yān shuǐ chū yuè guī suì jiǔ xiàn jiǎo wài, lǚ chén yuē: yān shuǐ, yī yuē fù shuǐ yě.
淹水出越巂遂久县徼外,吕忱曰:淹水,一曰复水也。
dōng nán zhì qīng líng xiàn.
东南至青蛉县。
xiàn yǒu yú tóng shān, qí shān shén yǒu jīn mǎ bì jī, guāng jǐng shū hū, mín duō jiàn zhī. hàn xuān dì qiǎn jiàn dài fū wáng bāo jì zhī, yù zhì qí jī mǎ, bāo dào bìng ér zú, shì bù guǒ yān. wáng bāo bì jī sòng yuē: jìng yí jīn jīng shén mǎ, piāo piāo bì jī. gù zuǒ tài chòng shǔ dōu fù yuē: jīn mǎ chěng guāng ér jué yǐng, bì jī shū hū ér yào yí. yòu dōng guò gū fù xiàn nán, dōng rù yú ruò shuǐ.
县有禺同山,其山神有金马、碧鸡,光景倏忽,民多见之。汉宣帝遣谏大夫王褒祭之,欲至其鸡、马,褒道病而卒,是不果焉。王褒《碧鸡颂》曰:敬移金精神马,缥缥碧鸡。故左太冲《蜀都赋》曰:金马骋光而绝影,碧鸡倏忽而耀仪。又东过姑复县南,东入于若水。
yān shuǐ jìng xiàn zhī lín chí zé, ér dōng běi jìng yún nán xiàn xī, dōng běi zhù ruò shuǐ yě. yì zhōu yè yú hé, chū qí xiàn běi jiè, qū cóng xiàn dōng běi liú, xiàn gù diān chí chì yú zhī guó yě, hàn wǔ dì yuán fēng èr nián, shǐ táng méng kāi zhī, yǐ wéi yì zhōu jùn. jùn yǒu yè yú xiàn, xiàn xī běi bā shí lǐ, yǒu diào niǎo shān, zhòng niǎo qiān bǎi wèi qún, qí huì wū hū zhāo zhā, měi suì qī bā yuè zhì, shí liù qī rì zé zhǐ.
淹水径县之临池泽,而东北径云南县西,东北注若水也。益州叶榆河,出其县北界,屈从县东北流,县故滇池叱榆之国也,汉武帝元封二年,使唐蒙开之,以为益州郡。郡有叶榆县,县西北八十里,有吊鸟山,众鸟千百为群,其会呜呼啁哳,每岁七八月至,十六七日则止。
yī suì liù zhì, zhì què lái diào, yè rán huǒ cì qǔ zhī. qí wú sù bù shí, shì tè bēi zhě, yǐ wéi yì niǎo, zé bù qǔ yě. sú yán fèng huáng sǐ yú cǐ shān, gù zhòng niǎo lái diào, yīn míng diào niǎo. xiàn zhī dōng yǒu yè yú zé, yè yú shuǐ suǒ zhōng ér wèi cǐ chuān sǒu yě.
一岁六至,雉雀来吊,夜燃火伺取之。其无嗉不食,似特悲者,以为义鸟,则不取也。俗言凤凰死于此山,故众鸟来吊,因名吊鸟。县之东有叶榆泽,叶榆水所钟而为此川薮也。
guò bù wéi xiàn, xiàn gù jiǔ lóng āi láo zhī guó yě. yǒu láo shān, qí xiān yǒu fù rén, míng shā yī, jū yú láo shān. bǔ yú shuǐ zhōng, chù chén mù, ruò yǒu gǎn, yīn huái yùn, chǎn shí zi. hòu chén mù huà wéi lóng chū shuǐ, jiǔ zǐ jīng zǒu. xiǎo zi bù néng qù, bèi lóng ér zuò, lóng yīn shì zhī. qí mǔ niǎo yǔ, wèi bèi wèi jiǔ, wèi zuò wèi lóng, yīn míng wéi jiǔ lóng. jí zhǎng, zhū xiōng suì xiāng gòng tuī jiǔ lóng wèi wáng. hòu láo shān xià, yǒu yī fū yī fù, shēng shí nǚ, jiǔ lóng jiē yǐ wéi qī, suì yīn zī yù, jiē huà shēn xiàng lóng wén, yī jiē zhe wěi. jiǔ lóng sǐ, shì shì bù yǔ zhōng guó tōng. hàn jiàn wǔ èr shí sān nián, wáng qiǎn bīng lái, chéng gé chuán nán xià, gōng hàn lù jì mín. lù jì mín ruò xiǎo, jiāng wèi suǒ qín, yú shì tiān dà zhèn léi jí yǔ, nán fēng piào qǐ, shuǐ wèi nì liú, bō yǒng èr bǎi yú lǐ, gé chuán chén mò, nì sǐ shù qiān rén. hòu shù nián, fù qiǎn liù wáng, jiāng wàn xǔ rén gōng lù jì. lù jì wáng yǔ zhàn, shā liù wáng, āi láo qí lǎo gòng mái zhī. qí yè, hǔ jué ér shí zhī. míng dàn, dàn jiàn hái gǔ, jīng bù yǐn qù. nǎi jù, wèi qí qí lǎo xiǎo wáng yuē: āi láo fàn jiǎo, zì gǔ yǒu zhī. jīn cǐ gōng lù diē, zhé bèi tiān zhū. zhōng guó yǒu shòu mìng zhī wáng hū? hé tiān yòu zhī míng yě. jí qiǎn shǐ yì yuè guī fèng xiàn. qiú qǐ nèi fù, zhǎng bǎo sāi jiǎo. hàn míng dì shuǐ píng shí èr nián, zhì wèi yǒng chāng jùn. jùn zhì bù wéi xiàn, gài qín shǐ huáng xǐ lǚ bù wéi zǐ sūn yú cǐ, gù yǐ bù wéi míng xiàn. běi qù yè yú liù bǎi yú lǐ, yè yú shuǐ bù jìng qí xiàn, zì bù wéi běi zhù zhě, lú cāng jìn shuǐ ěr. yè yú shuǐ zì xiàn nán, jìng suì jiǔ xiàn dōng, yòu jìng gū fù xiàn xī, yǔ yān shuǐ hé. yòu dōng nán jìng yǒng chāng xié lóng xiàn, xiàn yǐ jiàn xìng sān nián, liú chán fēn lì yún nán, yú bù wéi xiàn wèi dōng běi.
过不韦县,县故九隆哀牢之国也。有牢山,其先有妇人,名沙壹,居于牢山。捕鱼水中,触沉木,若有感,因怀孕,产十子。后沉木化为龙出水,九子惊走。小子不能去,背龙而坐,龙因舐之。其母鸟语,谓背为九,谓坐为隆,因名为九隆。及长,诸兄遂相共推九隆为王。后牢山下,有一夫一妇,生十女,九隆皆以为妻,遂因孳育,皆画身像龙文,衣皆著尾。九隆死,世世不与中国通。汉建武二十三年,王遣兵来,乘革船南下,攻汉鹿茤民。鹿茤民弱小,将为所擒,于是天大震雷疾雨,南风漂起,水为逆流,波涌二百余里,革船沉没,溺死数千人。后数年,复遣六王,将万许人攻鹿茤。鹿茤王与战,杀六王,哀牢耆老共埋之。其夜,虎掘而食之。明旦,但见骸骨,惊怖引去。乃惧,谓其耆老小王曰:哀牢犯徼,自古有之。今此攻鹿爹,辄被天诛。中国有受命之王乎?何天祐之明也。即遣使诣越巂奉献。求乞内附,长保塞徼。汉明帝水平十二年,置为永昌郡。郡治不韦县,盖秦始皇徙吕不韦子孙于此,故以不韦名县。北去叶榆六百余里,叶榆水不径其县,自不韦北注者,卢仓禁水耳。叶榆水自县南,径遂久县东,又径姑复县西,与淹水合。又东南径永昌邪龙县,县以建兴三年,刘禅分隶云南,于不韦县为东北。
dōng nán chū yì zhōu jiè, yè yú shuǐ zì xié yóu xiàn dōng nán, jìng qín zāng xiàn, fǔ yǔ pú shuǐ tóng zhù diān chí zé yú lián rán shuāng bǎi xiàn yě. yè yú shuǐ zì zé, yòu dōng běi jìng diān chí xiàn nán, yòu dōng jìng tóng bìng xiàn nán, yòu dōng jìng lòu jiāng xiàn, fú liú shān xià, fù chū fù kǒu, wèi zhī lòu jiāng. zuǒ ēn shǔ dōu fù yuē: lòu jiāng fú liú kuì qí ā, gǔ ruò tāng gǔ zhī yáng tāo, pèi ruò méng sì zhī yǒng bō. zhū gě liàng zhī píng nán zhōng yě, zhàn yú shì shuǐ zhī nán. yè yú shuǐ yòu jìng bēn gǔ xiàn běi, dōng yǔ pán jiāng hé. pán shuǐ chū lǜ gāo xiàn dōng nán xù tīng shān, dōng jìng liáng shuǐ jùn běi, zé gǔ xiàn nán. shuǐ guǎng bǎi yú bù, shēn chù shí zhàng, shén yǒu zhàng qì. zhū bāo zhī fǎn, lǐ huī zhuī zhì pán jiāng zhě yě. jiàn wǔ shí jiǔ nián, fú bǐ jiāng jūn mǎ yuán shàng yán, cóng bēn líng chū bēn gǔ, jī yì zhōu. chén suǒ jiāng luò yuè wàn yú rén, biàn xí zhàn dòu zhě èr qiān bīng yǐ shàng, xián dú shǐ lì, yǐ shù fā, shǐ zhù rú yǔ, suǒ zhōng zhé sǐ. yú yǐ xíng bīng, cǐ dào zuì biàn. gài chéng jí shuǐ lì, yòng wèi shén jié yě. pán shuǐ yòu dōng jìng hàn xīng xiàn. shān xī zhī zhōng, duō shēng qióng zhú, guāng láng shù, shù chū miàn, ér yí rén zī yǐ zì jǐ. gù shǔ dōu fù yuē: qióng zhú yuán lǐng. yòu yuē, miàn yǒu guāng láng, pán shuǐ běi rù yè yú shuǐ, zhū gě liàng rù nán, zhàn yú pán dōng shì yě. rù zāng kē jùn xī suí xiàn běi wèi xī suí shuǐ, yòu dōng chū jìn sāng guān, jìn sāng xiàn, zāng kē zhī nán bù dū wèi zhì yě. shuǐ shàng yǒu guān, gù yuē jìn sāng guān yě. gù mǎ yuán yán cóng líng shuǐ dào chū, jìn sāng wáng guó zhì yì zhōu bēn gǔ xiàn, zhuǎn shū tōng lì, gài bīng chē zī yùn suǒ yóu yǐ. zì xī suí zhì jiāo zhǐ, chóng shān jiē xiǎn, shuǐ lù sān qiān lǐ. yè yú shuǐ yòu dōng nán, jué wēn shuǐ, ér dōng nán zhù yú jiāo zhǐ. guò jiāo zhǐ líng xiàn běi, fēn wéi wǔ shuǐ, luò jiāo zhǐ jùn zhōng, zhì nán jiè fù hé wéi sān shuǐ, dōng rù hǎi. shàng shū dà chuán yuē, yáo nán fǔ jiāo zhǐ, yú yǔ gòng jīng zhōu zhī nán chuí, yōu huāng zhī wài, gù yuè yě. zhōu lǐ nán bā mán, diāo tí jiāo zhǐ, yǒu bù lì shí zhě yān. chūn qiū bú jiàn yú chuán, bù tōng yú huá xià, zài hǎi dǎo, rén mín niǎo yǔ. qín shǐ huáng kāi yuè lǐng nán, lì cāng wú nán hǎi jiāo zhǐ xiàng jùn. hàn wǔ dì yuán dǐng èr nián, shǐ bìng bǎi yuè, qǐ qī jùn, yú shì nǎi zhì jiāo zhǐ cì shǐ yǐ dū lǐng zhī, chū zhì guǎng xìn, suǒ yǐ dú bù chēng zhōu. shí yòu jiàn shuò fāng, míng yǐ shǐ kāi běi chuí, suì pì jiāo zhǐ yú nán, wèi zǐ sūn jī zhǐ yě. líng xiàn, hàn wǔ dì yuán dǐng liù nián kāi, dū wèi zhì. jiāo zhōu wài yù jì yuē: yuè wáng lìng èr shǐ zhě diǎn zhǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn èr jùn mín, hòu hàn qiǎn fú bō jiāng jūn lù bó dé tǎo yuè wáng. lù jiāng jūn dào hé pǔ, yuè wáng lìng èr shǐ zhě jī niú bǎi tóu, jiǔ qiān zhōng, jí èr jùn mín hù kǒu bù, yì lù jiāng jūn. nǎi bài èr shǐ zhě wèi jiāo zhǐ jiǔ zhēn tài shǒu. zhū luò jiāng zhǔ mín rú gù. jiāo zhǐ jùn jí zhōu běn zhì yú cǐ yě, zhōu míng wéi jiāo zhōu. hòu zhū luò jiāng zi míng shī, suǒ líng luò jiāng nǚ míng zhēng cè wèi qī, cè wéi rén yǒu dǎn yǒng, jiāng shī qǐ zéi, gōng pò zhōu jùn, fú zhū luò jiāng, jiē shǔ zhēng cè, wèi wáng, zhì líng xiàn, fù jiāo zhǐ jiǔ zhēn èr jùn mín èr suì diào fù. hòu hàn qiǎn fú bō jiāng jūn mǎ yuán jiāng bīng tǎo cè, shī zǒu rù jīn xī jiū, sān suì nǎi dé. ěr shí xī shǔ bìng qiǎn bīng gòng tǎo cè děng, xī dìng jùn xiàn wèi lìng zhǎng yě. shān duō dà shé, míng yuē rán shé, zhǎng shí zhàng, wéi qī bā chǐ, cháng zài shù shàng cì lù shòu. lù shòu guò, biàn dī tóu rào zhī, yǒu qǐng, lù sǐ, xiān rú lìng shī qì, biàn tūn, tóu jiǎo gǔ jiē zuān pí chū. shān yí shǐ jiàn shé bù dòng shí, biàn yǐ dà zhú qiān qiān shé tóu zhì wěi, shā ér shí zhī, yǐ wéi zhēn yì. gù yáng shì nán yì yì wù zhì yuē: rán wéi dà shé, jì hóng qiě zhǎng. cǎi sè bó luò, qí wén jǐn zhāng. shí shǐ tūn lù, yú chéng yǎng chuàng. bīn xiǎng jiā yàn, shì dòu shì shāng. yán qí yǎng chuàng zhī shí, fáng yú shén féi. bó zhī, yǐ fù rén yī tóu zhī, zé pán ér bù qǐ, zǒu biàn kě de yě. běi èr shuǐ: zuǒ shuǐ dōng běi jìng wàng hǎi xiàn nán, jiàn wǔ shí jiǔ nián, mǎ yuán zhēng zhēng cè zhì, yòu dōng jìng lóng yuān xiàn běi, yòu dōng hé nán shuǐ. shuǐ zì líng xiàn dōng, jìng fēng xī xiàn běi. jiāo zhōu wài yù jì yuē: jiāo zhǐ xī wèi yǒu jùn xiàn zhī shí, tǔ dì yǒu tān tián. qí tián cóng cháo shuǐ shàng xià, mín kěn shí qí tián, yīn míng wéi luò mín. shè luò wáng luò hóu, zhǔ zhū jùn xiàn. xiàn duō wèi luò jiāng, luò jiāng tóng yìn qīng shòu. hòu shǔ wáng zǐ jiāng bīng sān wàn, lái tǎo luò wáng luò hóu, fú zhū luò jiāng, shǔ wáng zǐ yīn chēng wéi ān yáng wáng. hòu nán yuè wáng wèi tuó jǔ zhòng gōng ān yáng wáng. ān yáng wáng yǒu shén rén, míng gāo tōng, xià fǔ zuǒ, wèi ān yáng wáng zhì shén nǔ yī zhāng, yī fà shā sān bǎi rén. nán yuè wáng zhī bù kě zhàn. què jūn zhù wǔ níng xiàn. àn jìn tài kāng jì xiàn shǔ jiāo zhǐ. yuè qiǎn tài zǐ míng shǐ, xiáng fú ān yáng wáng, chēng chén shì zhī. ān yáng wáng bù zhī tōng shén rén, yù zhī wú dào, tōng biàn qù, yǔ wáng yuē: néng chí cǐ nǔ wáng tiān xià, bù néng chí cǐ nǔ zhě wáng tiān xià. tōng qù, ān yáng wáng yǒu nǚ míng yuē mèi zhū, jiàn shǐ duān zhèng, zhū yǔ shǐ jiāo tōng. shǐ wèn zhū, lìng qǔ fù nǔ shì zhī, shǐ jiàn dū, biàn dào yǐ jù jié nǔ qì, biàn táo guī bào nán yuè wáng. nán yuè jìn bīng gōng zhī, ān yáng wáng fā nǔ, nǔ zhé, suì bài. ān yáng wáng xià chuán, jìng chū yú hǎi. jīn píng dào xiàn hòu wáng gōng chéng jiàn yǒu gù chù. jìn tài kāng dì jì xiàn shǔ jiāo zhǐ. yuè suì fú zhū luò jiāng. mǎ yuán yǐ xī nán zhì yuǎn, lù jìng qiān lǐ, fēn zhì sī xiàn. zhì chéng guō, chuān qú, tōng dǎo gài guàn, yǐ lì qí mín. xiàn yǒu xīng xīng shòu, xíng ruò huáng gǒu, yòu zhuàng huán chún. rén miàn, tóu yán duān zhèng, shàn yú rén yán, yīn shēng lì miào, rú fù rén hǎo nǚ. duì yǔ jiāo yán, wén zhī wú bù suān chǔ. qí ròu gān měi, kě yǐ duàn gǔ, qióng nián bù yàn. yòu dōng jìng làng pō, mǎ yuán yǐ qí dì gāo, zì xī lǐ jìn tún cǐ. yòu dōng jìng lóng yuān xiàn gù chéng nán, yòu dōng, zuǒ tái běi shuǐ, jiàn ān èr shí sān nián, lì zhōu zhī shǐ, jiāo lóng pán biān yú nán běi èr jīn, gù gǎi lóng yuān, yǐ yóu biān wéi míng yě. lú xún zhī kòu jiāo zhōu yě, jiāo zhōu cì shǐ dù huì dù, lǜ shuǐ bù jūn chén chū nán jīn, yǐ huǒ jiàn gōng zhī, shāo qí chuán jiàn, yī shí kuì sàn, xún yì zhōng shǐ fù shuǐ ér sǐ. yú shì zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. huì dù yǐ zhǎn xún xūn, fēng lóng biān hóu. liú xīn qī jiāo zhōu jì yuē: lóng biān xiàn gōng cáo zuǒ fēi, céng huà wéi hǔ, shù yuè, hái zuò lì. jì yán qí huà, yì huà wú bù zài, niú āi yì hǔ, bù shí jué xiōng, dāng qí gé zhuàng, ān zhī qí é biàn zāi? qí shuǐ yòu dōng jìng qū yì xiàn, dōng liú zhù yú yín yù. jīng yán yú jùn dōng jiè, fù hé wéi sān shuǐ, cǐ qí èr yě. qí cì yī shuǐ dōng jìng fēng xī xiàn nán, yòu xī nán jìng xī yú xiàn nán, yòu dōng jìng yíng bì xiàn běi, yòu dōng jìng běi dài xiàn nán, yòu dōng jìng jī xú xiàn, jìng shuǐ zhù zhī. shuǐ chū lóng biān xiàn gāo shān, dōng nán liú rù jī xú xiàn, zhù yú zhōng shuǐ. zhōng shuǐ yòu dōng jìng léi líng xiàn nán, jiāo zhōu wài yù jì yuē: xiàn běn jiāo zhǐ jùn zhì yě. lín yì jì yuē: zì jiāo zhǐ nán xíng, dōu guān sāi pǔ chū yān. qí shuǐ zì xiàn dōng jìng ān dìng xiàn, běi dài cháng jiāng, jiāng zhōng yǒu yuè wáng suǒ zhù tóng chuán, cháo shuǐ tuì shí, rén yǒu jiàn zhī zhě. qí shuǐ yòu dōng liú, gé shuǐ yǒu ní lí chéng, yán ā yù wáng suǒ zhù yě. yòu dōng nán hé nán shuǐ. nán shuǐ yòu dōng nán, jìng jiǔ dé jùn běi. jiāo zhōu wài yù jì yuē: jiāo zhǐ jùn jiè yǒu fú yán jiū, zài jùn zhī běi, gé dù yī jiāng. jí shì shuǐ yě. jiāng shuǐ duì jiāo zhǐ zhū xiàn, yòu dōng jìng pǔ yáng xiàn běi, yòu dōng jìng wú qiè xiàn běi. jiàn wǔ shí jiǔ nián jiǔ yuè, mǎ yuán shàng yán: chén jǐn yǔ jiāo zhǐ jīng bīng wàn èr qiān rén, yǔ dà bīng hé èr wàn rén, chuán chē dà xiǎo èr qiān sōu, zì rù jiāo zhǐ, yú jīn wèi shèng. shí yuè, yuán nán rù jiǔ zhēn, zhì wú qiè xiàn, zéi qú jiàng. jìn rù yú fā, qú shuài zhū bó qì jùn, wáng rù shēn lín jù sǒu. xī xiàng suǒ jù, yáng niú shù qiān tóu, shí jiàn xiàng shù shí bǎi wèi qún. yuán yòu fēn bīng rù wú biān xiàn, wáng mǎng zhī jiǔ zhēn tíng. zhì jū fēng xiàn, shuài bù jiàng, bìng zhǎn jí shù shí bǎi, jiǔ zhēn nǎi jìng. qí shuǐ yòu dōng jìng jù lòu xiàn, xiàn dài jiāng shuǐ, jiāng shuǐ duì ān dìng xiàn, lín yì jì suǒ wèi wài yuè ān dìng jì sù zhě yě. xiàn jiāng zhōng yǒu qián niú, xíng sì shuǐ niú, shàng àn dòu, jiǎo ruǎn hái rù jiāng shuǐ, jiǎo jiān fù chū. yòu dōng yǔ běi shuǐ hé, yòu dōng zhù yù, luàn liú ér shì yǐ. cǐ qí sān yě. píng cuō tōng chēng, tóng guī yù hǎi, gù jīng yǒu rù hǎi zhī wén yǐ.
东南出益州界,叶榆水自邪尤县东南,径秦臧县,甫与濮水同注滇池泽于连然、双柏县也。叶榆水自泽,又东北径滇池县南,又东径同并县南,又东径漏江县,伏流山下,复出蝮口,谓之漏江。左恩《蜀都赋》曰:漏江袱流溃其阿,汩若汤谷之扬涛,沛若蒙汜之涌波。诸葛亮之平南中也,战于是水之南。叶榆水又径贲古县北,东与盘江合。盘水出律高县东南盢町山,东径梁水郡北,责古县南。水广百余步,深处十丈,甚有瘴气。朱褒之反,李恢追至盘江者也。建武十九年,伏彼将军马援上言,从贲泠出贲古,击益州。臣所将骆越万余人,便习战斗者二千兵以上,弦毒矢利,以数发,矢注如雨,所中辄死。愚以行兵,此道最便。盖承藉水利,用为神捷也。盘水又东径汉兴县。山溪之中,多生邛竹,桄榔树,树出面,而夷人资以自给。故《蜀都赋》曰:邛竹缘岭。又曰,面有桄榔,盘水北入叶榆水,诸葛亮入南,战于盘东是也。入牂柯郡西随县北为西随水,又东出进桑关,进桑县,牂柯之南部都尉治也。水上有关,故曰进桑关也。故马援言从泠水道出,进桑王国至益州贲古县,转输通利,盖兵车资运所由矣。自西随至交趾,崇山接险,水路三千里。叶榆水又东南,绝温水,而东南注于交趾。过交趾泠县北,分为五水,络交趾郡中,至南界复合为三水,东入海。《尚书大传》曰,尧南抚交趾,于《禹贡》荆州之南垂,幽荒之外,故越也。《周礼》南八蛮,雕题、交趾,有不粒食者焉。《春秋》不见于传,不通于华夏,在海岛,人民鸟语。秦始皇开越岭南,立苍梧、南海、交趾、象郡。汉武帝元鼎二年,始并百越,启七郡,于是乃置交趾刺史以督领之,初治广信,所以独不称州。时又建朔方,明已始开北垂,遂辟交趾于南,为子孙基址也。泠县,汉武帝元鼎六年开,都尉治。《交州外域记》曰:越王令二使者典主交趾、九真二郡民,后汉遣伏波将军路博德讨越王。路将军到合浦,越王令二使者赍牛百头,酒千钟,及二郡民户口簿,诣路将军。乃拜二使者为交趾、九真太守。诸雒将主民如故。交趾郡及州本治于此也,州名为交州。后朱雒将子名诗,索泠雒将女名征侧为妻,侧为人有胆勇,将诗起贼,攻破州郡,服诸雒将,皆属征侧,为王,治泠县,复交趾、九真二郡民二岁调赋。后汉遣伏波将军马援将兵讨侧,诗走入金溪究,三岁乃得。尔时西蜀并遣兵共讨侧等,悉定郡县为令长也。山多大蛇,名曰髯蛇,长十丈,围七八尺,常在树上伺鹿兽。鹿兽过,便低头绕之,有顷,鹿死,先濡令湿讫,便吞,头角骨皆钻皮出。山夷始见蛇不动时,便以大竹签签蛇头至尾,杀而食之,以为珍异。故杨氏《南裔异物志》曰:髯惟大蛇,既洪且长。采色驳荦,其文锦章。食豕吞鹿,腴成养创。宾享嘉宴,是豆是觞。言其养创之时,肪腴甚肥。搏之,以妇人衣投之,则蟠而不起,走便可得也。北二水:左水东北径望海县南,建武十九年,马援征征侧置,又东径龙渊县北,又东合南水。水自泠县东,径封溪县北。《交州外域记》曰:交趾昔未有郡县之时,土地有滩田。其田从潮水上下,民垦食其田,因名为雒民。设雒王、雒侯,主诸郡县。县多为雒将,雒将铜印青绶。后蜀王子将兵三万,来讨雒王、雒侯,服诸雒将,蜀王子因称为安阳王。后南越王尉佗举众攻安阳王。安阳王有神人,名皋通,下辅佐,为安阳王治神弩一张,一发杀三百人。南越王知不可战。却军住武宁县。按《晋太康记》县属交趾。越遣太子名始,降服安阳王,称臣事之。安阳王不知通神人,遇之无道,通便去,语王曰:能持此弩王天下,不能持此弩者亡天下。通去,安阳王有女名曰媚珠,见始端正,珠与始交通。始问珠,令取父弩视之,始见督,便盗以锯截弩讫,便逃归报南越王。南越进兵攻之,安阳王发弩,弩折,遂败。安阳王下船,径出于海。今平道县后王宫城见有故处。《晋太康地记》县属交趾。越遂服诸雒将。马援以西南治远,路径千里,分置斯县。治城郭,穿渠,通导溉灌,以利其民。县有猩猩兽,形若黄狗,又状貆纯。人面,头颜端正,善与人言,音声丽妙,如妇人好女。对语交言,闻之无不酸楚。其肉甘美,可以断谷,穷年不厌。又东径浪泊,马援以其地高,自西里进屯此。又东径龙渊县故城南,又东,左台北水,建安二十三年,立州之始,蛟龙蟠编于南、北二津,故改龙渊,以尤编为名也。卢循之寇交州也,交州刺史杜慧度,率水步军晨出南津,以火箭攻之,烧其船舰,一时溃散,循亦中矢赴水而死。于是斩之,传首京师。慧度以斩循勋,封龙编侯。刘欣期《交州记》曰:龙编县功曹左飞,曾化为虎,数月,还作吏。既言其化,亦化无不在,牛哀易虎,不识厥兄,当其革状,安知其讹变哉?其水又东径曲易县,东流注于泿郁。《经》言于郡东界,复合为三水,此其二也。其次一水东径封溪县南,又西南径西于县南,又东径赢陛县北,又东径北带县南,又东径稽徐县,径水注之。水出龙编县高山,东南流入稽徐县,注于中水。中水又东径羸陵县南,《交州外域记》曰:县本交趾郡治也。《林邑记》曰:自交趾南行,都官塞浦出焉。其水自县东径安定县,北带长江,江中有越王所铸铜船,潮水退时,人有见之者。其水又东流,隔水有泥黎城,言阿育王所筑也。又东南合南水。南水又东南,径九德郡北。《交州外域记》曰:交趾郡界有扶严究,在郡之北,隔渡一江。即是水也。江水对交趾朱县,又东径浦阳县北,又东径无切县北。建武十九年九月,马援上言:臣谨与交趾精兵万二千人,与大兵合二万人,船车大小二千艘,自入交趾,于今为盛。十月,援南入九真,至无切县,贼渠降。进入余发,渠帅朱伯弃郡,亡入深林巨薮。犀象所聚,羊牛数千头,时见象数十百为群。援又分兵入无编县,王莽之九真亭。至居风县,帅不降,并斩级数十百,九真乃靖。其水又东径句漏县,县带江水,江水对安定县,《林邑记》所谓外越、安定、纪粟者也。县江中有潜牛,形似水牛,上岸斗,角软还入江水,角坚复出。又东与北水合,又东注郁,乱流而逝矣。此其三也。平撮通称,同归郁海,故《经》有入海之文矣。
yí shuǐ chū bā jùn yú fù xiàn jiāng, yí shuǐ jí hěn shān qīng jiāng yě, shuǐ sè qīng zhào, shí zhàng fēn shā shí, shǔ rén jiàn qí chéng qīng, yīn míng qīng jiāng yě. xī lǐn jūn fú tǔ zhōu yú yí shuǐ, jù hàn guān ér wáng bā. shì yǐ fǎ xiào zhí yǒu yán: yú fù hàn guān, lín jiāng jù shuǐ, shí yì zhōu huò fú zhī mén. yí shuǐ yòu dōng jìng jiàn píng shā qú xiàn, xiàn yǒu wū chéng shuǐ, nán àn shān dào wǔ bǎi lǐ, qí shuǐ lì xiàn dōng chū yān.
夷水出巴郡鱼复县江,夷水即佷山清江也,水色清照,十丈分沙石,蜀人见其澄清,因名清江也。昔凛君浮土舟于夷水,据捍关而王巴。是以法孝直有言:鱼复捍关,临江据水,实益州祸福之门。夷水又东径建平沙渠县,县有巫城水,南岸山道五百里,其水历县东出焉。
dōng nán guò hěn shān xiàn nán, yí shuǐ zì shā qú xiàn rù, shuǐ liú qiǎn xiá, cái dé tōng chuán. dōng jìng nán liú chéng nán, chéng jí shān yě. dú lì jùn jué, xī miàn shàng lǐ yú, dé shí xué. bǎ huǒ xíng bǎi xǔ bù, dé èr dà shí qì, bìng lì xué zhōng, xiāng qù yī zhàng, sú míng yīn yáng shí. yīn shí cháng shī, yáng shí cháng zào. měi shuǐ hàn bù tiáo, jū mín zuò wēi yí fú shì, wǎng rù xué zhōng, hàn zé biān yīn shí, yìng shí yǔ duō, yǔ zé biān yáng shí, é ér tiān qíng. xiāng chéng suǒ shuō, wǎng wǎng yǒu xiào, dàn zhuō biān zhě bù shòu, rén pō è zhī, gù bù wéi yě. dōng běi miàn yòu yǒu shí shì, kě róng shù bǎi rén. měi luàn, mín rén shì bì zéi, wú kě gōng lǐ, yīn míng nán liú chéng yě, xī bā mán yǒu wǔ xìng, wèi yǒu jūn zhǎng, jù shì guǐ shén, nǎi gòng zhì jiàn yú shí xué, yuē néng zhōng zhě fèng yǐ wéi jūn. bā shì zi wù xiāng nǎi zhōng zhī. yòu lìng gè chéng tǔ zhōu, yuē fú zhě dāng yǐ wéi jūn, wéi wù xiāng dú fú, yīn gòng lì zhī, shì wèi lǐn jūn. nǎi chéng tǔ zhōu, cóng yí shuǐ xià, zhì yán yáng. yán shuǐ yǒu shén nǚ, wèi lǐn jūn yuē: cǐ dì guǎng dà, yú yán suǒ chū, yuàn liú gòng jū. lǐn jūn bù xǔ, yán shén mù zhé lái sù, dàn huà wéi chóng, qún fēi bì rì, tiān dì huì míng, jī shí yú rì. lǐn jūn yīn cì biàn shè shā zhī, tiān nǎi kāi míng. lǐn jūn chéng tǔ zhōu, xià jí yí chéng. yí chéng shí àn xiǎn qū, qí shuǐ yì qū, lǐn jūn wàng zhī ér tàn, chū yá wèi bēng. lǐn jūn dēng zhī. shàng yǒu píng shí, fāng èr zhàng wǔ chǐ, yīn lì chéng qí bàng ér jū zhī, sì xìng chén zhī. sǐ, jīng hún huà ér wèi bái hǔ, gù bā shì yǐ hǔ yǐn rén xuè, suì yǐ rén sì. yán shuǐ jí yí shuǐ yě. yòu yǒu yán shí, jí yáng shí yě. shèng hóng zhī yǐ shì tuī zhī, yí jí lǐn jūn suǒ shè yán shén chù yě. jiāng zhī yīn shí, shì duì yáng shí lì míng yǐ. shì jì hóng gǔ, nán wéi míng zhēng. yí shuǐ yòu dōng jìng shí shì, zài céng yán zhī shàng. shí shì nán xiàng, shuǐ chū qí xià, xuán yá qiān rèn, zì shuǐ shàng jìng wàng jiàn. měi yǒu zhì shān lǐng zhě, bān mù cè zú ér xíng, mò zhī qí shuí. cūn rén luò dōu, xiǎo shí dào cǐ shì biān cǎi mì, jiàn yī xiān rén, zuò shí chuáng shàng jiàn dōu, níng zhǔ bù zhuǎn. dōu hái zhāo cūn rén zhòng wǎng, zé bù fù jiàn. xiāng rén jīn míng wéi xiān rén shì. yuán shān sōng yún: dōu sūn xī shàng cún. yí shuǐ yòu dōng yǔ wēn quán sān shuǐ hé. dà xī nán běi jiā àn, yǒu wēn quán duì zhù, xià nuǎn dōng rè, shàng cháng yǒu wù qì, yáng yí bǎi bìng, yù zhě duō yù. fù lǎo chuán cǐ quán xiān chū yán, yú jīn shuǐ yǒu yán qì. yí shuǐ yǒu yán shuǐ zhī míng, cǐ yì qí yī yě. yí shuǐ yòu dōng jìng hěn shān xiàn gù chéng nán, xiàn jí shān míng yě. mèng kāng yuē: yīn héng, chū yào cǎo. héng shān jīn shì yǐ yín wèi yīn yě, jiù wǔ líng zhī shǔ xiàn. nán yī lǐ jí qīng jiāng dōng zhù yǐ. nán duì zhǎng yáng xī. xī shuǐ xī nán qián xué, xué zài shè táng cūn dōng liù qī lǐ, gǔ zhōng yǒu shí xué, qīng quán kuì liú sān shí xǔ bù, fù rù xué, jí zhǎng yáng zhī yuán yě. shuǐ zhōng yǒu shén yú, dà zhě èr chǐ, xiǎo zhě yī chǐ. jū mín diào yú, shī chén suǒ xū duō shǎo, bài ér qǐng zhī, bài qì, tóu gōu ěr. dé yú guò shù zhě, shuǐ zhé bō yǒng, bào fēng zú qǐ, shù mù cuī shé. shuǐ cè shēng yì huā, lù rén yù zhāi zhě, jiē dāng xiān qǐng, bù dé zhé qǔ. shuǐ yuán dōng běi zhī fēng jǐng shān, huí qū yǒu yì shì, xué kǒu dà rú pén. yuán shān sōng yún: xià zé fēng chū, dōng zé fēng rù, chūn qiū fēn zé jìng. yú wǎng guān zhī, qí shí sì yuè zhōng, qù xué shù zhàng, xū yú hán piāo zú zhì, liù yuè zhōng, yóu bù kě dāng. wǎng rén yǒu dōng guò zhě, zhì lì xué zhōng, fēng xī zhī. jīng yuè hái bù yáng xī, dé qí lì, zé zhī qián tōng yǐ. qí shuǐ zhòng yuán xiǎn fā, běi liú zhù yú yí shuǐ. cǐ shuǐ qīng líng, shèn yú dà xī, zòng shǔ fú zhī chén, shàng wú néng zǎo qí jīn liú yě. xiàn běi shí yú lǐ, yǒu shén xué, píng jū wú shuǐ, shí yǒu kě zhě, chéng qǐ qǐng qǐ, zhé dé shuǐ. huò xì qiú zhě, shuǐ zhōng bù chū. xiàn dōng shí xǔ lǐ zhì píng lè cūn, yòu yǒu shí xué, chū qīng quán, zhōng yǒu qián lóng, měi zhì dà hàn, píng lè zuǒ jìn cūn jū, niǎn cǎo huì zhe xué zhōng. lóng nù, xū yú shuǐ chū, dàng qí cǎo huì, bàng cè zhī tián, jiē dé jiāo guàn. cóng píng lè shùn liú wǔ liù lǐ, dōng tíng cūn běi shān shén gāo jùn, shàng hé xià kōng, kōng qiào dōng xī guǎng èr zhàng xǔ, qǐ gāo rú wū, zhōng yǒu shí chuáng, shén zhěng dùn, bàng shēng yě jiǔ. rén wǎng qǐ zhě, shén xǔ, zé fēng chuī bié fēn, suí yǎn ér shū, bù dé guò yuè, bù yǎn ér shū, zhé xiōng. wǎng guān zhě qù shí tè píng, jì chù zì rán gōng sù yǐ.
东南过佷山县南,夷水自沙渠县入,水流浅狭,裁得通船。东径难留城南,城即山也。独立峻绝,西面上里余,得石穴。把火行百许步,得二大石碛,并立穴中,相去一丈,俗名阴阳石。阴石常湿,阳石常燥。每水旱不调,居民作威仪服饰,往入穴中,旱则鞭阴石,应时雨多,雨则鞭阳石,俄而天晴。相承所说,往往有效,但捉鞭者不寿,人颇恶之,故不为也。东北面又有石室,可容数百人。每乱,民人室避贼,无可攻理,因名难留城也,昔巴蛮有五姓,未有君长,俱事鬼神,乃共掷剑于石穴,约能中者奉以为君。巴氏子务相乃中之。又令各乘土舟,约浮者当以为君,惟务相独浮,因共立之,是为廪君。乃乘土舟,从夷水下,至盐阳。盐水有神女,谓廪君曰:此地广大,鱼盐所出,愿留共居。廪君不许,盐神暮辄来宿,旦化为虫,群飞蔽日,天地晦瞑,积十余日。廪君因伺便射杀之,天乃开明。廪君乘土舟,下及夷城。夷城石岸险曲,其水亦曲,廪君望之而叹,出崖为崩。廪君登之。上有平石,方二丈五尺,因立城其傍而居之,四姓臣之。死,精魂化而为白虎,故巴氏以虎饮人血,遂以人祀。盐水即夷水也。又有盐石,即阳石也。盛弘之以是推之,疑即廪君所射盐神处也。将知阴石,是对阳石立名矣。事既鸿古,难为明征。夷水又东径石室,在层岩之上。石室南向,水出其下,悬崖千仞,自水上径望见。每有陟山岭者,扳木侧足而行,莫知其谁。村人骆都,小时到此室边采蜜,见一仙人,坐石床上;见都,凝瞩不转。都还招村人重往,则不复见。乡人今名为仙人室。袁山松云:都孙息尚存。夷水又东与温泉三水合。大溪南北夹岸,有温泉对注,夏暖冬热,上常有雾气,疡痍百病,浴者多愈。父老传此泉先出盐,于今水有盐气。夷水有盐水之名,此亦其一也。夷水又东径佷山县故城南,县即山名也。孟康曰:音恒,出药草。恒山今世以银为音也,旧武陵之属县。南一里即清江东注矣。南对长杨溪。溪水西南潜穴,穴在射堂村东六七里,谷中有石穴,清泉溃流三十许步,复入穴,即长杨之源也。水中有神鱼,大者二尺,小者一尺。居民钓鱼,失陈所须多少,拜而请之,拜讫,投钩饵。得鱼过数者,水辄波涌,暴风卒起,树木摧折。水侧生异花,路人欲摘者,皆当先请,不得辄取。水源东北之风井山,回曲有异势,穴口大如盆。袁山松云:夏则风出,冬则风入,春秋分则静。余往观之,其时四月中,去穴数丈,须臾寒飘卒至,六月中,尤不可当。往人有冬过者,置笠穴中,风吸之。经月还步杨溪,得其笠,则知潜通矣。其水重源显发,北流注于夷水。此水清泠,甚于大溪,纵暑伏之辰,尚无能澡其津流也。县北十余里,有神穴,平居无水,时有渴者,诚启请乞,辄得水。或戏求者,水终不出。县东十许里至平乐村,又有石穴,出清泉,中有潜龙,每至大旱,平乐左近村居,辇草秽著穴中。龙怒,须臾水出,荡其草秽,傍侧之田,皆得浇灌。从平乐顺流五六里,东亭村北山甚高峻,上合下空,空窍东西广二丈许,起高如屋,中有石床,甚整顿,傍生野韭。人往乞者,神许,则风吹别分,随偃而输,不得过越,不偃而输,辄凶。往观者去时特平,暨处自然恭肃矣。
yòu dōng guò yí dào xiàn běi, yí shuǐ yòu dōng jìng hǔ tān, àn shí yǒu hǔ xiàng, gù yīn yǐ míng tān yě. yí shuǐ yòu dōng jìng fǔ lài, qí shí dà zhě rú fǔ, xiǎo zhě rú diāo dǒu, xíng sè luàn zhēn, wéi shí zhōng ěr. yí shuǐ yòu dōng běi, dān shuǐ zhù zhī. qí yuán bǎi lǐ, chū xī nán wàng zhōu shān, shān xíng sǒng jùn, fēng xiù shén gāo. dōng běi bái yán bì lì, xī nán xiǎo yǎn tōng xíng. dēng qí dǐng píng, kě yǒu sān mǔ xǔ, shàng yǒu gù chéng, chéng zhōng yǒu shuǐ, dēng chéng wàng jiàn yī zhōu zhī jìng, gù míng wàng zhōu shān, sú yǔ é, jīn míng wǔ zhōng shān. shān gēn dōng yǒu yǒng quán chéng xī, jí dān shuǐ suǒ fā yě. xià zhù dān shuǐ, yāo yīn yù yǔ, zhé yǒu chì qì, gù míng yuē dān shuǐ yǐ. dān shuǐ yòu jìng tíng xià, yǒu shí xué shén shēn, wèi cháng cè qí yuǎn jìn. xué zhōng biān fú, dà rú wū, duō dào xuán. xuán zhōng jì yuē: biān fú bǎi suì zhě dào xuán, dé ér fú zhī, shǐ rén shén xiān. xué kǒu yǒu quán, dōng wēn xià lěng, qiū zé rù cáng, chūn zé chū yóu. mín zhì qiū, lán duàn shuǐ kǒu, dé yú, dà zhě zhǎng sì wǔ chǐ, gǔ ruǎn ròu měi, yì yú yú yú. dān shuǐ yòu jìng qí xià, jī ér wèi yuān. yuān yǒu shén lóng, měi hàn, cūn rén yǐ ruì cǎo tóu yuān shàng liú, yú zé duō sǐ. lóng nù, dāng shí dà yǔ. dān shuǐ yòu dōng běi liú, liǎng àn shí shàng yǒu hǔ jī shén duō, huò shēn huò qiǎn, jiē xī chéng jiù zì rán, xián fēi rén gōng. dān shuǐ yòu běi zhù yú yí shuǐ, shuǐ sè qīng chè, yǔ dà xī tóng. yí shuǐ yòu dōng běi jìng yí dào xiàn běi ér dōng zhù.
又东过夷道县北,夷水又东径虎滩,岸石有虎像,故因以名滩也。夷水又东径釜濑,其石大者如釜,小者如刁斗,形色乱真,惟实中耳。夷水又东北,丹水注之。其源百里,出西南望州山,山形竦峻,峰秀甚高。东北白岩壁立,西南小演通行。登其顶平,可有三亩许,上有故城,城中有水,登城望见一州之境,故名望州山,俗语讹,今名武钟山。山根东有涌泉成溪,即丹水所发也。下注丹水,夭阴欲雨,辄有赤气,故名曰丹水矣。丹水又径亭下,有石穴甚深,未尝测其远近。穴中蝙蝠,大如乌,多倒悬。《玄中记》曰:蝙蝠百岁者倒悬,得而服之,使人神仙。穴口有泉,冬温夏冷,秋则入藏,春则出游。民至秋,阑断水口,得鱼,大者长四五尺,骨软肉美,异于余鱼。丹水又径其下,积而为渊。渊有神龙,每旱,村人以芮草投渊上流,鱼则多死。龙怒,当时大雨。丹水又东北流,两岸石上有虎迹甚多,或深或浅,皆悉成就自然,咸非人工。丹水又北注于夷水,水色清澈,与大溪同。夷水又东北径夷道县北而东注。
dōng rù yú jiāng. yí shuǐ yòu jìng yí dū běi, dōng rù dà jiāng, yǒu jīng wèi zhī bǐ, yì wèi zhī hěn shān běi xī. shuǐ suǒ jīng jiē shí shān, lüè wú tǔ àn. qí shuǐ xū yìng, fǔ shì yóu yú, rú chéng kōng yě. qiǎn chù duō wǔ sè shí, dōng xià jī sù fēi qīng, bàng duō mào mù kōng xiù, jìng yè tīng zhī, héng yǒu qīng xiǎng. bǎi niǎo xiáng qín, āi míng xiāng hè, xún tuí làng zhě, bù jué pí ér wàng guī yǐ.
东入于江。夷水又径宜都北,东入大江,有泾渭之比,亦谓之佷山北溪。水所经皆石山,略无土岸。其水虚映,俯视游鱼,如乘空也。浅处多五色石,冬夏激素飞清,傍多茂木空岫,静夜听之,恒有清响。百鸟翔禽,哀鸣相和,巡颓浪者,不觉疲而忘归矣。
yóu shuǐ chū wǔ líng càn líng xiàn xī jiè, xiàn yǒu bái shí shān, yóu shuǐ suǒ chū, dōng jìng qí xiàn xī, yǔ wéi shuǐ hé. shuǐ chū gāo chéng xiàn wéi shān, dōng jìng qí xiàn xià, dōng zhì càn líng xiàn, rù yóu shuǐ yě. dōng guò qí xiàn běi, xiàn zhì gù chéng, wáng mǎng gēng míng càn lù yě. liú bèi sūn fū rén, quán mèi yě. yòu gèng xiū zhī, qí chéng bèi yóu xiàng zé.
油水出武陵孱陵县西界,县有白石山,油水所出,东径其县西,与洈水合。水出高城县洈山,东径其县下,东至孱陵县,入油水也。东过其县北,县治故城,王莽更名孱陆也。刘备孙夫人,权妹也。又更修之,其城背油向泽。
yòu dōng běi rù yú jiāng.
又东北入于江。
yóu shuǐ zì càn líng xiàn zhī dōng běi, jìng gōng ān xiàn xī, yòu běi liú zhù yú dà jiāng. lǐ shuǐ chū wǔ líng chōng xiàn xī lì shān, dōng guò qí xiàn nán, lǐ shuǐ zì xiàn dōng jìng lín lǐ líng yáng èr xiàn gù jiè. shuǐ zhī nán àn, bái shí shuāng lì, jué zhuàng lèi rén, gāo gè sān shí zhàng, zhōu sì shí zhàng. gǔ lǎo chuán yán, xī chōng xiàn wèi yǔ líng yáng wèi bìng lùn fēng jìng, yīn xiāng shāng hài, huà ér wèi shí, dōng biāo líng yáng, xī jiē chōng xiàn. chōng xiàn fèi shěng, lín lǐ jí qí dì, xiàn jí chōng xiàn zhī gù zhì, lín cè lǐ shuǐ, gù wèi xiàn míng, jìn dà kāng sì nián zhì. lǐ shuǐ yòu dōng, rú shuǐ zhù zhī. shuǐ chū lóng rú shān, shuǐ sè qīng chè, lòu shí fēn shā. zhuāng xīn shuō chǔ xiāng wáng suǒ wèi yǐn rú xī zhī liú zhě yě. rú shuǐ dōng zhù lǐ shuǐ.
油水自孱陵县之东北,径公安县西,又北流注于大江。澧水出武陵充县西历山,东过其县南,澧水自县东径临澧、零阳二县故界。水之南岸,白石双立,厥状类人,高各三十丈,周四十丈。古老传言,昔充县尉与零阳尉并论封境,因相伤害,化而为石,东标零阳,西揭充县。充县废省,临澧即其地,县即充县之故治,临侧澧水,故为县名,晋大康四年置。澧水又东,茹水注之。水出龙茹山,水色清澈,漏石分沙。庄辛说楚襄王所谓饮茹溪之流者也。茹水东注澧水。
yòu dōng guò líng yáng xiàn zhī běi, lǐ shuǐ dōng yǔ wēn quán shuǐ huì. shuǐ fā běi shān shí xué zhōng, zhǎng sān shí zhàng, dōng xià fèi yǒng, cháng ruò tāng yān. wēn shuǐ nán liú zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng hé líng xī shuǐ, yuán nán chū líng yáng zhī shān, lì xī běi zhù lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, jiǔ dù shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū jiǔ dù shān, shān xià yǒu xī, yòu yǐ jiǔ dù wéi míng. shān shòu xián yǐn cǐ shuǐ, ér jìng yuè tā jīn, jiē bù yǐn zhī. jiǔ dù shuǐ běi jìng xiān rén lóu xià, bàng yǒu shí xíng jí fāng qiào, shì míng zhī wèi xiān lóu. shuǐ zì xià lì xī qū zhé, tòu yí qīng zhù. xíng zhě jiān guān, měi suǒ zhài sù, shān shuǐ zhī hào, gài yì yīn shì shēng yān. jiǔ dù shuǐ yòu běi liú, zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng lóu shuǐ rù yān. shuǐ yuán chū bā dōng jiè, dōng jìng tiān mén jùn lóu zhōng xiàn běi, yòu dōng jìng líng yáng xiàn, zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, jìng líng yáng xiàn nán, xiàn jí líng xī yǐ zhù chēng yǐ. lǐ shuǐ yòu jìng xiè yáng xiàn, yòu huì xiè shuǐ. shuǐ chū jiàn píng jùn, dōng jìng xiè yáng xiàn nán, jìn tài kāng zhōng zhì. xiè shuǐ yòu zuǒ hé huáng shuǐ, huáng shuǐ chū líng yáng xiàn xī, běi lián wū shān xī, chū xióng huáng, pō yǒu shén yì. cǎi cháng yǐ dōng yuè jì sì, záo shí shēn shù zhàng, fāng dé jiā huáng, gù xī shuǐ qǔ míng yān. huáng shuǐ běi liú zhù yú xiè shuǐ. xiè shuǐ yòu dōng zhù lǐ shuǐ, wèi zhī xiè kǒu. lǐ shuǐ yòu dōng jìng lǐ yáng xiàn nán, nán lín lǐ shuǐ, jìn tài kāng sì nián lì tiān mén jùn zhì yě. wú yǒng ān liù nián, wǔ líng jùn sōng liáng shān, gāo fēng gū sǒng, sù bì qiān xún, wàng zhī sháo tíng, yǒu shì xiāng lú. qí shān dòng kāi, xuán lǎng rú mén, gāo sān bǎi zhàng, guǎng èr bǎi zhàng, mén jiǎo shàng gè shēng yī zhú, dǎo chuí xià fú, wèi zhī tiān zhǒu. sūn xiū yǐ wéi jiā yàng, fēn wǔ líng, zhì tiān mén jùn. lǐ shuǐ yòu dōng lì céng bù shān, gāo xiù tè chū. shān xià yǒu qiào jiàn, quán liú suǒ fā, nán liú zhù yú lǐ shuǐ.
又东过零阳县之北,澧水东与温泉水会。水发北山石穴中,长三十丈,冬夏沸涌,常若汤焉。温水南流注于澧水。澧水又东合零溪水,源南出零阳之山,历溪北注澧水。澧水又东,九渡水注之。水南出九渡山,山下有溪,又以九渡为名。山兽咸饮此水,而径越他津,皆不饮之。九渡水北径仙人楼下,傍有石形极方峭,世名之为仙楼。水自下历溪曲折,透迤倾注。行者间关,每所寨溯,山、水之号,盖亦因事生焉。九渡水又北流,注于澧水。澧水又东娄水入焉。水源出巴东界,东径天门郡娄中县北,又东径零阳县,注于澧水。澧水又东,径零阳县南,县即零溪以著称矣。澧水又径渫阳县,右会渫水。水出建平郡,东径渫阳县南,晋太康中置。渫水又左合黄水,黄水出零阳县西,北连巫山溪,出雄黄,颇有神异。采常以冬月祭祀,凿石深数丈,方得佳黄,故溪水取名焉。黄水北流注于渫水。渫水又东注澧水,谓之渫口。澧水又东径澧阳县南,南临澧水,晋太康四年立天门郡治也。吴永安六年,武陵郡嵩梁山,高峰孤竦,素壁千寻,望之苕亭,有似香炉。其山洞开,玄朗如门,高三百丈,广二百丈,门角上各生一竹,倒垂下拂,谓之天帚。孙休以为嘉样,分武陵,置天门郡。澧水又东历层步山,高秀特出。山下有峭涧,泉流所发,南流注于澧水。
yòu dōng guò zuò táng xiàn běi.
又东过作唐县北。
zuò táng xiàn, hòu hàn fēn càn líng xiàn zhì. lǐ shuǐ rù xiàn, zuǒ hé cén shuǐ. shuǐ chū xī běi tiān mén jùn jiè, nán liú jìng cén píng tún, tún yè cén shuǐ, gài tián shù qiān qǐng. yòu dōng nán liú zhù yú lǐ shuǐ. lǐ shuǐ yòu dōng, dàn shuǐ chū yān. lǐ shuǐ yòu nán jìng gù jùn chéng dōng, dōng zhuǎn jìng zuò táng xiàn nán. lǐ shuǐ yòu dōng jìng nán ān xiàn nán, jìn tài kāng yuán nián fēn càn líng lì. dàn shuǐ zhù zhī. shuǐ shàng chéng lǐ shuǐ yú zuò táng xiàn, dōng jìng qí xiàn běi, yòu dōng zhù yú lǐ, wèi zhī dàn kǒu. wáng zhòng xuān zèng shì sūn zhàng shǐ shī yuē: yōu yōu dàn lǐ zhě yě. lǐ shuǐ yòu dōng, yǔ chì shā hú shuǐ huì, hú shuǐ běi tōng jiāng ér nán zhù lǐ, wèi zhī shā kǒu. lǐ shuǐ yòu dōng nán zhù yú chén shuǐ, yuē lǐ kǒu, gài qí zhī dú ěr. lí sāo yuē: yuán yǒu zhǐ xī lǐ yǒu lán.
作唐县,后汉分孱陵县置。澧水入县,左合涔水。水出西北天门郡界,南流径涔坪屯,屯堨涔水,溉田数千顷。又东南流注于澧水。澧水又东,澹水出焉。澧水又南径故郡城东,东转径作唐县南。澧水又东径南安县南,晋太康元年分孱陵立。澹水注之。水上承澧水于作唐县,东径其县北,又东注于澧,谓之澹口。王仲宣《赠士孙丈始诗》曰:悠悠澹澧者也。澧水又东,与赤沙湖水会,湖水北通江而南注澧,谓之沙口。澧水又东南注于沉水,曰澧口,盖其枝渎耳。《离骚》曰:沅有芷兮澧有兰。
yòu dōng zhì cháng shā xià juàn xiàn xī běi, dōng rù yú jiāng.
又东至长沙下隽县西北,东入于江。
lǐ shuǐ liú zhù yú dòng tíng hú, sú wèi zhī yuē lǐ jiāng kǒu yě. yuán shuǐ chū zāng kē qiě lán xiàn, wèi páng gōu shuǐ, yòu dōng zhì chán chéng xiàn, wèi yuán shuǐ.
澧水流注于洞庭湖,俗谓之曰澧江口也。沅水出牂柯且兰县,为旁沟水,又东至镡成县,为沅水。
dōng guò wú yáng xiàn, wú shuǐ chū gù qiě lán, nán liú zhì wú yáng gù xiàn. xiàn duì wú shuǐ, yīn yǐ shì xiàn. wú shuǐ yòu dōng nán rù yuán, wèi zhī wú kǒu. yuán shuǐ dōng jìng wú yáng xiàn, nán lín yùn shuǐ. shuǐ yuán chū dōng nán àn xǔ shān, xī běi jìng qí xiàn nán, liú zhù yú xióng xī. xióng xī nán dài yí shān, shān běn zài shuǐ běi, xī zhòng fēng yǔ, dàn ér shān yí shuǐ nán, gù shān yǐ yí wéi míng, gài yì cāng wú yù zhōu, dōng wǔ guài shān zhī lèi yě. xióng xī xià zhù yuán shuǐ. yuán shuǐ yòu dōng jìng chén yáng xiàn, xiàn yǒu lóng xī, shuǐ nán chū yú lóng jiào zhī shān, běi liú rù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, fǔ shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū fú yáng zhī shān, běi liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, yǔ xù xī hé, shuǐ chū wǔ líng jùn yì líng xiàn fū liáng shān, xī běi liú jìng yì líng xiàn, wáng mǎng zhī jiàn píng xiàn yě, zhì xù xī. qí chéng, liú bèi zhī zhǒng guī, mǎ liáng chū wǔ xī, suí fǔ mán yí, liáng lǜ zhū mán suǒ zhù yě. suǒ zhì xù xī, zuì wéi wò rǎng, liáng tián shù bǎi qǐng, tè yí dào, xiū zuò wú fèi. yòu xī běi rù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, hé shū shuǐ, shuǐ dǎo yuán jiāo xī, běi liú zhù yuán. yuán shuǐ yòu dōng jìng chén yáng xiàn nán, dōng hé chén shuǐ. shuǐ chū xiàn sān shān gǔ, dōng nán liú, dú mǔ shuǐ zhù zhī. shuǐ yuán nán chū lóng mén shān, lì dú mǔ xī, běi rù chén shuǐ. chén shuǐ yòu jìng qí xiàn běi, jiù zhì zài chén shuǐ zhī yáng, gù jí míng yān. chǔ cí suǒ wèi xī sù chén yáng zhě yě. wáng mǎng gēng míng huì tíng yǐ. chén shuǐ yòu yòu huì yuán shuǐ, míng zhī wèi chén xī kǒu. wǔ líng yǒu wǔ xī, wèi xióng xī xī wú xī yǒu xī, chén xī qí yī yān. jiā xī xī shì mán zuǒ suǒ jū, gù wèi cǐ mán wǔ xī mán yě. shuǐ yòu jìng yuán líng xiàn xī, yǒu wǔ xī, yuán chū wǔ shān, yǔ xī yáng fēn shān. shuǐ yuán shí shàng yǒu pán hù jī yóu cún yǐ. pán hù zhě, gāo xīn shì zhī chù gǒu yě, qí máo wǔ sè, gāo xīn shì huàn quǎn róng zhī bào, nǎi mù tiān xià yǒu néng dé quǎn róng zhī jiāng jūn wú jiāng jūn tóu zhě, qī yǐ shào nǚ. xià lìng zhī hòu, pán hù suì xíng wú jiāng jūn zhī shǒu yú què xià, dì dà xǐ, wèi zhī suǒ bào. nǚ wén zhī, yǐ wéi xìn bù kě wéi, qǐng xíng, nǎi yǐ pèi zhī, pán hù fù nǚ rù nán shān, shàng shí shì zhōng. suǒ chǔ xiǎn jué, rén jī bù zhì. dì bēi sī zhī, qiǎn shǐ bù dé jìn, jīng èr nián, shēng liù nán liù nǚ. pán hù sǐ, yīn zì xiāng fū qī. zhī jī mù pí, rǎn yǐ cǎo shí, hǎo wǔ sè yī, cái zhì jiē yǒu wěi. qí mǔ bái dì, cì yǐ míng shān. qí hòu zī màn, hào yuē mán yí. jīn wǔ líng jùn yí, jí pán hù zhī zhǒng luò yě. qí gǒu pí máo, dí sūn shì bǎo lù zhī. wǔ shuǐ nán liú zhù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, shī shuǐ zhù zhī. shuǐ nán chū shī shān, xī yuán yǒu yáng qī yá, yá sè chún sù, wàng tóng jī xuě. xià yǒu èr shí shì, xiān yǒu rén jū chǔ qí jiān. xì quán qīng liú, wàng chuān jìng zhù, gù bù kě dé yǐ yán yě. shī shuǐ běi liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng jìng yuán líng xiàn běi, hàn gù qǐng hóu wú yáng zhī yì yě. wáng mǎng gǎi yuē yuán lù. xiàn běi zhěn yuán shuǐ. yuán shuǐ yòu dōng jìng xiàn gù zhì běi, yí xiàn zhì. xiàn zhī jiù chéng zhì dū wèi fǔ. yīn gāng bàng ā, shì jǐn chuān lù, lín yuán duì yǒu, èr chuān zhī jiāo huì yě. yǒu shuǐ dǎo yuán yì zhōu bā jùn lín jiāng xiàn, gù wǔ líng zhī chōng xiàn xī yuán shān, dōng nán liú, zài wú yáng gù jù fǔ, yòu dōng jìng qiān líng gù xiàn jiè, yǔ xī xiāng xī hé, jí yán jiāng zhī zhī jīn, gēng shǐ zhī xià liú, wèi zhī xī xiāng xī kǒu. yǒu shuǐ yòu dōng jìng qiān líng xiàn gù chéng běi, wáng mǎng gēng míng yuē qiān lù yě. yǒu shuǐ dōng jìng yǒu yáng gù xiàn nán, xiàn gù xī líng yě. yǒu shuǐ yòu dōng jìng yuán líng xiàn běi, yòu dōng nán jìng pān chéng míng lěi xī, chéng míng tǎo wǔ xī mán, yíng jūn suǒ zhù yě. qí chéng kuà shān zhěn gǔ. xī shuǐ yòu nán zhù yuán shuǐ, hǎn yīn wèi zhī shòu shuǐ, qí shuǐ suǒ jué rù, míng yuē yǒu kǒu. yuán shuǐ yòu jìng dòu yīng míng chéng cè, yīng míng yǐ yuán jiā chū dài mán suǒ zhù yě. yuán shuǐ yòu dōng, xī shuǐ nán chū míng shān, shān shēn huí xiǎn, rén shòu zǔ jué, xī shuǐ běi xiè yuán chuān. yuán shuǐ yòu dōng, yǔ zhū yú xī shuǐ hé, shuǐ běi chū zhū yú shān, shān yǔ tiān mén jùn zhī lǐ yáng xiàn fēn lǐng, xī shuǐ nán liú huì yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng, yí shuǐ rù yān. shuǐ nán chū yí shān, běi liú zhù yuán. yí shān dōng jiē hú tóu shān, shān gāo yī bǎi lǐ, guǎng yuán sān bǎi lǐ. shān xià shuǐ jì, yǒu xīn xī hóu mǎ yuán zhēng wǔ xī mán tíng jūn chù, hú tóu jìng qū duō xiǎn, qí zhōng yū zhé qiān tān. yuán jiù hú tóu, xī xiào zǎo chéng, dào yù zhàng dú, zhōng méi yú cǐ. zhōng gōng huò bàng, xìn kě bēi yǐ! liú chéng zhī yuē: yuán shuǐ zì hú tóu zhī fēn, kuà sān shí sān dù, jìng jiāo zhǐ lóng biān xiàn dōng běi, rù yú hǎi. mài shuǐ xún liáng, nǎi fēi guān jiū, dàn gǔ rén xǔ yǐ chuán yí, liáo shū suǒ wén ěr.
东过无阳县,无水出故且兰,南流至无阳故县。县对无水,因以氏县。无水又东南入沅,谓之无口。沅水东径无阳县,南临运水。水源出东南岸许山,西北径其县南,流注于熊溪。熊溪南带移山,山本在水北,夕中风雨,旦而山移水南,故山以移为名,盖亦苍梧郁州,东武怪山之类也。熊溪下注沅水。沅水又东径辰阳县,县有龙溪,水南出于龙峤之山,北流入于沅。沅水又东,滏水注之。水南出扶阳之山,北流会于沅。沅水又东,与序溪合,水出武陵郡义陵县鄜梁山,西北流径义陵县,王莽之建平县也,治序溪。其城,刘备之种归,马良出五溪,绥抚蛮夷,良率诸蛮所筑也。所治序溪,最为沃壤,良田数百顷,特宜稻,修作无废。又西北入于沅。沅水又东,合淑水,水导源椒溪,北流注沅。沅水又东径辰阳县南,东合辰水。水出县三山谷,东南流,独母水注之。水源南出龙门山,历独母溪,北入辰水。辰水又径其县北,旧治在辰水之阳,故即名焉。《楚辞》所谓夕宿辰阳者也。王莽更名会亭矣。辰水又右会沅水,名之为辰溪口。武陵有五溪,谓雄溪、溪、无溪、酉溪,辰溪其一焉。夹溪悉是蛮左所居,故谓此蛮五溪蛮也。水又径沅陵县西,有武溪,源出武山,与西阳分山。水源石上有盘瓠迹犹存矣。盘瓠者,高辛氏之畜狗也,其毛五色,高辛氏患犬戎之暴,乃募天下有能得犬戎之将军吴将军头者,妻以少女。下令之后,盘瓠遂行吴将军之首于阙下,帝大喜,未知所报。女闻之,以为信不可违,请行,乃以配之,盘瓠负女入南山,上石室中。所处险绝,人迹不至。帝悲思之,遣使不得进,经二年,生六男六女。盘瓠死,因自相夫妻。织绩木皮,染以草实,好五色衣,裁制皆有尾。其母白帝,赐以名山。其后滋蔓,号曰蛮夷。今武陵郡夷,即盘瓠之种落也。其狗皮毛,嫡孙世宝录之。武水南流注于沅。沅水又东,施水注之。水南出施山,溪源有阳欺崖,崖色纯素,望同积雪。下有二石室,先有人居处其间。细泉轻流,望川竞注,故不可得以言也。施水北流会于沅。沅水又东径沅陵县北,汉故顷侯吴阳之邑也。王莽改曰沅陆。县北枕沅水。沅水又东径县故治北,移县治。县之旧城置都尉府。因冈傍阿,势尽川陆,临沅对酉,二川之交会也。酉水导源益州巴郡临江县,故武陵之充县西源山,东南流,在无阳故具甫,又东径迁陵故县界,与西乡溪合,即延江之枝津,更始之下流,谓之西乡溪口。酉水又东径迁陵县故城北,王莽更名曰迁陆也。酉水东径酉阳故县南,县故西陵也。酉水又东径沅陵县北,又东南径潘承明垒西,承明讨五溪蛮,营军所筑也。其城跨山枕谷。西水又南注沅水,阚駰谓之受水,其水所决入,名曰酉口。沅水又径窦应明城侧,应明以元嘉初代蛮所筑也。沅水又东,溪水南出茗山,山深回险,人兽阻绝,溪水北泻沅川。沅水又东,与诸鱼溪水合,水北出诸鱼山,山与天门郡之澧阳县分岭,溪水南流会于沅。沅水又东,夷水入焉。水南出夷山,北流注沅。夷山东接壶头山,山高一百里,广圆三百里。山下水际,有新息侯马援征武溪蛮停军处,壶头径曲多险,其中纡折千滩。援就壶头,希效早成,道遇瘴毒,终没于此。忠公获谤,信可悲矣!刘澄之曰:沅水自壶头枝分,跨三十三渡,径交趾龙编县东北,入于海。脉水寻梁,乃非关究,但古人许以传疑,聊书所闻耳。
yòu dōng běi guò lín yuán xiàn nán, lín yuán xiàn yǔ yuán nán xiàn fēn shuǐ. yuán nán xiàn xī yǒu yí wàng shān, gū sǒng zhōng liú, fú xiǎn sì jué, xī yǒu mán mín bì kòu jū zhī, gù wèi zhī yí wàng yě. nán yǒu yí wàng xī shuǐ, nán chū chóng shān, yuǎn zhù yuán. yuán shuǐ yòu dōng dé guān xià shān, dōng dài guān xī, xiè zhù yuán dú. yuán shuǐ yòu dōng lì lín yuán xiàn xī, wèi míng yuè chí bái bì wān. wān zhuàng bàn yuè, qīng tán jìng chè, shàng zé fēng lài kōng chuán, xià zé quán xiǎng bù duàn. xíng zhě mò bù yōng jí xī yóu, pái huái ài wán. yuán shuǐ yòu dōng, lì sān shí jiàn, dǐng zú jūn zhì, xiù ruò xuē chéng, qí cè mào zhú biàn juān, zhì kě wán yě. yòu dōng dài lǜ luó shān, lǜ luó méng, tuí yán lín shuǐ, shí diào zhǔ yú yǒng zhī shèng dì, qí dié xiǎng ruò zhōng yīn, xìn wèi shén xiān zhī suǒ jū. yuán shuǐ yòu dōng jìng píng shān xī, nán lín yuán shuǐ, hán sōng shàng yīn, qīng quán xià zhù, qī tuō zhě bù néng zì jué yú qí cè. yuán shuǐ yòu dōng jìng lín yuán xiàn nán, xiàn nán lín yuán shuǐ, yīn yǐ wéi míng, wáng mǎng gèng zhī yuē jiān yuán yě. xiàn nán yǒu jìn zhēng shì hàn shòu rén xí xuán zhī mù. míng, tài yuán zhōng chē wǔ zi lì. xiàn zhì wǔ líng jùn xià, běn chǔ zhī qián zhōng jùn yǐ. qín zhāo xiāng wáng èr shí liù nián, shǐ sī mǎ cuò yǐ lǒng shǔ jūn gōng chǔ, chǔ gē hàn běi yǔ qín, zhì sān shí nián, qín yòu qǔ chǔ wū qián jí jiāng nán dì, yǐ wéi qián zhōng jùn. hàn gāo zǔ èr nián, gē qián zhōng gù zhì wèi wǔ líng jùn, wáng mǎng gèng zhī yuē jiàn píng yě. nán duì yuán nán xiàn, hòu hàn jiàn wǔ zhōng suǒ zhì yě. xiàn zài yuán shuǐ zhī yīn, yīn yǐ yuán nán wéi míng. xiàn zhì gù chéng, xī mǎ yuán tǎo lín xiāng suǒ zhù yě. yuán shuǐ yòu dōng lì xiǎo wān, wèi zhī wǎng zhǔ. zhǔ dōng lǐ xǔ, biàn dé wǎng rén shān. shān xī dài xiū xī yī bǎi yú lǐ, mào zhú biàn juān, pī xī yīn zhǔ, cháng chuān jìng yǐn, yuǎn zhù yú yuán. yuán shuǐ yòu dōng rù lóng yáng xiàn, yǒu dàn shuǐ, chū hàn shòu xiàn xī yáng shān. nán liú dōng zhé, jìng qí xiàn nán. xiàn zhì suǒ chéng, jí suǒ xiàn zhī gù chéng yě. hàn shùn dì yáng jiā zhōng gǎi cóng jīn míng. hǎn yīn yǐ wéi xìng shuǐ suǒ chū, dōng rù yuán. ér shì shuǐ yòu dōng lì zhū hú, fāng nán zhù yuán, yì yuē jiàn shuǐ yě. shuǐ suǒ rù zhī chù, wèi zhī dǐng kǒu. yuán shuǐ yòu dōng lì lóng yáng xiàn zhī sì zhōu, zhōu zhǎng èr shí lǐ, wú dān yáng tài shǒu lǐ héng zhí gān yú qí shàng. lín sǐ, chì qí zǐ yuē: wú zhōu lǐ yǒu mù nú qiān tóu, bù zé yī shí, suì juàn qiān pǐ. tài shǐ gōng yuē: jiāng líng qiān shù jú, kě dāng fēng jūn. cǐ zhī wèi yǐ. wú mò, héng gān chéng, suì juàn qiān pǐ. jīn zhōu shàng yóu yǒu chén gēn yú niè, gài qí yí yě. yuán shuǐ yòu dōng jìng lóng yáng xiàn běi, chéng cè yuán shuǐ, yuán shuǐ yòu dōng hé shòu xī, nèi tōng dà xī kǒu, yǒu mù lián lǐ, gēn gè yī àn, ér líng kōng jiāo hé. qí shàng chéng zhū hú, xià zhù yuán shuǐ.
又东北过临沅县南,临沅县与沅南县分水。沅南县西有夷望山,孤竦中流,浮险四绝,昔有蛮民避寇居之,故谓之夷望也。南有夷望溪水,南出重山,远注沅。沅水又东得关下山,东带关溪,泻注沅渎。沅水又东历临沅县西,为明月池白壁湾。湾状半月,清潭镜澈,上则风籁空传,下则泉响不断。行者莫不拥楫嬉游,徘徊爱玩。沅水又东,历三石涧,鼎足均峙,秀若削成,其侧茂竹便娟,致可玩也。又东带绿萝山,绿萝蒙,颓岩临水,实钓渚渔咏之胜地,其迭响若钟音,信为神仙之所居。沅水又东径平山西,南临沅水,寒松上荫,清泉下注,栖托者不能自绝于其侧。沅水又东径临沅县南,县南临沅水,因以为名,王莽更之曰监沅也。县南有晋征士汉寿人袭玄之墓。铭,太元中车武子立。县治武陵郡下,本楚之黔中郡矣。秦昭襄王二十六年,使司马错以陇蜀军攻楚,楚割汉北与秦,至三十年,秦又取楚巫黔及江南地,以为黔中郡。汉高祖二年,割黔中故治为武陵郡,王莽更之曰建平也。南对沅南县,后汉建武中所置也。县在沅水之阴,因以沅南为名。县治故城,昔马援讨临乡所筑也。沅水又东历小湾,谓之枉渚。渚东里许,便得枉人山。山西带修溪一百余里,茂竹便娟,披溪荫渚,长川径引,远注于沅。沅水又东入龙阳县,有澹水,出汉寿县西杨山。南流东折,径其县南。县治索城,即索县之故城也。汉顺帝阳嘉中改从今名。阚駰以为兴水所出,东入沅。而是水又东历诸湖,方南注沅,亦曰渐水也。水所入之处,谓之鼎口。沅水又东历龙阳县之汜洲,洲长二十里,吴丹杨太守李衡植柑于其上。临死,敕其子曰:吾州里有木奴千头,不责衣食,岁绢千匹。太史公曰:江陵千树橘,可当封君。此之谓矣。吴末,衡柑成,岁绢千匹。今洲上犹有陈根余枿,盖其遗也。沅水又东径龙阳县北,城侧沅水,沅水又东合寿溪,内通大溪口,有木连理,根各一岸,而凌空交合。其上承诸湖,下注沅水。
yòu dōng zhì cháng shā xià juàn xiàn xī, běi rù yú jiāng.
又东至长沙下隽县西,北入于江。
yuán shuǐ xià zhù dòng tíng hú, fāng huì yú jiāng.
沅水下注洞庭湖,方会于江。
yuán shuǐ chū wǔ líng chán chéng xiàn běi jiè yuán shuǐ gǔ, shān hǎi jīng yuē: dǎo guò zhī shān, yuán shuǐ chū yān, ér nán liú zhù yú hǎi shì yě. nán zhì yù lín tán zhōng xiàn, yǔ lín shuǐ hé.
沅水出武陵镡成县北界沅水谷,《山海经》曰:祷过之山,沅水出焉,而南流注于海是也。南至郁林潭中县,与邻水合。
shuǐ chū wú yáng xiàn, xiàn gù chán chéng yě. jìn yì xī zhōng, gǎi cóng jīn míng. sú wèi zhī yí xī, xī shuǐ nán lì tán zhōng, zhù yú yín shuǐ.
水出无阳县,县故镡成也。晋义熙中,改从今名。俗谓之移溪,溪水南历潭中,注于泿水。
yòu dōng zhì cāng wú měng líng xiàn wèi yù xī, yòu dōng zhì gāo yào xiàn wèi dà shuǐ. yù shuǐ chū yù lín zhī ā lín xiàn, dōng jìng měng líng xiàn. měng líng xiàn zài guǎng xìn zhī xī nán, wáng mǎng zhī měng lù yě. yín shuǐ yú xiàn zuǒ hé yù xī, luàn liú jìng guǎng xìn xiàn, dì lǐ zhì cāng wú jùn zhì, wǔ dì yuán dǐng liù nián kāi. wáng mǎng zhī xīn guǎng jùn, xiàn yuē guǎng xìn tíng. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: yuán fēng wǔ nián, jiāo zhōu zì yíng bì xiàn yí zhì yú cǐ. jiàn ān shí liù nián, wú qiǎn lín huái bù zhì wèi jiāo zhōu cì shǐ, jiāng wǔ lì sì bǎi rén zhī jiāo zhōu, dào lù bù tōng. cāng wú tài shǒu cháng shā wú jù yōng zhòng wǔ qiān, zhì yǒu yí yú jù, xiān shǐ yú jù, jù yíng zhī yú líng líng, suì dé jìn zhōu. jù jì nà zhì, ér hòu yǒu huǐ, zhì yǐ bīng shǎo, kǒng bù cún lì. jù yǒu dū du qū jǐng, yǒng lüè yǔ jù tóng, shì wèi yòng. zhì è zhī, yīn shǐ rén qǐng jù, jù wǎng gào jǐng, wù yì zhì. zhì qǐng bù yǐ, jǐng yòu wǎng, nǎi yú tīng shì qián zhōng tíng jù zhǎn, yǐ shǒu xùn zhòng, jí cǐ yě. yù shuǐ yòu jìng gāo yào xiàn. jìn shū. dì lǐ zhì yuē: xiàn dōng qù jùn wǔ bǎi lǐ, cì shǐ xià bì dú, xǐ xiàn shuǐ jū yě. xiàn yǒu gǔ bēn tíng, guǎng xìn sū shī qī shǐ zhū, guǐ sòng yú jiāo zhōu cì shǐ hé chǎng chù, shì yǔ lí tíng nǚ guǐ tóng. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: bù zhì shā wú jù qū jǐng, shǐ yán zhōu chuán, hé bīng èr wàn, xià qǔ nán hǎi. cāng wú rén héng yì qián bó, sù jù bù wǔ, xìng jūn nì zhì yú cāng wú gāo yào xiá kǒu, liǎng jūn xiāng féng yú shì, suì jiāo zhàn, yì yǔ zhòng tóu shuǐ sǐ zhě, qiān yǒu yú rén.
又东至苍梧猛陵县为郁溪,又东至高要县为大水。郁水出郁林之阿林县,东径猛陵县。猛陵县在广信之西南,王莽之猛陆也。泿水于县左合郁溪,乱流径广信县,《地理志》苍梧郡治,武帝元鼎六年开。王莽之新广郡,县曰广信亭。王氏《交广春秋》曰:元封五年,交州自赢陛县移治于此。建安十六年,吴遣临淮步骘为交州刺史,将武吏四百人之交州,道路不通。苍梧太守长沙吴巨拥众五千,骘有疑于巨,先使渝巨,巨迎之于零陵,遂得进州。巨既纳骘,而后有悔,骘以兵少,恐不存立。巨有都督区景,勇略与巨同,士为用。骘恶之,阴使人请巨,巨往告景,勿诣骘。骘请不已,景又往,乃于厅事前中庭俱斩,以首徇众,即此也。郁水又径高要县。《晋书。地理志》曰:县东去郡五百里,刺史夏避毒,徙县水居也。县有鹄奔亭,广信苏施妻始珠,鬼讼于交州刺史何敞处,事与斄亭女鬼同。王氏《交广春秋》曰:步骘杀吴巨、区景,使严舟船,合兵二万,下取南海。苍梧人衡毅、钱博,宿巨部伍,兴军逆骘于苍梧高要峡口,两军相逢于是,遂交战,毅与众投水死者,千有余人。
yòu dōng zhì nán hǎi pān yú xiàn xī, fēn wéi èr: qí yī, nán rù yú hǎi.
又东至南海番禺县西,分为二:其一,南入于海。
yù shuǐ fèn yín nán zhù.
郁水分泿南注。
qí yī, yòu dōng guò xiàn dōng, nán rù yú hǎi.
其一,又东过县东,南入于海。
yín shuǐ dōng bié jìng pān yú, shān hǎi jīng wèi zhī bēn yú zhě yě. jiāo zhōu zhì zhōng hé pǔ yáo wén shì wèn yún: hé yǐ míng wéi pān yú? dá yuē: nán hǎi jùn xī zhì zài jīn zhōu chéng zhōng, yǔ pān yú xiàn lián jiē, jīn rù chéng dōng nán piān, yǒu shuǐ kēng líng, chéng yǐ qí shàng, wén cǐ xiàn rén míng zhī wèi fān shān. xiàn míng fān yǔ, tǎng wèi fān shān zhī yǔ yě. hàn shū suǒ wèi fú zāng kē, xià lí jīn, tóng huì pān yú, gài chéng sī shuǐ ér rù yuè yě. qín bìng tiān xià, lüè dìng yáng yuè, zhì dōng nán yī wèi, xī běi yī hòu, kāi nán hǎi yǐ zhé xǐ mín. zhì èr shì shí, nán hǎi wèi rèn xiāo zhào lóng chuān lìng zhào tuó yuē: wén chén shèng zuò luàn, háo jié pàn qín, wú yù qǐ bīng, zǔ jué xīn dào, pān yú fù xiǎn, kě yǐ wéi guó. huì bìng mián dǔ, wú rén yǔ yán, gù zhào gōng lái, gào yǐ dà móu. xiāo zú, tuó xíng nán hǎi wèi shì, zé jù guān mén shè shǒu, yǐ fǎ zhū qín suǒ zhì lì, yǐ qí dǎng wèi shǒu, zì lì wèi wáng. gāo dì dìng tiān xià, shǐ lù jiǎ jiù lì tuó wèi nán yuè wáng, pōu fú tōng shǐ. zhì wǔ dì yuán dǐng wǔ nián, qiǎn fú bō jiāng jūn lù bó dé děng gōng nán yuè wáng, wǔ shì jiǔ shí èr suì ér wáng. yǐ qí dì wèi nán hǎi cāng wú yù lín hé pǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn rì nán yě. jiàn ān zhōng, wú qiǎn bù zhì wèi jiāo zhōu, zhì dào nán hǎi jiàn tǔ dì xíng shì, guān wèi tuó jiù zhì chù, fù shān dài hǎi, bó chǎng miǎo mù, gāo zé sāng tǔ, xià zé wò yǎn, lín lù niǎo shòu, yú hé bù yǒu? hǎi guài yú biē, yuán tuó xiān è, zhēn guài yì wù, qiān zhǒng wàn lèi, bù kě shèng jì. tuó yīn gāng zuò tái, běi miàn cháo hàn, yuán jī qiān bù, zhí qiào bǎi zhàng, dǐng shàng sān mǔ, fù dào huí huán, wēi yí qū zhé, shuò wàng shēng bài, míng yuē cháo tái. qián hòu cì shǐ jùn shǒu, qiān chú xīn zhì, wèi cháng bù chéng chē shēng lǚ, yú yān xiāo yáo. zhì dēng gāo yuǎn wàng, dǔ jù hǎi zhī hào máng, guān yuán sǒu zhī yīn fù, nǎi yuē: sī chéng hǎi dǎo gāo yú zhī dì, yí wèi dū yì. jiàn ān èr shí èr nián, qiān zhōu pān yú, zhù lì chéng guō, suí hé bǎi yuè, suì yòng níng jí. jiāo zhōu zhì zhōng yáo wén shì wèn dá yún: cháo tái zài zhōu chéng dōng běi sān shí lǐ. péi yuān guǎng zhōu jì yuē: chéng běi yǒu wèi lún mù, mù hòu yǒu dà gāng, wèi zhī mǎ ān gāng. qín shí zhàn qì zhě yán, nán fāng yǒu tiān zǐ qì. shǐ huáng fā mín záo pò cǐ gāng, dì zhōng chū xuè, jīn záo chù yóu cún. yǐ zhuàng qǔ mù, gù gāng shòu jué chēng yān. wáng shì jiāo guǎng chūn qiū yuē: yuè wáng zhào tuó, shēng yǒu fèng zhì chēng fān zhī jié, sǐ yǒu mì ào shén mì zhī mù. tuó zhī zàng yě, yīn shān wèi fén, qí lǒng yíng kě wèi shē dà, zàng jī zhēn wán. wú shí, qiǎn shǐ fā jué qí mù, qiú suǒ guān jiù, záo shān pò shí, fèi rì sǔn lì, zú wú suǒ huò. tuó suī shē qián, shèn zhōng qí shēn, nǎi jīn hòu rén bù zhī qí chù, yǒu shì sōng qiáo qiān jǐng, mù shù gù wú suǒ cán yǐ. dèng dé míng nán kāng jì yuē: xī yǒu lú dān, shì zhōu wèi zhì zhōng, shǎo qī xiān shù, shàn jiě yún fēi. měi xī, zhé líng xū guī jiā, xiǎo zé hái zhōu. cháng yú yuán huì zhì cháo, bù jí cháo liè, huà wéi bái hú, zhì quē qián, huí xiáng yù xià, wēi yí yǐ shí zhì zhī, dé yì zhī lǚ, dān jīng hái jiù liè, nèi wài zuǒ yòu, mò bù hài yì. shí bù zhì wèi guǎng zhōu, yì shén è zhī, biàn yǐ zhuàng liè wén, suì zhì zhū miè. guǎng zhōu jì chēng wú píng, jìn téng xiū wéi cì shǐ, xiū xiāng rén yǔ xiū, xiā xū zhǎng yī chì, xiū zé yǐ wéi xū. qí rén nǎi zhì dōng hǎi, qǔ xiā xū, zhǎng sì chì, sù sòng shì xiū, xiū shǐ fú xiè, hòu wèi qiǎn. qí yī shuǐ nán rù zhě, yù chuān fēn pài, jìng sì huì rù hǎi yě. qí yī jí chuān dōng bié jìng pān yú chéng xià, hàn shū suǒ wèi fú zāng kē xià lí jīn, tóng huì pān yú, gài chéng sī shuǐ ér rù yú yuè yě. yín shuǐ yòu dōng jìng huái huà xiàn, rù yú hǎi. shuǐ yǒu yú. péi yuān guǎng zhōu jì yuē: yú zhǎng èr zhàng, dà shù wéi, pí jiē lǜ wù. shēng zǐ, zi xiǎo suí mǔ shí, jīng zé hái rù mǔ fù. wú lù. dì lǐ zhì yuē: yú zǐ cháo suǒ shí, mù rù mǔ fù. nán yuè zhì yuē: mù cóng qí rù, dàn cóng kǒu chū. fù lǐ liǎng dòng, cháng zhù shuǐ yǐ yǎng zǐ. cháng róng èr zi, liǎng zé sì yān.
泿水东别径番禺,《山海经》谓之贲禺者也。交州治中合浦姚文式问云:何以名为番禺?答曰:南海郡昔治在今州城中,与番禺县连接,今入城东南偏,有水坑陵,城倚其上,闻此县人名之为番山。县名番禹,傥谓番山之禹也。《汉书》所谓浮牂柯,下离津,同会番禺,盖乘斯水而入越也。秦并天下,略定扬越,置东南一尉,西北一候,开南海以谪徙民。至二世时,南海尉任嚣召龙川令赵佗曰:闻陈胜作乱,豪桀叛秦,吾欲起兵,阻绝新道,番禺负险,可以为国。会病绵笃,无人与言,故召公来,告以大谋。嚣卒,佗行南海尉事,则拒关门设守,以法诛秦所置吏,以其党为守,自立为王。高帝定天下,使陆贾就立佗为南越王,剖符通使。至武帝元鼎五年,遣伏波将军路博德等攻南越王,五世九十二岁而亡。以其地为南海、苍梧、郁林、合浦、交趾、九真、日南也。建安中,吴遣步骘为交州,骘到南海见土地形势,观尉佗旧治处,负山带海,博敞渺目,高则桑土,下则沃衍,林麓鸟兽,于何不有?海怪鱼鳖,鼋鼍鲜鳄,珍怪异物,千种万类,不可胜记。佗因冈作台,北面朝汉,圆基千步,直峭百丈,顶上三亩,复道回环,逶迤曲折,朔望升拜,名曰朝台。前后刺史、郡守,迁除新至,未尝不乘车升履,于焉逍遥。骘登高远望,睹巨海之浩茫,观原薮之殷阜,乃曰:斯诚海岛膏腴之地,宜为都邑。建安二十二年,迁州番禺,筑立城郭,绥和百越,遂用宁集。交州治中姚文式《问答》云:朝台在州城东北三十里。裴渊《广州记》曰:城北有尉伦墓,墓后有大冈,谓之马鞍冈。秦时占气者言,南方有天子气。始皇发民凿破此冈,地中出血,今凿处犹存。以状取目,故冈受厥称焉。王氏《交广春秋》曰:越王赵佗,生有奉制称藩之节,死有秘奥神密之墓。佗之葬也,因山为坟,其垅茔可谓奢大,葬积珍玩。吴时,遣使发掘其墓,求索棺柩,凿山破石,费日损力,卒无所获。佗虽奢潜,慎终其身,乃今后人不知其处,有似松、乔迁景,牧竖固无所残矣。邓德明《南康记》曰:昔有卢耽,仕州为治中,少栖仙术,善解云飞。每夕,辄凌虚归家,晓则还州。尝于元会至朝,不及朝列,化为白鹄,至阙前,回翔欲下,威仪以石掷之,得一只履,耽惊还就列,内外左右,莫不骇异。时步骘为广州,意甚恶之,便以状列闻,遂至诛灭。《广州记》称吴平,晋滕修为刺史,修乡人语修,虾须长一赤,修责以为虚。其人乃至东海,取虾须,长四赤,速送示修,修始服谢,厚为遣。其一水南入者,郁川分派,径四会入海也。其一即川东别径番禺城下,《汉书》所谓浮牂柯、下离津,同会番禺,盖乘斯水而入于越也。泿水又东径怀化县,入于海。水有鱼。裴渊《广州记》曰:鱼长二丈,大数围,皮皆鑢物。生子,子小随母食,惊则还入母腹。《吴录。地理志》曰:鱼子朝索食,暮入母腹。《南越志》曰:暮从脐入,旦从口出。腹里两洞,肠贮水以养子。肠容二子,两则四焉。
qí yú shuǐ yòu dōng zhì lóng chuān wèi niè shuǐ, qū běi rù yuán shuǐ.
其余水又东至龙川为涅水,屈北入员水。
yín shuǐ zhī jīn yǎn zhù, zì pān yú dōng lì zēng chéng xiàn. nán yuè zhì yuē: xiàn duō., shān jī yě. guāng cǎi xiān míng, wǔ sè xuàn yào, lì jù shàn dòu, shì yǐ jiā jī dòu zhī, zé kě qín yě. yòu jìng bó luó xiàn xī jiè lóng chuān, zuǒ sī suǒ wèi mù lóng chuān ér dài jiōng zhě yě. zhào tuó chéng cǐ xiàn ér kuà jù nán yuè yǐ. yuán shuǐ yòu dōng nán yī qiān wǔ bǎi lǐ, rù nán hǎi.
泿水枝津衍注,自番禺东历增城县。《南越志》曰:县多。,山鸡也。光采鲜明,五色炫耀,利距善斗,世以家鸡斗之,则可擒也。又径博罗县西界龙川,左思所谓目龙川而带坰者也。赵佗乘此县而跨据南越矣。员水又东南一千五百里,入南海。
dōng lì jiē yáng xiàn, wáng mǎng zhī nán hǎi tíng, ér zhù yú hǎi yě.
东历揭阳县,王莽之南海亭,而注于海也。