tiān zǐ zhī yì bì chún qǔ fǎ tiān dì ér guān yú xiān shèng. shì shù zhī yì, bì fèng yú fù mǔ ér zhèng yú jūn zhǎng. gù suī yǒu míng jūn, shì bù xiān jiào, bù kě yòng yě.
天子之义必纯取法天地而观于先圣。士庶之义,必奉于父母而正于君长。故虽有明君,士不先教,不可用也。
gǔ zhī jiào mín, bì lì guì jiàn zhī lún jīng, shǐ bù xiāng líng. dé yì bù xiāng yú, cái jì bù xiāng yǎn, yǒng lì bù xiāng fàn, gù lì tóng ér yì hé yě. gǔ zhě, guó róng bù rù jūn, jūn róng bù rù guó, gù dé yì bù xiāng yú. shàng guì bù fá zhī shì, bù fá zhī shì, shàng zhī qì yě, gǒu bù fá zé wú qiú, wú qiú zé bù zhēng. guó zhōng zhī tīng, bì děi qí qíng, jūn lǚ zhī tīng, bì děi qí yí, gù cái jì bù xiāng yǎn. cóng mìng wèi shì shàng shǎng, fàn mìng wèi shì shàng lù, gù yǒng lì bù xiāng fàn. jì zhì jiào qí mín, rán hòu jǐn xuǎn ér shǐ zhī. shì jí xiū, zé bǎi guān gěi yǐ, jiào jí shěng, zé mín xìng liáng yǐ, xí guàn chéng, zé mín tǐ sú yǐ, jiào huà zhī zhì yě.
古之教民,必立贵贱之伦经,使不相陵。德义不相逾,材技不相掩,勇力不相犯,故力同而意和也。古者,国容不入军,军容不入国,故德义不相逾。上贵不伐之士,不伐之士,上之器也,苟不伐则无求,无求则不争。国中之听,必得其情,军旅之听,必得其宜,故材技不相掩。从命为士上赏,犯命为士上戮,故勇力不相犯。既致教其民,然后谨选而使之。事极修,则百官给矣,教极省,则民兴良矣,习惯成,则民体俗矣,教化之至也。
gǔ zhě, zhú bēn bù yuǎn, zòng suí bù jí, bù yuǎn zé nán yòu, bù jí zé nán, xiàn. yǐ lǐ wèi gù, yǐ rén wèi shèng, jì shèng zhī hòu, qí jiào kě fù, shì yǐ jūn zǐ guì zhī yě.
古者,逐奔不远,纵绥不及,不远则难诱,不及则难,陷。以礼为固,以仁为胜,既胜之后,其教可复,是以君子贵之也。
yǒu yú shì jiè yú guó zhōng, yù mín tǐ qí mìng yě. xià hòu shì shì yú jūn zhōng, yù mín xiān chéng qí lǜ yě. yīn shì yú jūn mén zhī wài, yù mín xiān yì yǐ xíng shì yě. zhōu jiāng jiāo rèn ér shì zhī, yǐ zhì mín zhì yě.
有虞氏戒于国中,欲民体其命也。夏后氏誓于军中,欲民先成其虑也。殷誓于军门之外,欲民先意以行事也。周将交刃而誓之,以致民志也。
xià hòu shì zhèng qí dé yě, wèi yòng bīng zhī rèn, gù qí bīng bù zá. yīn yì yě, shǐ yòng bīng zhī rèn yǐ. zhōu lì yě, jǐn yòng bīng zhī rèn yǐ.
夏后氏正其德也,未用兵之刃,故其兵不杂。殷义也,始用兵之刃矣。周力也,尽用兵之刃矣。
xià shǎng yú cháo, guì shàn yě. yīn lù yú shì, wēi bù shàn yě. zhōu shǎng yú cháo, lù yú shì, quàn jūn zǐ jù xiǎo rén yě. sān wáng zhāng qí dé yī yě.
夏赏于朝,贵善也。殷戮于市,威不善也。周赏于朝,戮于市,劝君子惧小人也。三王彰其德一也。
bīng bù zá zé bù lì. zhǎng bīng yǐ wèi, duǎn bīng yǐ shǒu, tài zhǎng zé nán fàn tài duǎn zé bù jí. tài qīng zé ruì, ruì zé yì luàn. tài zhòng zé dùn, dùn zé bù jì.
兵不杂则不利。长兵以卫,短兵以守,太长则难犯太短则不及。太轻则锐,锐则易乱。太重则钝,钝则不济。
róng chē: xià hòu shì yuē gōu chē, xiān zhèng yě yīn yuē yín chē, xiān jí yě zhōu rì yuán róng, xiān liáng yě. qí: xià hòu shì xuán, shǒu rén zhī shú yě, yīn bái, tiān zhī yì yě zhōu huáng, dì zhī dào yě. zhāng: xià hòu shì yǐ rì yuè, shàng míng yě yīn yǐ hǔ, shàng wēi yě zhōu yǐ lóng, shàng wén yě.
戎车:夏后氏曰钩车,先正也;殷曰寅车,先疾也;周日元戎,先良也。旗:夏后氏玄,首人之孰也,殷白,天之义也;周黄,地之道也。章:夏后氏以日月,尚明也;殷以虎,尚威也;周以龙,尚文也。
shī duō wù wēi zé mín qū, shǎo wēi zé mín bù shèng. shàng shǐ mín bù dé qí yì, bǎi xìng bù dé qí xù, jì yòng bù dé qí lì, niú mǎ bù dé qí rèn, yǒu sī líng zhī, cǐ wèi duō wēi. duō wēi zé mín qū. shàng bù zūn dé ér rèn zhà nì, bù zūn dào ér rèn yǒng lì, bù guì yòng mìng ér guì fàn mìng, bù guì shàn xíng ér guì bào xíng, líng zhī yǒu sī, cǐ wèi shǎo wēi, shǎo wēi zé mín bù shèng.
师多务威则民诎,少威则民不胜。上使民不得其义,百姓不得其叙,技用不得其利,牛马不得其任,有司陵之,此谓多威。多威则民诎。上不尊德而任诈匿,不尊道而任勇力,不贵用命而贵犯命,不贵善行而贵暴行,陵之有司,此谓少威,少威则民不胜。
jūn lǚ yǐ shū wéi zhǔ, shū zé mín lì zú. suī jiāo bīng zhì rèn, tú bù qū, chē bù chí, zhú bēn bù yú liè, shì yǐ bù luàn. jūn lǚ zhī gù, bù shī háng liè zhī zhèng, bù jué rén mǎ zhī lì, chí sù bù guò jiè mìng.
军旅以舒为主,舒则民力足。虽交兵致刃,徒不趋,车不驰,逐奔不逾列,是以不乱。军旅之固,不失行列之政,不绝人马之力,迟速不过诫命。
gǔ zhě, guó róng bù rù jūn, jūn róng bù rù guó. jūn róng rù guó, zé mín dé fèi guó róng rù jūn, zé mín dé ruò. gù zài guó yán wén ér yǔ wēn, zài cháo gōng yǐ xùn, xiū jǐ yǐ dài rén, bù zhào bù zhì, bù wèn bù yán, nan jin yi tui, zài jūn kàng ér lì, zài háng suì ér guǒ, jiè zhě bù bài, bīng chē bù shì, chéng bù shàng qū, wēi shì bù chǐ. gù lǐ yǔ fǎ biǎo lǐ yě, wén yǔ wǔ zuǒ yòu yě.
古者,国容不入军,军容不入国。军容入国,则民德废;国容入军,则民德弱。故在国言文而语温,在朝恭以逊,修己以待人,不召不至,不问不言,难进易退,在军抗而立,在行遂而果,介者不拜,兵车不式,城不上趋,危事不齿。故礼与法表里也,文与武左右也。
gǔ zhě xián wáng, míng mín zhī dé, jǐn mín zhī shàn, gù wú fèi dé, wú jiǎn mín, shǎng wú suǒ shēng, fá wú suǒ shì. yǒu yú shì bù shǎng bù fá, ér mín kě yòng, zhì dé yě. xià shǎng ér bù fá, zhì jiào yě. yīn fá ér bù shǎng, zhì wēi yě. zhōu yǐ shǎng fá, dé shuāi yě. shǎng bù yú shí, yù mín sù dé wéi shàn zhī lì yě. fá bù qiān liè, yù mín sù guī wèi bù shàn zhī hài yě. dà jié bù shǎng, shàng xià jiē bù fá shàn. shàng gǒu bù fá shàn, zé bù jiāo yǐ, xià gǒu bù fá shàn, bì wáng děng yǐ. shàng xià bù fá shàn ruò cǐ, ràng zhī zhì yě. dà bài bù zhū, shàng xià jiē yǐ bù shàn zài jǐ, shàng gǒu yǐ bù shàn zài jǐ, bì huǐ qí guò, xià gǒu yǐ bù shàn zài jǐ, bì yuǎn qí zuì. shàng xià fēn è ruò cǐ, ràng zhī zhì yě.
古者贤王,明民之德,尽民之善,故无废德,无简民,赏无所生,罚无所试。有虞氏不赏不罚,而民可用,至德也。夏赏而不罚,至教也。殷罚而不赏,至威也。周以赏罚,德衰也。赏不逾时,欲民速得为善之利也。罚不迁列,欲民速规为不善之害也。大捷不赏,上下皆不伐善。上苟不伐善,则不骄矣,下苟不伐善,必亡等矣。上下不伐善若此,让之至也。大败不诛,上下皆以不善在己,上苟以不善在己,必悔其过,下苟以不善在己,必远其罪。上下分恶若此,让之至也。
gǔ zhě xū jūn, sān nián bù xīng, dǔ mín zhī láo yě shàng xià xiāng bào ruò cǐ, hé zhī zhì yě. dé yì zé kǎi gē, shì xǐ yě. yǎn bó líng tái, dá mín zhī láo, shì xiū yě.
古者戌军,三年不兴,覩民之劳也;上下相报若此,和之至也。得意则恺歌,示喜也。偃伯灵台,答民之劳,示休也。