yáng dì shàng
炀帝上
yáng huáng dì, huì guǎng, yī míng yīng, xiǎo zì ā chuāng, gāo zǔ dì èr zi yě. mǔ yuē wén xiàn dú gū huáng hòu. shàng měi zī yí, shǎo mǐn huì, gāo zǔ jí hòu yú zhū zǐ zhōng tè suǒ zhōng ài. zài zhōu, yǐ gāo zǔ xūn, fēng yàn mén jùn gōng. kāi huáng yuán nián, lì wèi jìn wáng, bài zhù guó bīng zhōu zǒng guǎn, shí nián shí sān. xún shòu wǔ wèi dà jiàng jūn, jìn wèi shàng zhù guó hé běi dào héng tái shàng shū lìng, dà jiàng jūn rú gù. gāo zǔ lìng xiàng chéng gōng sháo ān dào gōng lǐ chè fǔ dǎo zhī. shàng hào xué, shàn zhǔ wén, chén shēn yán zhòng, cháo yě zhǔ wàng. gāo zǔ mì lìng shàn xiāng zhě lái hé biàn shì zhū zǐ, hé yuē:" jìn wáng méi shàng shuāng gǔ lóng qǐ, guì bù kě yán." jì ér gāo zǔ xìng shàng suǒ jū dì, jiàn yuè qì xián duō duàn jué, yòu yǒu chén āi, ruò bù yòng zhě, yǐ wéi bù hǎo shēng jì, shàn zhī. shàng yóu zì jiǎo shì, dāng shí chēng wéi rén xiào. cháng guān liè yù yǔ, zuǒ yòu jìn yóu yī, shàng yuē:" shì zú jiē zhān shī, wǒ dú yī cǐ hū!" nǎi lìng chí qù. liù nián, zhuǎn huái nán dào héng tái shàng shū lìng. qí nián, zhēng bài yōng zhōu mù nèi shǐ lìng. bā nián dōng, dà jǔ fá chén, yǐ shàng wèi xíng jūn yuán shuài. jí chén píng, zhí chén xiāng zhōu cì shǐ shī wén qìng sàn qí cháng shì shěn kè qīng shì lìng yáng huì lǎng xíng fǎ jiān xú xī shàng shū dōu lìng shǐ jì huì, yǐ qí xié nìng, yǒu hài yú mín, zhǎn zhī yòu què xià, yǐ xiè sān wú. yú shì fēng fǔ kù, zī cái wú suǒ qǔ, tiān xià chēng xián. jìn wèi tài wèi, cì lù chē chéng mǎ, gǔn miǎn zhī fú, xuán guī bái bì gè yī. fù bài bīng zhōu zǒng guǎn. é ér jiāng nán gāo zhì huì děng xiāng jù zuò luàn, xǐ shàng wèi yáng zhōu zǒng guǎn, zhèn jiāng dū, měi suì yī zhāo. gāo zǔ zhī cí tài shān yě, lǐng wǔ hòu dà jiàng jūn. míng nián guī fān. hòu shù zài, tū jué kòu biān, fù wèi xíng jūn yuán shuài, chū líng wǔ, wú lǔ ér hái. jí tài zǐ yǒng fèi, lì shàng wèi huáng tài zǐ. shì yuè, dāng shòu cè. gāo zǔ yuē:" wú yǐ dà xīng gōng chéng dì yè." lìng shàng chū shě dà xīng xiàn. qí yè, liè fēng dà xuě, dì zhèn shān bēng, mín shě duō huài, yā sǐ zhě bǎi yú kǒu. rén shòu chū, fèng zhào xún fǔ dōng nán. shì hòu gāo zǔ měi bì shǔ rén shòu gōng, héng lìng shàng jiān guó.
炀皇帝,讳广,一名英,小字阿摐,高祖第二子也。母曰文献独孤皇后。上美 姿仪,少敏慧,高祖及后于诸子中特所钟爱。在周,以高祖勋,封雁门郡公。开皇 元年,立为晋王,拜柱国、并州总管,时年十三。寻授武卫大将军,进位上柱国、 河北道行台尚书令,大将军如故。高祖令项城公韶、安道公李彻辅导之。上好学, 善属文,沉深严重,朝野属望。高祖密令善相者来和遍视诸子,和曰:“晋王眉上 双骨隆起,贵不可言。”既而高祖幸上所居第,见乐器弦多断绝,又有尘埃,若不 用者,以为不好声妓,善之。上尤自矫饰,当时称为仁孝。尝观猎遇雨,左右进油 衣,上曰:“士卒皆沾湿,我独衣此乎!”乃令持去。六年,转淮南道行台尚书令。 其年,征拜雍州牧、内史令。八年冬,大举伐陈,以上为行军元帅。及陈平,执陈 湘州刺史施文庆、散骑常侍沈客卿、市令阳慧朗、刑法监徐析、尚书都令史暨慧, 以其邪佞,有害于民,斩之右阙下,以谢三吴。于是封府库,资财无所取,天下称 贤。进位太尉,赐辂车、乘马,衮冕之服,玄珪、白璧各一。复拜并州总管。俄而 江南高智慧等相聚作乱,徙上为扬州总管,镇江都,每岁一朝。高祖之祠太山也, 领武候大将军。明年归籓。后数载,突厥寇边,复为行军元帅,出灵武,无虏而还。 及太子勇废,立上为皇太子。是月,当受册。高祖曰:“吾以大兴公成帝业。”令 上出舍大兴县。其夜,烈风大雪,地震山崩,民舍多坏,压死者百余口。仁寿初, 奉诏巡抚东南。是后高祖每避暑仁寿宫,恆令上监国。
sì nián qī yuè, gāo zǔ bēng, shàng jí huáng dì wèi yú rén shòu gōng. bā yuè, fèng zǐ gōng hái jīng shī. bīng zhōu zǒng guǎn hàn wáng liàng jǔ bīng fǎn, zhào shàng shū zuǒ pú yè yáng sù tǎo píng zhī. jiǔ yuè yǐ sì, yǐ bèi shēn jiāng jūn cuī péng wèi zuǒ lǐng jūn dà jiàng jūn. shí yī yuè yǐ wèi, xìng luò yáng. bǐng shēn, fā dīng nán shù shí wàn jué qiàn, zì lóng mén dōng jiē cháng píng jí jùn, dǐ lín qīng guān, dù hé, zhì jùn yí xiāng chéng, dá yú shàng luò, yǐ zhì guān fáng. guǐ chǒu, zhào yuē:
四年七月,高祖崩,上即皇帝位于仁寿宫。八月,奉梓宫还京师。并州总管汉 王谅举兵反,诏尚书左仆射杨素讨平之。九月乙巳,以备身将军崔彭为左领军大将 军。十一月乙未,幸洛阳。丙申,发丁男数十万掘堑,自龙门东接长平、汲郡,抵 临清关,度河,至浚仪、襄城,达于上洛,以置关防。癸丑,诏曰:
qián dào biàn huà, yīn yáng suǒ yǐ xiāo xī, yán chuàng bù tóng, shēng líng suǒ yǐ shùn xù. ruò shǐ tiān yì bù biàn, shī huà hé yǐ chéng sì shí, rén shì bù yì, wéi zhèng hé yǐ lí wàn xìng! yì bù yún hū:" tōng qí biàn, shǐ mín bù juàn" " biàn zé tōng, tōng zé jiǔ."" yǒu dé zé kě jiǔ, yǒu gōng zé kě dà." zhèn yòu wén zhī, ān ān ér néng qiān, mín yòng pī biàn. shì gù jī yì liǎng zhōu, rú wǔ wáng zhī yì, yīn rén wǔ xǐ, chéng tāng hòu zhī yè. ruò bù yīn rén shùn tiān, gōng yè jiàn hū biàn, ài rén zhì guó zhě kě bù wèi yú! rán luò yì zì gǔ zhī dōu, wáng jī zhī nèi, tiān dì zhī suǒ hé, yīn yáng zhī suǒ hé. kòng yǐ sān hé, gù yǐ sì sāi, shuǐ lù tōng, gòng fù děng. gù hàn zǔ yuē:" wú xíng tiān xià duō yǐ, wéi jiàn luò yáng." zì gǔ huáng wáng, hé cháng bù liú yì, suǒ bù dōu zhě gài yǒu yóu yān. huò yǐ jiǔ zhōu wèi yī, huò yǐ kùn qí fǔ kù, zuò luò zhī zhì suǒ yǐ wèi xiá yě. wǒ yǒu suí zhī shǐ, biàn yù chuàng zī huái luò, rì fù yī rì, yuè jì yú jīn. niàn zī zài zī, xìng yán gǎn gěng! zhèn sù yīng bǎo lì, zuǎn lín wàn bāng, zūn ér bù shī, xīn fèng xiān zhì. jīn zhě hàn wáng liàng bèi nì, dú bèi shān dōng, suì shǐ zhōu xiàn huò lún fēi suǒ. cǐ yóu guān hé xuán yuǎn, bīng bù fù jí, jiā yǐ bīng zhōu yí hù, fù zài hé nán. zhōu qiān yīn rén, yì zài yú cǐ. kuàng fù nán fú xiá yuǎn, dōng xià yīn dà, yīn jī shùn dòng, jīn yě qí shí. qún sī bǎi pì, qiān xié jué yì. dàn chéng zhōu xū jí, fú kān qì yǔ. jīn kě yú yī luò yíng jiàn dōng jīng, biàn jí shè guān fēn zhí, yǐ wéi mín jí yě. fū gōng shì zhī zhì běn yǐ biàn shēng, shàng dòng xià yǔ, zú bì fēng lù, gāo tái guǎng shà, qǐ yuē shì xíng. gù chuán yún:" jiǎn dé zhī gòng, chǐ è zhī dà." xuān ní yǒu yún:" yǔ qí bù xùn yě, níng jiǎn." qǐ wèi yáo tái qióng shì fāng wèi gōng diàn zhě hū, tǔ jiē cǎi chuán ér fēi dì wáng zhě hū? shì zhī fēi tiān xià yǐ fèng yī rén, nǎi yī rén yǐ zhǔ tiān xià yě. mín wéi guó běn, běn gù bāng níng, bǎi xìng zú, shú yǔ bù zú! jīn suǒ yíng gòu, wù cóng jié jiǎn, wú lìng diāo qiáng jùn yǔ fù qǐ yú dāng jīn, yù shǐ bēi gōng fěi shí jiāng yí yú hòu shì. yǒu sī míng wèi tiáo gé, chēng zhèn yì yān.
乾道变化,阴阳所以消息,沿创不同,生灵所以顺叙。若使天意不变,施化何 以成四时,人事不易,为政何以厘万姓!《易》不云乎:“通其变,使民不倦”; “变则通,通则久。”“有德则可久,有功则可大。”朕又闻之,安安而能迁,民 用丕变。是故姬邑两周,如武王之意,殷人五徙,成汤后之业。若不因人顺天,功 业见乎变,爱人治国者可不谓欤!然洛邑自古之都,王畿之内,天地之所合,阴阳 之所和。控以三河,固以四塞,水陆通,贡赋等。故汉祖曰:“吾行天下多矣,唯 见洛阳。”自古皇王,何尝不留意,所不都者盖有由焉。或以九州未一,或以困其 府库,作洛之制所以未暇也。我有隋之始,便欲创兹怀、洛,日复一日,越暨于今。 念兹在兹,兴言感哽!朕肃膺宝历,纂临万邦,遵而不失,心奉先志。今者汉王谅 悖逆,毒被山东,遂使州县或沦非所。此由关河悬远,兵不赴急,加以并州移户, 复在河南。周迁殷人,意在于此。况复南服遐远,东夏殷大,因机顺动,今也其时。 群司百辟,佥谐厥议。但成周墟脊,弗堪葺宇。今可于伊、洛营建东京,便即设 官分职,以为民极也。夫宫室之制本以便生,上栋下宇,足避风露,高台广厦,岂 曰适形。故《传》云:“俭德之共,侈恶之大。”宣尼有云:“与其不逊也,宁俭。” 岂谓瑶台琼室方为宫殿者乎,土阶采椽而非帝王者乎?是知非天下以奉一人,乃一 人以主天下也。民惟国本,本固邦宁,百姓足,孰与不足!今所营构,务从节俭, 无令雕墙峻宇复起于当今,欲使卑宫菲食将贻于后世。有司明为条格,称朕意焉。
shí èr yuè yǐ chǒu, yǐ yòu wǔ wèi jiāng jūn lái hù ér wèi yòu xiāo wèi dà jiàng jūn. wù chén, yǐ zhù guó lǐ jǐng wèi yòu wǔ wèi dà jiàng jūn. yǐ yòu wèi lǜ zhōu luó wèi yòu wǔ hòu dà jiàng jūn.
十二月乙丑,以右武卫将军来护兒为右骁卫大将军。戊辰,以柱国李景为右武 卫大将军。以右卫率周罗为右武候大将军。
dà yè yuán nián chūn zhēng yuè rén chén shuò, dà shè, gǎi yuán. lì fēi xiāo shì wèi huáng hòu. gǎi yù zhōu wèi qín zhōu, luò zhōu wèi yù zhōu. fèi zhū zhōu zǒng guǎn fǔ. bǐng shēn, lì jìn wáng zhāo wèi huáng tài zǐ. dīng yǒu, yǐ shàng zhù guó yǔ wén shù wèi zuǒ wèi dà jiàng jūn, shàng zhù guó guō yǎn wèi zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn, yán shòu gōng yú zhòng wén wèi yòu wèi dà jiàng jūn. jǐ hài, yǐ yù zhāng wáng jiǎn wèi yù zhōu mù. wù shēn, fā bā shǐ xún shěng fēng sú. xià zhào yuē:
大业元年春正月壬辰朔,大赦,改元。立妃萧氏为皇后。改豫州为溱州,洛州 为豫州。废诸州总管府。丙申,立晋王昭为皇太子。丁酉,以上柱国宇文述为左卫 大将军,上柱国郭衍为左武卫大将军,延寿公于仲文为右卫大将军。己亥,以豫章 王暕为豫州牧。戊申,发八使巡省风俗。下诏曰:
xī zhě zhé wáng zhī zhì tiān xià yě, qí zài ài mín hū. jì fù ér jiào, jiā jǐ rén zú, gù néng fēng chún sú hòu, yuǎn zhì ěr ān. zhì dìng gōng chéng, lǜ yóu sī dào. zhèn sì yīng bǎo lì, fǔ yù lí xiàn, sù yè zhàn jīng, ruò lín chuān gǔ. suī zé yù zūn xiān xù, fú gǎn shī zhuì, yǒng yán zhèng shù, duō yǒu quē rán. kuàng yǐ sì hǎi zhī yuǎn, zhào mín zhī zhòng, wèi huò qīn lín, wèn qí jí kǔ. měi lǜ yōu zè mò jǔ, yuān qū bù shēn, yī wù shī suǒ, nǎi shāng hé qi, wàn fāng yǒu zuì, zé zài zhèn gōng, suǒ yǐ wù mèi zēng tàn, ér xī tì zài huái zhě yě. jīn jì bù zhèng wéi shǐ, yí cún kuān dà. kě fēn qiǎn shǐ rén, xún xǐng fāng sú, xuān yáng fēng huà, jiàn bá yān zhì, shēn dá yōu wǎng. xiào tì lì tián, gěi yǐ yōu fù. guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, liàng jiā zhèn jì. yì fū jié fù, jīng biǎo mén lǘ. gāo nián zhī lǎo, jiā qí bǎn shòu, bìng yī bié tiáo, cì yǐ sù bó. dǔ jí zhī tú, gěi shì dīng zhě, suī yǒu shì yǎng zhī míng, céng wú zhōu shàn zhī shí, míng jiā jiǎn jiào, shǐ de cún yǎng. ruò yǒu míng xíng xiǎn zhù, cāo lǚ xiū jié, jí xué yè cái néng, yī yì kě qǔ, xián yí fǎng cǎi, jiāng shēn rù cháo. suǒ zài zhōu xiàn, yǐ lǐ fā qiǎn. qí yǒu chǔn zhèng hài rén, bù biàn yú shí zhě, shǐ hái zhī rì, jù lù zòu wén.
昔者哲王之治天下也,其在爱民乎。既富而教,家给人足,故能风淳俗厚,远 至迩安。治定功成,率由斯道。朕嗣膺宝历,抚育黎献,夙夜战兢,若临川谷。虽 则聿遵先绪,弗敢失坠,永言政术,多有缺然。况以四海之远,兆民之众,未获亲 临,问其疾苦。每虑幽仄莫举,冤屈不申,一物失所,乃伤和气,万方有罪,责在 朕躬,所以寤寐增叹,而夕惕载怀者也。今既布政惟始,宜存宽大。可分遣使人, 巡省方俗,宣扬风化,荐拔淹滞,申达幽枉。孝悌力田,给以优复。鳏寡孤独不能 自存者,量加赈济。义夫节妇,旌表门闾。高年之老,加其版授,并依别条,赐以 粟帛。笃疾之徒,给侍丁者,虽有侍养之名,曾无赒赡之实,明加检校,使得存养。 若有名行显著,操履修洁,及学业才能,一艺可取,咸宜访采,将身入朝。所在州 县,以礼发遣。其有蠢政害人,不便于时者,使还之日,具录奏闻。
jǐ yǒu, yǐ wú zhōu zǒng guǎn yǔ wén bì wèi xíng bù shàng shū. èr yuè jǐ mǎo, yǐ shàng shū zuǒ pú yè yáng sù wèi shàng shū lìng. sān yuè dīng wèi, zhào shàng shū lìng yáng sù nà yán yáng dá jiāng zuò dà jiàng yǔ wén kǎi yíng jiàn dōng jīng, xǐ yù zhōu guō xià jū rén yǐ shí zhī. wù shēn, zhào yuē:" tīng cǎi yú sòng, móu jí shù mín, gù néng shěn zhèng xíng zhī dé shī. shì zhī mèi dàn sī zhì, yù shǐ yōu wǎng bì dá, yí lún yǒu zhāng. ér mù zǎi rèn chēng cháo wěi, gǒu wèi jiǎo xìng, yǐ qiú kǎo kè, xū lì diàn zuì, bù cún zhì shí, gāng jì yú shì fú lǐ, yuān qū suǒ yǐ mò shēn. guān hé zhòng zǔ, wú yóu zì dá. zhèn gù jiàn lì dōng jīng, gōng qīn cún wèn. jīn jiāng xún lì huái hǎi, guān shěng fēng sú, juàn qiú dǎng yán, tú fán cí hàn, ér xiāng xiào zhī nèi, quē ěr wú wén. kuāng rán xī tì, yòng wàng xìng qǐn. qí mín xià yǒu zhī zhōu xiàn guān rén zhèng zhì kē kè, qīn hài bǎi xìng, bèi gōng xùn sī, bù biàn yú mín zhě, yí tīng yì cháo táng fēng zòu, shù hū sì cōng yǐ dá, tiān xià wú yuān." yòu yú zào jiàn yíng xiǎn rén gōng, cǎi hǎi nèi qí qín yì shòu cǎo mù zhī lèi, yǐ shí yuán yuàn. xǐ tiān xià fù shāng dà jiǎ shù wàn jiā yú dōng jīng. xīn hài, fā hé nán zhū jùn nán nǚ bǎi yú wàn, kāi tōng jì qú, zì xī yuàn yǐn gǔ luò shuǐ dá yú hé, zì bǎn zhǔ yǐn hé tōng yú huái. gēng shēn, qiǎn huáng mén shì láng wáng hóng shàng yí tóng yú shì chéng wǎng jiāng nán cǎi mù, zào lóng zhōu fèng yǎn huáng lóng chì jiàn lóu chuán děng shù wàn sōu. xià sì yuè guǐ hài, dà jiàng jūn liú fāng jī lín yì, pò zhī. wǔ yuè gēng xū, mín bù shàng shū yì fēng hóu wéi chōng zú. liù yuè jiǎ zǐ, yíng huò rù tài wēi. qiū qī yuè dīng yǒu, zhì zhàn wáng zhī jiā gěi fù shí nián. bǐng wǔ, téng wáng lún wèi wáng jí bìng duó jué xǐ biān. rùn qī yuè jiǎ zǐ, yǐ shàng shū lìng yáng sù wèi tài zǐ tài shī, ān dé wáng xióng wèi tài zǐ tài fù, hé jiān wáng hóng wèi tài zǐ tài bǎo. bǐng zǐ, zhào yuē:
己酉,以吴州总管宇文弼为刑部尚书。二月己卯,以尚书左仆射杨素为尚书令。 三月丁未,诏尚书令杨素、纳言杨达、将作大匠宇文恺营建东京,徙豫州郭下居人 以实之。戊申,诏曰:“听采舆颂,谋及庶民,故能审政刑之得失。是知昧旦思治, 欲使幽枉必达,彝伦有章。而牧宰任称朝委,苟为徼幸,以求考课,虚立殿最,不 存治实,纲纪于是弗理,冤屈所以莫申。关河重阻,无由自达。朕故建立东京,躬 亲存问。今将巡历淮海,观省风俗,眷求谠言,徒繁词翰,而乡校之内,阙尔无闻。 恇然夕惕,用忘兴寝。其民下有知州县官人政治苛刻,侵害百姓,背公徇私,不便 于民者,宜听诣朝堂封奏,庶乎四聪以达,天下无冤。”又于皁涧营显仁宫,采海 内奇禽异兽草木之类,以实园苑。徙天下富商大贾数万家于东京。辛亥,发河南诸 郡男女百余万,开通济渠,自西苑引谷、洛水达于河,自板渚引河通于淮。庚申, 遣黄门侍郎王弘、上仪同于士澄往江南采木,造龙舟、凤甗、黄龙、赤舰、楼船等 数万艘。夏四月癸亥,大将军刘方击林邑,破之。五月庚戌,民部尚书义丰侯韦冲 卒。六月甲子,荧惑入太微。秋七月丁酉,制战亡之家给复十年。丙午,滕王纶、 卫王集并夺爵徙边。闰七月甲子,以尚书令杨素为太子太师,安德王雄为太子太傅, 河间王弘为太子太保。丙子,诏曰:
jūn mín jiàn guó, jiào xué wèi xiān, yí fēng yì sú, bì zì zī shǐ. ér yán jué yì guāi, duō lì nián dài, jìn dé xiū yè, qí dào jìn wēi. hàn cǎi kēng fén zhī yú, bù jué rú xiàn, jìn chéng bǎn dàng zhī yùn, sǎo dì jiāng jǐn. zì shí jué hòu, jūn guó duō yú, suī fù hóng yǔ shí jiàn, shì tóng ài lǐ, hán zhàng huò chén, dài wèi xū qì. suì shǐ yū qīng tuō zǐ, fēi yǐ xué yōu, zhì jǐn cāo dāo, lèi duō qiáng miàn. shàng líng xià tì, gāng wéi mí lì, yǎ quē dào xiāo, shí yóu yú cǐ. zhèn zuǎn chéng hóng xù, sī hóng dà xùn, jiāng yù zūn shī zhòng dào, yòng chǎn jué yáo, jiǎng xìn xiū mù, dūn jiǎng míng jiào. fāng jīn yǔ zhòu píng yī, wén guǐ yōu tóng, shí bù zhī nèi, bì yǒu fāng cǎo, sì hǎi zhī zhōng, qǐ wú qí xiù! zhū zài jiā jí jiàn rù xué zhě, ruò yǒu dǔ zhì hào gǔ, dān yuè diǎn fén, xué xíng yōu mǐn, kān yīng shí wù, suǒ zài cǎi fǎng, jù yǐ míng wén, jí dāng suí qí qì néng, zhuó yǐ bù cì. ruò yán jīng jīng shù, wèi yuàn jìn shì zhě, kě yī qí yì yè shēn qiǎn, mén yìn gāo bēi, suī wèi shēng cháo, bìng liàng zhǔn gěi lù. shù fū xún xún shàn yòu, bù rì chéng qì, jì jì yíng cháo, hé yuǎn zhī yǒu! qí guó zǐ děng xué, yì yí shēn míng jiù zhì, jiào xí shēng tú, jù wèi kè shì zhī fǎ, yǐ jǐn dǐ lì zhī dào.
君民建国,教学为先,移风易俗,必自兹始。而言绝义乖,多历年代,进德修 业,其道浸微。汉采坑焚之余,不绝如线,晋承板荡之运,扫地将尽。自时厥后, 军国多虞,虽复黉宇时建,示同爱礼,函丈或陈,殆为虚器。遂使纡青拖紫,非以 学优,制锦操刀,类多墙面。上陵下替,纲维靡立,雅缺道消,实由于此。朕纂承 洪绪,思弘大训,将欲尊师重道,用阐厥繇,讲信修睦,敦奖名教。方今宇宙平一, 文轨攸同,十步之内,必有芳草,四海之中,岂无奇秀!诸在家及见入学者,若有 笃志好古,耽悦典坟,学行优敏,堪膺时务,所在采访,具以名闻,即当随其器能, 擢以不次。若研精经术,未愿进仕者,可依其艺业深浅,门廕高卑,虽未升朝,并 量准给禄。庶夫恂恂善诱,不日成器,济济盈朝,何远之有!其国子等学,亦宜申 明旧制,教习生徒,具为课试之法,以尽砥砺之道。
bā yuè rén yín, shàng yù lóng zhōu, xìng jiāng dū. yǐ zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn guō yǎn wèi qián jūn, yòu wǔ wèi dà jiàng jūn lǐ jǐng wèi hòu jūn. wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng gěi lóu chuán, jiǔ pǐn yǐ shàng gěi huáng miè. zhú lú xiāng jiē, èr bǎi yú lǐ. dōng shí yuè jǐ chǒu, shè jiāng huái yǐ nán. yáng zhōu gěi fù wǔ nián, jiù zǒng guǎn nèi gěi fù sān nián. shí yī yuè jǐ wèi, yǐ dà jiàng jūn cuī zhòng fāng wèi lǐ bù shàng shū.
八月壬寅,上御龙舟,幸江都。以左武卫大将军郭衍为前军,右武卫大将军李 景为后军。文武官五品已上给楼船,九品已上给黄蔑。舳舻相接,二百余里。冬十 月己丑,赦江淮已南。扬州给复五年,旧总管内给复三年。十一月己未,以大将军 崔仲方为礼部尚书。
èr nián chūn zhēng yuè xīn yǒu, dōng jīng chéng, cì jiān dū zhě gè yǒu chà. yǐ dà lǐ qīng liáng pí wèi xíng bù shàng shū. dīng mǎo, qiǎn shí shǐ bìng shěng zhōu xiàn. èr yuè bǐng xū, zhào shàng shū lìng yáng sù lì bù shàng shū niú hóng dà jiàng jūn yǔ wén kǎi nèi shǐ shì láng yú shì jī lǐ bù shì láng xǔ shàn xīn zhì dìng yú fú. shǐ bèi niǎn lù jí wǔ shí fù chē. shàng cháng fú, pí biàn shí yǒu èr qí, wén guān biàn fú, pèi yù, wǔ pǐn yǐ shàng gěi dú chē tōng xiǎn, sān gōng qīn wáng jiā yóu luò, wǔ guān píng jīn zé, kù zhě, sān pǐn yǐ shàng gěi bó shuò. xià zhì xū lì, fú sè jiē yǒu chà. fēi shù rén bù dé róng fú. wù xū, zhì dū wèi guān. sān yuè gēng wǔ, chē jià fā jiāng dū. xiān shì, tài fǔ shǎo qīng hé chóu tài fǔ chéng yún dìng xīng shèng xiū yí zhàng, yú shì kè zhōu xiàn sòng yǔ máo. bǎi xìng qiú bǔ zhī, wǎng luó bèi shuǐ lù, qín shòu yǒu kān chǎng ěr zhī yòng zhě, dài wú yí lèi. zhì shì ér chéng. xià sì yuè gēng xū, shàng zì yī quē chén fǎ jià, bèi qiān shèng wàn qí, rù yú dōng jīng. xīn hài, shàng yù duān mén, dà shè, miǎn tiān xià jīn nián zū shuì. guǐ chǒu, yǐ jì zhōu cì shǐ yáng wén sī wèi mín bù shàng shū. wǔ yuè jiǎ yín, jīn zǐ guāng lù dài fū bīng bù shàng shū lǐ tōng zuò shì miǎn. yǐ mǎo, zhào yuē:" jīng biǎo xiān zhé, shì cún xiǎng sì, suǒ yǐ yōu lǐ xián néng, xiǎn zhāng yí ài. zhèn yǒng jiàn qián xiū, shàng xiǎng míng dé, hé cháng bù xīng tàn jiǔ yuán, shǔ huái qiān zǎi. qí zì gǔ yǐ lái xián rén jūn zǐ, yǒu néng shù shēng lì dé zuǒ shì kuāng shí bó lì shū gōng yǒu yì yú rén zhě, bìng yí yíng lì cí yǔ, yǐ shí zhì jì. fén lǒng zhī chù, bù dé qīn jiàn. yǒu sī liàng wèi tiáo shì, chēng zhèn yì yān." liù yuè rén zǐ, yǐ shàng shū lìng tài zǐ tài shī yáng sù wèi sī tú. jìn fēng yù zhāng wáng jiǎn wèi qí wáng. qiū qī yuè guǐ chǒu, yǐ wèi wèi qīng wèi xuán wèi gōng bù shàng shū. gēng shēn, zhì bǎi guān bù dé jì kǎo zēng jí, bì yǒu dé xíng gōng néng zhuó rán xiǎn zhù zhě zhuó zhī. rén xū, zhuó fān dǐ jiù chén xiān yú luó děng èr shí qī rén guān jué yǒu chà. jiǎ xū, huáng tài zǐ zhāo hōng. yǐ hài, shàng zhù guó sī tú chǔ guó gōng yáng sù hōng. bā yuè xīn mǎo, fēng huáng sūn tán wèi yàn wáng, dòng wèi yuè wáng, yòu wèi dài wáng. jiǔ yuè yǐ chǒu, lì qín xiào wáng jùn zi hào wèi qín wáng. dōng shí yuè wù zǐ, yǐ líng zhōu cì shǐ duàn wén zhèn wèi bīng bù shàng shū. shí èr yuè gēng yín, zhào yuē: " qián dài dì wáng, yīn shí chuàng yè, jūn mín jiàn guó, lǐ zūn nán miàn. ér lì yùn tuī yí, nián shì yǒng jiǔ, qiū lǒng cán huǐ, qiáo mù xiāng qū, yíng zhào yīn wú, fēng shù mò biàn. xìng yán lún miè, yǒu chuàng yú huái. zì gǔ yǐ lái dì wáng líng mù, kě gěi suí jìn shí hù, juān qí zá yì, yǐ gōng shǒu shì.
二年春正月辛酉,东京成,赐监督者各有差。以大理卿梁毗为刑部尚书。丁卯, 遣十使并省州县。二月丙戌,诏尚书令杨素、吏部尚书牛弘、大将军宇文恺、内史 侍郎虞世基、礼部侍郎许善心制定舆服。始备辇路及五时副车。上常服,皮弁十有 二琪,文官弁服,佩玉,五品已上给犊车、通幰,三公亲王加油络,武官平巾帻, 裤褶,三品已上给瓟槊。下至胥吏,服色皆有差。非庶人不得戎服。戊戌,置都尉 官。三月庚午,车驾发江都。先是,太府少卿何稠、太府丞云定兴盛修仪仗,于是 课州县送羽毛。百姓求捕之,网罗被水陆,禽兽有堪氅毦之用者,殆无遗类。至是 而成。夏四月庚戌,上自伊阙陈法驾,备千乘万骑,入于东京。辛亥,上御端门, 大赦,免天下今年租税。癸丑,以冀州刺史杨文思为民部尚书。五月甲寅,金紫光 禄大夫、兵部尚书李通坐事免。乙卯,诏曰:“旌表先哲,式存飨祀,所以优礼贤 能,显彰遗爱。朕永鉴前修,尚想名德,何尝不兴叹九原,属怀千载。其自古已来 贤人君子,有能树声立德、佐世匡时、博利殊功、有益于人者,并宜营立祠宇,以 时致祭。坟垄之处,不得侵践。有司量为条式,称朕意焉。”六月壬子,以尚书令、 太子太师杨素为司徒。进封豫章王暕为齐王。秋七月癸丑,以卫尉卿卫玄为工部尚 书。庚申,制百官不得计考增级,必有德行功能灼然显著者擢之。壬戌,擢籓邸旧 臣鲜于罗等二十七人官爵有差。甲戌,皇太子昭薨。乙亥,上柱国、司徒、楚国公 杨素薨。八月辛卯,封皇孙倓为燕王,侗为越王,侑为代王。九月乙丑,立秦孝王 俊子浩为秦王。冬十月戊子,以灵州刺史段文振为兵部尚书。十二月庚寅,诏曰: “前代帝王,因时创业,君民建国,礼尊南面。而历运推移,年世永久,丘垄残毁, 樵牧相趋,茔兆堙芜,封树莫辨。兴言沦灭,有怆于怀。自古已来帝王陵墓,可给 随近十户,蠲其杂役,以供守视。
sān nián chūn zhēng yuè guǐ hài, chì bīng zhōu nì dǎng yǐ liú pèi ér táo wáng zhě, suǒ huò zhī chù, jí yí zhǎn jué. bǐng zǐ, zhǎng xīng jìng tiān, chū yú dōng bì, èr xún ér zhǐ. shì yuè, wǔ yáng jùn shàng yán, hé shuǐ qīng. èr yuè jǐ chǒu, huì xīng jiàn yú kuí, sǎo wén chāng, lì dà líng wǔ chē běi hé, rù tài wēi, sǎo dì zuò, qián hòu bǎi yú rì ér zhǐ. sān yuè xīn hài, chē jià hái jīng shī. rén zǐ, yǐ dà jiàng jūn yáo biàn wèi zuǒ tún wèi jiāng jūn. guǐ chǒu, qiǎn yǔ qí wèi zhū kuān shǐ yú liú qiú guó. yǐ mǎo, hé jiān wáng hóng hōng. xià sì yuè gēng chén, zhào yuē:" gǔ zhě dì wáng guān fēng wèn sú, jiē suǒ yǐ yōu qín zhào shù, ān jí xiá huāng. zì fān yí nèi fù, wèi huáng qīn fǔ, shān dōng jīng luàn, xū jiā cún xù. jīn yù ān jí hé běi, xún shěng zhào wèi. suǒ sī yī shì." jiǎ shēn, bān lǜ lìng, dà shè tiān xià, guān nèi gěi fù sān nián. rén chén, gǎi zhōu wèi jùn. gǎi dù liàng quán héng, bìng yī gǔ shì. gǎi shàng zhù guó yǐ xià guān wèi dài fū. jiǎ wǔ, zhào yuē:
三年春正月癸亥,敕并州逆党已流配而逃亡者,所获之处,即宜斩决。丙子, 长星竟天,出于东壁,二旬而止。是月,武阳郡上言,河水清。二月己丑,彗星见 于奎,扫文昌,历大陵、五车、北河,入太微,扫帝坐,前后百余日而止。三月辛 亥,车驾还京师。壬子,以大将军姚辩为左屯卫将军。癸丑,遣羽骑尉硃宽使于流 求国。乙卯,河间王弘薨。夏四月庚辰,诏曰:“古者帝王观风问俗,皆所以忧勤 兆庶,安集遐荒。自蕃夷内附,未遑亲抚,山东经乱,须加存恤。今欲安辑河北, 巡省赵、魏。所司依式。”甲申,颁律令,大赦天下,关内给复三年。壬辰,改州 为郡。改度量权衡,并依古式。改上柱国已下官为大夫。甲午,诏曰:
tiān xià zhī zhòng, fēi dú zhì suǒ ān, dì wáng zhī gōng, qǐ yī shì zhī lüè. zì gǔ míng jūn zhé hòu, lì zhèng jīng bāng, hé cháng bù xuǎn xián yǔ néng, shōu cǎi yōu zhì. zhōu chèn duō shì, hàn hào dé rén, cháng xiǎng qián fēng, zài huái qīn zhù. zhèn fù yǐ sù xìng, miǎn liú dài dàn, yǐn lǐng yán gǔ, zhì yǐ zhōu xíng, jì yǔ qún cái gòng kāng shù jī. ér huì máo jì mò, tóu gān hǎn zhì, qǐ měi pú tāo cǎi, wèi zhí liáng gōng, jiāng jiè shí zài huái, què hū nán bá? yǒng jiàn qián zhé, wǔ rán xīng tàn! fán jué zài wèi, pì zhū gǔ gōng, ruò jì jù chuān, yì tóng zhōu jí. qǐ dé bǎo zī chǒng lù, huì ěr suǒ zhī, yōu yóu zú suì, shén fēi wèi yě. qí dài fū zhī jǔ shàn, liáng shǐ yǐ wéi zhì gōng, zāng wén zhòng zhī bì xián, ní fù jī qí qiè wèi. qiú zhū wǎng gǔ, fēi wú bāo biǎn, yí sī jìn shàn, yòng kuāng guǎ báo. fū xiào tì yǒu wén, rén lún zhī běn, dé xíng dūn hòu, lì shēn zhī jī. huò jié yì kě chēng, huò cāo lǚ qīng jié, suǒ yǐ jī tān lì sú, yǒu yì fēng huà. qiáng yì zhèng zhí, zhí xiàn bù náo, xué yè yōu mǐn, wén cái měi xiù, bìng wèi láng miào zhī yòng, shí nǎi hú liǎn zhī zī. cái kān jiāng lüè, zé bá zhī yǐ yù wǔ, lǚ lì xiāo zhuàng, zé rèn zhī yǐ zhǎo yá. yuán jí yī yì kě qǔ, yì yí cǎi lù, zhòng shàn bì jǔ, yǔ shí wú qì. yǐ cǐ qiú zhì, shù jī fēi yuǎn. wén wǔ yǒu zhí shì zhě, wǔ pǐn yǐ shàng, yí yī lìng shí kē jǔ rén. yǒu yī yú cǐ, bù bì qiú bèi. zhèn dāng dài yǐ bù cì, suí cái shēng zhuó. qí jiàn rèn jiǔ pǐn yǐ shàng guān zhě, bù zài jǔ sòng zhī xiàn.
天下之重,非独治所安,帝王之功,岂一士之略。自古明君哲后,立政经邦, 何尝不选贤与能,收采幽滞。周称多士,汉号得人,常想前风,载怀钦伫。朕负扆 夙兴,冕旒待旦,引领岩谷,置以周行,冀与群才共康庶绩。而汇茅寂寞,投竿罕 至,岂美璞韬采,未值良工,将介石在怀,确乎难拔?永鉴前哲,怃然兴叹!凡厥 在位,譬诸股肱,若济巨川,义同舟楫。岂得保兹宠禄,晦尔所知,优游卒岁,甚 非谓也。祁大夫之举善,良史以为至公,臧文仲之蔽贤,尼父讥其窃位。求诸往古, 非无褒贬,宜思进善,用匡寡薄。夫孝悌有闻,人伦之本,德行敦厚,立身之基。 或节义可称,或操履清洁,所以激贪厉俗,有益风化。强毅正直,执宪不挠,学业 优敏,文才美秀,并为廊庙之用,实乃瑚琏之资。才堪将略,则拔之以御侮,膂力 骁壮,则任之以爪牙。爰及一艺可取,亦宜采录,众善毕举,与时无弃。以此求治, 庶几非远。文武有职事者,五品已上,宜依令十科举人。有一于此,不必求备。朕 当待以不次,随才升擢。其见任九品已上官者,不在举送之限。
bǐng shēn, chē jià běi xún shòu. dīng yǒu, yǐ xíng bù shàng shū yǔ wén bì wèi lǐ bù shàng shū. wù xū, chì bǎi sī bù dé jiàn bào hé jià, qí yǒu xū kāi wèi lù zhě, yǒu sī jì dì suǒ shōu, jí yǐ jìn cāng chóu cì, wù cóng yōu hòu. jǐ hài, cì chì àn zé. yǐ tài láo jì gù tài shī lǐ mù mù. wǔ yuè dīng sì, tū jué qǐ mín kè hán qiǎn zi tà tè qín lái zhāo. wù wǔ, fā hé běi shí yú jùn dīng nán záo tài háng shān, dá yú bīng zhōu, yǐ tōng chí dào. bǐng yín, qǐ mín kè hán qiǎn qí xiōng zi pí lí jiā tè qín lái zhāo. xīn wèi, qǐ mín kè hán qiǎn shǐ qǐng zì rù sāi, fèng yíng yú jià. shàng bù xǔ. guǐ yǒu, yǒu xīng bèi yú wén chāng shàng jiàng, xīng jiē dòng yáo. liù yuè xīn sì, liè yú lián gǔ. dīng hài, zhào yuē:
丙申,车驾北巡狩。丁酉,以刑部尚书宇文弼为礼部尚书。戊戌,敕百司不得 践暴禾稼,其有须开为路者,有司计地所收,即以近仓酬赐,务从优厚。己亥,次 赤岸泽。以太牢祭故太师李穆墓。五月丁巳,突厥启民可汗遣子拓特勤来朝。戊午, 发河北十余郡丁男凿太行山,达于并州,以通驰道。丙寅,启民可汗遣其兄子毗黎 伽特勤来朝。辛未,启民可汗遣使请自入塞,奉迎舆驾。上不许。癸酉,有星孛于 文昌上将,星皆动摇。六月辛巳,猎于连谷。丁亥,诏曰:
yù zhuī xiào xiǎng, dé mò zhì yān, chóng jiàn qǐn miào, lǐ zhī dà zhě. rán zé zhì wén yì dài, sǔn yì shū shí, xué miè kēng fén, jīng diǎn sàn yì, xiàn zhāng yān zhuì, miào táng zhì dù, shī shuō bù tóng. suǒ yǐ shì shù duō shǎo, mò néng shì zhèng, lián shì yì gōng, yì wú zhǔn dìng. zhèn huò fèng zǔ zōng, qīn chéng jǐng yè, yǒng wéi yán pèi, sī lóng dà diǎn. yú shì xún móu zài wèi, bó fǎng rú shù. xián yǐ wéi gāo zǔ wén huáng dì shòu tiān míng mìng, yǎn yǒu qū xià, zhěng qún fēi yú sì hǎi, gé diāo bì yú bǎi wáng, xù yù huǎn xíng, shēng líng jiē suì qí xìng, qīng yáo báo fù, bǐ wū gè ān qí yè. huī yí yǔ zhòu, hùn yī chē shū. dōng jiān xī bèi, wú sī bù fú, nán zhēng běi yuàn, jù hé lái sū. jià cuì chéng fēng, lì dài suǒ fú zhì, biàn fā zuǒ rèn, shēng jiào suǒ hǎn jí, mò bù jué jiǎo guān sài, dùn sǎng quē tíng. yì mí jué shí, shū wú xū yuè, tāo gē yǎn wǔ, tiān xià yàn rú. jiā ruì xiū zhēng, biǎo lǐ zhī fú, yī yú wěi yú, wú de ér míng zhě yě. zhèn yòu wén zhī, dé hòu zhě liú guāng, zhì biàn zhě lǐ rù. shì yǐ zhōu zhī wén wǔ, hàn zhī gāo guāng, qí diǎn zhāng tè lì, shì hào sī zhòng, qǐ fēi yuán qíng chēng shù, jí chóng xiǎn zhī yì hū? gāo zǔ wén huáng dì yí bié jiàn miào yǔ, yǐ zhāng wēi wēi zhī dé, réng zūn yuè jì, yòng biǎo zhēng zhēng zhī huái. yǒu sī yǐ shí chuàng xuǎn, wù hé diǎn zhì. yòu míng wèi jì shū, lǐ yì yì děng. tiān zǐ qī miào, shì zhe qián jīng, zhū hóu èr zhāo, yì yǒu chà jiàng, gù qí yǐ duō wèi guì. wáng zhě zhī lǐ, jīn kě yī yòng, yí jué hòu kūn.
聿追孝飨,德莫至焉,崇建寝庙,礼之大者。然则质文异代,损益殊时,学灭 坑焚,经典散逸,宪章湮坠,庙堂制度,师说不同。所以世数多少,莫能是正,连 室异宫,亦无准定。朕获奉祖宗,钦承景业,永惟严配,思隆大典。于是询谋在位, 博访儒术。咸以为高祖文皇帝受天明命,奄有区夏,拯群飞于四海,革凋敝于百王, 恤狱缓刑,生灵皆遂其性,轻徭薄赋,比屋各安其业。恢夷宇宙,混壹车书。东渐 西被,无思不服,南征北怨,俱荷来苏。驾毳乘风,历代所弗至,辫发左衽,声教 所罕及,莫不厥角关塞,顿颡阙庭。译靡绝时,书无虚月,韬戈偃武,天下晏如。 嘉瑞休征,表里禔福,猗欤伟欤,无得而名者也。朕又闻之,德厚者流光,治辨者 礼缛。是以周之文、武,汉之高、光,其典章特立,谥号斯重,岂非缘情称述,即 崇显之义乎?高祖文皇帝宜别建庙宇,以彰巍巍之德,仍遵月祭,用表蒸蒸之怀。 有司以时创选,务合典制。又名位既殊,礼亦异等。天子七庙,事著前经,诸侯二 昭,义有差降,故其以多为贵。王者之礼,今可依用,贻厥后昆。
wù zǐ, cì yú lín jùn. dīng yǒu, qǐ mín kè hán lái zhāo. jǐ hài, tǔ yù hún gāo chāng bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. jiǎ chén, shàng yù běi lóu, guān yú yú hé, yǐ yàn bǎi liáo. qiū qī yuè xīn hài, qǐ mín kè hán shàng biǎo qǐng biàn fú, xí guān dài. zhào qǐ mín zàn bài bù míng, wèi zài zhū hóu wáng shàng. jiǎ yín, shàng yú jùn chéng dōng yù dà zhàng, qí xià bèi yí wèi, jiàn jīng qí, yàn qǐ mín jí qí bù luò sān qiān wǔ bǎi rén, zòu bǎi xì zhī lè. cì qǐ mín jí qí bù luò gè yǒu chà. bǐng zǐ, shā guāng lù dài fu hè ruò bì lǐ bù shàng shū yǔ wén bì tài cháng qīng gāo jiǒng. shàng shū zuǒ pú yè sū wēi zuò shì miǎn. fā dīng nán bǎi yú wàn zhù cháng chéng, xī jù yú lín, dōng zhì zǐ hé, yī xún ér bà, sǐ zhě shí wǔ liù. bā yuè rén wǔ, chē jià fā yú lín. yǐ yǒu, qǐ mín shì lú qīng dào, yǐ hòu shèng yú. dì xìng qí zhàng, qǐ mín fèng shāng shàng shòu, yàn cì jí hòu. shàng wèi gāo lí shǐ zhě yuē:" guī yǔ ěr wáng, dāng zǎo lái zhāo jiàn. bù rán zhě, wú yǔ qǐ mín xún bǐ tǔ yǐ." huáng hòu yì xìng yì chéng gōng zhǔ zhàng. jǐ chǒu, qǐ mín kè hán guī fān. guǐ sì, rù lóu fán guān. rén yín, cì tài yuán. zhào yíng jìn yáng gōng. jiǔ yuè jǐ wèi, cì jì yuán. xìng yù shǐ dài fū zhāng héng zhái, yàn xiǎng jí huān. jǐ sì, zhì yú dōng dōu. rén shēn, yǐ qí wáng jiǎn wèi hé nán yǐn kāi fǔ yí tóng sān sī. guǐ yǒu, yǐ mín bù shàng shū yáng wén sī wèi nà yán.
戊子,次榆林郡。丁酉,启民可汗来朝。己亥,吐谷浑、高昌并遣使贡方物。 甲辰,上御北楼,观渔于河,以宴百僚。秋七月辛亥,启民可汗上表请变服,袭冠 带。诏启民赞拜不名,位在诸侯王上。甲寅,上于郡城东御大帐,其下备仪卫,建 旌旗,宴启民及其部落三千五百人,奏百戏之乐。赐启民及其部落各有差。丙子, 杀光禄大夫贺若弼、礼部尚书宇文弼、太常卿高颎。尚书左仆射苏威坐事免。发丁 男百余万筑长城,西距榆林,东至紫河,一旬而罢,死者十五六。八月壬午,车驾 发榆林。乙酉,启民饰庐清道,以候乘舆。帝幸其帐,启民奉觞上寿,宴赐极厚。 上谓高丽使者曰:“归语尔王,当早来朝见。不然者,吾与启民巡彼土矣。”皇后 亦幸义城公主帐。己丑,启民可汗归蕃。癸巳,入楼烦关。壬寅,次太原。诏营晋 阳宫。九月己未,次济源。幸御史大夫张衡宅,宴享极欢。己巳,至于东都。壬申, 以齐王暕为河南尹、开府仪同三司。癸酉,以民部尚书杨文思为纳言。
sì nián chūn zhēng yuè yǐ sì, zhào fā hé běi zhū jùn nán nǚ bǎi yú wàn kāi yǒng jì qú, yǐn qìn shuǐ, nán dá yú hé, běi tōng zhuō jùn. gēng xū, bǎi liáo dà shè yú yǔn wǔ diàn. dīng mǎo, cì chéng nèi jū mín mǐ gè shí shí. rén shēn, yǐ tài fǔ qīng yuán shòu wèi nèi shǐ lìng, hóng lú qīng yáng xuán gǎn wèi lǐ bù shàng shū. guǐ yǒu, yǐ gōng bù shàng shū wèi xuán wèi yòu hòu wèi dà jiàng jūn, dà lǐ qīng zhǎng sūn chì wèi mín bù shàng shū. èr yuè jǐ mǎo, qiǎn sī cháo yè zhě cuī yì shǐ tū jué chù luó, zhì hàn xuè mǎ. sān yuè xīn yǒu, yǐ jiāng zuò dà jiàng yǔ wén kǎi wèi gōng bù shàng shū. rén xū, bǎi jì wō chì tǔ jiā luó shě guó bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. yǐ chǒu, chē jià xìng wǔ yuán, yīn chū sài xún cháng chéng. bǐng yín, qiǎn tún tián zhǔ shì cháng jùn shǐ chì tǔ, zhì luó shā. xià sì yuè bǐng wǔ, yǐ lí shí zhī fén yuán lín quán yàn mén zhī xiù róng wèi lóu fán jùn. qǐ fén yáng gōng. guǐ chǒu, yǐ hé nèi tài shǒu zhāng dìng hé wèi zuǒ tún wèi dà jiàng jūn. yǐ mǎo, zhào yuē:" tū jué yì lì zhēn dòu qǐ mín kè hán shuài lǐng bù luò, bǎo fù guān sài, zūn fèng cháo huà, sī gǎi róng sú, pín rù yè jìn, lǚ yǒu chén qǐng. yǐ zhān qiáng cuì mù, shì qióng huāng lòu, shàng dòng xià yǔ, yuàn tóng bǐ wū. chéng xīn kěn qiè, zhèn zhī suǒ zhòng. yí yú wàn shòu shù zhì chéng zào wū, qí wéi zhàng chuáng rù yǐ shàng, suí shì liàng gěi, wù cóng yōu hòu, chēng zhèn yì yān." wǔ yuè rén shēn, shǔ jùn huò sān zú wū, zhāng yè huò xuán hú, gè yī. qiū qī yuè xīn sì, fā dīng nán èr shí yú wàn zhù cháng chéng, zì yú gǔ ér dōng. yǐ wèi, zuǒ yì wèi dà jiàng jūn yǔ wén shù pò tǔ yù hún yú màn tóu chì shuǐ. bā yuè xīn yǒu, qīn cí héng yuè, hé běi dào jùn shǒu bì jí. dà shè tiān xià. chē jià suǒ jīng jùn xiàn, miǎn yī nián zū diào. jiǔ yuè xīn wèi, zhēng tiān xià yīng shī xī jí dōng jīng, zhì zhě wàn yú rén. wù yín, huì xīng chū yú wǔ chē, sǎo wén chāng, zhì fáng ér miè. xīn sì, zhào miǎn cháng chéng yì zhě yī nián zū fù. dōng shí yuè bǐng wǔ, zhào yuē:" xiān shī ní fù, shèng dé zài gōng, dàn fā tiān zòng zhī zī, xiàn zhāng wén wǔ zhī dào. mìng shì yīng qī, yùn zī sù wáng, ér tuí shān zhī tàn, hū yú yú qiān sì, shèng dé zhī měi, bù cún yú bǎi dài. yǒng wéi yì fàn, yí yǒu yōu chóng. kě lì kǒng zǐ hòu wèi shào shèng hóu. yǒu sī qiú qí miáo yì, lù yǐ shēn shàng." xīn hài, zhào yuē:" xī zhōu wáng xià chē, shǒu fēng táng yú zhī yìn, hàn dì chéng lì, yì mìng yīn zhōu zhī hòu. jiē suǒ yǐ bāo lì xiān dài, xiàn zhāng zài xī. zhèn sì yīng jǐng yè, bàng qiú yǎ xùn, yǒu yī hóng yì, qīn ruò lìng diǎn. yǐ wéi zhōu jiān xià yīn, wén zhì dà bèi, hàn yǒu tiān xià, chē shū hùn yī, wèi jìn yán xí, fēng liú wèi yuǎn. bìng yí lì hòu, yǐ cún jì jué zhī yì. yǒu sī kě qiú qí zhòu xù liè wén." yǐ mǎo, bān xīn shì yú tiān xià.
四年春正月乙巳,诏发河北诸郡男女百余万开永济渠,引沁水,南达于河,北 通涿郡。庚戌,百僚大射于允武殿。丁卯,赐城内居民米各十石。壬申,以太府卿 元寿为内史令,鸿胪卿杨玄感为礼部尚书。癸酉,以工部尚书卫玄为右候卫大将军, 大理卿长孙炽为民部尚书。二月己卯,遣司朝谒者崔毅使突厥处罗,致汗血马。三 月辛酉,以将作大匠宇文恺为工部尚书。壬戌,百济、倭、赤土、迦罗舍国并遣使 贡方物。乙丑,车驾幸五原,因出塞巡长城。丙寅,遣屯田主事常骏使赤土,致罗 刹。夏四月丙午,以离石之汾源、临泉、雁门之秀容为楼烦郡。起汾阳宫。癸丑, 以河内太守张定和为左屯卫大将军。乙卯,诏曰:“突厥意利珍豆启民可汗率领部 落,保附关塞,遵奉朝化,思改戎俗,频入谒觐,屡有陈请。以氈墙毳幕,事穷荒 陋,上栋下宇,愿同比屋。诚心恳切,朕之所重。宜于万寿戍置城造屋,其帷帐床 褥已上,随事量给,务从优厚,称朕意焉。”五月壬申,蜀郡获三足乌,张掖获玄 狐,各一。秋七月辛巳,发丁男二十余万筑长城,自榆谷而东。乙未,左翊卫大将 军宇文述破吐谷浑于曼头、赤水。八月辛酉,亲祠恆岳,河北道郡守毕集。大赦天 下。车驾所经郡县,免一年租调。九月辛未,征天下鹰师悉集东京,至者万余人。 戊寅,彗星出于五车,扫文昌,至房而灭。辛巳,诏免长城役者一年租赋。冬十月 丙午,诏曰:“先师尼父,圣德在躬,诞发天纵之姿,宪章文武之道。命世膺期, 蕴兹素王,而颓山之叹,忽逾于千祀,盛德之美,不存于百代。永惟懿范,宜有优 崇。可立孔子后为绍圣侯。有司求其苗裔,录以申上。”辛亥,诏曰:“昔周王下 车,首封唐虞之胤,汉帝承历,亦命殷周之后。皆所以褒立先代,宪章在昔。朕嗣 膺景业,傍求雅训,有一弘益,钦若令典。以为周兼夏殷,文质大备,汉有天下, 车书混一,魏晋沿袭,风流未远。并宜立后,以存继绝之义。有司可求其胄绪列闻。” 乙卯,颁新式于天下。
wǔ nián chūn zhēng yuè bǐng zǐ, gǎi dōng jīng wèi dōng dōu. guǐ wèi, zhào tiān xià jūn tián. wù zǐ, shàng zì dōng dōu hái jīng shī. jǐ chǒu, zhì mín jiān tiě chā dā gōu shuò rèn zhī lèi, jiē jìn jué zhī. tài shǒu měi suì mì shàng shǔ guān jǐng jī. èr yuè wù xū, cì yú wén xiāng. zhào jì gǔ dì wáng líng jí kāi huáng gōng chén mù. gēng zǐ, zhì wèi zhōu guān bù dé wèi yìn. xīn chǒu, chì tǔ guó qiǎn shǐ gòng fāng wù. wù shēn, chē jià zhì jīng shī. bǐng chén, yàn qí jiù sì bǎi rén yú wǔ dé diàn, bān cì gè yǒu chà. jǐ wèi, shàng yù chóng dé diàn zhī xī yuàn, qiǎo rán bù yí, gù wèi zuǒ yòu yuē:" cǐ xiān dì zhī suǒ jū, shí yòng zēng gǎn, qíng suǒ wèi ān, yí yú cǐ yuàn zhī xī bié yíng yī diàn." rén xū, zhì fù mǔ tīng suí zi zhī guān. sān yuè jǐ sì, chē jià xī xún hé yòu. gēng wǔ, yǒu sī yán, wǔ gōng nán zǐ shǐ yǒng zūn yǔ cóng fù kūn dì tóng jū. shàng jiā zhī, cì wù yī bǎi duàn, mǐ èr bǎi shí, biǎo qí mén lǘ. yǐ hài, xìng fú fēng jiù zhái. xià sì yuè jǐ hài, dà liè yú lǒng xī. rén yín, gāo chāng tǔ yù hún yī wú bìng qiǎn shǐ lái zhāo. yǐ sì, cì dí dào, dǎng xiàng qiāng lái gòng fāng wù. guǐ hài, chū lín jīn guān, dù huáng hé, zhì xī píng, chén bīng jiǎng wǔ. wǔ yuè yǐ hài, shàng dà liè yú bá yán shān, zhǎng wéi zhōu gèn èr qiān lǐ. gēng chén, rù cháng níng gǔ. rén wǔ, dù xīng lǐng. jiǎ shēn, yàn qún chén yú jīn shān zhī shàng. bǐng xū, liáng hào mén yù mǎ dù ér qiáo huài, zhǎn cháo sàn dài fū huáng gèn jí dū yì zhě jiǔ rén. tǔ yù hún wáng lǜ zhòng bǎo fù yuán chuān, dì fēn mìng nèi shǐ yuán shòu nán tún jīn shān, bīng bù shàng shū duàn wén zhèn běi tún xuě shān, tài pú qīng yáng yì chén dōng tún pí pá xiá, jiāng jūn zhāng shòu xī tún ní lǐng, sì miàn wéi zhī. hún zhǔ fú yǔn yǐ shù shí qí dùn chū, qiǎn qí míng wáng zhà chēng fú yǔn, bǎo chē wǒ zhēn shān. rén chén, zhào yòu tún wèi dà jiàng jūn zhāng dìng hé wǎng bǔ zhī. dìng hé tǐng shēn tiǎo zhàn, wèi zéi suǒ shā. yà jiāng liǔ wǔ jiàn jī pò zhī, zhǎn shǒu shù bǎi jí. jiǎ wǔ, qí xiān tóu wáng bèi wéi qióng cù, lǜ nán nǚ shí yú wàn kǒu lái jiàng. liù yuè dīng yǒu, qiǎn zuǒ guāng lù dài fū liáng mò yòu yì wèi jiāng jūn lǐ qióng děng zhuī hún zhǔ, jiē yù zéi sǐ zhī. guǐ mǎo, jīng dà dǒu bá gǔ, shān lù ài xiǎn, yú guàn ér chū. fēng sǎn huì míng, yǔ cóng guān xiāng shī, shì zú dòng sǐ zhě tài bàn. bǐng wǔ, cì zhāng yè. xīn hài, zhào zhū jùn xué yè gāi tōng cái yì yōu qià lǚ lì xiāo zhuàng chāo jué děng lún zài guān qín fèn kān lǐ zhèng shì lì xìng zhèng zhí bù bì qiáng yù sì kē jǔ rén. rén zǐ, gāo chāng wáng qū bó yǎ lái zhāo, yī wú tǔ tún shè děng xiàn xī yù shù qiān lǐ zhī dì. shàng dà yuè. guǐ chǒu, zhì xī hǎi hé yuán shàn shàn qiě mò děng sì jùn. bǐng chén, shàng yù guān fēng xíng diàn, shèng chén wén wù, zòu jiǔ bù lè, shè yú lóng màn yán, yàn gāo chāng wáng tǔ tún shè yú diàn shàng, yǐ chǒng yì zhī. qí mán yí péi liè zhě sān shí yú guó. wù wǔ, dà shè tiān xià. kāi huáng yǐ lái liú pèi, xī fàng huán xiāng, jìn yáng nì dǎng, bù zài cǐ lì. lǒng yòu zhū jùn, gěi fù yī nián, xíng jīng zhī suǒ, gěi fù èr nián. qiū qī yuè dīng mǎo, zhì mǎ mù yú qīng hǎi zhǔ zhōng, yǐ qiú lóng zhǒng, wú xiào ér zhǐ. jiǔ yuè guǐ wèi, chē jià rù cháng ān. dōng shí yuè guǐ hài, zhào yuē:" yōu dé shàng chǐ, zài zhī diǎn xùn, zūn shì qǐ yán, yì zhāng jiāo xù. yù xióng wèi shī, qǔ fēi jīn lì, fāng shū yuán lǎo, kè zhuàng qí yóu. zhèn yǒng yán jī gǔ, yòng qiú zhì zhì, shì yǐ páng méi huáng fà, gèng lìng shōu xù, wù jiǎn zhì yōu, wú kuī yào shàn, shù děng wò zhì, zhù qí hóng yì. jīn suì qí lǎo fù jí zhě, kě yú jìn jùn chǔ zhì. nián qī shí yǐ shàng, jí huàn chén zhì, bù kān jū zhí, jí gěi cì bó, sòng huán běn jùn. qí guān zhì qī pǐn yǐ shàng zhě, liàng gěi lǐn, yǐ zhōng jué shēn." shí yī yuè bǐng zǐ, chē jià xìng dōng dōu.
五年春正月丙子,改东京为东都。癸未,诏天下均田。戊子,上自东都还京师。 己丑,制民间铁叉、搭钩、槊刃之类,皆禁绝之。太守每岁密上属官景迹。二月戊 戌,次于阌乡。诏祭古帝王陵及开皇功臣墓。庚子,制魏、周官不得为廕。辛丑, 赤土国遣使贡方物。戊申,车驾至京师。丙辰,宴耆旧四百人于武德殿,颁赐各有 差。己未,上御崇德殿之西院,愀然不怡,顾谓左右曰:“此先帝之所居,实用增 感,情所未安,宜于此院之西别营一殿。”壬戌,制父母听随子之官。三月己巳, 车驾西巡河右。庚午,有司言,武功男子史永遵与从父昆弟同居。上嘉之,赐物一 百段,米二百石,表其门闾。乙亥,幸扶风旧宅。夏四月己亥,大猎于陇西。壬寅, 高昌、吐谷浑、伊吾并遣使来朝。乙巳,次狄道,党项羌来贡方物。癸亥,出临津 关,渡黄河,至西平,陈兵讲武。五月乙亥,上大猎于拔延山,长围周亘二千里。 庚辰,入长宁谷。壬午,度星岭。甲申,宴群臣于金山之上。丙戌,梁浩亹御马度 而桥坏,斩朝散大夫黄亘及督役者九人。吐谷浑王率众保覆袁川,帝分命内史元寿 南屯金山,兵部尚书段文振北屯雪山,太仆卿杨义臣东屯琵琶峡,将军张寿西屯泥 岭,四面围之。浑主伏允以数十骑遁出,遣其名王诈称伏允,保车我真山。壬辰, 诏右屯卫大将军张定和往捕之。定和挺身挑战,为贼所杀。亚将柳武建击破之,斩 首数百级。甲午,其仙头王被围穷蹙,率男女十余万口来降。六月丁酉,遣左光禄 大夫梁默、右翊卫将军李琼等追浑主,皆遇贼死之。癸卯,经大斗拔谷,山路隘险, 鱼贯而出。风霰晦冥,与从官相失,士卒冻死者太半。丙午,次张掖。辛亥,诏诸 郡学业该通才艺优洽、膂力骁壮超绝等伦、在官勤奋堪理政事、立性正直不避强御 四科举人。壬子,高昌王麹伯雅来朝,伊吾吐屯设等献西域数千里之地。上大悦。 癸丑,置西海、河源、鄯善、且末等四郡。丙辰,上御观风行殿,盛陈文物,奏九 部乐,设鱼龙曼延,宴高昌王、吐屯设于殿上,以宠异之。其蛮夷陪列者三十余国。 戊午,大赦天下。开皇已来流配,悉放还乡,晋阳逆党,不在此例。陇右诸郡,给 复一年,行经之所,给复二年。秋七月丁卯,置马牧于青海渚中,以求龙种,无效 而止。九月癸未,车驾入长安。冬十月癸亥,诏曰:“优德尚齿,载之典训,尊事 乞言,义彰胶序。鬻熊为师,取非筋力,方叔元老,克壮其猷。朕永言稽古,用求 至治,是以庞眉黄发,更令收叙,务简秩优,无亏药膳,庶等卧治,伫其弘益。今 岁耆老赴集者,可于近郡处置。年七十以上,疾患沉滞,不堪居职,即给赐帛,送 还本郡。其官至七品已上者,量给廪,以终厥身。”十一月丙子,车驾幸东都。
liù nián chūn zhēng yuè guǐ hài shuò, dàn, yǒu dào shù shí rén, jiē sù guān liàn yī, fén xiāng chí huá, zì chēng mí lè fó, rù zì jiàn guó mén. jiān mén zhě jiē qǐ shǒu. jì ér duó wèi shì zhàng, jiāng wèi luàn. qí wáng jiǎn yù ér zhǎn zhī. yú shì dū xià dà suǒ, yǔ xiāng lián zuò zhě qiān yú jiā. dīng chǒu, jué dǐ dà xì yú duān mén jiē, tiān xià qí jì yì yì bì jí, zhōng yuè ér bà. dì shù wēi fú wǎng guān zhī. jǐ chǒu, wō guó qiǎn shǐ gòng fāng wù. èr yuè yǐ sì, wǔ bēn láng jiāng chén léng cháo qǐng dà fū zhāng zhèn zhōu jī liú qiú, pò zhī, xiàn fú wàn qī qiān kǒu, bān cì bǎi guān. yǐ mǎo, zhào yuē:" fū dì tú cǎo chuàng, wáng yè jiān nán, xián zhàng gǔ gōng, yè tóng xīn dé, yòng néng zhěng jué tuí yùn, kè yīng dà bǎo, rán hòu chóu yōng mào shǎng, kāi guó chéng jiā, shì yǐ shān hé, chuán zhī bù xiǔ. jìn dài sāng luàn, sì hǎi wèi yī, máo tǔ wàng jiǎ, míng shí xiàng guāi, lì zī yǒng jiǔ, mò néng chéng gé. huáng yùn zhī chū, bǎi dù yī shǐ, yóu xún jiù guàn, wèi xiá gǎi zuò, jīn tiān xià jiāo tài, wén guǐ yōu tóng, yí lǜ zūn xiān diǎn, yǒng chuí dà xùn. zì jīn yǐ hòu, wéi yǒu gōng xūn nǎi dé cì fēng, réng lìng zǐ sūn chéng xí." bǐng chén, gǎi fēng ān dé wáng xióng wèi guān wáng, hé jiān wáng zǐ qìng wèi huán wáng. gēng shēn, zhēng wèi qí zhōu chén lè rén, xī pèi tài cháng. sān yuè guǐ hài, xìng jiāng dū gōng. jiǎ zǐ, yǐ hóng lú qīng shǐ xiáng wèi zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn. xià sì yuè dīng wèi, yàn jiāng huái yǐ nán fù lǎo, bān cì gè yǒu chà. liù yuè xīn mǎo, shì wéi chì tǔ bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. rén chén, yàn mén zéi shuài wèi wén tōng jù zhòng sān qiān, bǎo yú mò bì gǔ. qiǎn yīng yáng yáng bó quán jī pò zhī. jiǎ yín, zhì jiāng dū tài shǒu zhì tóng jīng yǐn. dōng shí yuè rén shēn, xíng bù shàng shū liáng pí zú. rén zǐ, mín bù shàng shū yín qīng guāng lù dài fu zhǎng sūn chì zú. shí èr yuè jǐ wèi, zuǒ guāng lù dài fu lì bù shàng shū niú hóng zú. xīn yǒu, zhū yá rén wáng wàn chāng jǔ bīng zuò luàn, qiǎn lǒng xī tài shǒu hán hóng tǎo píng zhī.
六年春正月癸亥朔,旦,有盗数十人,皆素冠练衣,焚香持华,自称弥勒佛, 入自建国门。监门者皆稽首。既而夺卫士仗,将为乱。齐王暕遇而斩之。于是都下 大索,与相连坐者千余家。丁丑,角抵大戏于端门街,天下奇伎异艺毕集,终月而 罢。帝数微服往观之。己丑,倭国遣使贡方物。二月乙巳,武贲郎将陈棱、朝请大 夫张镇州击流求,破之,献俘万七千口,颁赐百官。乙卯,诏曰:“夫帝图草创, 王业艰难,咸仗股肱,叶同心德,用能拯厥颓运,克膺大宝,然后畴庸茂赏,开国 承家,誓以山河,传之不朽。近代丧乱,四海未一,茅土妄假,名实相乖,历兹永 久,莫能惩革。皇运之初,百度伊始,犹循旧贯,未暇改作,今天下交泰,文轨攸 同,宜率遵先典,永垂大训。自今已后,唯有功勋乃得赐封,仍令子孙承袭。”丙 辰,改封安德王雄为观王,河间王子庆为郇王。庚申,征魏、齐、周、陈乐人,悉 配太常。三月癸亥,幸江都宫。甲子,以鸿胪卿史祥为左骁卫大将军。夏四月丁未, 宴江淮已南父老,颁赐各有差。六月辛卯,室韦、赤土并遣使贡方物。壬辰,雁门 贼帅尉文通聚众三千,保于莫壁谷。遣鹰扬杨伯泉击破之。甲寅,制江都太守秩同 京尹。冬十月壬申,刑部尚书梁毗卒。壬子,民部尚书、银青光禄大夫长孙炽卒。 十二月己未,左光禄大夫、吏部尚书牛弘卒。辛酉,硃崖人王万昌举兵作乱,遣陇 西太守韩洪讨平之。
qī nián chūn zhēng yuè rén yín, zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn guāng lù dài fu zhēn dìng hóu guō yǎn zú. èr yuè jǐ wèi, shàng shēng diào tái, lín yáng zi jīn, dà yàn bǎi liáo, bān cì gè yǒu chà. gēng shēn, bǎi jì qiǎn shǐ cháo gòng. yǐ hài, shàng zì jiāng dū yù lóng zhōu rù tōng jì qú, suì xìng yú zhuō jùn. rén wǔ, zhào yuē:" wǔ yǒu qī dé, xiān zhī yǐ ān mín zhèng yǒu liù běn, xìng zhī yǐ jiào yì. gāo lí gāo yuán, kuī shī fān lǐ, jiāng yù wèn zuì liáo zuǒ, huī xuān shèng lüè. suī huái fá guó, réng shì shěng fāng. jīn wǎng zhuō jùn, xún fǔ mín sú. qí hé běi zhū jùn jí shān xī shān dōng nián jiǔ shí yǐ shàng zhě, bǎn shòu tài shǒu, bā shí zhě shòu xiàn lìng." sān yuè dīng hài, yòu guāng lù dài fu zuǒ tún wèi dà jiàng jūn yáo biàn zú. xià sì yuè gēng wǔ, zhì zhuō jùn zhī lín shuò gōng. wǔ yuè wù zǐ, yǐ wǔ wēi tài shǒu fán zi gài wèi mín bù shàng shū. qiū, dà shuǐ, shān dōng hé nán piào méi sān shí yú jùn, mín xiāng mài wèi nú bì. dōng shí yuè yǐ mǎo, dǐ zhù shān bēng, yǎn hé nì liú shù shí lǐ. wù wǔ, yǐ dōng píng tài shǒu tǔ wàn xù wèi zuǒ tún wèi dà jiàng jūn. shí èr yuè jǐ wèi, xī miàn tū jué chù luó duō lì kè hán lái zhāo. shàng dà yuè, jiē yǐ shū lǐ. yú shí liáo dōng zhàn shì jí kuì yùn zhě tián yàn yú dào, zhòu yè bù jué, kǔ yì zhě shǐ wèi qún dào. jiǎ zi, chì dū wèi yīng yáng yǔ jùn xiàn xiāng zhī zhuī bǔ, suí huò zhǎn jué zhī.
七年春正月壬寅,左武卫大将军、光禄大夫、真定侯郭衍卒。二月己未,上升 钓台,临扬子津,大宴百僚,颁赐各有差。庚申,百济遣使朝贡。乙亥,上自江都 御龙舟入通济渠,遂幸于涿郡。壬午,诏曰:“武有七德,先之以安民;政有六本, 兴之以教义。高丽高元,亏失籓礼,将欲问罪辽左,恢宣胜略。虽怀伐国,仍事省 方。今往涿郡,巡抚民俗。其河北诸郡及山西、山东年九十已上者,版授太守,八 十者授县令。”三月丁亥,右光禄大夫、左屯卫大将军姚辩卒。夏四月庚午,至涿 郡之临朔宫。五月戊子,以武威太守樊子盖为民部尚书。秋,大水,山东、河南漂 没三十余郡,民相卖为奴婢。冬十月乙卯,底柱山崩,偃河逆流数十里。戊午,以 东平太守吐万绪为左屯卫大将军。十二月己未,西面突厥处罗多利可汗来朝。上大 悦,接以殊礼。于时辽东战士及餽运者填咽于道,昼夜不绝,苦役者始为群盗。甲 子,敕都尉、鹰扬与郡县相知追捕,随获斩决之。