dé guān xià shān, dōng dài guān xī, xiè zhù yuán dú. yuán shuǐ yòu dōng lì lín yuán xiàn xī, wèi míng yuè chí bái bì wān. wān zhuàng bàn yuè, qīng tán jìng chè, shàng zé fēng lài kōng chuán, xià zé quán xiǎng bù duàn. xíng zhě mò bù yōng jí xī yóu, pái huái ài wán. yuán shuǐ yòu dōng, lì sān shí jiàn, dǐng zú jūn zhì, xiù ruò xuē chéng, qí cè mào zhú biàn juān, zhì kě wán yě. yòu dōng dài lǜ luó shān, lǜ luó méng, tuí yán lín shuǐ, shí diào zhǔ yú yǒng zhī shèng dì, qí dié xiǎng ruò zhōng yīn, xìn wèi shén xiān zhī suǒ jū. yuán shuǐ yòu dōng jìng píng shān xī, nán lín yuán shuǐ, hán sōng shàng yīn, qīng quán xià zhù, qī tuō zhě bù néng zì jué yú qí cè. yuán shuǐ yòu dōng jìng lín yuán xiàn nán, xiàn nán lín yuán shuǐ, yīn yǐ wèi míng, wáng mǎng gèng zhī yuē jiān yuán yě. xiàn nán yǒu jìn zhēng shì hàn shòu rén xí xuán zhī mù. míng, tài yuán zhōng chē wǔ zi lì. xiàn zhì wǔ líng jùn xià, běn chǔ zhī qián zhōng jùn yǐ. qín zhāo xiāng wáng èr shí liù nián, shǐ sī mǎ cuò yǐ lǒng shǔ jūn gōng chǔ, chǔ gē hàn běi yǔ qín, zhì sān shí nián, qín yòu qǔ chǔ wū qián jí jiāng nán dì, yǐ wèi qián zhōng jùn. hàn gāo zǔ èr nián, gē qián zhōng gù zhì wèi wǔ líng jùn, wáng mǎng gèng zhī yuē jiàn píng yě. nán duì yuán nán xiàn, hòu hàn jiàn wǔ zhōng suǒ zhì yě. xiàn zài yuán shuǐ zhī yīn, yīn yǐ yuán nán wèi míng. xiàn zhì gù chéng, xī mǎ yuán tǎo lín xiāng suǒ zhú yě. yuán shuǐ yòu dōng lì xiǎo wān, wèi zhī wǎng zhǔ. zhǔ dōng lǐ xǔ, biàn dé wǎng rén shān. shān xī dài xiū xī yī bǎi yú lǐ, mào zhú biàn juān, pī xī yīn zhǔ, zhǎng chuān jìng yǐn, yuǎn zhù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng rù lóng yáng xiàn, yǒu dàn shuǐ, chū hàn shòu xiàn xī yáng shān. nán liú dōng zhé, jìng qí xiàn nán. xiàn zhì suǒ chéng, jí suǒ xiàn zhī gù chéng yě. hàn shùn dì yáng jiā zhōng gǎi cóng jīn míng. kàn yīn yǐ wèi xìng shuǐ suǒ chū, dōng rù yuán. ér shì shuǐ yòu dōng lì zhū hú, fāng nán zhù yuán, yì yuē jiàn shuǐ yě. shuǐ suǒ rù zhī chù, wèi zhī dǐng kǒu. yuán shuǐ yòu dōng lì lóng yáng xiàn zhī sì zhōu, zhōu zhǎng èr shí lǐ, wú dān yáng tài shǒu lǐ héng zhí gān yú qí shàng. lín sǐ, chì qí zǐ yuē: wú zhōu lǐ yǒu mù nú qiān tóu, bù zé yī shí, suì juàn qiān pǐ. tài shǐ gōng yuē: jiāng líng qiān shù jú, kě dāng fēng jūn. cǐ zhī wèi yǐ. wú mò, héng gān chéng, suì juàn qiān pǐ. jīn zhōu shàng yóu yǒu chén gēn yú niè, gài qí yí yě. yuán shuǐ yòu dōng jìng lóng yáng xiàn běi, chéng cè yuán shuǐ, yuán shuǐ yòu dōng hé shòu xī, nèi tōng dà xī kǒu, yǒu mù lián lǐ, gēn gè yī àn, ér líng kōng jiāo hé. qí shàng chéng zhū hú, xià zhù yuán shuǐ.
又東北過臨沅縣南，臨沅縣與沅南縣分水。沅南縣西有夷望山，孤竦中流，浮險四絕，昔有蠻民避寇居之，故謂之夷望也。南有夷望溪水，南出重山，遠注沅。沅水又東得關下山，東帶關溪，瀉注沅瀆。沅水又東歷臨沅縣西，為明月池白壁灣。灣狀半月，清潭鏡澈，上則風籟空傳，下則泉響不斷。行者莫不擁楫嬉遊，徘徊愛玩。沅水又東，歷三石澗，鼎足均峙，秀若削成，其側茂竹便娟，致可玩也。又東帶綠蘿山，綠蘿蒙，頹岩臨水，實釣渚漁詠之勝地，其迭響若鍾音，信為神仙之所居。沅水又東徑平山西，南臨沅水，寒松上蔭，清泉下注，棲托者不能自絕於其側。沅水又東徑臨沅縣南，縣南臨沅水，因以為名，王莽更之曰監沅也。縣南有晉徵士漢壽人襲玄之墓。銘，太元中車武子立。縣治武陵郡下，本楚之黔中郡矣。秦昭襄王二十六年，使司馬錯以隴蜀軍攻楚，楚割漢北與秦，至三十年，秦又取楚巫黔及江南地，以為黔中郡。漢高祖二年，割黔中故治為武陵郡，王莽更之曰建平也。南對沅南縣，後漢建武中所置也。縣在沅水之陰，因以沅南為名。縣治故城，昔馬援討臨鄉所築也。沅水又東歷小灣，謂之枉渚。渚東里許，便得枉人山。山西帶修溪一百餘里，茂竹便娟，披溪蔭渚，長川徑引，遠注於沅。沅水又東入龍陽縣，有澹水，出漢壽縣西楊山。南流東折，徑其縣南。縣治索城，即索縣之故城也。漢順帝陽嘉中改從今名。闞駰以為興水所出，東入沅。而是水又東歷諸湖，方南注沅，亦曰漸水也。水所入之處，謂之鼎口。沅水又東歷龍陽縣之汜洲，洲長二十里，吳丹楊太守李衡植柑於其上。臨死，敕其子曰：吾州里有木奴千頭，不責衣食，歲絹千匹。太史公曰：江陵千樹橘，可當封君。此之謂矣。吳末，衡柑成，歲絹千匹。今洲上猶有陳根余枿，蓋其遺也。沅水又東徑龍陽縣北，城側沅水，沅水又東合壽溪，內通大溪口，有木連理，根各一岸，而凌空交合。其上承諸湖，下注沅水。

yòu dōng zhì zhǎng shā xià juàn xiàn xī, běi rù yú jiāng.
又東至長沙下雋縣西，北入於江。

yuán shuǐ xià zhù dòng tíng hú, fāng huì yú jiāng.
沅水下注洞庭湖，方會於江。

yuán shuǐ chū wǔ líng xín chéng xiàn běi jiè yuán shuǐ gǔ, shān hǎi jīng yuē: dǎo guò zhī shān, yuán shuǐ chū yān, ér nán liú zhù yú hǎi shì yě. nán zhì yù lín tán zhōng xiàn, yǔ lín shuǐ hé.
沅水出武陵鐔成縣北界沅水谷，《山海經》曰：禱過之山，沅水出焉，而南流注於海是也。南至鬱林潭中縣，與鄰水合。

shuǐ chū wú yáng xiàn, xiàn gù xín chéng yě. jìn yì xī zhōng, gǎi cóng jīn míng. sú wèi zhī yí xī, xī shuǐ nán lì tán zhōng, zhù yú yín shuǐ.
水出無陽縣，縣故鐔成也。晉義熙中，改從今名。俗謂之移溪，溪水南歷潭中，注於泿水。

yòu dōng zhì cāng wú měng líng xiàn wèi yù xī, yòu dōng zhì gāo yào xiàn wèi dà shuǐ. yù shuǐ chū yù lín zhī ā lín xiàn, dōng jìng měng líng xiàn. měng líng xiàn zài guǎng xìn zhī xī nán, wáng mǎng zhī měng lù yě. yín shuǐ yú xiàn zuǒ hé yù xī, luàn liú jìng guǎng xìn xiàn, dì lǐ zhì cāng wú jùn zhì, wǔ dì yuán dǐng liù nián kāi. wáng mǎng zhī xīn guǎng jùn, xiàn yuē guǎng xìn tíng. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: yuán fēng wǔ nián, jiāo zhōu zì yíng bì xiàn yí zhì yú cǐ. jiàn ān shí liù nián, wú qiǎn lín huái bù zhì wèi jiāo zhōu cì shǐ, jiāng wǔ lì sì bǎi rén zhī jiāo zhōu, dào lù bù tōng. cāng wú tài shǒu zhǎng shā wú jù yōng zhòng wǔ qiān, zhì yǒu yí yú jù, xiān shǐ yú jù, jù yíng zhī yú líng líng, suì dé jìn zhōu. jù jì nà zhì, ér hòu yǒu huǐ, zhì yǐ bīng shǎo, kǒng bù cún lì. jù yǒu dū du qū jǐng, yǒng lüè yǔ jù tóng, shì wèi yòng. zhì è zhī, yīn shǐ rén qǐng jù, jù wǎng gào jǐng, wù yì zhì. zhì qǐng bù yǐ, jǐng yòu wǎng, nǎi yú tīng shì qián zhōng tíng jù zhǎn, yǐ shǒu xùn zhòng, jí cǐ yě. yù shuǐ yòu jìng gāo yào xiàn. jìn shū. dì lǐ zhì yuē: xiàn dōng qù jùn wǔ bǎi lǐ, cì shǐ xià bì dú, xǐ xiàn shuǐ jū yě. xiàn yǒu hú bēn tíng, guǎng xìn sū shī qī shǐ zhū, guǐ sòng yú jiāo zhōu cì shǐ hé chǎng chù, shì yǔ lí tíng nǚ guǐ tóng. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: bù zhì shā wú jù qū jǐng, shǐ yán zhōu chuán, hé bīng èr wàn, xià qǔ nán hǎi. cāng wú rén héng yì qián bó, sù jù bù wǔ, xìng jūn nì zhì yú cāng wú gāo yào xiá kǒu, liǎng jūn xiāng féng yú shì, suì jiāo zhàn, yì yǔ zhòng tóu shuǐ sǐ zhě, qiān yǒu yú rén.
又東至蒼梧猛陵縣為郁溪，又東至高要縣為大水。郁水出鬱林之阿林縣，東徑猛陵縣。猛陵縣在廣信之西南，王莽之猛陸也。泿水於縣左合郁溪，亂流徑廣信縣，《地理志》蒼梧郡治，武帝元鼎六年開。王莽之新廣郡，縣曰廣信亭。王氏《交廣春秋》曰：元封五年，交州自贏陛縣移治於此。建安十六年，吳遣臨淮步騭為交州刺史，將武吏四百人之交州，道路不通。蒼梧太守長沙吳巨擁眾五千，騭有疑於巨，先使渝巨，巨迎之於零陵，遂得進州。巨既納騭，而後有悔，騭以兵少，恐不存立。巨有都督區景，勇略與巨同，士為用。騭惡之，陰使人請巨，巨往告景，勿詣騭。騭請不已，景又往，乃於廳事前中庭俱斬，以首徇眾，即此也。郁水又徑高要縣。《晉書。地理志》曰：縣東去郡五百里，刺史夏避毒，徙縣水居也。縣有鵠奔亭，廣信蘇施妻始珠，鬼訟於交州刺史何敞處，事與斄亭女鬼同。王氏《交廣春秋》曰：步騭殺吳巨、區景，使嚴舟船，合兵二萬，下取南海。蒼梧人衡毅、錢博，宿巨部伍，興軍逆騭於蒼梧高要峽口，兩軍相逢於是，遂交戰，毅與眾投水死者，千有餘人。

yòu dōng zhì nán hǎi pān yú xiàn xī, fēn wèi èr: qí yī, nán rù yú hǎi.
又東至南海番禺縣西，分為二：其一，南入於海。

yù shuǐ fèn yín nán zhù.
郁水分泿南注。

qí yī, yòu dōng guò xiàn dōng, nán rù yú hǎi.
其一，又東過縣東，南入於海。

yín shuǐ dōng bié jìng pān yú, shān hǎi jīng wèi zhī bì yú zhě yě. jiāo zhōu zhì zhōng hé pǔ yáo wén shì wèn yún: hé yǐ míng wèi pān yú? dá yuē: nán hǎi jùn xī zhì zài jīn zhōu chéng zhōng, yǔ pān yú xiàn lián jiē, jīn rù chéng dōng nán piān, yǒu shuǐ kēng líng, chéng yǐ qí shàng, wén cǐ xiàn rén míng zhī wèi fān shān. xiàn míng fān yǔ, tǎng wèi fān shān zhī yǔ yě. hàn shū suǒ wèi fú zāng kē, xià lí jīn, tóng huì pān yú, gài chéng sī shuǐ ér rù yuè yě. qín bìng tiān xià, lüè dìng yáng yuè, zhì dōng nán yī wèi, xī běi yī hòu, kāi nán hǎi yǐ zhé xǐ mín. zhì èr shì shí, nán hǎi wèi rèn xiāo zhào lóng chuān lìng zhào tuó yuē: wén chén shèng zuò luàn, háo jié pàn qín, wú yù qǐ bīng, zǔ jué xīn dào, pān yú fù xiǎn, kě yǐ wèi guó. huì bìng mián dǔ, wú rén yǔ yán, gù zhào gōng lái, gào yǐ dà móu. xiāo zú, tuó xíng nán hǎi wèi shì, zé jù guān mén shè shǒu, yǐ fǎ zhū qín suǒ zhì lì, yǐ qí dǎng wèi shǒu, zì lì wèi wáng. gāo dì dìng tiān xià, shǐ lù jiǎ jiù lì tuó wèi nán yuè wáng, pōu fú tōng shǐ. zhì wǔ dì yuán dǐng wǔ nián, qiǎn fú bō jiāng jūn lù bó dé děng gōng nán yuè wáng, wǔ shì jiǔ shí èr suì ér wáng. yǐ qí dì wèi nán hǎi cāng wú yù lín hé pǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn rì nán yě. jiàn ān zhōng, wú qiǎn bù zhì wèi jiāo zhōu, zhì dào nán hǎi jiàn tǔ dì xíng shì, guān wèi tuó jiù zhì chù, fù shān dài hǎi, bó chǎng miǎo mù, gāo zé sāng tǔ, xià zé wò yǎn, lín lù niǎo shòu, yú hé bù yǒu? hǎi guài yú biē, yuán tuó xiān è, zhēn guài yì wù, qiān zhǒng wàn lèi, bù kě shèng jì. tuó yīn gāng zuò tái, běi miàn cháo hàn, yuán jī qiān bù, zhí qiào bǎi zhàng, dǐng shàng sān mǔ, fù dào huí huán, wēi yí qū zhé, shuò wàng shēng bài, míng yuē cháo tái. qián hòu cì shǐ jùn shǒu, qiān chú xīn zhì, wèi cháng bù chéng chē shēng lǚ, yú yān xiāo yáo. zhì dēng gāo yuǎn wàng, dǔ jù hǎi zhī hào máng, guān yuán sǒu zhī yīn fù, nǎi yuē: sī chéng hǎi dǎo gāo yú zhī dì, yí wèi dū yì. jiàn ān èr shí èr nián, qiān zhōu pān yú, zhú lì chéng guō, suī hé bǎi yuè, suì yòng níng jí. jiāo zhōu zhì zhōng yáo wén shì wèn dá yún: cháo tái zài zhōu chéng dōng běi sān shí lǐ. péi yuān guǎng zhōu jì yuē: chéng běi yǒu wèi lún mù, mù hòu yǒu dà gāng, wèi zhī mǎ ān gāng. qín shí zhàn qì zhě yán, nán fāng yǒu tiān zǐ qì. shǐ huáng fā mín záo pò cǐ gāng, dì zhōng chū xuè, jīn záo chù yóu cún. yǐ zhuàng qǔ mù, gù gāng shòu jué chēng yān. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: yuè wáng zhào tuó, shēng yǒu fèng zhì chēng fān zhī jié, sǐ yǒu mì ào shén mì zhī mù. tuó zhī zàng yě, yīn shān wèi fén, qí lǒng yíng kě wèi shē dà, zàng jī zhēn wán. wú shí, qiǎn shǐ fā jué qí mù, qiú suǒ guān jiù, záo shān pò shí, fèi rì sǔn lì, zú wú suǒ huò. tuó suī shē qián, shèn zhōng qí shēn, nǎi jīn hòu rén bù zhī qí chù, yǒu shì sōng qiáo qiān jǐng, mù shù gù wú suǒ cán yǐ. dèng dé míng nán kāng jì yuē: xī yǒu lú dān, shì zhōu wèi zhì zhōng, shǎo qī xiān shù, shàn jiě yún fēi. měi xī, zhé líng xū guī jiā, xiǎo zé hái zhōu. cháng yú yuán huì zhì cháo, bù jí cháo liè, huà wèi bái hú, zhì què qián, huí xiáng yù xià, wēi yí yǐ shí zhì zhī, dé yī zhī lǚ, dān jīng hái jiù liè, nèi wài zuǒ yòu, mò bù hài yì. shí bù zhì wèi guǎng zhōu, yì shén è zhī, biàn yǐ zhuàng liè wén, suì zhì zhū miè. guǎng zhōu jì chēng wú píng, jìn téng xiū wèi cì shǐ, xiū xiāng rén yǔ xiū, xiā xū zhǎng yī chì, xiū zé yǐ wèi xū. qí rén nǎi zhì dōng hǎi, qǔ xiā xū, zhǎng sì chì, sù sòng shì xiū, xiū shǐ fú xiè, hòu wèi qiǎn. qí yī shuǐ nán rù zhě, yù chuān fēn pài, jìng sì huì rù hǎi yě. qí yī jí chuān dōng bié jìng pān yú chéng xià, hàn shū suǒ wèi fú zāng kē xià lí jīn, tóng huì pān yú, gài chéng sī shuǐ ér rù yú yuè yě. yín shuǐ yòu dōng jìng huái huà xiàn, rù yú hǎi. shuǐ yǒu yú. péi yuān guǎng zhōu jì yuē: yú zhǎng èr zhàng, dà shù wéi, pí jiē lǜ wù. shēng zǐ, zi xiǎo suí mǔ shí, jīng zé hái rù mǔ fù. wú lù. dì lǐ zhì yuē: yú zi cháo suǒ shí, mù rù mǔ fù. nán yuè zhì yuē: mù cóng qí rù, dàn cóng kǒu chū. fù lǐ liǎng dòng, cháng zhù shuǐ yǐ yǎng zi. cháng róng èr zi, liǎng zé sì yān.
泿水東別徑番禺，《山海經》謂之賁禺者也。交州治中合浦姚文式問云：何以名為番禺？答曰：南海郡昔治在今州城中，與番禺縣連接，今入城東南偏，有水坑陵，城倚其上，聞此縣人名之為番山。縣名番禹，儻謂番山之禹也。《漢書》所謂浮牂柯，下離津，同會番禺，蓋乘斯水而入越也。秦並天下，略定揚越，置東南一尉，西北一候，開南海以謫徙民。至二世時，南海尉任囂召龍川令趙佗曰：聞陳勝作亂，豪桀叛秦，吾欲起兵，阻絕新道，番禺負險，可以為國。會病綿篤，無人與言，故召公來，告以大謀。囂卒，佗行南海尉事，則拒關門設守，以法誅秦所置吏，以其黨為守，自立為王。高帝定天下，使陸賈就立佗為南越王，剖符通使。至武帝元鼎五年，遣伏波將軍路博德等攻南越王，五世九十二歲而亡。以其地為南海、蒼梧、鬱林、合浦、交趾、九真、日南也。建安中，吳遣步騭為交州，騭到南海見土地形勢，觀尉佗舊治處，負山帶海，博敞渺目，高則桑土，下則沃衍，林麓鳥獸，於何不有？海怪魚鱉，黿鼉鮮鱷，珍怪異物，千種萬類，不可勝記。佗因岡作台，北面朝漢，圓基千步，直峭百丈，頂上三畝，復道迴環，逶迤曲折，朔望升拜，名曰朝台。前後刺史、郡守，遷除新至，未嘗不乘車升履，於焉逍遙。騭登高遠望，睹巨海之浩茫，觀原藪之殷阜，乃曰：斯誠海島膏腴之地，宜為都邑。建安二十二年，遷州番禺，築立城郭，綏和百越，遂用寧集。交州治中姚文式《問答》云：朝台在州城東北三十里。裴淵《廣州記》曰：城北有尉倫墓，墓後有大岡，謂之馬鞍岡。秦時占氣者言，南方有天子氣。始皇發民鑿破此岡，地中出血，今鑿處猶存。以狀取目，故岡受厥稱焉。王氏《交廣春秋》曰：越王趙佗，生有奉制稱藩之節，死有秘奧神密之墓。佗之葬也，因山為墳，其壠塋可謂奢大，葬積珍玩。吳時，遣使發掘其墓，求索棺柩，鑿山破石，費日損力，卒無所獲。佗雖奢潛，慎終其身，乃今後人不知其處，有似松、喬遷景，牧豎固無所殘矣。鄧德明《南康記》曰：昔有盧耽，仕州為治中，少棲仙術，善解雲飛。每夕，輒凌虛歸家，曉則還州。嘗於元會至朝，不及朝列，化為白鵠，至闕前，迴翔欲下，威儀以石擲之，得一隻履，耽驚還就列，內外左右，莫不駭異。時步騭為廣州，意甚惡之，便以狀列聞，遂至誅滅。《廣州記》稱吳平，晉滕修為刺史，修鄉人語修，蝦須長一赤，修責以為虛。其人乃至東海，取蝦須，長四赤，速送示修，修始服謝，厚為遣。其一水南入者，郁川分派，徑四會入海也。其一即川東別徑番禺城下，《漢書》所謂浮牂柯、下離津，同會番禺，蓋乘斯水而入于越也。泿水又東徑懷化縣，入於海。水有魚。裴淵《廣州記》曰：魚長二丈，大數圍，皮皆鑢物。生子，子小隨母食，驚則還入母腹。《吳錄。地理志》曰：魚子朝索食，暮入母腹。《南越志》曰：暮從臍入，旦從口出。腹里兩洞，腸貯水以養子。腸容二子，兩則四焉。

qí yú shuǐ yòu dōng zhì lóng chuān wèi niè shuǐ, qū běi rù yuán shuǐ.
其餘水又東至龍川為涅水，屈北入員水。

yín shuǐ zhī jīn yǎn zhù, zì pān yú dōng lì zēng chéng xiàn. nán yuè zhì yuē: xiàn duō., shān jī yě. guāng cǎi xiān míng, wǔ sè xuàn yào, lì jù shàn dòu, shì yǐ jiā jī dòu zhī, zé kě qín yě. yòu jìng bó luó xiàn xī jiè lóng chuān, zuǒ sī suǒ wèi mù lóng chuān ér dài jiōng zhě yě. zhào tuó chéng cǐ xiàn ér kuà jù nán yuè yǐ. yuán shuǐ yòu dōng nán yī qiān wǔ bǎi lǐ, rù nán hǎi.
泿水枝津衍注，自番禺東歷增城縣。《南越志》曰：縣多。，山雞也。光采鮮明，五色炫耀，利距善斗，世以家雞斗之，則可擒也。又徑博羅縣西界龍川，左思所謂目龍川而帶坰者也。趙佗乘此縣而跨據南越矣。員水又東南一千五百里，入南海。

dōng lì jiē yáng xiàn, wáng mǎng zhī nán hǎi tíng, ér zhù yú hǎi yě.
東歷揭陽縣，王莽之南海亭，而注於海也。