fén shuǐ chū tài yuán fén yáng xiàn běi guǎn cén shān.
汾水出太原汾陽縣北管涔山。

shān hǎi jīng yuē: běi cì èr jīng zhī shǒu, zài hé zhī dōng, qí shǒu zhěn fén, yuē guǎn cén zhī shān, qí shàng wú mù, ér xià duō yù, fén shuǐ chū yān, xī liú zhù yú hé. shí sān zhōu zhì yuē: chū wǔ zhōu zhī yān jīng shān. yì guǎn cén zhī yì míng yě. qí shān zhòng fù xiū yán, yǒu cǎo wú mù, quán yuán dǎo yú nán lù zhī xià, gài zhì shuǐ méng liú ěr. yòu xī nán, jiā àn lián shān, lián fēng jiē shì. liú yuān zú zi yào cháng yǐn bì yú guǎn cén zhī shān, yè zhōng hū yǒu èr tóng zǐ rù, guì yuē: guǎn cén wáng shǐ xiǎo chén fèng yè zhào huáng dì. xiàn jiàn yī kǒu, zhì qián, zài bài ér qù. yǐ zhú shì zhī, jiàn zhǎng èr chǐ, guāng zé fēi cháng, bèi yǒu míng yuē: shén jiàn yù, chú zhòng dú. yào suì fú zhī, jiàn suí shí biàn wèi wǔ sè yě. hòu yào suì wèi hú wáng yǐ. fén shuǐ yòu nán, yǔ dōng xī wēn xī hé. shuǐ chū zuǒ yòu jìn xī, shēng liú yì zhù, shuǐ shàng zá shù jiāo yīn, yún chuí yān jiē. zì shì shuǐ liú tán zhǎng, bō xiāng zhuǎn fàn. yòu nán jìng yī chéng dōng. píng yōng jī shí, cè zhěn fén shuǐ, sú wèi zhī dài chéng. yòu nán chū èr chéng jiān. qí chéng jiǎo yǐ, yì zhěn fén liú, shì wèi zhī hóu mò gān chéng. gài yǔ chū róng fāng, chuán hū shī shí yě. fén shuǐ yòu nán jìng fén yáng xiàn gù chéng dōng, chuān tǔ kuān píng, huán shān yí shuǐ. dì lǐ zhì yuē: fén shuǐ chū fén yáng xiàn běi shān, xī nán liú zhě yě. hàn gāo dì shí yī nián, fēng jìn qiáng wèi hóu guó, hòu lì tún nóng, jī sù zài sī, wèi zhī yáng cháng cāng. shān yǒu yáng cháng bǎn, zài jìn yáng xī běi, shí dèng yíng xíng, ruò yáng cháng yān, gù cāng bǎn qǔ míng yǐ. hàn yǒng píng zhōng, zhì hū tuó shí jiù hé. àn sī mǎ biāo hòu hàn jùn guó zhì, cháng shān nán xíng táng xiàn yǒu shí jiù gǔ, gài zī chéng hū tuó zhī shuǐ, zhuǎn shān dōng zhī cáo, zì dōu lǜ zhì yáng cháng cāng, jiāng píng fén shuǐ yǐ cáo tài yuán. yòng shí qín jìn, kǔ yì lián nián, zhuǎn yùn suǒ jīng, fán sān bǎi bā shí jiǔ ài, sǐ zhě wú suàn. bài dèng xùn wèi yè zhě, jiān hù shuǐ gōng. xùn yǐn kuò zhī qí nán, lì jù yán sù zōng, sù zōng cóng zhī, quán huó shù qiān rén. hé xī dèng hòu zhī lì, shū fù gāi yǐ wèi xùn jī shàn suǒ zhì yě. yáng cháng jí cǐ cāng yě. yòu nán jìng xiù róng chéng dōng. wèi tǔ dì jì yuē: xiù róng, hú rén xǐ jū zhī, lì xiù róng hù jūn zhì. dōng qù fén shuǐ liù shí lǐ. nán yǔ suān shuǐ hé, shuǐ yuán xī chū shǎo yáng zhī shān, dōng nán liú zhù yú fén shuǐ. fén shuǐ yòu nán chū shān, dōng nán liú, luò yīn shuǐ zhù zhī. shuǐ chū xīn xìng jùn, xī liú jìng luò yīn chéng běi, yòu xī jìng yú xiàn gù chéng nán. chūn qiū zuǒ chuán zhāo gōng èr shí bā nián, fēn qí shì qī xiàn wèi dài fū zhī yì, yǐ yú bǐng wèi yú dài fū. luò yīn shuǐ yòu xī, jìng láng mèng xiàn gù chéng nán. wáng mǎng zhī láng diào yě. zuǒ yòu jiā jiàn yōu shēn, nán miàn dà hè, sú wèi zhī láng mǎ jiàn, jiù duàn jiàn wèi chéng, yǒu nán běi mén, mén yīn gù bì shàng zài. luò yīn shuǐ yòu xī nán jìng yáng qū chéng běi. wèi tǔ dì jì yuē: yáng qū, hú jì jū tài yuán jiè, zhì yáng qū hù jūn zhì. qí shuǐ xī nán liú, zhù yú fén shuǐ. fén shuǐ yòu nán jìng yáng qū chéng xī nán zhù yě.
《山海經》曰：《北次二經》之首，在河之東，其首枕汾，曰管涔之山，其上無木，而下多玉，汾水出焉，西流注於河。《十三州志》曰：出武州之燕京山。亦管涔之異名也。其山重阜修岩，有草無木，泉源導於南麓之下，蓋稚水蒙流耳。又西南，夾岸連山，聯峰接勢。劉淵族子曜嘗隱避於管涔之山，夜中忽有二童子入，跪曰：管涔王使小臣奉謁趙皇帝。獻劍一口，置前，再拜而去。以燭視之，劍長二尺，光澤非常，背有銘曰：神劍御，除眾毒。曜遂服之，劍隨時變為五色也。後曜遂為胡王矣。汾水又南，與東、西溫溪合。水出左右近溪，聲流翼注，水上雜樹交蔭，雲垂煙接。自是水流潭漲，波襄轉泛。又南徑一城東。憑墉積石，側枕汾水，俗謂之代城。又南出二城間。其城角倚，翼枕汾流，世謂之侯莫干城。蓋語出戎方，傳呼失實也。汾水又南徑汾陽縣故城東，川土寬平，峘山夷水。《地理志》曰：汾水出汾陽縣北山，西南流者也。漢高帝十一年，封靳強為侯國，後立屯農，積粟在斯，謂之羊腸倉。山有羊腸坂，在晉陽西北，石隥縈行，若羊腸焉，故倉坂取名矣。漢永平中，治呼沱、石臼河。案司馬彪《後漢郡國志》，常山南行唐縣有石臼谷，蓋資承呼沱之水，轉山東之漕，自都慮至羊腸倉，將憑汾水以漕太原。用實秦、晉，苦役連年，轉運所經，凡三百八十九隘，死者無算。拜鄧訓為謁者，監護水功。訓隱括知其難，立具言肅宗，肅宗從之，全活數千人。和熹鄧後之立，叔父陔以為訓積善所致也。羊腸即此倉也。又南徑秀容城東。《魏土地記》曰：秀容，胡人徙居之，立秀容護軍治。東去汾水六十里。南與酸水合，水源西出少陽之山，東南流注於汾水。汾水又南出山，東南流，洛陰水注之。水出新興郡，西流徑洛陰城北，又西徑盂縣故城南。《春秋左傳》昭公二十八年，分祁氏七縣為大夫之邑，以盂丙為盂大夫。洛陰水又西，徑狼孟縣故城南。王莽之狼調也。左右夾澗幽深，南面大壑，俗謂之狼馬澗，舊斷澗為城，有南、北門，門闉故壁尚在。洛陰水又西南徑陽曲城北。《魏土地記》曰：陽曲，胡寄居太原界，置陽曲護軍治。其水西南流，注於汾水。汾水又南徑陽曲城西南注也。

dōng nán guò jìn yáng xiàn dōng, jìn shuǐ cóng xiàn nán dōng liú zhù zhī.
東南過晉陽縣東，晉水從縣南東流注之。

tài yuán jùn zhì jìn yáng chéng. qín zhuāng xiāng wáng sān nián lì. shàng shū suǒ wèi jì xiū tài yuán zhě yě. chūn qiū shuō tí cí yuē: gāo píng yuē tài yuán. yuán, duān yě, píng ér yǒu dù. guǎng yǎ yuē: dà lǔ, tài yuán yě. shì míng yuē: dì bù shēng wù yuē lǔ. lǔ, lú yě. gǔ liáng chuán yuē: zhōng guó yuē tài yuán, yí dí yuē tài lǔ. shàng shū dà chuán yuē: dōng yuán dǐ píng, dà ér gāo píng zhě wèi zhī tài yuán, jùn qǔ chēng yān. wèi tǔ dì jì yuē: chéng dōng yǒu fén shuǐ nán liú, shuǐ dōng yǒu jìn shǐ chí jié dū du bīng zhōu zhū jūn shì zhèn běi jiāng jūn tài yuán chéng wáng zhī bēi. shuǐ shàng jiù yǒu liáng, qīng píng yǔn yú liáng xià, yù ràng sǐ yú jīn cè, yì xiāng zi jiě yī zhī suǒ zài yě. fén shuǐ xī jìng jìn yáng chéng nán. jiù yǒu jiè zǐ tuī cí, cí qián yǒu bēi, miào yǔ qīng tuí, wéi dān bēi dú cún yǐ. jīn wén zì bō luò, wú kě xún yě.
太原郡治晉陽城。秦莊襄王三年立。《尚書》所謂既修太原者也。《春秋說題辭》曰：高平曰太原。原，端也，平而有度。《廣雅》曰：大鹵，太原也。《釋名》曰：地不生物曰鹵。鹵，罏也。《穀梁傳》曰：中國曰太原，夷狄曰太鹵。《尚書大傳》曰：東原底平，大而高平者謂之太原，郡取稱焉。《魏土地記》曰：城東有汾水南流，水東有晉使持節、都督并州諸軍事、鎮北將軍太原成王之碑。水上舊有梁，青荓殞於梁下，豫讓死於津側，亦襄子解衣之所在也。汾水西徑晉陽城南。舊有介子推詞，祠前有碑，廟宇傾頹，惟單碑獨存矣。今文字剝落，無可尋也。

yòu nán, dòng guò shuǐ cóng dōng lái zhù zhī. fén shuǐ yòu nán jìng gěng yáng xiàn gù chéng dōng. gù yú cì zhī gěng yáng xiāng yě. wèi xiàn zi yǐ yì dài fū wèi wù yě. jīng xiāng fán yuē: gěng yáng, jìn yì yě. jīn tài yuán jìn yáng xiàn nán liù shí lǐ yú cì jiè yǒu gěng yáng chéng. fén shuǐ yòu nán, jí dòng guò shuǐ huì zhě yě.
又南，洞過水從東來注之。汾水又南徑梗陽縣故城東。故榆次之梗陽鄉也。魏獻子以邑大夫魏戊也。京相璠曰：梗陽，晉邑也。今太原晉陽縣南六十里榆次界有梗陽城。汾水又南，即洞過水會者也。

yòu nán guò dà líng xiàn dōng, xī zhào wǔ líng wáng yóu dà líng, mèng chù nǚ gǔ qín ér gē, xiǎng jiàn qí rén, wú guǎng jìn mèng yáo yān, jí yú cǐ xiàn yě. wáng mǎng gǎi yuē dà níng yǐ. fén shuǐ yú xiàn zuǒ yí wèi wū zé. guǎng yǎ yuē: shuǐ zì fén chū wèi fén bēi. qí bēi dōng xī sì lǐ, nán běi shí yú lǐ, bēi nán jiē wū. dì lǐ zhì yuē: jiǔ zé zài běi, bīng zhōu sǒu yě. lǚ shì chūn qiū wèi zhī dà lù. yòu míng zhī yuē ōu tì zhī zé, sú wèi zhī wū chéng pō. xǔ shèn shuō wén yuē: yān shuǐ chū xī hé zhōng yáng xiàn běi shā, nán rù hé. jí cǐ shuǐ yě. yān shuǐ yòu huì yīng hóu zhī shuǐ, shān hǎi jīng chēng yè lì zhī shān, yīng hóu zhī shuǐ chū yú qí yīn, běi liú zhù yú sì shuǐ. shuǐ chū sì shān, qí shuǐ shū yuán gòng shě, zhù yú yīng hóu zhī shuǐ, luàn liú jìng zhōng dōu xiàn nán, sú yòu wèi zhī zhōng dōu shuǐ, hóu jiǎ shuǐ zhù zhī. shuǐ fā yuán qí xiàn hú jiǎ shān, yǒu zhǎng bǎn, wèi zhī hú jiǎ lǐng, jí liú xīn suì chū fù suǒ wèi yuè hóu jiǎ ér zhǎng qū zhě yě. cài yōng yuē: hóu jiǎ, yì yì míng yě, zài qí xiàn. hóu jiǎ shuǐ yòu xī běi lì yí suì jiāo, jìng tài gǔ, wèi zhī tài gǔ shuǐ. chū gǔ xī běi liú, jìng qí xiàn gù chéng nán, zì xiàn lián yán, xī jiē wū zé, shì wèi qí sǒu yě. jí ěr yǎ suǒ wèi zhāo yú qí yǐ. jiǎ xīn yì yě. xīn mào chǒu, qī bù wèi yán, yǔ zhī rú gāo shè zhì, shuāng zhōng zhī zé xiào yě. wáng mǎng zhī shì xiàn yě. yòu xī jìng jīng líng xiàn gù chéng běi. wáng mǎng gēng míng yuē zhì chéng yǐ. yú chūn qiū wèi jiǔ yuán zhī dì yě. gù guó yǔ yuē: zhào wén zi yǔ shū xiàng yóu yú jiǔ yuán, yuē: sǐ zhě ruò kě zuò yě, wú shuí yǔ guī? shū xiàng yuē: qí yáng zi hū? wén zǐ yuē: fū yáng zi xíng bìng zhí yú jìn guó, bù miǎn qí shēn, zhì bù zú chēng. shū xiàng yuē: qí jiù fàn hū? wén zǐ yuē: fū jiù fàn jiàn lì bù gù qí jūn, rén bù zú chēng. wú qí suí huì hū? nà jiàn bù wàng qí shī, yán shēn bù shī qí yǒu, shì jūn bù yuán ér jìn, bù ā ér tuì. qí gù jīng shàng cún. hàn xìng, zēng líng yú qí xià, gù yuē jīng líng yān. hóu jiǎ shuǐ yòu xī běi jìng zhōng dōu xiàn gù chéng nán, chéng lín jì shuǐ méi. chūn qiū zhāo gōng èr nián, jìn hóu zhí chén wú yǔ yú zhōng dōu zhě yě. hàn wén dì wèi dài wáng, dōu cǐ. wǔ dì yuán fēng sì nián, shàng xìng zhōng dōu gōng, diàn shàng jiàn guāng, shè zhōng dōu sǐ zuì yǐ xià. hóu jiǎ shuǐ yòu xī, hé yú yīng hóu zhī shuǐ, jìng wū xiàn gù chéng nán, jìn dài fū sī mǎ mí móu zhī yì yě. wèi zhī wū shuǐ, sú yì yuē lǜ shuǐ. lǜ wū shēng xiāng jìn, gù yīn biàn yān. yòu xī běi rù wū bēi, ér guī yú fén liú yǐ.
又南過大陵縣東，昔趙武靈王游大陵，夢處女鼓琴而歌，想見其人，吳廣進孟姚焉，即於此縣也。王莽改曰大寧矣。汾水於縣左迤為鄔澤。《廣雅》曰：水自汾出為汾陂。其陂東西四里，南北十餘里，陂南接鄔。《地理志》曰：九澤在北，并州藪也。《呂氏春秋》謂之大陸。又名之曰漚洟之澤，俗渭之鄔城泊。許慎《說文》曰：漹水出西河中陽縣北沙，南入河。即此水也。漹水又會嬰侯之水，《山海經》稱謁戾之山，嬰侯之水出於其陰，北流注於祀水。水出祀山，其水殊源共舍，注於嬰侯之水，亂流徑中都縣南，俗又謂之中都水，侯甲水注之。水發源祁縣胡甲山，有長坂，謂之胡甲嶺，即劉歆《遂初賦》所謂越侯甲而長驅者也。蔡邕曰：侯甲，亦邑名也，在祁縣。侯甲水又西北歷宜歲郊，徑太谷，謂之太谷水。出谷西北流，徑祁縣故城南，自縣連延，西接鄔澤，是為祁藪也。即《爾雅》所謂昭余祁矣。賈辛邑也。辛貌丑，妻不為言，與之如皋射雉，雙中之則笑也。王莽之示縣也。又西徑京陵縣故城北。王莽更名曰致城矣。於《春秋》為九原之地也。故《國語》曰：趙文子與叔向游於九原，曰：死者若可作也，吾誰與歸？叔向曰：其陽子乎？文子曰：夫陽子行並植於晉國，不免其身，智不足稱。叔向曰：其舅犯乎？文子曰：夫舅犯見利不顧其君，仁不足稱。吾其隨會乎？納諫不忘其師，言身不失其友，事君不援而進，不阿而退。其故京尚存。漢興，增陵於其下，故曰京陵焉。侯甲水又西北徑中都縣故城南，城臨際水湄。《春秋》昭公二年，晉侯執陳無宇於中都者也。漢文帝為代王，都此。武帝元封四年，上幸中都宮，殿上見光，赦中都死罪以下。侯甲水又西，合於嬰侯之水，徑鄔縣故城南，晉大夫司馬彌牟之邑也。謂之鄔水，俗亦曰慮水。慮、鄔聲相近，故因變焉。又西北入鄔陂，而歸於汾流矣。

yòu nán guò píng táo xiàn dōng, wén shuǐ cóng xī lái liú zhù zhī.
又南過平陶縣東，文水從西來流注之。

fén shuǐ yòu nán yǔ shí tóng shuǐ hé, jí mián shuǐ yě. shuǐ chū jiè xiū xiàn zhī mián shān, běi liú jìng shí tóng sì xī. jí jiè zǐ tuī zhī cí yě. xī zi tuī táo jìn wén gōng zhī shǎng, ér yǐn yú mián shàng zhī shān yě. jìn wén gōng qiú zhī bù dé, nǎi fēng mián wèi jiè zǐ tuī tián. yuē: yǐ zhì wú guò, qiě jīng shàn rén. yīn míng sī shān wèi jiè shān. gù yuán shān sōng jùn guó zhì yuē: jiè xiū xiàn yǒu jiè shān mián shàng jù zi tuī miào. wáng sù sàng fú yào jì yuē: xī lǔ āi gōng zǔ zài qí fù, kǒng zǐ wèn yuē: níng shè guì shù hū? āi gōng yuē: bù yě. guì shù zhě, qǐ yú jiè zǐ tuī. zi tuī, jìn zhī rén yě. wén gōng yǒu nèi nán, chū guó zhī dí, zi tuī suí qí xíng, gē ròu yǐ xù jūn liáng. hòu wén gōng fù guó, hū wàng zi tuī, zi tuī fèng chàng ér gē, wén gōng shǐ wù, dāng shòu jué lù. zi tuī bēn jiè shān, bào mù ér shāo sǐ, guó rén zàng zhī, kǒng qí shén hún yǔn yú dì, gù zuò guì shù wèi. wú fù shēng yú gōng diàn, sǐ yú zhěn xí, hé yòng guì shù wèi? yú àn fū zǐ shàng fēi fán yú sòng zàng, ān néng wèn guì shù wèi lǐ hū? wáng sù cǐ zhèng, jìn yú wū yǐ. shí tóng shuǐ yòu xī liú zhù yú fén shuǐ. fén shuǐ yòu xī nán jìng jiè xiū xiàn gù chéng xī, wáng mǎng gēng míng zhī yuē jiè měi yǐ. chéng dōng yǒu zhēng shì guō lín zōng sòng zǐ jùn èr bēi. sòng chōng yǐ yǒu dào sī tú zhēng, lín zōng xiàn rén yě. pì sī tú, jǔ tài wèi, yǐ jí cí. qí bēi wén yún: jiāng dǎo hóng yá zhī xiá jī, shào cháo yóu zhī yì guǐ, xiáng qū wài yǐ shū yì, chāo tiān qú yǐ gāo zhì, bǐng mìng bù róng, xiǎng nián sì shí yǒu èr, jiàn níng èr nián zhēng yuè dīng hài zú. fán wǒ sì fāng tóng hào zhī rén, yǒng huái āi tòng, nǎi shù bēi biǎo mù, zhāo míng jǐng xíng yún. chén liú cài bó jiē fàn yáng lú zi gàn fú fēng mǎ rì dī děng, yuǎn lái bēn sàng, chí péng yǒu fú. xīn sàng qī nián zhě rú hán zi zhù sòng zǐ jùn děng èr shí sì rén, qí yú mén rén zhe xī shuāi zhě qiān shù. cài bó jiē wèi lú zi gàn mǎ rì dī yuē: wú wèi tiān xià bēi wén duō yǐ, jiē yǒu cán róng, wéi guō yǒu dào, wú kuì yú sè yǐ. fén shuǐ zhī yòu yǒu zuǒ bù chéng, cè lín fén shuǐ, gài liú yuān wèi jìn dū wèi suǒ zhú yě.
汾水又南與石桐水合，即綿水也。水出界休縣之綿山，北流徑石桐寺西。即介子推之祠也。昔子推逃晉文公之賞，而隱於綿上之山也。晉文公求之不得，乃封綿為介子推田。曰：以志吾過，且旌善人。因名斯山為介山。故袁山松《郡國志》曰：界休縣有介山、綿上聚、子推廟。王肅《喪服要記》曰：昔魯哀公祖載其父，孔子問曰：寧設桂樹乎？哀公曰：不也。桂樹者，起於介子推。子推，晉之人也。文公有內難，出國之狄，子推隨其行，割肉以續軍糧。後文公復國，忽忘子推，子推奉唱而歌，文公始悟，當受爵祿。子推奔介山，抱木而燒死，國人葬之，恐其神魂霣於地，故作桂樹為。吾父生於宮殿，死於枕席，何用桂樹為？余按夫子尚非璠璵送葬，安能問桂樹為禮乎？王肅此證，近於誣矣。石桐水又西流注於汾水。汾水又西南徑界休縣故城西，王莽更名之曰界美矣。城東有徵士郭林宗、宋子浚二碑。宋沖以有道司徒征，林宗縣人也。辟司徒，舉太尉，以疾辭。其碑文云：將蹈洪崖之遐跡，紹巢由之逸軌，翔區外以舒翼，超天衢以高峙，稟命不融，享年四十有二，建寧二年正月丁亥卒。凡我四方同好之人，永懷哀痛，乃樹碑表墓，昭銘景行雲。陳留蔡伯喈、范陽盧子干、扶風馬日磾等，遠來奔喪，持朋友服。心喪期年者如韓子助、宋子浚等二十四人，其餘門人著錫衰者千數。蔡伯喈謂盧子干、馬日磾曰：吾為天下碑文多矣，皆有慚容，惟郭有道，無愧於色矣。汾水之右有左部城，側臨汾水，蓋劉淵為晉都尉所築也。

yòu nán guò guān jué jīn, fén jīn míng yě, zài jiè xiū xiàn zhī xī nán, sú wèi zhī què shǔ gǔ, shù shí lǐ jiān dào xiǎn ài, shuǐ zuǒ yòu xī jié piān liáng gé dào, lèi shí jiù lù, yíng dài yán cè, huò qù shuǐ yī zhàng, huò gāo wǔ liù chǐ, shàng dài shān fù, xià lín jué jiàn, sú wèi zhī wèi lǔ bān qiáo. gài tōng gǔ zhī jīn ài yǐ, yì zài jīn zhī dì xiǎn yě. yòu nán rù hé dōng jiè, yòu nán guò yǒng ān xiàn xī, gù zhì xiàn yě, zhōu lì wáng liú yú zhì, jí cǐ chéng yě. wáng mǎng gēng míng huáng chéng, hàn shùn dì yáng jiā sān nián, gǎi yuē yǒng ān. xiàn, huò bó zhī dōu yě.
又南過冠爵津，汾津名也，在界休縣之西南，俗謂之雀鼠谷，數十裡間道險隘，水左右悉結偏梁閣道，累石就路，縈帶岩側，或去水一丈，或高五六尺，上戴山阜，下臨絕澗，俗謂之為魯般橋。蓋通古之津隘矣，亦在今之地險也。又南入河東界，又南過永安縣西，故彘縣也，周厲王流於彘，即此城也。王莽更名黃城，漢順帝陽嘉三年，改曰永安。縣，霍伯之都也。

lì táng chéng dōng, xuē zàn zhù hàn shū yún: yáo suǒ dōu yě, dōng qù zhì shí lǐ. fén shuǐ yòu nán yǔ zhì shuǐ hé, shuǐ chū dōng běi tài yuè shān, yǔ gòng suǒ wèi yuè yáng yě. jí huò tài shān yǐ. shàng yǒu fēi lián mù, fēi lián yǐ shàn zǒu shì zhòu, è lái duō lì jiàn zhī. zhōu wǔ wáng fá zhòu, jiān shā è lái. fēi lián xiān wèi zhòu shǐ běi fāng, hái wú suǒ bào, nǎi tán yú huò tài shān ér zhì mìng yān. dé shí guān, míng yuē: dì lìng chù fù, bù yǔ yīn luàn, cì rǔ shí guān yǐ zàng. sǐ, suì yǐ zàng yān. huò tài shān yǒu yuè miào, miào shén líng, niǎo què bù qī qí lín, měng hǔ cháng shǒu qí tíng, yòu yǒu líng quán yǐ gōng jì sì, gǔ dòng zé quán liú, shēng jué zé shuǐ jié. xiāng dōng yīn shān xiàn yǒu hóu tán shān, shàng yǒu líng tán, tán qián yǒu shí jǐng shēn shù chǐ, jū cháng wú shuǐ, jí lín qí dǎo, zé gān quán yǒng chū, zhōu yòng zé yǐ, yì qí bǐ yě. zhì shuǐ yòu xī liú jìng guān fù běi, gù bǎi yì yě. yuán guò zhī cóng xiāng zi yě, shòu zhú shū yú wáng zé, yǐ gào xiāng zi. xiāng zi zhāi sān rì, qīn zì pōu zhú, yǒu zhū shū yuē: yú huò tài shān shān yáng hóu tiān shǐ yě, sān yuè bǐng xū, yú jiāng shǐ rǔ fǎn miè zhì shì, rǔ yì lì wǒ yú bǎi yì. xiāng zi bài shòu sān shén zhī mìng, suì miè zhì shì, cí sān shén yú bǎi yì, shǐ yuán guò zhǔ zhī, shì wèi qí chù wèi guān fù yě. zhì shuǐ yòu xī liú jìng yǒng ān xiàn gù chéng nán, xī nán liú, zhù yú fén shuǐ. fén shuǐ yòu fǔ jìng huò chéng dōng, gù huò guó yě. xī jìn xiàn gōng miè huò, zhào sù wèi yù, huò gōng qiú bēn qí. jìn guó dà hàn, bo zhī yuē, huò tài shān wèi suì. shǐ zhào sù zhào huò jūn fèng sì. jìn fù ráng. gài huò gōng qiú zhī gù jū yě. fén shuǐ yòu jìng zhào chéng xī nán. mù wáng yǐ fēng zào fù, zhào shì zì cǐ shǐ yě. fén shuǐ yòu nán, huò shuǐ rù yān, shuǐ chū huò tài shān, fā yuán chéng tán, zhǎng qī shí bù ér bù cè qí shēn. xī nán jìng zhào chéng nán, xī liú zhù yú fén shuǐ.
歷唐城東，薛瓚注《漢書》云：堯所都也，東去彘十里。汾水又南與彘水合，水出東北太岳山，《禹貢》所謂岳陽也。即霍太山矣。上有飛廉墓，飛廉以善走事紂，惡來多力見知。周武王伐紂，兼殺惡來。飛廉先為紂使北方，還無所報，乃壇於霍太山而致命焉。得石棺，銘曰：帝令處父，不與殷亂，賜汝石棺以葬。死，遂以葬焉。霍太山有岳廟，廟甚靈，鳥雀不棲其林，猛虎常守其庭，又有靈泉以供祭祀，鼓動則泉流，聲絕則水竭。湘東陰山縣有侯曇山，上有靈壇，壇前有石井深數尺，居常無水，及臨祈禱，則甘泉湧出，周用則已，亦其比也。彘水又西流徑觀阜北，故百邑也。原過之從襄子也，受竹書於王澤，以告襄子。襄子齋三日，親自剖竹，有朱書曰：余霍太山山陽侯天使也，三月丙戌，余將使汝反滅智氏，汝亦立我於百邑。襄子拜受三神之命，遂滅智氏，祠三神於百邑，使原過主之，世謂其處為觀阜也。彘水又西流徑永安縣故城南，西南流，注於汾水。汾水又甫徑霍城東，故霍國也。昔晉獻公滅霍，趙夙為御，霍公求奔齊。晉國大旱，卜之曰，霍太山為祟。使趙夙召霍君奉祀。晉復穰。蓋霍公求之故居也。汾水又徑趙城西南。穆王以封造父，趙氏自此始也。汾水又南，霍水入焉，水出霍太山，發源成潭，漲七十步而不測其深。西南徑趙城南，西流注於汾水。

yòu nán guò yáng xiàn dōng, jiàn shuǐ dōng chū gǔ yuǎn xiàn xī shān, xī nán jìng huò shān nán, yòu xī jìng yáng xiàn gù chéng běi. jìn dài fū liáo ān zhī yì yě. yīng shào yuē: gù yáng hóu guó. wáng mǎng gēng míng yǒu nián tíng yě. qí shuǐ xī liú rù yú fén shuǐ. fén shuǐ jìng yáng chéng xī, bù yú dōng yǐ. wèi tǔ dì jì yuē: píng yáng jùn zhì yáng xiàn, jùn xī yǒu fén shuǐ nán liú zhě shì yě.
又南過楊縣東，澗水東出谷遠縣西山，西南徑霍山南，又西徑楊縣故城北。晉大夫僚安之邑也。應劭曰：故楊侯國。王莽更名有年亭也。其水西流入於汾水。汾水徑楊城西，不於東矣。《魏土地記》曰：平陽郡治楊縣，郡西有汾水南流者是也。

xī nán guò gāo liáng yì xī, hēi shuǐ chū hēi shān, xī jìng yáng chéng nán, yòu xī yǔ cháo shān shuǐ huì. shān hǎi jīng yuē: niú shǒu zhī shān, láo shuǐ chū yān, xī liú zhù gàn yù shuǐ. yí shì shuǐ yě. yù shuǐ, jí cháo shān zhī shuǐ yě. shuǐ yuán dōng nán chū cháo shān dōng gǔ, běi jìng fú shān dōng, yòu xī běi liú yǔ láo shuǐ hé, luàn liú xī běi jìng gāo liáng chéng běi, xī liú rù yú fén shuǐ. fén shuǐ yòu nán jìng gāo liáng gù chéng xī, gù gāo liáng zhī xū yě. chūn qiū xī gōng èr shí sì nián, qín mù gōng nà gōng zǐ zhòng ěr yú jìn, hài huái gōng yú cǐ. zhú shū jì nián, jìn chū gōng shí sān nián, zhì bó yáo chéng gāo liáng. hàn gāo dì shí èr nián yǐ wèi hóu guó, fēng gōng hóu lì jiè yú sī yì yě.
西南過高梁邑西，黑水出黑山，西徑楊城南，又西與巢山水會。《山海經》曰：牛首之山，勞水出焉，西流注干潏水。疑是水也。潏水，即巢山之水也。水源東南出巢山東谷，北徑浮山東，又西北流與勞水合，亂流西北徑高梁城北，西流入於汾水。汾水又南徑高梁故城西，故高梁之墟也。《春秋》僖公二十四年，秦穆公納公子重耳於晉，害懷公於此。《竹書紀年》，晉出公十三年，智伯瑤城高梁。漢高帝十二年以為侯國，封恭侯酈疥於斯邑也。

yòu nán guò píng yáng xiàn dōng, fén shuǐ yòu nán jìng bái mǎ chéng xī. wèi xíng bái mǎ ér zhú zhī, gù shì wèi zhī bái mǎ chéng. jīn píng yáng jùn zhì. fén shuǐ yòu nán jìng píng yáng xiàn gù chéng dōng, jìn dài fū zhào cháo zhī gù yì yě. yīng shào yuē: xiàn zài píng hé zhī yáng, yáo shùn bìng dōu zhī yě. zhú shū jì nián: jìn liè gōng yuán nián, hán wǔ zǐ dōu píng yáng. hàn zhāo dì fēng dù liáo jiāng jūn fàn míng yǒu wèi hóu guó, wáng mǎng zhī xiāng píng yě. wèi lì píng yáng jùn, zhì cǐ yǐ. shuǐ cè yǒu yáo miào, miào qián yǒu bēi. wèi tǔ dì jì yuē: píng yáng chéng dōng shí lǐ, fén shuǐ dōng yuán shàng yǒu xiǎo tái, tái shàng yǒu yáo shén wū shí bēi. yǒng jiā sān nián, liú yuān xǐ píng yáng, yú fén shuǐ dé bái yù yìn, fāng sì cùn, gāo èr cùn èr fēn, lóng niǔ. qí wén yuē: yǒu xīn bǎo zhī yìn, wáng mǎng suǒ zào yě. yuān yǐ wèi tiān shòu, gǎi yǒng fèng èr nián wèi hé ruì yuán nián. fén shuǐ nán yǔ píng shuǐ hé, shuǐ chū píng yáng xiàn xī hú kǒu shān, shàng shū suǒ wèi hú kǒu yě liáng jí qí yě. qí shuǐ dōng jìng hú gǔ tíng běi, chūn qiū shí, dí qīn jìn, qǔ hú chú zhě yě. yòu dōng jìng píng yáng chéng nán, dōng rù fén. sú yǐ wèi jìn shuǐ, fēi yě. fén shuǐ yòu nán lì xiāng líng xiàn gù chéng xī, jìn dài fū xì chōu zhī yì yě, gù qí dì yǒu chōu shì xiāng tíng yǐ. xī běi yǒu jìn xiāng gōng líng, xiàn, gài jí líng yǐ mìng shì yě, wáng mǎng gēng míng yuē gàn chāng yǐ.
又南過平陽縣東，汾水又南徑白馬城西。魏刑白馬而築之，故世謂之白馬城。今平陽郡治。汾水又南徑平陽縣故城東，晉大夫趙晁之故邑也。應劭曰：縣在平河之陽，堯舜並都之也。《竹書紀年》：晉烈公元年，韓武子都平陽。漢昭帝封度遼將軍范明友為侯國，王莽之香平也。魏立平陽郡，治此矣。水側有堯廟，廟前有碑。《魏土地記》曰：平陽城東十里，汾水東原上有小台，台上有堯神屋石碑。永嘉三年，劉淵徙平陽，於汾水得白玉印，方四寸，高二寸二分，龍紐。其文曰：有新寶之印，王莽所造也。淵以為天授，改永鳳二年為河瑞元年。汾水南與平水合，水出平陽縣西壺口山，《尚書》所謂壺口冶梁及岐也。其水東徑狐谷亭北，春秋時，狄侵晉，取狐廚者也。又東徑平陽城南，東入汾。俗以為晉水，非也。汾水又南歷襄陵縣故城西，晉大夫郤犨之邑也，故其地有犨氏鄉亭矣。西北有晉襄公陵，縣，蓋即陵以命氏也，王莽更名曰干昌矣。

yòu nán guò lín fén xiàn dōng, tiān jǐng shuǐ chū dōng xíng shān xī nán, běi yǒu zhǎng lǐng, lǐng shàng dōng xī yǒu tōng dào, jí xíng dèng yě. mù tiān zǐ chuán yuē: yǐ yǒu, tiān zǐ xī jué xíng dèng, xī nán zhì gǔ shì yě. qí shuǐ sān quán qí fā, xī běi liú, zǒng chéng yī chuān, xī jìng yáo chéng nán, yòu xī liú rù fén.
又南過臨汾縣東，天井水出東陘山西南，北有長嶺，嶺上東西有通道，即鈃隥也。《穆天子傳》曰：乙酉，天子西絕鈃隥，西南至盬是也。其水三泉奇發，西北流，總成一川，西徑堯城南，又西流入汾。

yòu qū cóng xiàn nán xī liú, fén shuǐ yòu jìng jiàng xiàn gù chéng běi. zhú shū jì nián: liáng wǔ wáng èr shí wǔ nián, jiàng zhōng dì, xī jué yú fén. fén shuǐ xī jìng sī qí gōng běi, héng shuǐ yǒu gù liáng, jié fén shuǐ zhōng, fán yǒu sān shí zhù, zhù jìng wǔ chǐ, cái yǔ shuǐ píng, gài jìn píng gōng zhī gù liáng yě. wù zài shuǐ, gù néng chí jiǔ ér bù bài yě. yòu xī jìng wèi zhèng píng jùn nán, gù dōng yōng zhōu zhì. tài hé zhōng, huáng dōu xǐ luò, bà zhōu lì jùn yǐ. yòu xī jìng wáng zé, huì shuǐ rù yān.
又屈從縣南西流，汾水又徑絳縣故城北。《竹書紀年》：梁武王二十五年，絳中地，西絕於汾。汾水西徑虒祁宮北，橫水有故梁，截汾水中，凡有三十柱，柱徑五尺，裁與水平，蓋晉平公之故梁也。物在水，故能持久而不敗也。又西徑魏正平郡南，故東雍州治。太和中，皇都徙洛，罷州立郡矣。又西徑王澤，澮水入焉。

yòu xī guò zhǎng xiū xiàn nán, fén shuǐ yòu xī yǔ gǔ shuǐ hé, shuǐ chū lín fén xiàn gù chéng xī huáng fù xià, qí dà ruò lún, xī nán liú, gù gōu héng chū yān, dōng zhù yú fén, jīn wú shuǐ. yòu xī nán jìng wèi zhèng píng jùn běi, yòu xī jìng xún chéng dōng. gǔ xún guó yě. jí jùn gǔ wén, jìn wǔ gōng miè xún yǐ cì dài fū yuán shì yě. gǔ shuǐ yòu xī nán rù yú fén. fén shuǐ yòu xī nán jìng zhǎng xiū gù chéng nán, hàn gāo dì shí yī nián yǐ wèi hóu guó, fēng dù tián yě. yǒu xiū shuǐ chū xiàn fǔ, ér xī nán liú rù fén. fén shuǐ yòu xī jìng qīng yuán chéng běi, gù qīng yáng tíng yě. chéng běi yǒu qīng yuán, jìn hóu sōu qīng yuán, zuò sān jūn chù yě. fén shuǐ yòu jìng jì tíng nán. xī jiù jì shǐ guò jì yě, jiàn shào quē nòu, qí qī yè zhī, xiāng jìng rú bīn, yán zhī wén gōng, wén gōng mìng zhī wèi qīng, fù yǔ zhī jì. jīng xiāng fán yuē: jīn hé dōng pí shì xiàn yǒu jì tíng, gǔ zhī jì guó suǒ dōu yě. dù yù shì dì yuē: píng yáng pí shì xiàn dōng běi yǒu jì tíng, jí cǐ tíng yě. fén shuǐ yòu xī yǔ huá shuǐ hé, shuǐ chū běi shān huá gǔ, xī nán liú jìng yī gù chéng xī. sú wèi zhī gěng yáng chéng, fēi yě. gěng yáng zài yú cì bù zài cǐ. àn gù hàn shàng gǔ zhǎng shǐ hóu xiāng bēi yún: hòu shì chū zì cāng xié zhī hòu, yú yīn lì zhōu, gè yǐ shì fēn, huò zhe chǔ wèi, huò xiǎn qí qín, jìn qīng shì sī, qí zhòu yě, shí cǎi huá yáng, jīn pú bǎn běi tíng, jí shì chéng yě. qí shuǐ xī nán liú zhù yú fén. fén shuǐ yòu jìng jì shān běi, zài shuǐ nán sì shí xǔ lǐ, shān dōng xī èr shí lǐ, nán běi sān shí lǐ, gāo shí sān lǐ, xī qù jiè shān shí wǔ lǐ. shān shàng yǒu jì cí, shān xià jì tíng. chūn qiū xuān gōng shí wǔ nián, qín huán gōng fá jìn, jìn hóu zhì bīng yú jì, yǐ lüè dí tǔ shì yě.
又西過長修縣南，汾水又西與古水合，水出臨汾縣故城西黃阜下，其大若輪，西南流，故溝橫出焉，東注於汾，今無水。又西南徑魏正平郡北，又西徑荀城東。古荀國也。《汲郡古文》，晉武公滅荀以賜大夫原氏也。古水又西南入於汾。汾水又西南徑長修故城南，漢高帝十一年以為侯國，封杜恬也。有修水出縣甫，而西南流入汾。汾水又西徑清原城北，故清陽亭也。城北有清原，晉侯蒐清原，作三軍處也。汾水又徑冀亭南。昔臼季使過冀野，見邵缺耨，其妻饁之，相敬如賓，言之文公，文公命之為卿，復與之冀。京相璠曰：今河東皮氏縣有冀亭，古之冀國所都也。杜預《釋地》曰：平陽皮氏縣東北有冀亭，即此亭也。汾水又西與華水合，水出北山華谷，西南流徑一故城西。俗謂之梗陽城，非也。梗陽在榆次不在此。案《故漢上谷長史侯相碑》云：侯氏出自倉頡之後，逾殷歷周，各以氏分，或著楚、魏，或顯齊、秦，晉卿士斯，其胄也，食采華陽，今蒲坂北亭，即是城也。其水西南流注於汾。汾水又徑稷山北，在水南四十許里，山東西二十里，南北三十里，高十三里，西去介山十五里。山上有稷祠，山下稷亭。《春秋》宣公十五年，秦桓公伐晉，晉侯治兵於稷，以略狄土是也。

yòu xī guò pí shì xiàn nán, fén shuǐ xī jìng kuí qiū běi, gù hàn shì zhī fāng zé yě. jiǎ kuí yún: hàn fǎ, sān nián jì dì. fén yīn fāng zé, zé zhōng yǒu fāng qiū, gù wèi zhī fāng zé qiū. jí kuí qiū yě. xǔ shèn shuō wén chēng cóng yì, guǐ shēng. hé dōng lín fén dì míng yǐ, zài jiè shān běi, shān jí fén shān yě. qí shān tè lì, zhōu qī shí lǐ, gāo sān shí lǐ. wén yǐng yán zài pí shì xiàn dōng nán, zé kě sān shí lǐ, nǎi fēi yě. jīn zhǔn cǐ shān kě gāo shí yú lǐ, shān shàng yǒu shén miào, miào cè yǒu líng quán, qí jì zhī rì, zhōu ér bù hào, shì yì wèi zhī zǐ tuī cí. yáng xióng hé dōng fù yuē: líng yú ān bù, zhōu liú róng yǔ, yǐ lǎn yú jiè shān, jiē wén gōng ér mǐn tuī xī, qín dà yǔ yú lóng mén. jìn tài kāng jì jí dì dào jì yǔ yǒng chū jì, bìng yán zi tuī suǒ táo yǐn yú shì shān, jí shí fēi yě. yú àn jiè tuī suǒ yǐn zhě, mián shān yě. wén gōng huán ér fēng zhī, wèi jiè tuī tián, hào qí shān wèi jiè shān. dù yù yuē: zài xī hé jiè xiū xiàn zhě shì yě. fén shuǐ yòu xī jìng gěng xiāng chéng běi, gù yīn dū yě. dì zǔ yǐ zì xiāng xǐ cǐ, wèi hé suǒ huǐ, gù shū xù yuē: zǔ yǐ pǐ yú gěng. dù yù yuē: píng yáng pí shì xiàn dōng nán gěng xiāng shì yě. pán gēng yǐ gěng zài hé běi, pò jìn shān chuān, nǎi zì gěng qiān háo. jìn xiàn gōng miè gěng, yǐ fēng zhào sù, hòu xiāng zi yǔ hán wèi fēn jìn, hán kāng zi jū píng yáng, wèi huán zǐ dōu ān yì, hào wèi sān jìn, cǐ qí yī yě. hàn wǔ dì xíng xìng hé dōng, jì fén hé, zuò qiū fēng cí yú sī shuǐ zhī shàng. fén shuǐ yòu xī jìng pí shì xiàn nán. zhú shū jì nián: wèi xiāng wáng shí èr nián, qín gōng sūn ài lǜ shī fá wǒ, wéi pí shì, dí zhāng lǜ shī jiù pí shì wéi, jí xī fēng. shí sān nián, chéng pí shì zhě yě. hàn hé dōng tài shǒu pān xì chuān qú yǐn fén shuǐ yǐ gài pí shì xiàn, gù qú shàng cún, jīn wú shuǐ yě. yòu xī zhì fén yīn xiàn, běi xī zhù yú hé. shuǐ nán yǒu zhǎng fù, bèi fén dài hé, fù zhǎng sì wǔ lǐ, guǎng èr lǐ yú, gāo shí zhàng, fén shuǐ lì qí yīn, xī rù hé. hàn shū wèi zhī fén yīn shuí. yīng shào yuē: shuí, qiū lèi yě. fén yīn nán zǐ gōng sūn xiáng wàng qì, bǎo wù zhī jīng shàng jiàn, xiáng yán zhī yú wǔ dì, wǔ dì yú shuǐ huò bǎo dǐng yān. qiān yú gān quán gōng, gǎi qí nián yuē yuán dǐng, jí cǐ chù.
又西過皮氏縣南，汾水西徑鄈丘北，故漢氏之方澤也。賈逵云：漢法，三年祭地。汾陰方澤，澤中有方丘，故謂之方澤丘。即鄈丘也。許慎《說文》稱從邑，癸聲。河東臨汾地名矣，在介山北，山即汾山也。其山特立，周七十里，高三十里。文穎言在皮氏縣東南，則可三十里，乃非也。今准此山可高十餘里，山上有神廟，廟側有靈泉，祈祭之日，周而不耗，世亦謂之子推祠。揚雄《河東賦》曰：靈輿安步，周流容與，以覽於介山，嗟文公而愍推兮，勤大禹於龍門。《晉太康記》及《地道記》與《永初記》，並言子推所逃隱於是山，即實非也。余案介推所隱者，綿山也。文公環而封之，為介推田，號其山為介山。杜預曰：在西河界休縣者是也。汾水又西徑耿鄉城北，故殷都也。帝祖乙自相徙此，為河所毀，故《書》敘曰：祖乙圮於耿。杜預曰：平陽皮氏縣東南耿鄉是也。盤庚以耿在河北，迫近山川，乃自耿遷毫。晉獻公滅耿，以封趙夙，後襄子與韓、魏分晉，韓康子居平陽，魏桓子都安邑，號為三晉，此其一也。漢武帝行幸河東，濟汾河，作《秋風辭》於斯水之上。汾水又西徑皮氏縣南。《竹書紀年》：魏襄王十二年，秦公孫愛率師伐我，圍皮氏，翟章率師救皮氏圍，疾西風。十三年，城皮氏者也。漢河東太守潘系穿渠引汾水以溉皮氏縣，故渠尚存，今無水也。又西至汾陰縣，北西注於河。水南有長阜，背汾帶河，阜長四五里，廣二里余，高十丈，汾水歷其陰，西入河。《漢書》謂之汾陰脽。應劭曰：脽，丘類也。汾陰男子公孫祥望氣，寶物之精上見，祥言之於武帝，武帝於水獲寶鼎焉。遷於甘泉宮，改其年曰元鼎，即此處。

huì shuǐ chū hé dōng jiàng xiàn dōng huì jiāo dōng gāo shān, huì shuǐ dōng chū jiàng gāo shān, yì yuē hé nán shān, yòu yuē huì shān. xī jìng yì chéng nán. àn shī pǔ yán: jìn mù hóu qiān dōu yú jiàng, jì sūn xiào hóu, gǎi jiàng wèi yì, yì wèi jìn zhī jiù dōu yě. hòu xiàn gōng běi guǎng qí chéng, fāng èr lǐ, yòu mìng zhī wèi jiàng. gù sī mǎ qiān shǐ jì nián biǎo chēng: xiàn gōng jiǔ nián, shǐ chéng jiàng dōu. zuǒ chuán zhuāng gōng èr shí liù nián, jìn shì chéng jiàng yǐ shēn qí gōng shì yě. qí shuǐ yòu xī nán hé hēi shuǐ, shuǐ dǎo yuán dōng běi hēi shuǐ gǔ, xī nán liú jìng yì chéng běi, yòu yǐn běi chuān shuǐ, shuǐ chū píng chuān, nán liú zhù zhī, luàn liú xī nán rù huì shuǐ. huì shuǐ yòu xī nán yǔ zhū shuǐ hé, wèi zhī huì jiāo. zhú shū jì nián yuē: zhuāng bó shí èr nián, yì hóu fén qǔ wò zhī hé ér hái, zuò wèi wén gōng yě. yòu yǒu hè shuǐ, dōng chū jìn chuān, xī nán zhì huì jiāo rù huì. yòu yǒu gāo quán shuǐ, chū dōng nán jìn chuān, xī běi qù huì jiāo zhù huì. yòu nán, zǐ gǔ shuǐ dōng chū bái mǎ shān bái mǎ chuān. dùn jiǎ kāi shān tú yuē: jiàng shān dōng jù bái mǎ shān. wèi shì shān yě. xī jìng yíng tíng chéng nán, ér xī chū zǐ gǔ, yǔ gān hé hé, jí jiào shuǐ zhī zhī chuān yě. shǐ jì. bái qǐ chuán chēng shè hé qǔ hán ān yì, dōng zhì gān hé shì yě. qí shuǐ xī yǔ tián chuān shuǐ hé, shuǐ chū dōng xī, xī běi zhì huì jiāo rù huì. yòu yǒu yú jiā shuǐ chū yú jiā gǔ. zhú shū jì nián yuē: zhuāng bó yǐ qǔ wò pàn, fá yì, gōng zǐ wàn jiù yì, xún shū zhěn zhuī zhī zhì yú jiā gǔ. yǒu fàn bì shuǐ chū yú bì xià, bìng xī běi liú, zhì yì guǎng chéng. xī jìn jūn běi rù, yì guǎng zhú zhī, yīn jí qí xìng yǐ míng zhī. èr shuǐ hé ér xī běi liú, zhì huì jiāo rù huì. huì shuǐ yòu xī nán yǔ jiàng shuǐ hé, sú wèi zhī bái shuǐ, fēi yě. shuǐ chū jiàng shān dōng, hán quán fèn yǒng, yáng bō běi zhù, xuán liú bēn hè, yī shí xǔ zhàng. qīng yá ruò diǎn dài, sù tuān rú wěi liàn, wàng zhī jí wèi qí guān yǐ. qí shuǐ xī běi liú zhù yú huì. yīng shào yuē: jiàng shuǐ chū jiàng xiàn xī nán, gài yǐ gù jiàng wèi yán yě. shǐ jì chēng: zhì bó lǜ hán wèi yǐn shuǐ guàn jìn yáng, bù méi zhě sān bǎn. zhì shì yuē: wú shǐ bù zhī shuǐ kě yǐ wáng rén guó, jīn nǎi zhī zhī. fén shuǐ kě yǐ jìn ān yì, jiàng shuǐ kě yǐ jìn píng yáng. shí hán jū píng yáng, wèi dū ān yì, wèi huán zi zhǒu hán kāng zi, hán kāng zi lǚ wèi huán zi, shí zú jiē yú chē shàng, ér zhì shì yǐ wáng. lǔ dìng gōng wèn: yī yán kě yǐ sàng bāng, yǒu zhū? kǒng zǐ yǐ wèi jǐ hū, yú dǔ zhì shì zhī tán yǐ, fén shuǐ guàn ān yì, huò yì yǒu zhī jiàng shuǐ guàn píng yáng, wèi shí suǒ yóu yě.
澮水出河東絳縣東澮交東高山，澮水東出絳高山，亦曰河南山，又曰澮山。西徑翼城南。案《詩譜》言：晉穆侯遷都於絳，暨孫孝侯，改絳為翼，翼為晉之舊都也。後獻公北廣其城，方二里，又命之為絳。故司馬遷《史記年表》稱：獻公九年，始城絳都。《左傳》莊公二十六年，晉士城絳以深其宮是也。其水又西南合黑水，水導源東北黑水谷，西南流徑翼城北，右引北川水，水出平川，南流注之，亂流西南入澮水。澮水又西南與諸水合，謂之澮交。《竹書紀年》曰：莊伯十二年，翼侯焚曲沃之禾而還，作為文公也。又有賀水，東出近川，西南至澮交入澮。又有高泉水，出東南近川，西北趣澮交注澮。又南，紫谷水東出白馬山白馬川。《遁甲開山圖》曰：絳山東距白馬山。謂是山也。西徑熒庭城南，而西出紫谷，與乾河合，即教水之枝川也。《史記。白起傳》稱涉河取韓安邑，東至乾河是也。其水西與田川水合，水出東溪，西北至澮交入澮。又有於家水出於家谷。《竹書紀年》曰：莊伯以曲沃叛，伐翼，公子萬救翼，荀叔軫追之至於家谷。有范壁水出於壁下，並西北流，至翼廣城。昔晉軍北入，翼廣築之，因即其姓以名之。二水合而西北流，至澮交入澮。澮水又西南與絳水合，俗謂之白水，非也。水出絳山東，寒泉奮涌，揚波北注，懸流奔壑，一十許丈。青崖若點黛，素湍如委練，望之極為奇觀矣。其水西北流注於澮。應劭曰：絳水出絳縣西南，蓋以故絳為言也。《史記》稱：智伯率韓、魏引水灌晉陽，不沒者三版。智氏曰：吾始不知水可以亡人國，今乃知之。汾水可以浸安邑，絳水可以浸平陽。時韓居平陽，魏都安邑，魏桓子肘韓康子，韓康子履魏桓子，時足接於車上，而智氏以亡。魯定公問：一言可以喪邦，有諸？孔子以為幾乎，余睹智氏之談矣，汾水灌安邑，或亦有之；絳水灌平陽，未識所由也。

xī guò qí xiàn nán, chūn qiū chéng gōng liù nián, jìn jǐng gōng móu qù gù jiàng, yù jū huán xiá. hán xiàn zǐ yuē: tǔ báo shuǐ qiǎn, bù rú xīn tián, yǒu fén huì yǐ liú qí è. suì jū xīn tián, yòu wèi zhī jiàng, jí jiàng yáng yě, gài zài jiàng huì zhī yáng. hàn gāo dì liù nián, fēng yuè qí jiāng jūn huá wú hài wèi hóu guó. xiàn nán duì jiàng shān, miàn bèi èr shuǐ. gǔ wén suǒ yǔ yuē: jìn píng gōng yǔ qí jǐng gōng chéng zhì yú huì shàng, jiàn chéng bái cān bā sì yǐ lái, yǒu dà lí shēn ér hú wěi, suí píng gōng zhī chē, gōng wèn shī kuàng, duì shǒu yáng zhī shén, yǒu dà lí shēn hú wěi, qí míng yuē zhě, yǐn jiǔ dé fú, zé jiǎo zhī, gài yú shì shuǐ zhī shàng yě.
西過其縣南，《春秋》成公六年，晉景公謀去故絳，欲居郇瑕。韓獻子曰：土薄水淺，不如新田，有汾、澮以流其惡。遂居新田，又謂之絳，即絳陽也，蓋在絳、澮之陽。漢高帝六年，封越騎將軍華無害為侯國。縣南對絳山，面背二水。《古文瑣語》曰：晉平公與齊景公乘至於澮上，見乘白驂八駟以來，有大狸身而狐尾，隨平公之車，公問師曠，對首陽之神，有大狸身狐尾，其名曰者，飲酒得福，則徼之，蓋於是水之上也。

yòu xī nán guò sī qí gōng nán, gōng zài xīn tián jiàng xiàn gù chéng xī sì shí lǐ, jìn píng gōng zhī suǒ gòu yě. shí yǒu shí yán yú wèi yú, jìn hóu yǐ wèn shī kuàng, kuàng yuē: shí bù néng yán, huò píng yān. chén wén zhī, zuò shì bù shí, yuàn dòng yú mín, zé yǒu fēi yán zhī wù yán yě. jīn gōng shì chóng chǐ, mín lì diāo jǐn, shí yán bù yì yí hū! shū xiàng yǐ wèi zi yě zhī yán, jūn zǐ yǐ. qí gōng yě, bèi fén miàn kuài, xī zé liǎng chuān zhī jiāo huì yě. zhú shū jì nián yuē: jìn chū gōng wǔ nián, huì jué yú liáng. jí shì shuǐ yě.
又西南過虒祁宮南，宮在新田絳縣故城西四十里，晉平公之所構也。時有石言於魏榆，晉侯以問師曠，曠曰：石不能言，或憑焉。臣聞之，作事不時，怨動於民，則有非言之物言也。今宮室崇侈，民力雕盡，石言不亦宜乎！叔向以為子野之言，君子矣。其宮也，背汾面儈，西則兩川之交會也。《竹書紀年》曰：晉出公五年，澮絕於梁。即是水也。

yòu xī zhì wáng zé, zhù yú fén shuǐ.
又西至王澤，注於汾水。

jìn zhì bó yáo gōng zhào xiāng zi, xiāng zi bēn bǎo jìn yáng, yuán guò hòu zhì, yù sān rén yú cǐ zé, zì dài yǐ xià bù jiàn, chí zhú èr jié yǔ yuán guò, yuē, wèi wǒ yí wú xù. yuán guò shòu zhī yú shì zé, suǒ wèi wáng zé yě. sù shuǐ chū hé dōng wén xǐ xiàn dōng shān shǔ jiā gǔ, sù shuǐ suǒ chū, sú wèi zhī huá gǔ, zhì zhōu yáng yǔ táo shuǐ hé, shuǐ yuán dōng chū qīng yě shān, shì rén yǐ wèi qīng xiāng shān yě. qí shuǐ dōng jìng dà lǐng xià, xī liú chū wèi zhī hán kǒu. yòu xī hé sù shuǐ. zhèng shǐ zi chǎn wèn jìn píng gōng jí, píng gōng yuē: bo yún tái tái wèi suì. shǐ guān mò zhī, gǎn wèn. zi chǎn yuē: gāo xīn shì yǒu èr zi, zhǎng yuē è bó, jì yuē shí shěn, bù néng xiāng róng. dì qiān è bó yú shāng qiū, qiān shí shěn yú dà xià. tái tái, shí shěn zhī hòu, néng yè qí guān, dì yòng jiā zhī, guó yú fén chuān. yóu shì guān zhī, tái tái, fén táo zhī shén yě. jiǎ kuí yuē: fén táo, èr shuǐ míng. sī mǎ biāo yuē: táo shuǐ chū wén xǐ xiàn. gù wáng mǎng yǐ xiàn wèi táo tíng yě. rán zé sù shuǐ dài yì táo shuǐ zhī jiān chēng hū?
晉智伯瑤攻趙襄子，襄子奔保晉陽，原過後至，遇三人於此澤，自帶以下不見，持竹二節與原過，曰，為我遺無恤。原過受之於是澤，所謂王澤也。涑水出河東聞喜縣東山黍葭谷，涑水所出，俗謂之華谷，至周陽與洮水合，水源東出清野山，世人以為清襄山也。其水東徑大嶺下，西流出謂之唅口。又西合涑水。鄭使子產問晉平公疾，平公曰：卜雲台駘為祟。史官莫知，敢問。子產曰：高辛氏有二子，長曰閼伯，季曰實沈，不能相容。帝遷閼伯於商丘，遷實沈於大夏。台駘，實沈之後，能業其官，帝用嘉之，國於汾川。由是觀之，台駘，汾、洮之神也。賈逵曰：汾、洮，二水名。司馬彪曰：洮水出聞喜縣。故王莽以縣為洮亭也。然則涑水殆亦洮水之兼稱乎？

xī guò zhōu yáng yì nán, qí chéng nán lín sù shuǐ, běi yǐ shān yuán. zhú shū jì nián: jìn xiàn gōng èr shí wǔ nián zhēng yuè, dí rén fá jìn, zhōu yǒu bái tù wǔ yú shì. jí shì yì yě. hàn jǐng dì yǐ fēng tián shèng wèi hóu guó. sù shuǐ xī jìng dǒng zé bēi nán, jí gǔ chí, dōng xī sì lǐ, nán běi sān lǐ. chūn qiū wén gōng liù nián, sōu yú dǒng, jí sī zé yě. sù shuǐ yòu yǔ jǐng shuǐ hé, shuǐ chū jǐng shān běi gǔ. shān hǎi jīng yuē: jǐng shān nán wàng yán fàn zhī zé, běi wàng shǎo zé, qí cǎo duō shǔ qín jiāo, qí yīn duō zhě, qí yáng duō yù. guō jǐng chún yuē: yán fàn zhī zé jí jiě xiàn yán chí yě. àn jīng bù yán yǒu shuǐ, jīn yǒu shuǐ yān. xī běi liú, zhù yú sù shuǐ yě.
西過周陽邑南，其城南臨涑水，北倚山原。《竹書紀年》：晉獻公二十五年正月，翟人伐晉，周有白兔舞於市。即是邑也。漢景帝以封田勝為侯國。涑水西徑董澤陂南，即古池，東西四里，南北三里。《春秋》文公六年，蒐於董，即斯澤也。涑水又與景水合，水出景山北谷。《山海經》曰：景山南望鹽販之澤，北望少澤，其草多藷、秦椒，其陰多赭，其陽多玉。郭景純曰：鹽販之澤即解縣鹽池也。案《經》不言有水，今有水焉。西北流，注於涑水也。

yòu xī nán guò zuǒ yì xiàn nán, sù shuǐ yòu xī jìng zhòng yóu běi, yòu xī jìng tóng xiāng chéng běi. zhú shuǐ jì nián yuē: yì hóu fá qǔ wò, dà jié. wǔ gōng qǐng chéng yú yì, zhì tóng nǎi fǎn zhě yě. hàn shū yuē: wǔ dì yuán dǐng liù nián, jiāng xìng gōu shì, zhì zuǒ yì tóng xiāng, wén nán yuè pò, yǐ wèi wén xǐ xiàn zhě yě. sù shuǐ yòu xī yǔ shā qú shuǐ hé, shuǐ chū dōng nán jìn chuān, xī běi liú zhù yú sù shuǐ. sù shuǐ yòu xī nán jìng zuǒ yì xiàn gù chéng nán, gù qǔ wò yě. jìn wǔ gōng zì jìn yáng xǐ cǐ, qín gǎi wèi zuǒ yì xiàn, shī suǒ wèi cóng zi yú hú zhě yě. chūn qiū chuán yuē: xià guó yǒu zōng miào, wèi zhī guó. zài jiàng yuē xià guó yǐ, jí xīn chéng yě. wáng mǎng zhī táo tíng yě. sù shuǐ zì chéng xī zhù, shuǐ liú jí jùn, qīng jīn wú huǎn, gù shī rén yǐ wèi jī yáng zhī shuǐ, yán bù néng liú yí shù xīn ěr. shuǐ cè, jí hú tū yù shēn shēng chù yě. chūn qiū chuán yuē: qiū, hú tū shì xià guó, yù tài zǐ, tài zǐ shǐ dēng pū yuē: yí wú wú zhá, wú qǐng dì yǐ bì qín, duì yuē: shén bù xīn fēi lèi, jūn qí tú zhī, jūn yuē nuò, qǐng qī rì jiàn wǒ yú xīn chéng xī piān. jí qī ér wǎng, jiàn yú cǐ chù. gù chuán yuē: guǐ shén suǒ píng, yǒu shí ér xìn yǐ. sù shuǐ yòu xī jìng wáng guān chéng běi, chéng zài nán yuán shàng. chūn qiū zuǒ chuán chéng gōng shí sān nián sì yuè, jìn hóu shǐ lǚ xiāng jué qín yuē: kāng yóu bù quān, rù wǒ hé qū, fá wǒ sù chuān, fú wǒ wáng guān. gù yǒu hé qū zhī zhàn shì yǐ. jīn shì rén yóu wèi qí chéng yuē wáng chéng yě.
又西南過左邑縣南，涑水又西徑仲郵北，又西徑桐鄉城北。《竹水紀年》曰：翼侯伐曲沃，大捷。武公請成於翼，至桐乃返者也。《漢書》曰：武帝元鼎六年，將幸緱氏，至左邑桐鄉，聞南越破，以為聞喜縣者也。涑水又西與沙渠水合，水出東南近川，西北流注於涑水。涑水又西南徑左邑縣故城南，故曲沃也。晉武公自晉陽徙此，秦改為左邑縣，《詩》所謂從子於鵠者也。《春秋傳》曰：下國有宗廟，謂之國。在絳曰下國矣，即新城也。王莽之洮亭也。涑水自城西注，水流急浚，輕津無緩，故詩人以為激揚之水，言不能流移束薪耳。水側，即狐突遇申生處也。《春秋傳》曰：秋，狐突適下國，遇太子，太子使登仆曰：夷吾無札，吾請帝以畀秦，對曰：神不歆非類，君其圖之，君曰諾，請七日見我於新城西偏。及期而往，見於此處。故《傳》曰：鬼神所憑，有時而信矣。涑水又西徑王官城北，城在南原上。《春秋左傳》成公十三年四月，晉侯使呂相絕秦曰：康猶不悛，入我河曲，伐我涑川，俘我王官。故有河曲之戰是矣。今世人猶謂其城曰王城也。

yòu xī nán guò ān yì xiàn xī.
又西南過安邑縣西。

ān yì, yǔ dōu yě. yǔ qǔ tú shān shì nǚ, sī liàn běn guó, zhú tái yǐ wàng zhī, jīn chéng nán mén, tái jī yóu cún. yú àn lǐ, tiān zǐ zhū hóu, tái mén yú ā xiāng jiàng ér yǐ, wèi bì yī rú shū chuán yě. gù jìn yì yǐ, chūn qiū shí, wèi jiàng zì wèi xǐ cǐ. xī wén hóu xuán shī jīng zhī qín yú qí mén, yǐ wèi yán jiè yě. wǔ hòu èr nián, yòu chéng ān yì, gài zēng guǎng zhī. qín shǐ huáng shǐ zuǒ gèng bái qǐ qǔ ān yì, zhì hé dōng jùn. wáng mǎng gēng míng táo duì, xiàn yuē hé dōng yě. yǒu xiàng níng dōu, xué dào shēng xiān, hū fù hái cǐ, hé dōng hào yuē chì xiān. hàn shì yòu yǒu mǐn zhòng shū, yǐn dùn shì yì, hǎn yǒu zhī zhě, hòu yǐ shí zhān ér qù. sù shuǐ xī nán jìng jiān yán xiàn gù chéng, chéng nán yǒu yán tā, shàng chéng yán shuǐ. shuǐ chū dōng nán báo shān, xī běi liú jìng wū xián shān běi. dì lǐ zhì yuē: shān zài ān yì xiàn nán. hǎi wài xī jīng yuē: wū xián guó zài nǚ chǒu běi, yòu shǒu cāo qīng shé, zuǒ shǒu cāo chì shé, zài dēng bǎo shān, qún wū suǒ cóng shàng xià yě. dà huāng xī jīng yún: dà huāng zhī zhōng yǒu líng shān, wū xián wū jí wū fén wū péng wū gū wū zhēn wū lǐ wū dǐ wū xiè wū luó shí wū, cóng cǐ shēng jiàng, bǎi yào ài zài. guō jǐng chún yuē: yán qún wū shàng xià líng shān, cǎi yào wǎng lái yě. gài shén wū suǒ yóu, gù shān dé qí míng yǐ. gǔ kǒu lǐng shàng, yǒu wū xián cí. qí shuǐ yòu jìng ān yì gù chéng nán, yòu xī liú zhù yú yán chí. dì lǐ zhì yuē: yán chí zài ān yì xī nán. xǔ shèn wèi zhī gǔ. zhǎng wǔ shí yī lǐ, guǎng qī lǐ, zhōu bǎi yī shí liù lǐ, cóng yán shěng gǔ shēng. lǚ chén yuē: sù shā chū zuò zhǔ hǎi yán, hé dōng yán chí wèi zhī gǔ. jīn chí shuǐ dōng xī qī shí lǐ, nán běi shí qī lǐ, zǐ sè chéng tíng, tán ér bù liú. shuǐ chū shí yán, zì rán yìn chéng, cháo qǔ xī fù, zhōng wú jiǎn sǔn. wéi shān shuǐ bào zhì, yǔ shù huáng lǎo bēn yì, zé yán chí yòng hào. gù gōng sī gòng yè shuǐ jìng, fáng qí yín làn, wèi zhī yán shuǐ, yì wèi zhī wèi yè shuǐ. shān hǎi jīng wèi zhī yán fàn zhī zé yě. zé nán miàn céng shān, tiān yán yún xiù, dì gǔ yuān shēn, zuǒ yòu bì lì, jiān bù róng guǐ, wèi zhī shí mén, lù chū qí zhōng, míng zhī yuē jìng, nán tōng shàng yáng, běi jì yán zé. chí xī yòu yǒu yī chí, wèi zhī nǚ yán zé, dōng xī èr shí wǔ lǐ, nán běi èr shí lǐ, zài yī shì gù chéng nán. chūn qiū chéng gōng liù nián, jìn móu qù gù jiàng, dài fū yuē: huán xiá, dì wò ráo jìn gǔ. fú qián yuē: tǔ píng yǒu gài yuē wò, gǔ, yán chí yě. tǔ sú liè shuǐ wò má, fēn guàn chuān yě, qí shuǐ hào jié, tǔ zì chéng yán, jí suǒ wèi xián cuó yě, ér wèi kǔ, hào yuē yán tián, yán gǔ zhī míng, shǐ zī shì yǐ. běn sī yán dū wèi zhì, lǐng bīng qiān yú rén shǒu zhī. zhōu mù wáng hàn zhāng dì bìng xìng ān yì ér guān yán chí. gù dù yù yuē: yī shì yǒu yán chí. hòu bà wèi sī, fēn yī shì ān yì, zhì xiàn yǐ shǒu zhī.
安邑，禹都也。禹娶塗山氏女，思戀本國，築台以望之，今城南門，台基猶存。余案《禮》，天子諸侯，台門隅阿相降而已，未必一如《書》傳也。故晉邑矣，春秋時，魏絳自魏徙此。昔文侯懸師經之琴於其門，以為言戒也。武侯二年，又城安邑，蓋增廣之。秦始皇使左更、白起取安邑，置河東郡。王莽更名洮隊，縣曰河東也。有項寧都，學道升仙，忽復還此，河東號曰斥仙。漢世又有閔仲叔，隱遁市邑，罕有知者，後以識瞻而去。涑水西南徑監鹽縣故城，城南有鹽他，上承鹽水。水出東南薄山，西北流徑巫咸山北。《地理志》曰：山在安邑縣南。《海外西經》曰：巫咸國在女丑北，右手操青蛇，左手操赤蛇，在登葆山，群巫所從上下也。《大荒西經》云：大荒之中有靈山，巫咸、巫即、巫朌、巫彭、巫姑、巫真、巫禮、巫抵、巫謝、巫羅十巫，從此升降，百藥愛在。郭景純曰：言群巫上下靈山，採藥往來也。蓋神巫所游，故山得其名矣。谷口嶺上，有巫咸祠。其水又徑安邑故城南，又西流注於鹽池。《地理志》曰：鹽池在安邑西南。許慎謂之盬。長五十一里，廣七里，周百一十六里，從鹽省古聲。呂忱曰：夙沙初作煮海鹽，河東鹽池謂之盬。今池水東西七十里，南北十七里，紫色澄渟，潭而不流。水出石鹽，自然印成，朝取夕復，終無減損。惟山水暴至，雨澍潢潦奔泆，則鹽池用耗。故公私共堨水徑，防其淫濫，謂之鹽水，亦謂之為堨水。《山海經》謂之鹽販之澤也。澤南面層山，天岩雲秀，地谷淵深，左右壁立，間不容軌，謂之石門，路出其中，名之曰徑，南通上陽，北暨鹽澤。池西又有一池，謂之女鹽澤，東西二十五里，南北二十里，在猗氏故城南。《春秋》成公六年，晉謀去故絳，大夫曰：郇、瑕，地沃饒近盬。服虔曰：土平有溉曰沃，盬，鹽池也。土俗裂水沃麻，分灌川野，畦水耗竭，土自成鹽，即所謂咸鹺也，而味苦，號曰鹽田，鹽盬之名，始資是矣。本司鹽都尉治，領兵千餘人守之。周穆王、漢章帝並幸安邑而觀鹽池。故杜預曰：猗氏有鹽池。後罷尉司，分猗氏、安邑，置縣以守之。

yòu nán guò jiě xiàn dōng, yòu xī nán zhù yú zhāng yáng chí.
又南過解縣東，又西南注於張陽池。

sù shuǐ yòu xī jìng yī shì xiàn gù chéng běi. chūn qiū wén gōng qī nián, jìn bài qín yú líng hú, zhì yú kū shǒu, xiān miè bēn qín, shì huì cóng zhī. kàn yīn yuē: líng hú jí yī shì yě. kū shǒu zài xī sān shí lǐ, xiàn nán duì zé, jí yī dùn zhī gù jū yě. kǒng cóng yuē: yī dùn, lǔ zhī qióng shì yě, gēng zé cháng jī, sāng zé cháng hán, wén zhū gōng fù, wǎng ér wèn shù yān. zhū gōng gào zhī yuē: zi yù sù fù, dāng chù wǔ zì. yú shì nǎi shì xī hé, dà chù niú yáng yú yī shì zhī nán, shí nián zhī jiān, qí xī bù kě jì, zī nǐ wáng gōng, chí míng tiān xià, yǐ xìng fù yú yī shì, gù yuē yī dùn yě. sù shuǐ yòu xī jìng huán chéng, shī yún huán bó láo zhī, gài qí gù guó yě. dù yuán kǎi chūn qiū shì dì yún: jīn jiě xiàn xī běi yǒu huán chéng. fú qián yuē: huán guó zài jiě xiàn dōng, huán xiá shì zhī xū yě. yú àn zhú shū jì nián yún: jìn huì gōng shí yǒu sì nián, qín mù gōng lǜ shī sòng gōng zǐ zhòng ěr, wéi líng hú, sāng quán jiù shuāi jiē jiàng yú qín shī, hú máo yǔ xiān zhěn yù qín, zhì yú lú liǔ, nǎi wèi qín mù gōng, shǐ gōng zǐ zhì lái, yǔ shī yán tuì, shě cì yú huán, méng yú jūn. jīng xiāng fán chūn qiū tǔ dì míng yuē: sāng quán jiù shuāi bìng zài jiě dōng nán, bù yán jiě, míng bù zhì jiě. kě zhī chūn qiū zhī wén, yǔ zhú shū bù shū. jīn jiě gù chéng dōng běi èr shí sì lǐ yǒu gù chéng, zài yī shì gù chéng xī běi, xiāng sú míng zhī wèi huán chéng, kǎo fú qián zhī shuō, yòu yǔ sú fú, xián yú dù shì dān wén gū zhèng yǐ. sù shuǐ yòu xī nán jìng jiě xiàn gù chéng nán. chūn qiū, jìn huì gōng yīn qín fǎn guó, xǔ qín yǐ hé wài wǔ chéng, nèi jí jiě liáng, jí sī chéng yě. sù shuǐ yòu xī nán jìng xiá chéng, jìn dài fū zhān jiā zhī gù yì yě. chūn qiū xī gōng sān shí nián, qín jìn wéi zhèng, zhèng bó shǐ zhú zhī wǔ wèi qín mù gōng yuē: jìn xǔ jūn jiāo xiá, cháo jì ér xī shè bǎn zhě yě. jīng xiāng fán yuē: jīn hé dōng jiě xiàn xī nán wǔ lǐ yǒu gù xiá chéng. sù shuǐ yòu xī nán jìng zhāng yáng chéng dōng. zhú shū jì nián, qí shī zhú zhèng tài zǐ chǐ, bēn zhāng chéng nán zhèng zhě yě. hàn shū zhī suǒ wèi dōng zhāng yǐ. gāo zǔ èr nián, cáo cān jiǎ zuǒ chéng xiàng, bié yǔ hán xìn dōng gōng, wèi jiāng sūn sù jūn dōng zhāng, dà pò zhī. sū lín yuē: shǔ hé dōng, jí sī chéng yě. sù shuǐ yòu xī nán shǔ yú bēi, bēi fēn wèi èr, chéng nán miàn liǎng bēi, zuǒ yòu zé zhǔ. dōng bēi shì wèi zhī jìn xìng zé, dōng xī èr shí wǔ lǐ, nán běi bā lǐ, nán duì yán dào shān. qí xī zé shí bì qiān xún, dōng zé pán xī wàn rèn, fāng lǐng yún huí, qí fēng xiá jǔ, gū biāo xiù chū, zhào luò qún shān zhī biǎo, cuì bǎi yīn fēng, qīng quán guàn dǐng. guō jǐng chún yún: shì suǒ wèi yāng jiāng yě. fā yú shàng ér qián yú xià yǐ. jué dǐng fāng píng, yǒu liáng yào. shén nóng běn cǎo yuē: dì yǒu gù huó nǚ shū tóng yún zǐ wǎn zhī zú yě. shì yǐ zī fú sī yuán zhī shì, lù qiú niàn yī zhī fū, dài wǎng yóu yān. lù chū běi, shì duō xuán jué, lái qù zhě xián yuán luó téng yín, xún gé jiàng shēn, yú dōng zé lián mù, nǎi zhì bǎi tī fāng jiàng yán cè, mí suǒ zhī jī, réng jīn cún yān, gù yì yuē bǎi tī shān yě. shuǐ zì shān běi liú wǔ lǐ ér fú, yún qián tōng zé zhǔ, suǒ wèi xiáng yě. xī bēi jí zhāng zé yě, xī běi qù pú bǎn shí wǔ lǐ, dōng xī èr shí lǐ, nán běi sì wǔ lǐ, dōng xià jī shuǐ, yì shí yǒu yíng hào yě. wén shuǐ chū dà líng xiàn xī shān wén gǔ, dōng dào qí xiàn, qū nán dào gàn táo xiàn dōng běi, dōng rù yú fén.
涑水又西徑猗氏縣故城北。《春秋》文公七年，晉敗秦於令狐，至於刳首，先蔑奔秦，士會從之。闞駰曰：令狐即猗氏也。刳首在西三十里，縣南對澤，即猗頓之故居也。《孔叢》曰：猗頓，魯之窮士也，耕則常飢，桑則常寒，聞朱公富，往而問術焉。朱公告之曰：子欲速富，當畜五牸。於是乃適西河，大畜牛羊於猗氏之南，十年之間，其息不可計，貲擬王公，馳名天下，以興富於猗氏，故曰猗頓也。涑水又西徑郇城，《詩》雲郇伯勞之，蓋其故國也。杜元凱《春秋釋地》云：今解縣西北有郇城。服虔曰：郇國在解縣東，郇瑕氏之墟也。余按《竹書紀年》云：晉惠公十有四年，秦穆公率師送公子重耳，圍令狐，桑泉、臼衰皆降於秦師，狐毛與先軫御秦，至於廬柳，乃謂秦穆公，使公子摯來，與師言退，舍次於郇，盟於軍。京相璠《春秋土地名》曰：桑泉、臼衰並在解東南，不言解，明不至解。可知《春秋》之文，與《竹書》不殊。今解故城東北二十四里有故城，在猗氏故城西北，鄉俗名之為郇城，考服虔之說，又與俗符，賢於杜氏單文孤證矣。涑水又西南徑解縣故城南。《春秋》，晉惠公因秦返國，許秦以河外五城，內及解梁，即斯城也。涑水又西南徑瑕城，晉大夫詹嘉之故邑也。《春秋》僖公三十年，秦、晉圍鄭，鄭伯使燭之武謂秦穆公曰：晉許君焦瑕，朝濟而夕設版者也。京相璠曰：今河東解縣西南五里有故瑕城。涑水又西南徑張陽城東。《竹書紀年》，齊師逐鄭太子齒，奔張城南鄭者也。《漢書》之所謂東張矣。高祖二年，曹參假左丞相，別與韓信東攻，魏將孫遬軍東張，大破之。蘇林曰：屬河東，即斯城也。涑水又西南屬於陂，陂分為二，城南面兩陂，左右澤渚。東陂世謂之晉興澤，東西二十五里，南北八里，南對鹽道山。其西則石壁千尋，東則磻溪萬仞，方嶺雲回，奇峰霞舉，孤標秀出，罩絡群山之表，翠柏蔭峰，清泉灌頂。郭景純云：世所謂鴦漿也。發於上而潛於下矣。厥頂方平，有良藥。《神農本草》曰：地有固活、女疏、銅芸、紫菀之族也。是以緇服思元之士，鹿裘念一之夫，代往游焉。路出北，勢多懸絕，來去者咸援蘿騰崟，尋葛降深，於東則連木，乃陟百梯方降岩側，縻鎖之跡，仍今存焉，故亦曰百梯山也。水自山北流五里而伏，雲潛通澤渚，所未詳也。西陂即張澤也，西北去蒲坂十五里，東西二十里，南北四五里，冬夏積水，亦時有盈耗也。文水出大陵縣西山文谷，東到其縣，屈南到干陶縣東北，東入於汾。

wén shuǐ jìng dà líng xiàn gù chéng xī ér nán liú, yǒu mì shuǐ zhù zhī. xiàn xī nán shān xià, wǔ shì chuān jǐng gěi yǎng, jǐng zhì yōu shēn, hòu yī zhāo shuǐ yì píng dì, dōng nán zhù wén shuǐ. wén shuǐ yòu nán jìng píng táo xiàn zhī gù chéng dōng, xī jìng qí chéng nèi, nán liú chū guō, wáng mǎng gèng yuē duō ráng yě. wén shuǐ yòu nán jìng xiàn, yòu huì yǐn quán kǒu, shuǐ chū yè quán shān zhī shàng dǐng, sú yún: yáng yǔ qiān shí, shì yè shì dǎo. gù shān dé qí míng, fēi suǒ xiáng yě. qí shān shí yá jué xiǎn, bì lì tiān gù, yá bàn yǒu yī shí shì, qù dì kě wǔ shí yú zhàng, ài yǒu céng sōng shì yán, liè bǎi qǐ wàng, wéi xī cè yī chù dé lì jí shēng zhì, dǐng shàng píng dì shí xǔ qǐng, shā mén shì sēng guāng biǎo jiàn èr shā. quán fā yú liǎng sì zhī jiān, dōng liú lì shí, yán zhù shān xià, yòu dōng, jīn qú yǐn méi ér bù héng liú, gù yǒu yǐn quán zhī míng yǐ. yǔ zé fēng xiè, zé tōng rù wén shuǐ. wén shuǐ yòu nán jìng zī shì xiàn gù chéng dōng, wèi wén hú, dōng xī shí wǔ lǐ, nán běi sān shí lǐ, shì wèi zhī xī hú, zài xiàn zhí dōng shí lǐ hú zhī xī cè, lín hú yòu yǒu yī chéng, wèi zhī zhū chéng. shuǐ zé suǒ jù wèi zhī dōu, yì yuē zhū, gài jí shuǐ yǐ míng chéng yě. wén hú yòu dōng jìng zhōng yáng xiàn gù chéng dōng. àn jìn shū dì dào jì tài kāng dì jì, xī hé yǒu zhōng yáng chéng, jiù xiàn yě. wén shuǐ yòu dōng nán liú, yǔ shèng shuǐ hé, shuǐ xī chū hú qí zhī shān, dōng jìng liù bì chéng nán, wèi cháo jiù zhì liù bì yú qí xià, fáng lí shí zhū hú, yīn wèi dà zhèn. tài hé zhōng bà zhèn, réng zhì xī hé jùn yān. shèng shuǐ yòu dōng hé yáng quán shuǐ, shuǐ chū xī shān yáng xī, dōng jìng liù bì chéng běi, yòu dōng nán liú zhù yú shèng shuǐ. shèng shuǐ yòu dōng jìng zhōng yáng gù chéng nán, yòu dōng hé wén shuǐ. wén shuǐ yòu dōng nán, rù yú fén shuǐ yě.
文水徑大陵縣故城西而南流，有泌水注之。縣西南山下，武氏穿井給養，井至幽深，後一朝水溢平地，東南注文水。文水又南徑平陶縣之故城東，西徑其城內，南流出郭，王莽更曰多穰也。文水又南徑縣，右會隱泉口，水出謁泉山之上頂，俗云：暘雨愆時，是謁是禱。故山得其名，非所詳也。其山石崖絕險，壁立天固，崖半有一石室，去地可五十餘丈，愛有層松飾岩，列柏綺望，惟西側一處得歷級升陟，頂上平地十許頃，沙門釋僧光表建二剎。泉發於兩寺之間，東流瀝石，沿注山下，又東，津渠隱沒而不恆流，故有隱泉之名矣。雨澤豐謝，則通入文水。文水又南徑茲氏縣故城東，為文湖，東西十五里，南北三十里，世謂之西湖，在縣直東十里；湖之西側，臨湖又有一城，謂之瀦城。水澤所聚謂之都，亦曰瀦，蓋即水以名城也。文湖又東徑中陽縣故城東。案《晉書地道記》、《太康地記》，西河有中陽城，舊縣也。文水又東南流，與勝水合，水西出狐岐之山，東徑六壁城南，魏朝舊置六壁於其下，防離石諸胡，因為大鎮。太和中罷鎮，仍置西河郡焉。勝水又東合陽泉水，水出西山陽溪，東徑六壁城北，又東南流注於勝水。勝水又東徑中陽故城南，又東合文水。文水又東南，入於汾水也。

yuán gōng shuǐ chū zī shì xiàn xī yáng tóu shān, dōng guò qí xiàn běi, xiàn, gù qín zhì yě, hàn gāo dì gèng fēng yí yáng hóu yīng wèi hóu guó, wáng mǎng zhī zī tóng yě. wèi huáng chū èr nián, fēn tài yuán, fù zhì xī hé jùn. jìn xǐ fēng chén wáng bīn yú xī hé, gù xiàn yǒu xī hé móu wáng sī mǎ zi zhèng miào. bēi wén yún: xī hé jiù chù shān lín, hàn mò rǎo rǎng, bǎi xìng shī suǒ. wèi xìng, gèng kāi jiāng yǔ, fēn gē tài yuán sì xiàn, yǐ wèi bāng yì, qí jùn dài shān cè sāi yǐ. wáng yǐ xián níng sān nián, gǎi mìng jué shàng, míng nián shí èr yuè sàng guó. chén dà nóng yán chóng lí shí lìng zōng qún děng èr bǎi sān shí sì rén, kān shí lì bēi, yǐ shù xūn dé. bēi běi miào jī shàng cún yě. yòu dōng rù yú fén.
原公水出茲氏縣西羊頭山，東過其縣北，縣，故秦置也，漢高帝更封沂陽侯嬰為侯國，王莽之茲同也。魏黃初二年，分太原，復置西河郡。晉徙封陳王斌於西河，故縣有西河繆王司馬子政廟。碑文云：西河舊處山林，漢末擾攘，百姓失所。魏興，更開疆宇，分割太原四縣，以為邦邑，其郡帶山側塞矣。王以咸寧三年，改命爵上，明年十二月喪國。臣大農閻崇、離石令宗群等二百三十四人，刊石立碑，以述勛德。碑北廟基尚存也。又東入於汾。

shuǐ zhù wén hú, bù zhì fén yě.
水注文湖，不至汾也。

dòng guò shuǐ chū zhān xiàn běi shān, qí shuǐ xī liú, yǔ nán xī shuǐ hé, shuǐ chū nán shān, xī běi liú zhù dòng guò shuǐ, dòng guò shuǐ yòu xī běi, hēi shuǐ xī chū shān, sān yuán hé shě, tóng guī yī chuān, dōng liú nán qū, jìng shòu yáng xiàn gù chéng dōng. àn jìn tài kāng dì jì, lè píng jùn yǒu shòu yáng xiàn, lú chén zhēng jiān fù suǒ wèi lì shòu yáng ér zǒng pèi zhě yě. qí shuǐ yòu xī nán rù dòng guò shuǐ. dòng guò shuǐ yòu xī, pú shuǐ nán chū pú gǔ, běi liú zhù zhī. dòng guò shuǐ yòu xī yǔ yuán guò shuǐ hé, jìn běi biàn shuǐ yuán yě. shuǐ xī fù shàng yǒu yuán guò cí, gài huái dào xié líng, shòu shū tiān shǐ, yōu jié sù qíng, chuán fāng hòu rì, dòng yǔ suī lún, zǎn mù yóu mào, gù shuǐ qǔ míng yān. qí shuǐ nán liú, zhù yú dòng guò shuǐ yě.
洞過水出沾縣北山，其水西流，與南溪水合，水出南山，西北流注洞過水，洞過水又西北，黑水西出山，三源合舍，同歸一川，東流南屈，徑受陽縣故城東。案《晉太康地記》，樂平郡有受陽縣，盧諶《征艱賦》所謂歷受陽而總轡者也。其水又西南入洞過水。洞過水又西，蒲水南出蒲谷，北流注之。洞過水又西與原過水合，近北便水源也。水西阜上有原過祠，蓋懷道協靈，受書天使，憂結宿情，傳芳後日，棟宇雖淪，攢木猶茂，故水取名焉。其水南流，注於洞過水也。

xī guò yú cì xiàn nán, yòu xī dào jìn yáng xiàn nán, yú cì xiàn, gù tú shuǐ xiāng, jìn dài fū zhì xú wú zhī yì yě. chūn qiū zhāo gōng bā nián, jìn hóu zhú chí qí zhī gōng, yǒu shí yán jìn zhī wèi yú. fú qián yuē: wèi, jìn yì: yú, zhōu lǐ míng yě. hàn shū yuē yú cì, shí sān zhōu zhì yǐ wèi tú yáng xiàn yǐ. wáng mǎng zhī tài yuán tíng yě. xiàn nán cè shuǐ yǒu záo tái, hán wèi shā zhì bó yáo yú qí xià, kū fù jué cháng, zhé jǐng zhāo yí chù yě. qí shuǐ yòu xī nán liú, jìng wǔ guàn chéng xī běi. lú chén zhēng jiān fù yuē: jìng wǔ guǎn zhī gù fú, wèn jué tú zhī yuǎn jìn. dòng guò shuǐ yòu xī nán wèi chún hú, wèi zhī dòng guò zé. zé nán, tú shuǐ zhù zhī, shuǐ chū yáng yì dōng běi dà qiǎn shān tú gǔ, xī nán jìng luó mó tíng nán, yǔ jiǎng gǔ shuǐ hé, shuǐ chū xiàn dōng nán jiǎng xī. wèi tǔ dì jì yuē: jìn yáng chéng dōng nán bǎi yī shí lǐ zhì shān yǒu jiǎng gǔ dà dào, dù xuān chē lǐng, tōng yú wǔ xiāng. shuǐ zì jiǎng xī xī běi liú, xī jìng jī chéng běi. chūn qiū xī gōng sān shí sān nián, jìn rén bài dí yú jī. dù yù shì dì yuē: chéng zài yáng yì nán, shuǐ běi jí yáng yì xiàn gù chéng yě. zhú shū jì nián yuē: liáng huì chéng wáng jiǔ nián, yǔ hán dān yú cì yáng yì zhě yě. wáng mǎng zhī fán ráng yǐ. jiǎng xī yòu xī hé tú shuǐ, luàn liú xī běi rù dòng guò zé yě. xī rù yú fén, chū jìn shuǐ xià kǒu zhě yě.
西過榆次縣南，又西到晉陽縣南，榆次縣，故塗水鄉，晉大夫智徐吾之邑也。《春秋》昭公八年，晉侯築箎祁之宮，有石言晉之魏榆。服虔曰：魏，晉邑：榆，州里名也。《漢書》曰榆次，《十三州志》以為塗陽縣矣。王莽之太原亭也。縣南側水有鑿台，韓、魏殺智伯瑤於其下，刳腹絕腸，折頸招頤處也。其水又西南流，徑武灌城西北。盧諶《征艱賦》曰：徑武館之故郛，問厥途之遠近。洞過水又西南為淳湖，謂之洞過澤。澤南，途水注之，水出陽邑東北大嵰山塗谷，西南徑蘿蘑亭南，與蔣谷水合，水出縣東南蔣溪。《魏土地記》曰：晉陽城東南百一十里至山有蔣谷大道，度軒車嶺，通於武鄉。水自蔣溪西北流，西徑箕城北。《春秋》僖公三十三年，晉人敗狄於箕。杜預《釋地》曰：城在陽邑南，水北即陽邑縣故城也。《竹書紀年》曰：梁惠成王九年，與邯鄲、榆次、陽邑者也。王莽之繁穰矣。蔣溪又西合塗水，亂流西北入洞過澤也。西入於汾，出晉水下口者也。

liú kūn zhī wèi bīng zhōu yě, liú yào yǐn bīng yāo jī zhī, hé zhàn yú dòng guò, jí shì shuǐ yě.
劉琨之為并州也，劉曜引兵邀擊之，合戰於洞過，即是水也。

jìn shuǐ chū jìn yáng xiàn xī xuán wèng shān, xiàn, gù táng guó yě. chūn qiū zuǒ chuán chēng táng shū wèi shēng, qí mǔ yì jiāng mèng dì wèi jǐ yuē: yú míng ér zǐ yuē yú, jiāng yǔ zhī táng, shǔ zhī cān. jí shēng, míng zhī yuē yú. lǚ shì chūn qiū yuē: shū yú yǔ chéng wáng jū, wáng yuán tóng yè wèi guī, yǐ shòu zhī yuē: wú yǐ cǐ fēng rǔ. yú yǐ gào zhōu gōng, zhōu gōng qǐng yuē: tiān zǐ fēng yú hū? wáng yuē: yú xì ěr. gōng yuē: tiān zǐ wú xì yán. shí táng miè, nǎi fēng zhī yú táng. xiàn yǒu jìn shuǐ, hòu gǎi míng wèi jìn. gù zi xià xù shī chēng cǐ jìn yě, ér wèi zhī táng, jiǎn ér yòng lǐ, yǒu yáo zhī yí fēng yě. jìn shū dì dào jì jí shí sān zhōu zhì bìng yán jìn shuǐ chū lóng shān, yī míng jié chù shān, zài xiàn xī běi, fēi yě. shān hǎi jīng yuē: xuán wèng zhī shān, jìn shuǐ chū yān, jīn zài xiàn zhī xī nán. xī zhì bó zhī è jìn shuǐ yǐ guàn jìn yáng, qí chuān shàng sù, hòu rén zhǒng qí yí jī, xù yǐ wèi zhǎo, zhǎo xī jì shān zhěn shuǐ, yǒu táng shū yú cí. shuǐ cè yǒu liáng táng, jié fēi liáng yú shuǐ shàng, zuǒ yòu zá shù jiāo yīn, xī jiàn xī jǐng, zhì yǒu yín péng mì yǒu, jī yóu huàn zi, mò bù xún liáng qì jí, yòng xiāng yú wèi, yú jìn chuān zhī zhōng, zuì wèi shèng chù. yòu dōng guò qí xiàn nán, yòu dōng rù yú fén shuǐ.
晉水出晉陽縣西懸瓮山，縣，故唐國也。《春秋左傳》稱唐叔未生，其母邑姜夢帝謂己曰：余名而子曰虞，將與之唐，屬之參。及生，名之曰虞。《呂氏春秋》曰：叔虞與成王居，王援桐葉為圭，以授之曰：吾以此封汝。虞以告周公，周公請曰：天子封虞乎？王曰：余戲耳。公曰：天子無戲言。時唐滅，乃封之於唐。縣有晉水，後改名為晉。故子夏敘《詩》稱此晉也，而謂之唐，儉而用禮，有堯之遺風也。《晉書地道記》及《十三州志》並言晉水出龍山，一名結絀山，在縣西北，非也。《山海經》曰：懸瓮之山，晉水出焉，今在縣之西南。昔智伯之遏晉水以灌晉陽，其川上溯，後人踵其遺蹟，蓄以為沼，沼西際山枕水，有唐叔虞祠。水側有涼堂，結飛梁於水上，左右雜樹交蔭，希見曦景，至有淫朋密友，羈遊宦子，莫不尋梁契集，用相娛慰，於晉川之中，最為勝處。又東過其縣南，又東入於汾水。

zhǎo shuǐ fèn wèi èr pài, běi dú jí zhì shì gù qú yě. xī zài zhàn guó, xiāng zi bǎo jìn yáng, zhì shì fáng shān yǐ shuǐ zhī, chéng bù méi zhě sān bǎn, yǔ hán wèi wàng tàn yú cǐ, gù zhì shì yòng wáng. qí dú chéng gāo, dōng běi zhù rù jìn yáng chéng, yǐ zhōu guàn gài. hàn wèi chì méi zhī nán, jùn chuán liú mào fù tài shǒu sūn fú nì yú chéng mén xī xià kōng xué zhōng, qí yè bēn yú. jí shì chù yě. dōng nán chū chéng liú, zhù yú fén shuǐ yě. qí nán dú yú shí táng zhī xià fú liú, jìng jiù xī dōng nán chū, jìng jìn yáng chéng nán, chéng zài jìn shuǐ zhī yáng, gù yuē jìn yáng yǐ. jīng shū jìn gǒu wú shuài shī bài dí yú dà lǔ. dù yù yuē: dà lǔ, jìn yáng xiàn yě, wèi jìn zhī jiù dōu. chūn qiū dìng gōng shí sān nián, zhào yāng yǐ jìn yáng pàn, hòu nǎi wèi zhào yǐ. qí shuǐ yòu dōng nán liú rù yú fén.
沼水分為二派，北讀即智氏故渠也。昔在戰國，襄子保晉陽，智氏防山以水之，城不沒者三版，與韓、魏望嘆於此，故智氏用亡。其瀆乘高，東北注入晉陽城，以周灌溉。漢未赤眉之難，郡椽劉茂負太守孫福匿於城門西下空穴中，其夜奔盂。即是處也。東南出城流，注於汾水也。其南瀆於石塘之下伏流，徑舊溪東南出，徑晉陽城南，城在晉水之陽，故曰晉陽矣。《經》書晉苟吳帥師敗狄於大鹵。杜預曰：大鹵，晉陽縣也，為晉之舊都。《春秋》定公十三年，趙鞅以晉陽叛，後乃為趙矣。其水又東南流入於汾。

zhàn shuǐ chū hé nèi zhǐ xiàn xī běi shān, zhàn shuǐ chū zhǐ xiàn nán yuán zhàn xī, sú wèi zhī kān shuǐ yě. shì gài shēng xíng jǐn lín, gù zì dú jù biàn, tóng yú sān shǐ zhī wù ěr. qí shuǐ zì xī chū nán liú.
湛水出河內軹縣西北山，湛水出軹縣南原湛溪，俗謂之堪水也。是蓋聲形盡鄰，故字讀俱變，同於三豕之誤耳。其水自溪出南流。

dōng guò qí xiàn běi, yòu dōng guò bō xiàn zhī běi, zhàn shuǐ nán jìng xiàng chéng dōng ér nán zhù.
東過其縣北，又東過波縣之北，湛水南徑向城東而南注。

yòu dōng guò wú pì yì nán, yuán jīng suǒ zhù, sī nǎi jú chuān zhī suǒ yóu, fēi zhàn shuǐ zhī jiān guān yě, shì nǎi jīng zhī wù zhèng ěr. zhàn shuǐ zì xiàng chéng dōng nán jìng zhàn chéng dōng. shí rén wèi zhī shèn chéng, yì huò wèi zhī xí chéng yǐ. xī yuē xí jiàn. gé chéng zài dōng, yán cǐ fēi yǐ. hòu hàn jùn guó zhì yuē hé yáng xiàn yǒu zhàn chéng shì yě.
又東過毋辟邑南，原《經》所注，斯乃湨川之所由，非湛水之間關也，是乃《經》之誤證耳。湛水自向城東南徑湛城東。時人謂之椹城，亦或謂之隰城矣。溪曰隰澗。隔城在東，言此非矣。《後漢郡國志》曰河陽縣有湛城是也。

yòu dōng nán dāng píng xiàn zhī dōng běi, nán rù yú hé.
又東南當平縣之東北，南入於河。

zhàn shuǐ yòu dōng nán jìng dèng, nán liú zhù yú hé, gù hé jì yǒu dèng jīn zhī míng yǐ.
湛水又東南徑鄧，南流注於河，故河濟有鄧津之名矣。