lǜ lì zhōng
律歷中
fū lì zhě, jì yīn yáng zhī tōng biàn, jí wǎng shù yǐ zhī lái, kě yǐ yíng rì shòu shí, xiān tiān chéng wù zhě yě. rán zé xuán xiàng zhe míng, mò dà yú èr yào, qì xù huán fù, wú xìn yú sì shí. rì yuè xiàng tuī ér míng shēng yǐ, hán shǔ dié jìn ér suì chéng yān, suì néng chéng tiān dì zhī wén, jí qián kūn zhī biàn. tiān shù wǔ, dì shù wǔ, wǔ wèi xiàng chéng ér gè yǒu hé. tiān shù èr shí yǒu wǔ, dì shù sān shí, fán tiān dì zhī shù wǔ shí yǒu wǔ, suǒ yǐ chéng biàn huà ér xíng guǐ shén yě. gān zhī cè èr bǎi yī shí yǒu liù, kūn zhī cè yī bǎi sì shí yǒu sì, fán sān bǎi liù shí, yǐ dāng qī zhī rì yě. zhì nǎi yīn yáng dié yòng. gāng róu xiāng mó, sì xiàng jì chén, bā guà chéng liè, cǐ nǎi zào wén zhī yuán shǐ, chuàng lì zhī jué chū zhě yú? jì hū yán dì fēn bā jié, xuān yuán jiàn wǔ bù, shǎo hào yǐ fèng niǎo sī lì, zhuān xū yǐ nán zhèng sī tiān, táo táng zé fēn mìng hé zhòng, xià hòu nǎi bèi chén hóng fàn, tāng wǔ gé mìng, xián lǜ jiù zhāng. rán wén zhì jì shū, zhēng shuò sī gé, gù tiān zǐ zhì rì guān, zhū hóu yǒu rì yù, yǐ hé wàn guó, yǐ xié sān chén. zhì yú hán shǔ huì míng zhī zhēng, yīn yáng shēng shā zhī shù, qǐ bì shēng jiàng zhī jì, xiāo xī yíng xū zhī jié, jiē yīng chán cì ér bù yín, suì dé gāi jiā shēng líng, kān yú tiān dì, kāi wù chéng wù, zhì yuǎn gōu shēn. zhōu dé jì shuāi, shǐ guān fèi zhí, chóu rén fēn sǎn, jī xiáng mò lǐ. qín jiān tiān xià, pō tuī wǔ shèng, zì yǐ huò shuǐ dé zhī ruì, yǐ shí yuè wèi zhèng. hàn shì chū xìng, duō suǒ wèi xiá, bǎi yǒu yú zài, yóu xíng qín lì. zhì yú xiào wǔ, gǎi yòng xià zhèng. shí yǒu gǔ lì liù jiā, xué zhě yí qí pī móu, liú xiàng fù zǐ, xián jiā tǎo lùn, bān gù yīn zhī, cǎi yǐ wèi zhì. guāng wǔ zhōng xìng, wèi néng xiáng kǎo. dǎi yú yǒng píng zhī mò, nǎi fù gǎi háng sì fēn, qī shí yú nián, yí shì fāng bèi. qí hòu fù mìng liú hóng cài yōng, gòng xiū lǜ lì, sī mǎ biāo yòng zhī yǐ xù bān shǐ. dāng tú shòu mìng, yì yǒu shǐ guān, hán yì chuàng zhī yú qián, yáng wěi jì zhī yú hòu, xián zūn liú hóng zhī shù, wèi jí hóng zhī shēn miào. zhōng zuǒ liǎng jìn, dié yǒu zēng sǔn. zhì yú xī liáng, yì wèi bù fǎ, shì jī jiū fēn, wèi néng xiáng jì. sòng shì yuán jiā, hé chéng tiān zào lì, qì yú qí mò, xiāng réng yòng zhī. liáng wǔ chū xìng, yīn xún qí jiù, tiān jiān zhōng nián, fāng gǎi háng sòng zǔ chōng zhī jiǎ zǐ yuán lì. chén wǔ shòu chán, yì wú chuàng gǎi. hòu qí wén xuān, yòng sòng jǐng yè lì. xī wèi rù guān, xíng lǐ yè xìng lì. dǎi yú zhōu wǔ dì, nǎi yǒu zhēn luán zào jiǎ yín yuán lì, suì cān yòng tuī bù yān. dà xiàng zhī chū, tài shǐ shàng shì mǎ xiǎn, yòu shàng bǐng yín yuán lì, biàn jí xíng yòng. qì yú kāi huáng sì nián, nǎi gǎi yòng zhāng bīn lì, shí qī nián, fù xíng zhāng zhòu xuán lì, zhì yú yì níng. jīn cǎi liáng tiān jiān yǐ lái wǔ dài sǔn yì zhī yào, yǐ zhe yú piān yún.
夫歷者,紀陰陽之通變,極往數以知來,可以迎日授時,先天成務者也。然則 懸象著明,莫大於二曜,氣序環復,無信於四時。日月相推而明生矣,寒暑迭進而 歲成焉,遂能成天地之文,極乾坤之變。天數五,地數五,五位相乘而各有合。天 數二十有五,地數三十,凡天地之數五十有五,所以成變化而行鬼神也。乾之策二 百一十有六,坤之策一百四十有四,凡三百六十,以當期之日也。至乃陰陽迭用。 剛柔相摩,四象既陳,八卦成列,此乃造文之元始,創歷之厥初者歟?洎乎炎帝分 八節,軒轅建五部,少昊以鳳鳥司歷,顓頊以南正司天,陶唐則分命和仲,夏後乃 備陳《鴻範》,湯武革命,咸率舊章。然文質既殊,正朔斯革,故天子置日官,諸 侯有日御,以和萬國,以協三辰。至於寒暑晦明之徵,陰陽生殺之數,啟閉升降之 紀,消息盈虛之節,皆應躔次而不淫,遂得該浹生靈,堪輿天地,開物成務,致遠 鈎深。周德既衰,史官廢職,疇人分散,禨祥莫理。秦兼天下,頗推五勝,自以獲 水德之瑞,以十月為正。漢氏初興,多所未暇,百有餘載,猶行秦歷。至於孝武, 改用夏正。時有古歷六家,學者疑其紕繆,劉向父子,咸加討論,班固因之,采以 為志。光武中興,未能詳考。逮於永平之末,乃復改行四分,七十餘年,儀式方備。 其後復命劉洪、蔡邕,共修律歷,司馬彪用之以續《班史》。當塗受命,亦有史官, 韓翊創之於前,楊偉繼之於後,咸遵劉洪之術,未及洪之深妙。中、左兩晉,迭有 增損。至於西涼,亦為蔀法,事跡糾紛,未能詳記。宋氏元嘉,何承天造歷,迄於 齊末,相仍用之。梁武初興,因循齊舊,天監中年,方改行宋祖沖之《甲子元歷》。 陳武受禪,亦無創改。後齊文宣,用宋景業歷。西魏入關,行李業興歷。逮於周武 帝,乃有甄鸞造《甲寅元歷》,遂參用推步焉。大象之初,太史上士馬顯,又上 《丙寅元歷》,便即行用。迄於開皇四年,乃改用張賓歷,十七年,復行張胄玄歷, 至於義寧。今采梁天監以來五代損益之要,以著於篇雲。
liáng chū yīn qí, yòng sòng yuán jiā lì. tiān jiān sān nián xià zhào dìng lì, yuán wài sàn qí shì láng zǔ héng zòu yuē: chén xiān zài jìn yǐ lái, shì jū cǐ zhí. yǎng xún huáng dì zhì jīn shí èr dài, lì yuán bù tóng, zhōu tiān dòu fēn, shū mì yì yì, dāng dài yòng zhī, gè chuí yī fǎ. sòng dà míng zhōng, chén xiān rén kǎo gǔ fǎ, yǐ wèi zhèng lì, chuí zhī yú hòu, shì jiē fú yàn, bù kě gǎi zhāng. bā nián, héng yòu shàng shū lùn zhī. zhào shǐ tài shǐ lìng jiāng jiàng dào xiù děng, hòu xīn jiù èr lì qì shuò jiāo huì jí qī yào xíng dù, qǐ bā nián shí yī yuè, qì jiǔ nián qī yuè, xīn lì mì, jiù lì shū. héng nǎi zòu chēng: shǐ guān jīn suǒ yòng hé chéng tiān lì, shāo yǔ tiān guāi, wěi xù cān chà, bù kě chéng àn. bèi zhào fù líng tái, yǔ xīn lì duì kè shū mì, qián qī bǎi rì, bìng yòu zài shēn. shǐ zì qù dōng, zhōng yú jīn shuò, dé shī zhī xiào, bìng yǐ yuè bié qǐ wén. fū qī yào yùn xíng, lǐ shù shēn miào, yī shī qí yuán, zé suì jī mí shuǎng. suǒ shàng tuō kě shī yòng, yí zài lái zhèng. zhì jiǔ nián zhēng yuè, yòng zǔ chōng zhī suǒ zào jiǎ zǐ yuán lì bān shuò. zhì dà tóng shí nián, zhì zhào gèng zào xīn lì, yǐ jiǎ zi wèi yuán, liù bǎi yī shí jiǔ wèi zhāng suì, yī qiān wǔ bǎi sān shí liù wèi rì fǎ, yī bǎi bā shí sān nián dōng zhì chà yí dù, yuè shuò yǐ chí jí dìng qí xiǎo yú, yǒu sān dà èr xiǎo. wèi jí shī yòng ér zāo hóu jǐng luàn, suì qǐn.
梁初因齊,用宋《元嘉歷》。天監三年下詔定歷,員外散騎侍郎祖恆奏曰: 「臣先在晉已來,世居此職。仰尋黃帝至今十二代,曆元不同,周天、斗分,疏密 亦異,當代用之,各垂一法。宋大明中,臣先人考古法,以為正歷,垂之於後,事 皆符驗,不可改張。」八年,恆又上疏論之。詔使太史令將匠道秀等,候新舊二 歷氣朔、交會及七曜行度,起八年十一月,訖九年七月,新曆密,舊曆疏。恆乃 奏稱:「史官今所用何承天曆,稍與天乖,緯緒參差,不可承案。被詔付靈台,與 新曆對課疏密,前期百日,並又再申。始自去冬,終於今朔,得失之效,並已月別 啟聞。夫七曜運行,理數深妙,一失其源,則歲積彌爽。所上脫可施用,宜在來正。」 至九年正月,用祖沖之所造《甲子元歷》頒朔。至大同十年,制詔更造新曆,以甲 子為元,六百一十九為章歲,一千五百三十六為日法,一百八十三年冬至差一度, 月朔以遲疾定其小余,有三大二小。未及施用而遭侯景亂,遂寢。
chén shì yīn liáng, yì yòng zǔ chōng zhī lì, gèng wú suǒ chuàng gǎi. hòu qí wén xuān shòu chán, mìng sàn qí shì láng sòng jǐng yè yè tú chèn, zào tiān bǎo lì. jǐng yè zòu: yī wò chéng tú jí yuán mìng bāo, yán qí shòu lù zhī qī, dāng wèi zhōng zhī jì, dé chéng sān shí wǔ yǐ wèi bù, yīng liù bǎi qī shí liù yǐ wèi zhāng. wén xuān dà yuè, nǎi shī yòng zhī. qī lì tǒng yuē: shàng yuán jiǎ zǐ, zhì tiān bǎo yuán nián gēng wǔ, jī shí yī wàn wǔ bǎi liù suàn wài, zhāng suì liù bǎi qī shí liù, dù fǎ èr wàn sān qiān liù bǎi liù shí, dòu fēn wǔ qiān qī bǎi bā shí qī, lì yú shí liù wàn èr qiān èr bǎi liù shí yī. zhì hòu zhǔ wǔ píng qī nián, dǒng jùn zhèng yuán wěi lì yì fēi zhī yuē: sòng jǐng yè yí rùn yú tiān zhèng, tuì mìng yú dōng zhì jiāo huì zhī jì, chéng èr dà zhī hòu, sān yuè zhī jiāo, wàng jiǎn píng fēn. chén àn, jǐng yè xué fēi tàn zé, shí shū shēn jiě, yǒu xīn gǎi zuò, duō yī jiù zhāng, wéi xiě zi huàn mǔ, pō yǒu biàn gé, wàng dàn chuān záo, bù huì zhēn lǐ. nǎi shǐ rì zhī suǒ zài, chà zhì bā dù, jié qì hòu tiān, rùn xiān yī yuè. shuò wàng kuī shí, jì wèi néng zhī qí biǎo lǐ, chí jí zhī lì bù, yòu bù kě yǐ bàng tōng. wàng shè píng fēn, xū tuì dōng zhì, xū tuì zé rì shù jiǎn yú zhōu nián, píng fēn wàng shè, gù jiā shí chà yú yì rì. wǔ xīng jiàn fú, yǒu wéi èr xún, chí jí nì liú, huò guāi liǎng sù. guǐ lí zhī shù, wàng kè shuǐ hàn. jīn shàng jiǎ yín yuán lì, bìng yǐ liù bǎi wǔ shí qī wèi zhāng, èr wàn èr qiān sān bǎi sān shí bā wèi bù, wǔ qiān sì bǎi liù shí yī wèi dòu fēn, jiǎ yín suì jiǎ zǐ rì wèi yuán jì. yòu yǒu guǎng píng rén liú xiào sūn zhāng mèng bīn èr rén, tóng zhī lì shì. mèng bīn shòu yè yú zhāng zi xìn, bìng qì jiù shì, gèng zhì xīn fǎ. yòu yǒu zhào dào yán, zhǔn guǐ yǐng zhī zhǎng duǎn, dìng rì xíng zhī jìn tuì, gèng zào yíng suō, yǐ qiú kuī shí zhī qī. liú xiào sūn yǐ bǎi yī shí jiǔ wèi zhāng, bā qiān sì shí qī wèi jì, jiǔ bǎi liù shí liù wèi suì yú, jiǎ zǐ wèi shàng yuán, mìng rì dù qǐ xū zhōng. zhāng mèng bīn yǐ liù bǎi yī shí jiǔ wèi zhāng, sì wàn bā 1 qiān jiǔ bǎi wèi jì, jiǔ bǎi sì shí bā wèi rì fǎ, wàn sì qiān jiǔ bǎi sì shí wǔ wèi dòu fēn. yuán jì gòng mìng, fǎ lüè zhǐ yuǎn. rì yuè wǔ xīng, bìng cóng dòu shí yì qǐ. yíng suō zhuǎn dù, yīn yáng fēn zhì, yǔ lòu kè xiāng fú, gòng rì yǐng jù hé, xún zhuǎn wú qióng. shàng jù chūn qiū, xià jǐn tiān tǒng, rì yuè kuī shí jí wǔ xīng suǒ zài, yǐ èr rén xīn fǎ kǎo zhī, wú yǒu bù hé. qí nián, qì gàn jìng lǐ jí lì jiā yù kè rì shí shū mì. liù yuè wù shēn shuò, tài yáng kuī, liú xiào sūn yán shí yú mǎo shí, zhāng mèng bīn yán shí yú jiǎ shí, zhèng yuán wěi dǒng jùn yán shí yú chén shí, sòng jǐng yè yán shí yú sì shí. zhì rì shí, nǎi yú mǎo jiǎ zhī jiān, qí yán jiē bù néng zhōng. zhēng lùn wèi dìng, suì shǔ guó wáng.
陳氏因梁,亦用祖沖之歷,更無所創改。後齊文宣受禪,命散騎侍郎宋景業葉 圖讖,造《天保歷》。景業奏:依《握誠圖》及《元命包》,言齊受錄之期,當魏 終之紀,得乘三十五以為蔀,應六百七十六以為章。」文宣大悅,乃施用之。期歷 統曰:「上元甲子,至天保元年庚午,積十一萬五百六算外,章歲六百七十六,度 法二萬三千六百六十,斗分五千七百八十七,歷餘十六萬二千二百六十一。」至後 主武平七年,董峻、鄭元偉立議非之曰:「宋景業移閏於天正,退命於冬至交會之 際,承二大之後,三月之交,妄減平分。臣案,景業學非探賾,識殊深解,有心改 作,多依舊章,唯寫子換母,頗有變革,妄誕穿鑿,不會真理。乃使日之所在,差 至八度,節氣後天,閏先一月。朔望虧食,既未能知其表里,遲疾之歷步,又不可 以傍通。妄設平分,虛退冬至,虛退則日數減於周年,平分妄設,故加時差於異日。 五星見伏,有違二旬,遲疾逆留,或乖兩宿。軌褵之術,妄刻水旱。今上《甲寅元 歷》,並以六百五十七為章,二萬二千三百三十八為蔀,五千四百六十一為斗分, 甲寅歲甲子日為元紀。」又有廣平人劉孝孫、張孟賓二人,同知歷事。孟賓受業於 張子信,並棄舊事,更制新法。又有趙道嚴,准晷影之長短,定日行之進退,更造 盈縮,以求虧食之期。劉孝孫以百一十九為章,八千四十七為紀,九百六十六為歲 余,甲子為上元,命日度起虛中。張孟賓以六百一十九為章,四萬八1千九百為紀, 九百四十八為日法, 萬四千九百四十五為斗分。元紀共命,法略旨遠。日月五星, 並從斗十一起。盈縮轉度,陰陽分至,與漏刻相符,共日影俱合,循轉無窮。上拒 春秋,下盡天統,日月虧食及五星所在,以二人新法考之,無有不合。其年,訖干 敬禮及歷家豫刻日食疏密。六月戊申朔,太陽虧,劉孝孫言食於卯時,張孟賓言食 於甲時,鄭元偉、董峻言食於辰時,宋景業言食於巳時。至日食,乃於卯甲之間, 其言皆不能中。爭論未定,遂屬國亡。
xī wèi rù guān, shàng xíng lǐ yè xìng zhèng guāng lì fǎ. zhì zhōu míng dì wǔ chéng yuán nián, shǐ zhào yǒu sī zào zhōu lì. yú shì lù mén xué shì míng kè ràng lín zhǐ xué shì yǔ jì cái jí zhū rì zhě, cǎi zǔ héng jiù yì, tōng jiǎn nán běi zhī shù. zì sī yǐ hòu, pō guān qí miù, gù zhōu qí bìng shí, ér lì chà yī rì. kè ràng rú zhě, bù chù rì guān, yǐ qí shū xià yú tài shǐ. jí wǔ dì shí, zhēn luán zào tiān hé lì. shàng yuán jiǎ yín zhì tiān hé yuán nián bǐng xū, jī bā shí qī wàn wǔ qiān qī bǎi jiǔ shí èr suàn wài, zhāng suì sān bǎi jiǔ shí yī, bù fǎ èr wàn sān qiān sì bǎi liù shí, rì fǎ èr shí jiǔ wàn yī bǎi liù shí, shuò yú shí wǔ wàn sān qiān jiǔ bǎi jiǔ shí yī, dòu fēn wǔ qiān qī bǎi sān shí yī, huì yú jiǔ wàn sān qiān wǔ bǎi yī shí liù, lì yú yī shí liù wàn bā bǎi sān shí, dōng zhì dòu shí wǔ dù, cān yòng tuī bù. zhōng yú xuān zhèng yuán nián. dà xiàng yuán nián, tài shǐ shàng shì mǎ xiǎn děng, yòu shàng bǐng yín yuán lì, kàng biǎo zòu yuē:
西魏入關,尚行李業興《正光歷》法。至周明帝武成元年,始詔有司造周曆。 於是露門學士明克讓、麟趾學士庾季才及諸日者,采祖恆舊議,通簡南北之術。 自斯已後,頗觀其謬,故周、齊並時,而歷差一日。克讓儒者,不處日官,以其書 下於太史。及武帝時,甄鸞造《天和歷》。上元甲寅至天和元年丙戌,積八十七萬 五千七百九十二算外,章歲三百九十一,蔀法二萬三千四百六十,日法二十九萬一 百六十,朔餘十五萬三千九百九十一,斗分五千七百三十一,會餘九萬三千五百一 十六,歷餘一十六萬八百三十,冬至斗十五度,參用推步。終於宣政元年。大象元 年,太史上士馬顯等,又上《丙寅元歷》,抗表奏曰:
chén àn jiǔ zhāng wǔ jì zhī zhǐ, sān tǒng sì fēn zhī shuō, xián yǐ jié xuān fā liǎn, kǎo xiáng guǐ wěi, bù zhèng shòu shí, yǐ wèi huáng jí zhě yě. ér gān wéi nán cè, dòu xiàn yì chà, yíng suō zhī qī zhì chuǎn, jiù zhēng zhī dào sī yīng. níng zhǐ shé huò chéng lóng, shuǐ néng lì huǒ, yīn yì yù yáng yǎn yào, jīn jī sàng jīng. wáng huà guān yǐ shèng shuāi, yǒu guó yóu qí lóng tì, lì zhī shí yì, yú sī wèi zhòng. zì yán hàn yǐ hái, qì yú yǒu wèi, yùn jīng sì dài, shì shè qiān nián, rì yù tiān guān, bù fá yú shì, mìng yuán bān shuò, hù yǒu yán gǎi. yàn jìn zé dié bì yīng chén, jīng yuǎn zé lián zhū shī cì, yì nán xún jiù, qí zài zī hū? dà zhōu shòu tú yīng lù, láo lóng wàn gǔ, shí xià chéng yīn, zhēn zhuó qián dài, lì biàn rén zǐ, yuán yòng jiǎ yín. gāo zǔ wǔ huáng dì suǒ yǐn tàn zé, jǐn xìng qióng lǐ, yǐ wèi cǐ lì suī xíng, wèi zhēn qí miào, yuán jiàng zhào zhǐ, bó fǎng shí xián, bìng chì tài shǐ shàng shì mǎ xiǎn děng, gèng shì kān dìng, wù dé qí yí. rán shù yì zhī shì, gè fēng yì jiàn, fán suǒ shàng lì, hé yǒu bā jiā, jīng cū chuǎn bó, wèi néng jǐn shàn. qù nián dōng, xiào xuān huáng dì nǎi zhào chén děng, jiān kǎo shū mì, gèng lìng tóng zào. jǐn àn shǐ cáo jiù bù jí zhū jiā fǎ shù, qì duǎn qǔ zhǎng, gòng dìng jīn shù. kāi yuán fā tǒng, zhào zì bǐng yín, zhì yú liǎng yào kuī shí, wǔ xīng fú jiàn, cān xiào jī shí, zuì wèi jīng mì. shù tiě tàn qīng zhòng, wú shī hán yù zhī yí, huī jiàn fēi fú, bù shuǎng yīn yáng zhī dù. shàng yuán bǐng yín zhì dà xiàng yuán nián jǐ hài, jī sì wàn yī qiān wǔ bǎi wǔ shí sì suàn shàng. rì fǎ wǔ wàn sān qiān wǔ bǎi liù shí sān, yì míng bù huì fǎ. zhāng suì sì bǎi sì shí bā, dòu fēn sān qiān yī bǎi liù shí qī, bù fǎ yī wàn èr qiān jiǔ bǎi jiǔ shí èr. zhāng zhōng wèi zhāng huì fǎ. rì fǎ wǔ wàn sān qiān wǔ bǎi liù shí sān, lì yú èr wàn jiǔ qiān liù bǎi jiǔ shí sān, huì rì bǎi qī shí sān, huì yú yī wàn liù qiān liù bǎi yī shí jiǔ, dōng zhì rì zài dòu shí èr dù. xiǎo zhōu yú yíng suō jī, qí lì shù bié tuī rù bù huì, fēn yòng yáng lǜ sì bǎi jiǔ shí jiǔ, yīn lǜ jiǔ. měi shí èr yuè xià gè yǒu rì yuè shí zhuǎn fēn, tuī bù jiā jiǎn zhī, nǎi wèi dìng shí dà xiǎo yú, ér qiú jiā shí zhī zhèng.
臣案九章五紀之旨,三統四分之說,咸以節宣發斂,考詳晷緯,布政授時,以 為皇極者也。而乾維難測,斗憲易差,盈縮之期致舛,咎徵之道斯應。寧止蛇或乘 龍,水能沴火,因亦玉羊掩曜,金雞喪精。王化關以盛衰,有國由其隆替,歷之時 義,於斯為重。自炎漢已還,迄於有魏,運經四代,事涉千年,日御天官,不乏於 世,命元班朔,互有沿改。驗近則疊璧應辰,經遠則連珠失次,義難循舊,其在茲 乎?大周受圖膺錄,牢籠萬古,時夏乘殷,斟酌前代,歷變壬子,元用甲寅。高祖 武皇帝索隱探賾,盡性窮理,以為此歷雖行,未臻其妙,爰降詔旨,博訪時賢,並 敕太史上士馬顯等,更事刊定,務得其宜。然術藝之士,各封異見,凡所上歷,合 有八家,精粗踳駁,未能盡善。去年冬,孝宣皇帝乃詔臣等,監考疏密,更令同造。 謹案史曹舊簿及諸家法數,棄短取長,共定今術。開元發統,肇自丙寅,至於兩曜 虧食,五星伏見,參校積時,最為精密。庶鐵炭輕重,無失寒燠之宜,灰箭飛浮, 不爽陰陽之度。上元丙寅至大象元年己亥,積四萬一千五百五十四算上。日法五萬 三千五百六十三,亦名蔀會法。章歲四百四十八,斗分三千一百六十七,蔀法一萬 二千九百九十二。章中為章會法。日法五萬三千五百六十三,歷餘二萬九千六百九 十三,會日百七十三,會餘一萬六千六百一十九,冬至日在斗十二度。小周余、盈 縮積,其歷術別推入蔀會,分用陽率四百九十九,陰率九。每十二月下各有日月蝕 轉分,推步加減之,乃為定蝕大小余,而求加時之正。
qí shù shī xíng. shí gāo zǔ zuò fǔ, fāng xíng chán dài zhī shì, yù yǐ fú mìng yào yú tiān xià. dào shì zhāng bīn, chuāi zhī shàng yì, zì yún xuán xiāng, dòng xiǎo xīng lì, yīn shèng yán yǒu dài xiè zhī zhēng, yòu chēng shàng yí biǎo fēi rén chén xiāng. yóu shì dà bèi zhī yù, héng zài mù fǔ. jí shòu chán zhī chū, zhuó bīn wèi huá zhōu cì shǐ, shǐ yǔ yí tóng liú huī biāo qí jiāng jūn dǒng lín suǒ lú xiàn gōng yòu qián tài shǐ shàng shì mǎ xiǎn tài xué bó shì zhèng yuán wěi qián bǎo zhāng shàng shì rèn yuè kāi fǔ yuàn zhāng chè qián dàng biān jiāng jūn zhāng yīng zhī xiào shū láng héng hóng jiàn tài shǐ jiān hòu sù xiāng tài shǐ sī lì guō dí liú yí jiān suàn xué bó shì zhāng gān xù mén xià cān rén wáng jūn ruì xún lóng bó děng, yì zào xīn lì, réng lìng tài cháng qīng lú bì jiān zhī. bīn děng yī hé chéng tiān fǎ, wēi jiā zēng sǔn, sì nián èr yuè zhuàn chéng zòu shàng. gāo zǔ xià zhào yuē: zhāng bīn děng cún xīn suàn shù, tōng qià gǔ jīn, měi yǒu chén wén, duō suǒ qǐ wò. bì gōng biǎo zòu, jù yǐ pī lǎn. shǐ hòu yuè fù yù, bù chū qián huì zhī xiāo, qián yuè zhī yú, hǎn liú hòu shuò zhī dàn. jiǎn tiǎo jiù nǜ, xuán shū jiù zhǔn. yuè xíng biǎo lǐ, jué tú nǎi yì, rì jiāo fú shí, yóu xún yáng dào. yàn shí zhuǎn suàn, bù yuè xiān háo, tì dé qián xiū, sī mì wèi qǐ. yǒu yī yú cǐ, shí wèi jīng mì, yí bān tiān xià, yī fǎ shī yòng.
其術施行。時高祖作輔,方行禪代之事,欲以符命曜於天下。道士張賓,揣知 上意,自雲玄相,洞曉星曆,因盛言有代謝之徵,又稱上儀表非人臣相。由是大被 知遇,恆在幕府。及受禪之初,擢賓為華州刺史,使與儀同劉暉、驃騎將軍董琳、 索盧縣公祐、前太史上士馬顯、太學博士鄭元偉、前保章上士任悅、開府掾張撤、 前盪邊將軍張膺之、校書郎衡洪建、太史監候粟相、太史司歷郭翟、劉宜、兼算學 博士張乾敘、門下參人王君瑞、荀隆伯等,議造新曆,仍令太常卿盧賁監之。賓等 依何承天法,微加增損,四年二月撰成奏上。高祖下詔曰:「張賓等存心算數,通 洽古今,每有陳聞,多所啟沃。畢功表奏,具已披覽。使後月復育,不出前晦之宵, 前月之餘,罕留後朔之旦。減朓就朒,懸殊舊准。月行表里,厥途乃異,日交弗食, 由循陽道。驗時轉算,不越纖毫,逖德前修,斯秘未啟。有一於此,實為精密,宜 頒天下,依法施用。」
zhāng bīn suǒ zào lì fǎ, qí yào:
張賓所造曆法,其要:
yǐ shàng yuán jiǎ zǐ yǐ lái, zhì kāi huáng sì nián suì zài jiǎ chén, jī sì bǎi yī shí èr wàn jiǔ qiān yī, suàn shàng.
以上元甲子已來,至開皇四年歲在甲辰,積四百一十二萬九千一,算上。
bù fǎ, yī shí wàn èr qiān jiǔ bǎi liù shí.
蔀法,一十萬二千九百六十。
zhāng suì, sì bǎi èr shí jiǔ.
章歲,四百二十九。
zhāng yuè, wǔ qiān sān bǎi liù.
章月,五千三百六。
tōng yuè, wǔ bǎi sān shí qī wàn èr qiān èr bǎi jiǔ.
通月,五百三十七萬二千二百九。
rì fǎ, yī shí bā wàn yī qiān jiǔ bǎi èr shí.
日法,一十八萬一千九百二十。
dòu fēn, èr wàn wǔ qiān liù shí sān.
斗分,二萬五千六十三。
huì yuè, yī qiān èr bǎi jiǔ shí qī.
會月,一千二百九十七。
huì lǜ, èr bǎi èr shí yī.
會率,二百二十一。
huì shù, yī bǎi yī shí bàn.
會數,一百一十半。
huì fēn, yī shí yī yì bā qiān qī bǎi èr shí wǔ wàn bā qiān yī bǎi bā shí jiǔ.
會分,一十一億八千七百二十五萬八千一百八十九。
huì rì fǎ, sì qiān èr shí wàn sì qiān sān bǎi èr shí.
會日法,四千二十萬四千三百二十。
huì rì, bǎi qī shí sān.
會日,百七十三。
yú, wǔ wàn liù qiān yī bǎi sì shí sān.
余,五萬六千一百四十三。
xiǎo fēn, yī bǎi yī shí.
小分,一百一十。
jiāo fǎ, wǔ yì yī qiān èr bǎi yī shí wàn sì qiān bā bǎi.
交法,五億一千二百一十萬四千八百。
jiāo fēn fǎ, èr qiān bā bǎi yī shí wǔ.
交分法,二千八百一十五。
yīn yáng lì, yī shí sān.
陰陽曆,一十三。
yú, shí yī wàn èr bǎi liù shí sān.
余,十一萬二百六十三。
xiǎo fēn, èr qiān sān bǎi èr shí bā.
小分,二千三百二十八。
shuò chà, èr.
朔差,二。
yú, wǔ wàn qī qiān jiǔ bǎi èr shí yī.
余,五萬七千九百二十一。
xiǎo fēn, jiǔ bǎi qī shí sì.
小分,九百七十四。
shí xiàn, yī shí èr.
蝕限,一十二。
yú, bā wàn yī qiān sān bǎi sān.
余,八萬一千三百三。
xiǎo fēn, sì bǎi sān shí sān bàn.
小分,四百三十三半。
dìng chà, sì wàn sì qiān wǔ bǎi sì shí bā.
定差,四萬四千五百四十八。
zhōu rì, èr shí qī.
周日,二十七。
yú, yī shí wàn bā bǎi wǔ shí jiǔ. yì míng shǎo dà fǎ
余,一十萬八百五十九。亦名少大法
mù jīng yuē suì xīng, hé lǜ sì qiān yī bǎi liù wàn sān qiān bā bǎi bā shí jiǔ.
木精曰歲星,合率四千一百六萬三千八百八十九。
huǒ jīng yuē yíng huò, hé lǜ bā qiān èr shí jiǔ wàn qī qiān jiǔ bǎi èr shí liù.
火精曰熒惑,合率八千二十九萬七千九百二十六。
tǔ jīng yuē zhèn xīng, hé lǜ sān qiān bā bǎi jiǔ shí èr wàn wǔ qiān sì bǎi yī shí sān.
土精曰鎮星,合率三千八百九十二萬五千四百一十三。
jīn jīng yuē tài bái, hé lǜ liù qiān yī shí yī wàn jiǔ qiān liù bǎi wǔ shí wǔ.
金精曰太白,合率六千一十一萬九千六百五十五。
shuǐ jīng yuē chén xīng, hé lǜ yī qiān yī bǎi jiǔ shí sān wàn yī qiān yī bǎi èr shí wǔ.
水精曰辰星,合率一千一百九十三萬一千一百二十五。
zhāng bīn suǒ chuàng zhī lì jì xíng, liú xiào sūn yǔ jì zhōu xiù cái liú chāo, bìng chēng qí shī, yán xué wú shī fǎ, kè shí bù zhōng, suǒ bó fán yǒu liù tiáo: qí yī yún, hé chéng tiān bù zhī fēn rùn zhī yǒu shī, ér yòng shí jiǔ nián zhī qī rùn. qí èr yún, bīn děng bù jiě sù dù zhī chà gǎi, ér dōng zhì zhī rì shǒu cháng dù. qí sān yún, lián zhū hé bì, qī yào xū tóng, nǎi yǐ wǔ xīng bié yuán. qí sì yún, bīn děng wéi zhī rì qì yú fēn qià jǐn ér wèi lì yuán zhī fǎ, bù zhī rì yuè bù hé, bù chéng shuò dàn dōng zhì. qí wǔ yún, bīn děng dàn shǒu lì yuán dìng fǎ, bù xū míng yǒu jìn tuì. qí liù yún, bīn děng wéi shí zhuǎn jiā dà yú èr shí jiǔ yǐ wèi shuò, bù jiě qǔ rì yuè hé huì zhǔn yǐ wèi dìng. cǐ liù shì wēi miào, lì shù dà gāng, shèng xián zhī tōng shù, ér huī wèi xiǎo cǐ, shí guǎn kuī zhī wèi yě. ruò nǎi yàn yǐng dìng qì, hé shì suǒ yōu, bīn děng tuī cè, qù zhī mí yuǎn. hé shuò shùn tiān, hé shì suǒ liè, bīn děng yī jù, xún bǐ mí zōng. gài shì shī qí jīng huá, dé qí kāng bǐ zhě yě. yòu yún, wèi míng dì shí, yǒu shàng shū láng yáng wěi, xiū jǐng chū lì, nǎi shàng biǎo lì yì, bó nán qián fēi, yún: jiā shí hòu tiān, shí bù zài shuò. rán guān yáng wěi zhī yì, gù yǐ shí shuò wèi zhēn, wèi néng xiáng zhī ér zhì qí fǎ. zhì sòng yuán jiā zhōng, hé chéng tiān zhe lì, qí shàng biǎo yún: yuè xíng bù dìng, huò yǒu chí jí, hé shuò yuè shí, bù zài shuò wàng, yì fēi lì zhī yì yě. rán chéng tiān běn yì, yù lì hé shuò zhī shù, zāo pí yán zōng shì fēi zhì nán, gù shì bù de xíng. zhì hòu wèi xiàn dì shí, yǒu lóng yí dì fù xiū yán xìng zhī lì, yòu shàng biǎo yún: rì shí bù zài shuò, ér xí zhī bù fèi, jù chūn qiū shū shí, nǎi tiān zhī yàn shuò yě. cǐ sān rén zhě, qián dài shàn lì, jiē yǒu qí yì, wèi zhèng qí shū. dàn lì shù suǒ zhòng, wéi zài shuò qì. shuò wèi cháo huì zhī shǒu, qì wèi shēng zhǎng zhī duān, shuò yǒu gào xì zhī wén, qì yǒu jiāo yíng zhī diǎn, gù kǒng zǐ mìng lì ér dìng shuò dàn dōng zhì, yǐ wèi jiāng lái zhī fàn. jīn xiào sūn lì fǎ, bìng àn míng wén, yǐ yuè xíng chí jí dìng qí hé shuò, yù jīn shí bì zài shuò, bù zài huì èr zhī rì yě. zòng shǐ pín yuè yī xiǎo sān dà, dé tiān zhī tǒng. dà dǐ qí fǎ yǒu sān, jīn liè zhī yún.
張賓所創之歷既行,劉孝孫與冀州秀才劉焯,並稱其失,言學無師法,刻食不 中,所駁凡有六條:其一雲,何承天不知分閏之有失,而用十九年之七閏。其二雲, 賓等不解宿度之差改,而冬至之日守常度。其三雲,連珠合璧,七曜須同,乃以五 星別元。其四雲,賓等唯知日氣余分恰盡而為立元之法,不知日月不合,不成朔旦 冬至。其五雲,賓等但守立元定法,不須明有進退。其六雲,賓等唯識轉加大餘二 十九以為朔,不解取日月合會准以為定。此六事微妙,歷數大綱,聖賢之通術,而 暉未曉此,實管窺之謂也。若乃驗影定氣,何氏所優,賓等推測,去之彌遠。合朔 順天,何氏所劣,賓等依據,循彼迷蹤。蓋是失其菁華,得其糠粃者也。又雲,魏 明帝時,有尚書郎楊偉,修《景初歷》,乃上表立義,駁難前非,云:「加時後天, 食不在朔。」然觀楊偉之意,故以食朔為真,未能詳之而制其法。至宋元嘉中,何 承天著歷,其上表云:「月行不定,或有遲疾,合朔月食,不在朔望,亦非歷之意 也。」然承天本意,欲立合朔之術,遭皮延宗飾非致難,故事不得行。至後魏獻帝 時,有龍宜弟復修延興之歷,又上表云:「日食不在朔,而習之不廢,據《春秋》 書食,乃天之驗朔也。」此三人者,前代善歷,皆有其意,未正其書。但歷數所重, 唯在朔氣。朔為朝會之首,氣為生長之端,朔有告餼之文,氣有郊迎之典,故孔子 命歷而定朔旦冬至,以為將來之范。今孝孫曆法,並按明文,以月行遲疾定其合朔, 欲今食必在朔,不在晦、二之日也。縱使頻月一小、三大,得天之統。大抵其法有 三,今列之雲。
dì yī, kān rì shí zhèng héng zài shuò.
第一,勘日食證恆在朔。
yǐn shī yún: shí yuè zhī jiāo, shuò rì xīn mǎo, rì yǒu shí zhī. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù tuī suàn, fú hé bù chà. chūn qiū jīng shū rì shí sān shí wǔ. èr shí qī rì shí, jīng shū yǒu shuò, tuī yǔ jiǎ zǐ yuán lì bù chà. bā shí, jīng shū bìng wú shuò zì. zuǒ shì chuán yún: bù shū shuò, guān shī zhī yě. gōng yáng chuán yún: bù yán shuò zhě, shí èr rì yě. gǔ liáng chuán yún: bù yán shuò zhě, shí huì yě. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì tuī suàn, jù shì shuò rì. qiū míng shòu jīng fū zǐ, yú lǐ yóu xiáng, gōng yáng gǔ liáng jiē yì shuō yě.
引《詩》云:「十月之交,朔日辛卯,日有食之。」今以甲子元歷術推算,符 合不差。《春秋經》書日食三十五。二十七日食,經書有朔,推與甲子元歷不差。 八食,經書並無朔字。《左氏傳》云:「不書朔,官失之也。」《公羊傳》云: 「不言朔者,食二日也。「《穀梁傳》云:「不言朔者,食晦也。」今以甲子元歷 推算,俱是朔日。丘明受經夫子,於理尤詳,《公羊》、《穀梁》皆臆說也。
chūn qiū zuǒ shì yǐn gōng sān nián èr yuè jǐ sì, rì yǒu shí zhī. tuī hé jǐ sì shuò
《春秋左氏》隱公三年二月己巳,日有食之。推合己巳朔
zhuāng gōng shí bā nián chūn sān yuè, rì yǒu shí zhī. tuī hé rén zǐ shuò
莊公十八年春三月,日有食之。推合壬子朔
xī gōng shí èr nián sān yuè gēng wǔ, rì yǒu shí zhī. tuī hé gēng wǔ shuò
僖公十二年三月庚午,日有食之。推合庚午朔
shí wǔ nián xià wǔ yuè, rì yǒu shí zhī. tuī hé guǐ wèi shuò
十五年夏五月,日有食之。推合癸未朔
xiāng gōng shí wǔ nián qiū bā yuè dīng sì, rì yǒu shí zhī. tuī hé dīng sì shuò
襄公十五年秋八月丁巳,日有食之。推合丁巳朔
qián hòu hàn jí wèi jìn sì dài suǒ jì rì shí, shuò huì jí xiān huì, dōu hé yī bǎi bā shí yī, jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù tuī zhī, bìng hé shuò rì ér shí.
前、後漢及魏、晉四代所記日食,朔、晦及先晦,都合一百八十一,今以甲子 元歷術推之,併合朔日而食。
qián hàn hé yǒu sì shí wǔ shí. sān shí bìng xiān huì yī rì, sān shí èr shí bìng jiē huì rì, shí shí bìng shì shuò rì
前漢合有四十五食。三食並先晦一日,三十二食並皆晦日,十食並是朔日
hòu hàn hé yǒu qī shí sì shí. sān shí qī shí bìng jiē huì rì, sān shí qī shí bìng jiē shuò rì
後漢合有七十四食。三十七食並皆晦日,三十七食並皆朔日
wèi hé yǒu shí sì shí. sì shí bìng jiē huì rì, shí shí bìng jiē shuò rì
魏合有十四食。四食並皆晦日,十食並皆朔日
jìn hé yǒu sì shí bā shí. èr shí wǔ shí bìng jiē huì rì, èr shí sān shí bìng jiē shuò rì
晉合有四十八食。二十五食並皆晦日,二十三食並皆朔日
dì èr, kān dù chà biàn yàn.
第二,勘度差變驗。
shàng shū yún: rì duǎn xīng mǎo, yǐ zhèng zhòng dōng. jí shì táng yáo zhī shí, dōng zhì zhī rì, rì zài wēi sù, hé hūn zhī shí, mǎo zhèng wǔ. àn zhú shū jì nián, yáo yuán nián bǐng zǐ. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù tuī suàn de hé yáo shí dōng zhì zhī rì, hé hūn zhī shí, mǎo xīng zhèng wǔ. hàn shū wǔ dì tài chū yuán nián dīng chǒu suì, là xià hóng děng kǎo dìng tài chū lì dōng zhì zhī rì, rì zài qiān niú chū. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù suàn, jí dé dòu mò niú chū yǐ. jìn shí yǒu jiāng jí, yòu yǐ yuè shí yàn yú rì dù, zhī dōng zhì zhī rì rì zài dòu shí qī dù. sòng wén dì yuán jiā shí nián guǐ yǒu suì, hé chéng tiān kǎo yàn gān dù, yì zhī dōng zhì zhī rì rì zài dòu shí qī dù. suī yán dōng zhì hòu shàng sān rì, qián hòu tōng róng, zhǐ hé zài dòu shí qī dù. dàn yáo nián hàn rì, suǒ zài jì shū, wéi jìn jí sòng, suǒ zài wèi gǎi, gù zhī qí dù, lǐ yǒu biàn chà. zhì jīn dà suí jiǎ chén zhī suì, kǎo dìng lì shù xiàng, yǐ jī tiān dào, zhī dōng zhì zhī rì rì zài dòu shí sān dù.
《尚書》云:「日短星昴,以正仲冬。」即是唐堯之時,冬至之日,日在危宿, 合昏之時,昴正午。案《竹書紀年》,堯元年丙子。今以甲子元歷術推算得合堯時 冬至之日,合昏之時,昴星正午。《漢書》武帝太初元年丁丑歲,落下閎等考定太 初歷冬至之日,日在牽牛初。今以甲子元歷術算,即得斗末牛初矣。晉時有姜岌, 又以月食驗於日度,知冬至之日日在斗十七度。宋文帝元嘉十年癸酉歲,何承天考 驗乾度,亦知冬至之日日在斗十七度。雖言冬至後上三日,前後通融,只合在斗十 七度。但堯年漢日,所在既殊,唯晉及宋,所在未改,故知其度,理有變差。至今 大隋甲辰之歲,考定歷數象,以稽天道,知冬至之日日在斗十三度。
dì sān, kān qì yǐng zhǎng yàn.
第三,勘氣影長驗。
chūn qiū wěi mìng lì xù yún: lǔ xī gōng wǔ nián zhēng yuè rén zǐ shuò dàn dōng zhì. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù tuī suàn, dé hé bù chà. sòng shū yuán jiā shí nián, hé chéng tiān yǐ tǔ guī cè yǐng, zhī dōng zhì yǐ chà sān rì. zhào shǐ fù wài kǎo yàn, qǐ yuán jiā shí sān nián wèi shǐ, bì yuán jiā èr shí nián, bā nián zhī zhōng, dōng zhì zhī rì héng yǔ yǐng zhǎng zhī rì chà xiào sān rì. jīn yǐ jiǎ zǐ yuán lì shù tuī suàn, dàn shì dōng zhì zhī rì héng yǔ yǐng zhǎng zhī fú hé bù chà. xiáng zhī rú zuǒ:
《春秋緯命歷序》云:「魯僖公五年正月壬子朔旦冬至。」今以甲子元歷術推 算,得合不差。《宋書》元嘉十年,何承天以土圭測影,知冬至已差三日。詔使付 外考驗,起元嘉十三年為始,畢元嘉二十年,八年之中,冬至之日恆與影長之日差 校三日。今以甲子元歷術推算,但是冬至之日恆與影長之符合不差。詳之如左:
shí sān nián bǐng zǐ,
十三年丙子,
tiān zhèng shí bā rì lì zhù dōng zhì,
天正十八日曆注冬至,
shí wǔ rì yǐng zhǎng,
十五日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
shí sì nián dīng chǒu,
十四年丁丑,
tiān zhèng èr shí jiǔ rì lì zhù dōng zhì,
天正二十九日曆注冬至,
èr shí liù rì yǐng zhǎng,
二十六日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
shí wǔ nián wù yín,
十五年戊寅,
tiān zhèng shí yī rì lì zhù dōng zhì,
天正十一日曆注冬至,
yīn, wú yǐng kě yàn,
陰,無影可驗,
jīn lì bā rì dōng zhì.
今歷八日冬至。
shí liù nián jǐ mǎo,
十六年己卯,
tiān zhèng èr shí yī rì lì zhù dōng zhì,
天正二十一日曆注冬至,
shí bā rì yǐng zhǎng,
十八日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
shí qī nián gēng chén,
十七年庚辰,
tiān zhèng èr rì lì zhù dōng zhì,
天正二日曆注冬至,
shí yuè èr shí jiǔ rì yǐng zhǎng,
十月二十九日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
shí bā nián xīn sì,
十八年辛巳,
tiān zhèng shí sān rì lì zhù dōng zhì,
天正十三日曆注冬至,
shí rì yǐng zhǎng,
十日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
shí jiǔ nián rén wǔ,
十九年壬午,
tiān zhèng èr shí jiǔ rì lì zhù dōng zhì,
天正二十九日曆注冬至,
yīn, wú yǐng kě yàn,
陰,無影可驗,
jīn lì èr shí èr rì dōng zhì.
今歷二十二日冬至。
èr shí nián guǐ wèi,
二十年癸未,
tiān zhèng liù rì lì zhù dōng zhì,
天正六日曆注冬至,
sān rì yǐng zhǎng,
三日影長,
jí shì jīn lì dōng zhì rì.
即是今歷冬至日。
yú shí xīn lì chū bān, bīn yǒu chǒng yú gāo zǔ, liú huī fù huì zhī, bèi shēng wèi tài shǐ lìng. èr rén xié yì, gòng duǎn xiào sūn, yán qí fēi huǐ tiān lì, shuài yì yū guài, chāo yòu wàng xiāng fú zhèng, huò luàn shí rén. xiào sūn chāo děng, jìng yǐ tā shì chì bà. hòu bīn sǐ, xiào sūn wèi yē xiàn chéng, wěi guān rù jīng, yòu shàng, qián hòu wèi liú huī suǒ jié, shì qǐn bù xíng. réng liú xiào sūn zhí tài shǐ, lěi nián bù diào, yù sù guān tái. nǎi bào qí shū, dì zǐ yú chèn, lái yì què xià, fú ér tòng kū. zhí fǎ jū yǐ zòu zhī, gāo zǔ yì yān, yǐ wèn guó zi jì jiǔ hé tuǒ. tuǒ yán qí shàn, jí rì zhuó shòu dà dū dū, qiǎn yǔ bīn lì bǐ xiào duǎn zhǎng. xiān shì xìn dōu rén zhāng zhòu xuán, yǐ suàn shù zhí tài shǐ, jiǔ wèi zhī míng. zhì shì yǔ xiào sūn gòng duǎn bīn lì, yì lùn fēng qǐ, jiǔ zhī bù dìng. zhì shí sì nián qī yuè, shàng lìng cān wèn rì shí shì. yáng sù děng zòu: tài shǐ fán zòu rì shí èr shí yǒu wǔ, wéi yī huì sān shuò, yī kè ér shí, shàng bù dé qí shí, yòu bù zhī suǒ qǐ, tā jiē wú yàn. zhòu xuán suǒ kè, qián hòu miào zhōng, shí qǐ fēn shù, hé rú fú qì. xiào sūn suǒ kè, yàn yì guò bàn. yú shì gāo zǔ yǐn xiào sūn zhòu xuán děng, qīn zì láo lái. xiào sūn yīn qǐng xiān zhǎn liú huī, nǎi kě dìng lì. gāo zǔ bù yì, yòu bà zhī. é ér xiào sūn zú, yáng sù niú hóng děng shāng xī zhī, yòu jiàn zhòu xuán. shàng zhào jiàn zhī, zhòu xuán yīn yán rì zhǎng yǐng duǎn zhī shì, gāo zǔ dà yuè, shǎng cì shén hòu, lìng yǔ cān dìng xīn shù. liú chāo wén zhòu xuán jìn yòng, yòu zēng sǔn xiào sūn lì fǎ, gēng míng qī yào xīn shù, yǐ zòu zhī. yǔ zhòu xuán zhī fǎ, pō xiāng guāi shuǎng, yuán chōng yǔ zhòu xuán hài zhī. chāo yòu bà. zhì shí qī nián, zhòu xuán lì chéng, zòu zhī. shàng fù yáng sù děng xiào qí duǎn zhǎng. liú huī yǔ guó zi zhù jiào wáng kuǐ děng zhí jiù lì shù, dié xiāng bó nán, yǔ sī lì liú yí yuán jù gǔ shǐ yǐng děng, bó zhòu xuán yún:
於時新曆初頒,賓有寵於高祖,劉暉附會之,被升為太史令。二人協議,共短 孝孫,言其非毀天曆,率意迂怪,焯又妄相扶證,惑亂時人。孝孫、焯等,竟以他 事斥罷。後賓死,孝孫為掖縣丞,委官入京,又上,前後為劉暉所詰,事寢不行。 仍留孝孫直太史,累年不調,寓宿觀台。乃抱其書,弟子輿櫬,來詣闕下,伏而慟 哭。執法拘以奏之,高祖異焉,以問國子祭酒何妥。妥言其善,即日擢授大都督, 遣與賓歷比校短長。先是信都人張胄玄,以算術直太史,久未知名。至是與孝孫共 短賓歷,異論鋒起,久之不定。至十四年七月,上令參問日食事。楊素等奏:「太 史凡奏日食二十有五,唯一晦三朔,依克而食,尚不得其時,又不知所起,他皆無 驗。胄玄所克,前後妙衷,時起分數,合如符契。孝孫所克,驗亦過半。」於是高 祖引孝孫、胄玄等,親自勞徠。孝孫因請先斬劉暉,乃可定歷。高祖不懌,又罷之。 俄而孝孫卒,楊素、牛弘等傷惜之,又薦胄玄。上召見之,胄玄因言日長影短之事, 高祖大悅,賞賜甚厚,令與參定新術。劉焯聞胄玄進用,又增損孝孫曆法,更名 《七曜新術》,以奏之。與胄玄之法,頗相乖爽,袁充與胄玄害之。焯又罷。至十 七年,胄玄歷成,奏之。上付楊素等校其短長。劉暉與國子助教王頍等執舊曆術, 迭相駁難,與司歷劉宜援據古史影等,駁胄玄云:
mìng lì xù xī gōng wǔ nián tiān zhèng rén zǐ shuò dàn rì zhì, zuǒ shì chuán xī gōng wǔ nián zhēng yuè xīn hài shuò rì nán zhì. zhāng bīn lì, tiān zhèng rén zǐ shuò dōng zhì, hé mìng lì xù, chà chuán yī rì. zhāng zhòu xuán lì, tiān zhèng rén zi shuò, hé mìng lì xù, chà chuán yī rì sān rì jiǎ yín dōng zhì, chà mìng lì xù èr rì, chà chuán sān rì. chéng gōng shí èr nián, mìng lì xù tiān zhèng xīn mǎo shuò dàn rì zhì. zhāng bīn lì, tiān zhèng xīn mǎo shuò dōng zhì, hé mìng lì xù. zhāng zhòu xuán lì, tiān zhèng xīn mǎo shuò, hé mìng lì xù èr rì rén chén dōng zhì, chà mìng lì xù yī rì. zhāo gōng èr shí nián, chūn qiū zuǒ shì chuán èr yuè jǐ chǒu shuò rì nán zhì, zhǔn mìng lì xù gēng yín shuò dàn rì zhì. zhāng bīn lì, tiān zhèng gēng yín shuò dōng zhì, bìng hé mìng lì xù, chà chuán yī rì. zhāng zhòu xuán lì, tiān zhèng gēng yín shuò, hé mìng lì xù, chà chuán yī rì èr rì xīn mǎo dōng zhì, chà mìng lì xù yī rì, chà chuán èr rì. yí àn mìng lì xù jí chūn qiū zuǒ shì chuán, bìng rùn yú jǐn zhī suì, jiē xū shuò dàn dōng zhì. ruò yī mìng lì xù kān chūn qiū sān shí qī shí, hé chù zhì duō ruò yī zuǒ chuán, hé zhě zhì shǎo, shì yǐ zhī chuán wèi cuò. jīn zhāng zhòu xuán xìn qíng zhì rùn, mìng lì xù jí chuán qì shuò bìng chà. yòu sòng yuán jiā dōng zhì yǐng yǒu qī, zhāng bīn lì hé zhě wǔ, chà zhě èr, yì zài qián yī rì. zhāng zhòu xuán lì hé zhě sān, chà zhě sì, zài hòu yī rì. yuán jiā shí èr nián shí yī yuè jiǎ yín shuò, shí wǔ rì wù chén dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé wù chén dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì jǐ sì dōng zhì, chà hòu yī rì. shí sān nián shí yī yuè jǐ yǒu shuò, èr shí liù rì jiǎ xū dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì guǐ yǒu dōng zhì, chà qián yī rì, zhāng zhòu xuán lì hé jiǎ xū dōng zhì. shí wǔ nián shí yī yuè dīng mǎo shuò, shí bā rì jiǎ shēn dōng zhì, rì yǐng zhǎng. èr lì bìng hé jiǎ shēn dōng zhì. shí liù nián shí yī yuè xīn yǒu shuò, èr shí jiǔ rì jǐ chǒu dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé jǐ chǒu dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì gēng yín dōng zhì, chà hòu yī rì. shí qī nián shí yī yuè yǐ yǒu shuò, shí rì jiǎ wǔ dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé jiǎ wǔ dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì yǐ wèi dōng zhì, chà hòu yī rì. shí bā nián shí yī yuè jǐ mǎo shuò, èr shí yī rì jǐ hài dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé jǐ hài dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì gēng zǐ dōng zhì, chà hòu yī rì. shí jiǔ nián shí yī yuè guǐ mǎo shuò, sān rì yǐ sì dōng zhì, yǐng zhǎng. zhāng bīn lì jiǎ chén dōng zhì, chà qián yī rì, zhāng zhòu xuán lì hé yǐ sì dōng zhì.
《命歷序》僖公五年天正壬子朔旦日至,《左氏傳》僖公五年正月辛亥朔日南 至。張賓歷,天正壬子朔冬至,合《命歷序》,差《傳》一日。張胄玄歷,天正壬 子朔,合《命歷序》,差《傳》一日;三日甲寅冬至,差《命歷序》二日,差《傳》 三日。成公十二年,《命歷序》天正辛卯朔旦日至。張賓歷,天正辛卯朔冬至,合 《命歷序》。張胄玄歷,天正辛卯朔,合《命歷序》;二日壬辰冬至,差《命歷序》 一日。昭公二十年,《春秋左氏傳》二月己丑朔日南至,准《命歷序》庚寅朔旦日 至。張賓歷,天正庚寅朔冬至,併合《命歷序》,差《傳》一日。張胄玄歷,天正 庚寅朔,合《命歷序》,差《傳》一日;二日辛卯冬至,差《命歷序》一日,差 《傳》二日。宜案《命歷序》及《春秋左氏傳》,並閏余盡之歲,皆須朔旦冬至。 若依《命歷序》勘《春秋》三十七食,合處至多;若依《左傳》,合者至少,是以 知《傳》為錯。今張胄玄信情置閏,《命歷序》及《傳》氣朔並差。又宋元嘉冬至 影有七,張賓歷合者五,差者二,亦在前一日。張胄玄歷合者三,差者四,在後一 日。元嘉十二年十一月甲寅朔,十五日戊辰冬至,日影長。張賓歷合戊辰冬至,張 胄玄歷己巳冬至,差後一日。十三年十一月己酉朔,二十六日甲戌冬至,日影長。 張賓歷癸酉冬至,差前一日,張胄玄歷合甲戌冬至。十五年十一月丁卯朔,十八日 甲申冬至,日影長。二歷併合甲申冬至。十六年十一月辛酉朔,二十九日己丑冬至, 日影長。張賓歷合己丑冬至,張胄玄歷庚寅冬至,差後一日。十七年十一月乙酉朔, 十日甲午冬至,日影長。張賓歷合甲午冬至,張胄玄歷乙未冬至,差後一日。十八 年十一月己卯朔,二十一日己亥冬至,日影長。張賓歷合己亥冬至,張胄玄歷庚子 冬至,差後一日。十九年十一月癸卯朔,三日乙巳冬至,影長。張賓歷甲辰冬至, 差前一日,張胄玄歷合乙巳冬至。
yòu zhōu cóng tiān hé yuán nián bǐng xū zhì kāi huáng shí wǔ nián yǐ mǎo, hé dé dōng xià zhì rì yǐng yī shí sì. zhāng bīn lì hé dé zhě shí, chà zhě sì, sān chà qián yī rì, yī chà hòu yī rì. zhāng zhòu xuán lì hé zhě wǔ, chà zhě jiǔ, bā chà hòu yī rì, yī chà qián yī rì. tiān hé èr nián shí yī yuè wù xū shuò, sān rì gēng zǐ dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé gēng zǐ dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì xīn chǒu dōng zhì, chà hòu yī rì. sān nián shí yī yuè rén chén shuò, shí sì rì yǐ sì dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé yǐ sì dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì bǐng wǔ dōng zhì, chà hòu yī rì. jiàn dé yuán nián shí yī yuè jǐ hài shuò, èr shí jiǔ rì dīng mǎo dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì bǐng yín dōng zhì, chà qián yī rì, zhāng zhòu xuán lì hé dīng mǎo dōng zhì. èr nián wǔ yuè bǐng yín shuò, sān rì wù chén xià zhì, rì yǐng duǎn. zhāng bīn lì jǐ sì xià zhì, chà hòu yī rì, zhāng zhòu xuán lì gēng wǔ xià zhì, chà hòu èr rì. sān nián shí yī yuè wù wǔ shuò, èr shí rì dīng chǒu dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé dīng chǒu dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì wù yín dōng zhì, chà hòu yī rì. liù nián shí yī yuè gēng wǔ shuò, èr shí sān rì rén chén dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé rén chén dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì guǐ sì dōng zhì, chà hòu yī rì. xuān zhèng yuán nián shí yī yuè jiǎ wǔ shuò, wǔ rì wù xū dōng zhì, rì yǐng zhǎng. liǎng lì bìng hé wù xū dōng zhì. kāi huáng sì nián shí yī yuè jǐ wèi shuò, shí yī rì jǐ sì dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé jǐ sì dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì gēng wǔ dōng zhì, chà hòu yī rì. wǔ nián shí yī yuè jiǎ yín shuò, èr shí èr rì yǐ hài dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì jiǎ xū dōng zhì, chà qián yī rì, zhāng zhòu xuán lì hé gēng chén dōng zhì. qī nián wǔ yuè yǐ hài shuò, jiǔ rì guǐ wèi xià zhì, rì yǐng duǎn. zhāng bīn lì rén wǔ xià zhì, chà qián yī rì, zhāng zhòu xuán lì hé guǐ wèi xià zhì. shí yī yuè rén shēn shuò, shí sì rì yǐ yǒu dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé yǐ yǒu dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì bǐng xū dōng zhì, chà hòu yī rì. shí yī nián shí yī yuè jǐ mǎo shuò, èr shí bā rì bǐng wǔ dōng zhì, rì yǐng zhǎng. zhāng bīn lì hé bǐng wǔ dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì dīng wèi dōng zhì, chà hòu yī rì. shí sì nián shí yī yuè xīn yǒu shuò dàn dōng zhì. zhāng bīn lì hé shí yī yuè xīn yǒu shuò dàn dōng zhì, zhāng zhòu xuán lì shí yī yuè xīn yǒu shuò, èr rì rén xū dōng zhì, chà hòu yī rì. jiàn dé sì nián sì yuè dà yǐ yǒu shuò, sān shí rì jiǎ yín, yuè chén jiàn dōng fāng. zhāng bīn lì sì yuè dà yǐ yǒu shuò, sān shí rì jiǎ yín, yuè chén jiàn dōng fāng, zhāng zhòu xuán lì sì yuè xiǎo yǐ yǒu shuò, wǔ yuè dà, jiǎ yín shuò, yuè chén jiàn dōng fāng. yí àn yǐng jí zhǎng wèi dōng zhì, yǐng jí duǎn wèi xià zhì, èr zhì zì gǔ shǐ fēn kě kān zhě èr shí sì, qí èr shí yī yǒu yǐng, sān yǒu zhì rì wú yǐng. jiàn xíng lì hé yī shí bā, chà zhě liù. lǚ qí wèi zhāng zhòu xuán lì hé zhě bā, chà zhě yī shí liù, èr chà hòu èr rì, yī shí sì chà hòu yī rì. yòu kāi huáng sì nián, zài luò zhōu cè dōng zhì yǐng, yǔ jīng shī èr chù, jìn tuì sī háo bù chà. zhōu tiān hé yǐ lái àn yàn bìng zài hòu. gèng jiǎn dé jiàn dé sì nián, huì shuò dōng jiàn zhāng zhòu xuán lì, wǔ yuè shuò rì, yuè chén jiàn dōng fāng. jīn shí qī nián, zhāng bīn lì rùn qī yuè, zhāng zhòu xuán lì rùn wǔ yuè. yòu shěn zhì yǐ dìng rùn, zhòu xuán lì zhì jì bù dāng, gù zhī zhì rùn bì guāi. jiàn xíng lì sì yuè wǔ yuè pín dà, zhāng zhòu xuán lì jiǔ yuè shí yuè pín dà, wèi zhòu xuán shuò ruò, pín dà zài hòu chén, gù shuò rì cán yuè chén jiàn dōng fāng.
又周從天和元年丙戌至開皇十五年乙卯,合得冬夏至日影一十四。張賓歷合得 者十,差者四,三差前一日,一差後一日。張胄玄歷合者五,差者九,八差後一日, 一差前一日。天和二年十一月戊戌朔,三日庚子冬至,日影長。張賓歷合庚子冬至, 張胄玄歷辛丑冬至,差後一日。三年十一月壬辰朔,十四日乙巳冬至,日影長。張 賓歷合乙巳冬至,張胄玄歷丙午冬至,差後一日。建德元年十一月己亥朔,二十九 日丁卯冬至,日影長。張賓歷丙寅冬至,差前一日,張胄玄歷合丁卯冬至。二年五 月丙寅朔,三日戊辰夏至,日影短。張賓歷己巳夏至,差後一日,張胄玄歷庚午夏 至,差後二日。三年十一月戊午朔,二十日丁丑冬至,日影長。張賓歷合丁丑冬至, 張胄玄歷戊寅冬至,差後一日。六年十一月庚午朔,二十三日壬辰冬至,日影長。 張賓歷合壬辰冬至,張胄玄歷癸巳冬至,差後一日。宣政元年十一月甲午朔,五日 戊戌冬至,日影長。兩歷併合戊戌冬至。開皇四年十一月己未朔,十一日己巳冬至, 日影長。張賓歷合己巳冬至,張胄玄歷庚午冬至,差後一日。五年十一月甲寅朔, 二十二日乙亥冬至,日影長。張賓歷甲戌冬至,差前一日,張胄玄歷合庚辰冬至。 七年五月乙亥朔,九日癸未夏至,日影短。張賓歷壬午夏至,差前一日,張胄玄歷 合癸未夏至。十一月壬申朔,十四日乙酉冬至,日影長。張賓歷合乙酉冬至,張胄 玄歷丙戌冬至,差後一日。十一年十一月己卯朔,二十八日丙午冬至,日影長。張 賓歷合丙午冬至,張胄玄歷丁未冬至,差後一日。十四年十一月辛酉朔旦冬至。張 賓歷合十一月辛酉朔旦冬至,張胄玄歷十一月辛酉朔,二日壬戌冬至,差後一日。 建德四年四月大、乙酉朔,三十日甲寅,月晨見東方。張賓歷四月大、乙酉朔,三 十日甲寅,月晨見東方,張胄玄歷四月小、乙酉朔,五月大,甲寅朔,月晨見東方。 宜案影極長為冬至,影極短為夏至,二至自古史分可勘者二十四,其二十一有影, 三有至日無影。見行歷合一十八,差者六。旅騎尉張胄玄歷合者八,差者一十六, 二差後二日,一十四差後一日。又開皇四年,在洛州測冬至影,與京師二處,進退 絲毫不差。周天和已來案驗並在後。更檢得建德四年,晦朔東見;張胄玄歷,五月 朔日,月晨見東方。今十七年,張賓歷閏七月,張胄玄歷閏五月。又審至以定閏, 胄玄歷至既不當,故知置閏必乖。見行歷四月、五月頻大,張胄玄歷九月、十月頻 大,為胄玄朔弱,頻大在後晨,故朔日殘月晨見東方。
yí yòu àn kāi huáng sì nián shí èr yuè shí wǔ rì guǐ mǎo, yī lì yuè xíng zài guǐ sān dù, shí jiā yǒu, yuè zài mǎo shàng, shí shí wǔ fēn zhī jiǔ, kuī qǐ xī běi. jīn cì hou, yī gēng yī chóu qǐ shí dōng běi jiǎo, shí wǔ fēn zhī shí, zhì sì chóu hái shēng, zhì èr gēng yī chóu fù mǎn. wǔ nián liù yuè sān shí rì, yī lì tài yáng kuī, rì zài qī xīng liù dù, jiā shí zài wǔ shǎo qiáng shàng, shí shí wǔ fēn zhī yī bàn qiáng, kuī qǐ xī nán jiǎo. jīn cì hou, rì nǎi zài wǔ hòu liù kè shàng shǐ shí, kuī qǐ xī běi jiǎo, shí wǔ fēn zhī liù, zhì wèi hòu yī kè hái shēng, zhì wǔ kè fù mǎn. liù nián liù yuè shí wǔ rì, yī lì tài yīn kuī, jiā shí yǒu, zài mǎo shàng, shí shí wǔ fēn zhī jiǔ bàn ruò, kuī qǐ xī nán, dāng qí shí yīn yún bù jiàn yuè. zhì chén sì, yún lǐ jiàn yuè, yǐ shí sān fēn zhī èr, kuī cóng dōng běi, jì hái yún hé. zhì sì wǔ jiān shāo shēng, zhì wǔ hòu, yún lǐ zàn jiàn, yǐ fù mǎn. shí yuè sān shí rì dīng chǒu, yī lì tài yáng kuī, rì zài dòu jiǔ dù, shí jiā zài chén shǎo ruò shàng, shí shí wǔ fēn zhī jiǔ qiáng, kuī qǐ dōng běi jiǎo. jīn hòu suǒ jiàn, rì chū shān yī zhàng, chén èr kè shǐ shí, kuī qǐ zhèng xī, shí sān fēn zhī èr, chén hòu èr kè shǐ shēng, rù sì shí sān kè shàng fù mǎn. shí nián sān yuè shí liù rì guǐ mǎo, yī lì yuè xíng zài dī qī dù, shí jiā xū, yuè zài chén tài bàn shàng, shí shí wǔ fēn zhī qī bàn qiáng, kuī qǐ dōng běi. jīn hòu, yuè chū chū mǎo nán, dài bàn shí, chū zhì chén chū sān fēn, kě shí èr fēn xǔ, jiàn shēng, chén wèi yǐ fù mǎn. jiàn xíng lì jiǔ yuè shí liù rì gēng zǐ, yuè xíng zài wèi sì dù, shí jiā chǒu, yuè zài wèi bàn qiáng shàng, shí shí fēn zhī sān bàn qiáng, kuī qǐ zhèng dōng. jīn cì hou, yuè yǐ wǔ hòu èr kè, shí qǐ zhèng dōng, xū yú rú nán, zhì wèi zhèng shàng, shí nán pàn wǔ fēn zhī sì, jiàn shēng, rù shēn yī kè bàn fù mǎn. shí èr nián qī yuè shí wǔ rì jǐ wèi, yī lì yuè xíng zài shì qī dù, shí jiā xū, yuè zài chén tài qiáng shàng, shí shí wǔ fēn zhī shí èr bàn ruò, kuī qǐ xī běi. jīn cì hou, yī gēng sān chóu qǐ xī běi shàng, shí zhǔn sān fēn zhī èr qiáng, yǔ lì zhù tóng. shí sān nián qī yuè shí liù rì, yī lì yuè zài shēn bàn qiáng shàng, shí shí wǔ fēn zhī bàn ruò, kuī qǐ xī nán. shí wǔ rì yè, cóng sì gēng hòu yuè, wǔ gēng yī chóu qǐ dōng běi shàng, shí bàn qiáng, rù yún bù jiàn. shí sì nián qī yuè yī rì, yī lì shí jiā sì ruò shàng, shí shí wǔ fēn zhī shí èr bàn qiáng. zhì wèi hòu sān kè, rì nǎi shí, kuī qǐ xī běi, shí bàn xǔ, rù yún bù jiàn, shí qǐng zàn jiàn, yóu wèi fù shēng, yīn jí yún zhāng. shí wǔ nián shí yī yuè shí liù rì gēng wǔ, yī lì yuè xíng zài jǐng shí qī dù, shí jiā hài, yuè zài sì bàn shàng, shí shí wǔ fēn zhī jiǔ bàn qiáng, kuī xī běi. qí yè yī gēng sì chóu hòu, yuè zài chén shàng qǐ shí, kuī dōng nán, zhì èr gēng sān chóu, yuè zài sì shàng, shí sān fēn zhī èr xǔ, jiàn shēng, zhì sān gēng yī chóu, yuè zài bǐng shàng, fù mǎn. shí liù nián shí yī yuè shí liù rì yǐ chǒu, yī lì yuè xíng zài jǐng shí qī dù, shí jiā chǒu, yuè zài wèi tài ruò shàng, shí shí wǔ fēn zhī shí èr bàn ruò, kuī qǐ dōng nán. shí wǔ rì yè cì hou, zhì sān gēng yī chóu, yuè zài bǐng shàng, yún lǐ jiàn, yǐ shí shí wǔ fēn zhī sān xǔ, kuī qǐ zhèng dōng, zhì dīng shàng, shí jì, hòu cóng dōng nán shēng, zhì sì gēng sān chóu, yuè zài wèi mò, fù mǎn. ér zhòu xuán bù néng jǐn zhōng.
宜又案開皇四年十二月十五日癸卯,依歷月行在鬼三度,時加酉,月在卯上, 食十五分之九,虧起西北。今伺候,一更一籌起食東北角,十五分之十,至四籌還 生,至二更一籌復滿。五年六月三十日,依歷太陽虧,日在七星六度,加時在午少 強上,食十五分之一半強,虧起西南角。今伺候,日乃在午後六刻上始食,虧起西 北角,十五分之六,至未後一刻還生,至五刻復滿。六年六月十五日,依歷太陰虧, 加時酉,在卯上,食十五分之九半弱,虧起西南,當其時陰雲不見月。至辰巳,雲 里見月,已食三分之二,虧從東北,既還雲合。至巳午間稍生,至午後,雲里暫見, 已復滿。十月三十日丁丑,依歷太陽虧,日在斗九度,時加在辰少弱上,食十五分 之九強,虧起東北角。今候所見,日出山一丈,辰二刻始食,虧起正西,食三分之 二,辰後二刻始生,入巳時三刻上復滿。十年三月十六日癸卯,依歷月行在氐七度, 時加戌,月在辰太半上,食十五分之七半強,虧起東北。今候,月初出卯南,帶半 食,出至辰初三分,可食二分許,漸生,辰未已復滿。見行歷九月十六日庚子,月 行在胃四度,時加丑,月在未半強上,食十分之三半強,虧起正東。今伺候,月以 午後二刻,食起正東,須臾如南,至未正上,食南畔五分之四,漸生,入申一刻半 復滿。十二年七月十五日己未,依歷月行在室七度,時加戌,月在辰太強上,食十 五分之十二半弱,虧起西北。今伺候,一更三籌起西北上,食准三分之二強,與歷 注同。十三年七月十六日,依歷月在申半強上,食十五分之半弱,虧起西南。十五 日夜,從四更候月,五更一籌起東北上,食半強,入雲不見。十四年七月一日,依 歷時加巳弱上,食十五分之十二半強。至未後三刻,日乃食,虧起西北,食半許, 入雲不見,食頃暫見,猶未復生,因即雲鄣。十五年十一月十六日庚午,依歷月行 在井十七度,時加亥,月在巳半上,食十五分之九半強,虧西北。其夜一更四籌後, 月在辰上起食,虧東南,至二更三籌,月在巳上,食三分之二許,漸生,至三更一 籌,月在丙上,復滿。十六年十一月十六日乙丑,依歷月行在井十七度,時加丑, 月在未太弱上,食十五分之十二半弱,虧起東南。十五日夜伺候,至三更一籌,月 在丙上,雲里見,已食十五分之三許,虧起正東,至丁上,食既,後從東南生,至 四更三籌,月在未末,復滿。而胄玄不能盡中。
dié xiāng bó nán, gāo zǔ huò yān, yú shí bù jué. huì tōng shì shè rén yán mǐn chǔ shàng shū yún: hàn là xià hóng gǎi zhuān xū lì zuò tài chū lì, yún hòu bā bǎi suì, cǐ lì chà yī rì. yǔ zài zhòu xuán chuán. gāo zǔ yù shén qí shì, suì xià zhào yuē: zhèn yīng yùn shòu tú, jūn lín wàn yǔ, sī yù xìng fù shèng jiào, huī hóng lìng diǎn, shàng shùn tiān dào, xià shòu rén shí, sōu yáng hǎi nèi, guǎng yán shù shì. lǚ qí wèi zhāng zhòu xuán, lǐ sī chén mǐn, shù yì hóng shēn, huái dào bái shǒu, lái shàng lì fǎ. lìng yǔ tài shǐ jiù lì, bìng jiā kān shěn. yǎng guān xuán xiàng, cān yàn xuán jī, zhòu xuán lì shù yǔ qī yào fú hé, tài shǐ suǒ xíng, nǎi duō shū chuǎn, qún guān bó yì, xián yǐ zhòu xuán wèi mì. tài shǐ lìng liú huī, sī lì guō dí liú yí, xiāo qí wèi rèn yuè, wǎng jīng xiū zào, zhì cǐ guāi miù. tōng zhí sàn qí cháng shì lǐng tài shǐ lìng yǔ jì cái, tài shǐ chéng xíng jùn, sī lì guō yuǎn, lì bó shì sū càn, lì zhù jiào fù jùn chéng zhēn děng, jì shì zhí sī, xū shěn shū mì. suì xū xíng cǐ lì, wú suǒ fā míng. lùn huī děng qíng zhuàng, yǐ hé kē zuì, fāng gòng shì fēi hù duǎn, bù cóng zhèng fǎ. jì cái děng fù xià wǎng shàng, yì shí nán róng. yú shì huī děng sì rén, yuán zào zhà zhě, bìng chú míng jì cái děng liù rén, róng yǐn jiān tè, jù jiě jiàn rèn. zhòu xuán suǒ zào lì fǎ, fù yǒu sī shī xíng. zhuó bài zhòu xuán wèi yuán wài sàn qí shì láng, lǐng tài shǐ lìng. zhòu xuán jìn yuán chōng, hù xiāng yǐn zhòng, gè shàn yī néng, gèng wèi yán yù. zhòu xuán yán chōng lì miào jí qián xián, chōng yán zhòu xuán lì shù guān yú jīn gǔ. zhòu xuán xué zǔ chōng zhī, jiān chuán qí shī fǎ. zì zī jué hòu, kè shí pō zhōng. qí kāi huáng shí qī nián suǒ xíng lì shù, mìng dōng zhì qǐ xū wǔ dù. hòu shāo jué qí shū, zhì dà yè sì nián liú chāo zú hòu, nǎi gǎn gǎi fǎ, mìng qǐ xū qī dù, zhū fǎ lǜ gèng yǒu zēng sǔn, shuò zhōng yì níng. jīn lù wù chén nián suǒ dìng lì shù zhe zhī yú cǐ yún.
迭相駁難,高祖惑焉,逾時不決。會通事舍人顏慜楚上書云:「漢落下閎改 《顓頊曆》作《太初曆》,雲後八百歲,此歷差一日。」語在胄玄傳。高祖欲神其 事,遂下詔曰:「朕應運受圖,君臨萬宇,思欲興復聖教,恢弘令典,上順天道, 下授人時,搜揚海內,廣延術士。旅騎尉張胄玄,理思沉敏,術藝宏深,懷道白首, 來上曆法。令與太史舊曆,並加勘審。仰觀玄象,參驗璇璣,胄玄歷數與七曜符合, 太史所行,乃多疏舛,群官博議,咸以胄玄為密。太史令劉暉,司歷郭翟、劉宜, 驍騎尉任悅,往經修造,致此乖謬。通直散騎常侍、領太史令庾季才,太史丞邢俊, 司歷郭遠,歷博士蘇粲,歷助教傅俊、成珍等,既是職司,須審疏密。遂虛行此歷, 無所發明。論暉等情狀,已合科罪,方共飾非護短,不從正法。季才等附下罔上, 義實難容。」於是暉等四人,元造詐者,並除名;季才等六人,容隱奸慝,俱解見 任。胄玄所造曆法,付有司施行。擢拜胄玄為員外散騎侍郎,領太史令。胄玄進袁 充,互相引重,各擅一能,更為延譽。胄玄言充歷妙極前賢,充言胄玄歷術冠於今 古。胄玄學祖沖之,兼傳其師法。自茲厥後,克食頗中。其開皇十七年所行歷術, 命冬至起虛五度。後稍覺其疏,至大業四年劉焯卒後,乃敢改法,命起虛七度,諸 法率更有增損,朔終義寧。今錄戊辰年所定歷術著之於此雲。
zì jiǎ zǐ yuán zhì dà yè sì nián wù chén, bǎi sì shí èr wàn qī qiān liù bǎi sì shí sì nián, suàn wài.
自甲子元至大業四年戊辰,百四十二萬七千六百四十四年,算外。
zhāng suì, sì bǎi yī shí.
章歲,四百一十。
zhāng rùn, bǎi wǔ shí yī.
章閏,百五十一。
zhāng yuè, wǔ qiān qī shí yī.
章月,五千七十一。
rì fǎ, qiān yī bǎi sì shí sì.
日法,千一百四十四。
yuè fǎ, sān wàn sān qiān qī bǎi bā shí sān.
月法,三萬三千七百八十三。
chén fǎ, èr bǎi bā shí liù.
辰法,二百八十六。
suì fēn, yī qiān wǔ bǎi wǔ shí qī wàn èr qiān jiǔ bǎi liù shí sān.
歲分,一千五百五十七萬二千九百六十三。
dù fǎ, sì wàn èr qiān liù bǎi sì shí.
度法,四萬二千六百四十。
méi fēn, wǔ bǎi yī shí jiǔ wàn yī qiān sān bǎi yī shí yī
沒分,五百一十九萬一千三百一十一
méi fǎ, qī wàn sì qiān wǔ bǎi èr shí yī.
沒法,七萬四千五百二十一。
zhōu tiān fèn, yī qiān wǔ bǎi wǔ shí qī wàn sì qiān sì bǎi liù shí liù.
周天分,一千五百五十七萬四千四百六十六。
dòu fēn, yī wàn bā bǎi liù shí liù.
斗分,一萬八百六十六。
qì fǎ, sì shí liù wàn jiǔ qiān sì shí.
氣法,四十六萬九千四十。
qì shí fǎ, yī wàn liù bǎi liù shí.
氣時法,一萬六百六十。
zhōu rì, èr shí qī.
周日,二十七。
rì yú, yī qiān sì bǎi yī shí sān.
日余,一千四百一十三。
zhōu tōng, qī wàn èr bǎi jiǔ.
周通,七萬二百九。
zhōu fǎ, èr qiān wǔ bǎi sì shí bā.
周法,二千五百四十八。
tuī jī yuè shù:
推積月術:
zhì rù yuán yǐ lái zhì suǒ qiú nián, yǐ zhāng yuè chéng zhī, rú zhāng suì dé yī, wèi jī yuè, yú wèi rùn yú. rùn yú sān bǎi jiǔ shí qī sì shàng, ruò dōng zhì bù zài qí yuè, jiā jī yuè yī
置入元已來至所求年,以章月乘之,如章歲得一,為積月,余為閏余。閏餘三 百九十七巳上,若冬至不在其月,加積月一
tuī yuè shuò xián wàng shù:
推月朔弦望術:
yǐ yuè fǎ chéng jī yuè, rú fǎ dé yī, wèi jī rì, yú wèi xiǎo yú. yǐ liù shí qù jī rì, yú wèi dà yú, mìng yǐ jiǎ zǐ suàn wài, wèi suǒ qiú nián tiān zhēng yuè shuò rì. tiān zhēng yuè zhě, jiàn zǐ yuè yě, jīn wèi qù nián shí yī yuè. fán shuò xiǎo yú wǔ bǎi sì shí qī sì shàng, qí yuè dà.
以月法乘積月,如法得一,為積日,余為小余。以六十去積日,余為大余,命 以甲子算外,為所求年天正月朔日。天正月者,建子月也,今為去年十一月。凡朔 小餘五百四十七巳上,其月大。
jiā dà yú qī, xiǎo yú sì bǎi sān shí qī tài fán sì fēn yī wèi shǎo, èr wèi bàn, sān wèi tài. xiǎo yú mǎn rì fǎ qù zhī, cóng dà yú mǎn liù shí qù zhī, mìng rú qián, wèi shàng xián rì. yòu jiā, dé wàng xià xián hòu yuè shuò. shuò yú mǎn wǔ bǎi sān shí qī, qí yuè dà, jiǎn zhě xiǎo yú.
加大餘七,小餘四百三十七太;凡四分一為少,二為半,三為太。小余滿日法 去之,從大余;滿六十去之,命如前,為上弦日。又加,得望、下弦、後月朔。朔 余滿五百三十七,其月大,減者小余。
tuī èr shí sì qì shù:
推二十四氣術:
yǐ yuè fǎ chéng rùn yú, yòu yǐ zhāng suì chéng shuò xiǎo yú, jiā zhī, rú qì fǎ dé yī, wèi rì, mìng shuò suàn wài, wèi dōng zhì rì. bù jǐn zhě, yǐ shí yī yuē zhī, wèi rì fēn.
以月法乘閏余,又以章歲乘朔小余,加之,如氣法得一,為日,命朔算外,為 冬至日。不盡者,以十一約之,為日分。
qiú cì qì: jiā rì shí wǔ, rì fēn jiǔ qiān sān bǎi yī shí wǔ, xiǎo fēn yī xiǎo fēn mǎn bā cóng rì fēn yī, rì fēn mǎn dù fǎ cóng rì yī rú yuè dà xiǎo qù zhī, rì bù mǎn yuè, suàn wài, wèi cì qì rì. qí yuè wú zhōng qì zhě, wèi rùn.
求次氣:加日十五,日分九千三百一十五,小分一;小分滿八從日分一,日分 滿度法從日一;如月大小去之,日不滿月,算外,為次氣日。其月無中氣者,為閏。
qiú shuò wàng rù qì yíng suō shù:
求朔望入氣盈縮術:
yǐ rù qì rì suàn chéng sǔn yì lǜ, rú shí wǔ dé yī, yú bā yǐ shàng, cóng yī yǐ sǔn yì yíng suō shù wèi dìng yíng suō. qí rù qì rì shí wǔ suàn zhě, rú shí liù dé yī, yú bàn fǎ yǐ shàng yì cóng yī, yǐ xià jiē zhǔn cǐ.
以入氣日算乘損益率,如十五得一,餘八已上,從一;以損益盈縮數為定盈縮。 其入氣日十五算者,如十六得一,余半法已上亦從一,以下皆準此。
tuī tǔ wáng shù:
推土王術:
jiā fēn zhì rì èr shí qī, rì fēn yī wàn liù qiān qī bǎi liù shí qī, xiǎo fēn jiǔ xiǎo fēn mǎn sì shí cóng rì fēn yī, mǎn qù rú qián, jí fēn zhì hòu tǔ shǐ wáng rì.
加分至日二十七,日分一萬六千七百六十七,小分九;小分滿四十從日分一, 滿去如前,即分至后土始王日。
tuī méi rì shù:
推沒日術:
qí qì yǒu xiǎo fēn zhě, yǐ bā chéng rì fēn, nèi xiǎo fēn, yòu yǐ shí wǔ chéng zhī, yǐ jiǎn méi fēn wú xiǎo fēn zhě, yǐ bǎi èr shí chéng rì fēn, yǐ jiǎn zhī mǎn méi fǎ wèi rì, bù jǐn wèi rì fēn, yǐ qí qì qù shuò rì jiā zhī, qù mìng rú qián.
其氣有小分者,以八乘日分,內小分,又以十五乘之,以減沒分;無小分者, 以百二十乘日分,以減之;滿沒法為日,不盡為日分,以其氣去朔日加之,去、命 如前。
qiú cì méi: jiā rì liù shí jiǔ, rì fēn sì wàn jiǔ qiān sān bǎi qī shí èr rì fēn mǎn méi fǎ, cóng rì, qù mìng rú qián.
求次沒:加日六十九,日分四萬九千三百七十二;日分滿沒法,從日,去、命 如前。
tuī rù chí jí lì shù:
推入遲疾歷術:
yǐ zhōu tōng qù shuò jī rì, yú yǐ zhōu fǎ chéng zhī, mǎn zhōu tōng yòu qù zhī, yú mǎn zhōu fǎ dé yī rì, yú wèi rì yú, jí suǒ qiú nián tiān zhēng shuò suàn wài yè bàn rù lì rì jí yú.
以周通去朔積日,余以周法乘之,滿周通又去之,余滿周法得一日,余為日余, 即所求年天正朔算外夜半入曆日及余。
qiú cì yuè: dà yuè jiā èr rì, xiǎo yuè jiā yī rì, rì yú jiē qiān yī bǎi sān shí wǔ, mǎn zhōu rì jí rì yú qù zhī.
求次月:大月加二日,小月加一日,日余皆千一百三十五,滿周日及日余去之。
qiú cì rì: jiā yī, mǎn qù rú qián.
求次日:加一,滿、去如前。
qiú shuò wàng jiā shí rù lì shù:
求朔望加時入歷術:
yǐ sì shí jiǔ chéng shuò xiǎo yú, mǎn èr shí èr dé yī wèi rì yú, bù jǐn wèi xiǎo fēn, yǐ jiā yè bàn rù lì rì jí yú fēn.
以四十九乘朔小余,滿二十二得一為日余,不盡為小分,以加夜半入曆日及余 分。
qiú cì yuè: jiā rì yī, yú èr qiān sì bǎi bā shí liù, xiǎo fēn èr shí yī, mǎn qù rú qián, jí cì yuè rù lì rì jí yú.
求次月:加日一,餘二千四百八十六,小分二十一,滿、去如前,即次月入歷 日及余。
qiú wàng: jiā rì shí sì rì, yú qiān jiǔ bǎi sì shí jiǔ, xiǎo fēn èr shí yī bàn, mǎn qù rú qián, wèi wàng rù lì rì jí yú.
求望:加日十四日,余千九百四十九,小分二十一半,滿、去如前,為望入歷 日及余。
tuī shuò wàng jiā shí dìng rì jí xiǎo yú shù:
推朔望加時定日及小余術:
yǐ rù lì rì yú chéng suǒ rù lì rì sǔn yì lǜ, yǐ sǔn yì yíng suō jī fēn, rú chà fǎ ér yī, wèi dìng jī fēn. rú chà fǎ nǎi yǔ rù qì dìng yíng suō, jiē yǐ yíng jiǎn suō jiā běn shuò wàng xiǎo yú bù zú jiǎn zhě, jiā rì fǎ nǎi jiǎn zhī, jiā shí zài wǎng rì jiā zhī, mǎn rì fǎ zhě qù zhī, zé zài lái rì yú wèi dìng xiǎo yú. wú shí zhě bù xū qì yíng suō.
以入曆日余乘所入曆日損益率,以損益盈縮積分,如差法而一,為定積分。如 差法乃與入氣定盈縮,皆以盈減、縮加本朔望小余;不足減者,加日法乃減之,加 時在往日;加之,滿日法者去之,則在來日;余為定小余。無食者不須氣盈縮。
jiǎo shí èr dù kàng jiǔ dù dī shí wǔ dù fáng wǔ dù xīn wǔ dù wěi shí bā dù jī shí yí dù
角十二度 亢九度 氐十五度 房五度 心五度 尾十八度 箕十一度
dōng fāng qī sù qī shí wǔ dù
東方七宿七十五度
dòu èr shí liù dù niú bā dù nǚ shí èr dù xū shí dù wēi shí qī dù shì shí liù dù bì jiǔ dù
斗二十六度 牛八度 女十二度 虛十度 危十七度 室十六度 壁九度
běi fāng qī sù jiǔ shí bā dù
北方七宿九十八度
kuí shí liù dù lóu shí èr dù wèi shí sì dù mǎo shí yí dù bì shí liù dù zī èr dù cān jiǔ dù
奎十六度 婁十二度 胃十四度 昴十一度 畢十六度 觜二度 參九度
xī fāng qī sù bā shí dù
西方七宿八十度
jǐng sān shí sān dù guǐ sì dù liǔ shí wǔ dù xīng qī dù zhāng shí bā dù yì shí bā dù zhěn shí qī dù
井三十三度 鬼四度柳十五度 星七度 張十八度 翼十八度 軫十七度
nán fāng qī sù bǎi yī shí èr dù
南方七宿百一十二度
tuī rì dù shù:
推日度術:
zhì rù yuán zhì suǒ qiú nián, yǐ suì fēn chéng zhī, wèi tōng shí, mǎn zhōu tiān fèn qù zhī, yú rú dù fǎ ér yī, wèi jī dù, bù jǐn wèi dù fēn. mìng dù yǐ xū qī dù sù cì qù zhī, jīng dòu qù qí fēn, dù bù mǎn sù, suàn wài, jí suǒ qiú nián tiān zhèng dōng zhì rì suǒ zài dù jí fēn. yǐ dōng zhì qù shuò rì yǐ jiǎn fēn dù shù, fēn bù zú jiǎn zhě, jiǎn dù yī, jiā dù fǎ, nǎi jiǎn zhī, mìng rú qián, jí tiān zhēng shuò qián yè bàn rì suǒ zài dù jí fēn. xū qiú shuò gòng dù zhě, yòng qù dìng yòng rì shù jiǎn zhī, qí hòu suǒ xū.
置入元至所求年,以歲分乘之,為通實,滿周天分去之,余如度法而一,為積 度,不盡為度分。命度以虛七度宿次去之,經斗去其分,度不滿宿,算外,即所求 年天正冬至日所在度及分。以冬至去朔日以減分度數,分不足減者,減度一,加度 法,乃減之,命如前,即天正朔前夜半日所在度及分。須求朔共度者,用去定用日 數減之,俟後所須。
qiú cì yuè: dà yuè jiā dù sān shí, xiǎo yuè jiā dù èr shí jiǔ, sù cì qù zhī, jīng dòu qù qí fēn.
求次月:大月加度三十,小月加度二十九,宿次去之,經斗去其分。
qiú cì rì: jiā dù yī, qù mìng rú qián.
求次日:加度一,去、命如前。
qiú shuò wàng jiā shí rì suǒ zài dù shù:
求朔望加時日所在度術:
gè yǐ dìng xiǎo yú chéng zhāng suì, mǎn shí yī wèi dù fēn, yǐ jiā qí qián yè bàn dù fēn, mǎn zhī qù rú qián. fán shuò jiā shí rì yuè tóng dù
各以定小余乘章歲,滿十一為度分,以加其前夜半度分,滿之去如前。凡朔加 時日月同度
qiú zhuǎn fēn: yǐ qiān sì shí yuē dù fēn, bù jǐn wèi xiǎo fēn.
求轉分:以千四十約度分,不盡為小分。
qiú wàng jiā shí yuè suǒ zài dù shù:
求望加時月所在度術:
zhì wàng jiā shí rì suǒ zài dù jí fēn, jiā dù yī bǎi bā shí èr, zhuǎn fēn èr shí wǔ, xiǎo fēn qī bǎi wǔ shí sān xiǎo fēn mǎn qiān sì shí cóng zhuǎn fēn yī, zhuǎn fēn mǎn sì shí yī cóng dù qù mìng rú qián, jīng dòu qù zhuǎn fēn shí, xiǎo fēn sì bǎi liù shí liù.
置望加時日所在度及分,加度一百八十二,轉分二十五,小分七百五十三;小 分滿千四十從轉分一,轉分滿四十一從度;去、命如前,經斗去轉分十,小分四百 六十六。
qiú yuè xíng chí jí rì zhuǎn dìng fēn shù:
求月行遲疾日轉定分術:
yǐ yè bàn rù lì rì yú chéng zhuǎn chà, mǎn zhōu fǎ dé yī wèi biàn chà, yǐ jìn jiā tuì jiǎn rì zhuǎn fēn wèi dìng fēn.
以夜半入曆日余乘轉差,滿周法得一為變差,以進加、退減日轉分為定分。
tuī shuò wàng yè bàn yuè dìng dù shù:
推朔望夜半月定度術:
yǐ dìng xiǎo yú chéng suǒ rù lì rì zhuǎn dìng fēn, mǎn rì fǎ dé yī wèi fēn, fēn mǎn sì shí yī wèi dù, gè yǐ jiǎn jiā shí yuè suǒ zài dù, jí gè qí qián yè bàn dìng dù.
以定小余乘所入曆日轉定分,滿日法得一為分,分滿四十一為度,各以減加時 月所在度,即各其前夜半定度。
qiú cì rì: yǐ rì zhuǎn dìng fēn jiā zhuǎn fēn, mǎn sì shí yī cóng dù, qù mìng rú qián shuò rì bù yòng qián jiā.
求次日:以日轉定分加轉分,滿四十一從度,去、命如前;朔日不用前加。
tuī wǔ xīng shù:
推五星術:
mù shù, qiān qī bǎi wàn bā qiān sān bǎi sān shí èr sì fēn
木數,千七百萬八千三百三十二四分
huǒ shù, sān qiān sān bǎi èr shí wǔ wàn liù qiān èr shí liù.
火數,三千三百二十五萬六千二十六。
tǔ shù, qiān liù bǎi yī shí èr wàn yī qiān qī bǎi liù shí qī.
土數,千六百一十二萬一千七百六十七。
jīn shù, èr qiān sì bǎi bā shí jiǔ wàn bā qiān sì bǎi yī shí qī.
金數,二千四百八十九萬八千四百一十七。
shuǐ shù, sì bǎi jiǔ shí sì wàn yī qiān jiǔ shí bā.
水數,四百九十四萬一千九十八。
mù zhōng rì, sān bǎi jiǔ shí bā, rì fēn, sān wàn qī qiān liù bǎi yī shí èr sì fēn.
木終日,三百九十八,日分,三萬七千六百一十二四分。
huǒ zhōng rì, qī bǎi qī shí jiǔ, rì fēn, sān wàn jiǔ qiān sì bǎi liù shí liù.
火終日,七百七十九,日分,三萬九千四百六十六。
tǔ zhōng rì, sān bǎi qī shí bā, rì fēn, sān qiān bā bǎi sì shí qī.
土終日,三百七十八,日分,三千八百四十七。
jīn zhōng rì, wǔ bǎi bā shí sān, rì fēn, sān wàn jiǔ qiān èr bǎi jiǔ shí qī. chén jiàn fú, sān bǎi èr shí qī rì, fēn tóng xī jiàn fú, èr bǎi wǔ shí liù rì.
金終日,五百八十三,日分,三萬九千二百九十七。晨見伏,三百二十七日, 分同;夕見伏,二百五十六日。
shuǐ zhōng rì, bǎi yī shí wǔ, rì fēn, sān wàn qī qiān sì bǎi jiǔ shí bā. chén jiàn fú, liù shí sān rì, fēn tóng xī jiàn fú, wǔ shí èr rì.
水終日,百一十五,日分,三萬七千四百九十八。晨見伏,六十三日,分同; 夕見伏,五十二日。
qiú xīng jiàn shù:
求星見術:
zhì tōng shí, gè yǐ shù qù zhī, yú yǐ jiǎn shù, qí yú rú dù fǎ dé yī wèi rì, bù jǐn wèi rì fēn, jí suǒ qiú nián tiān zhèng dōng zhì hòu chén píng jiàn rì jí fēn. qí jīn shuǐ, yǐ xī jiàn fú rì qù zhī, dé zhě yú wèi xī píng jiàn rì jí fēn.
置通實,各以數去之,余以減數,其餘如度法得一為日,不盡為日分,即所求 年天正冬至後晨平見日及分。其金、水,以夕見伏日去之,得者余為夕平見日及分。
qiú píng jiàn jiàn yuè rì: zhì dōng zhì qù shuò rì shù jí fēn, gè yǐ dōng zhì hòu rì shù jí fēn jiā zhī, fēn mǎn dù fǎ cóng rì, qǐ tiān zhēng yuè, yī dà xiǎo qù zhī, bù mǎn yuè zhě wèi qù shuò rì, mìng rì suàn wài, jí xīng jiàn suǒ zài yuè rì jí fēn.
求平見見月日:置冬至去朔日數及分,各以冬至後日數及分加之,分滿度法從 日,起天正月,依大小去之,不滿月者為去朔日,命日算外,即星見所在月日及分。
qiú hòu jiàn: gè yǐ zhōng rì jí fēn jiā zhī, mǎn qù rú qián. qí jīn shuǐ gè yǐ chén xī jiā zhī, mǎn qù rú qián, jiā chén dé xī, jiā xī dé chén.
求後見:各以終日及分加之,滿去如前。其金、水各以晨夕加之,滿去如前, 加晨得夕,加夕得晨。
mù: píng jiàn zài chūn fēn qián zhě, yǐ sān qiān sān bǎi sì shí chéng qù dà hán hòu shí rì shù, yǐ jiā píng jiàn fēn, mǎn fǎ qù zhī, yǐ wèi dìng jiàn rì jí fēn. lì qiū hòu zhě, yǐ sì qiān èr bǎi chéng qù hán lù rì, jiā zhī, mǎn tóng qián. chūn fēn zhì qīng míng jūn jiā sì rì, hòu zhì lì xià wǔ rì, yǐ hòu zhì máng zhǒng jiā liù rì, jūn zhì lì qiū. xiǎo xuě qián zhě, yǐ qī qiān sì bǎi chéng qù hán lù rì shù, yǐ jiǎn píng jiàn rì fēn dōng zhì hòu zhě, yǐ bā qiān sān bǎi chéng qù dà hán hòu shí rì shù, yǐ jiǎn zhī xiǎo xuě zhì dōng zhì jūn jiǎn bā rì, wèi dìng rì shù. chū jiàn fú qù rì gè shí sì dù.
木:平見在春分前者,以三千三百四十乘去大寒後十日數,以加平見分,滿法 去之,以為定見日及分。立秋後者,以四千二百乘去寒露日,加之,滿同前。春分 至清明均加四日,後至立夏五日,以後至芒種加六日,均至立秋。小雪前者,以七 千四百乘去寒露日數,以減平見日分;冬至後者,以八千三百乘去大寒後十日數, 以減之;小雪至冬至均減八日,為定日數。初見伏去日各十四度。
huǒ: píng jiàn zài yǔ shuǐ qián, yǐ èr wàn liù qiān bā bǎi bā shí chéng qù dà hán rì shù zài lì xià hòu, yǐ wàn sān qiān sì bǎi sì shí chéng qù lì qiū rì shù, yǐ jiā jiàn rì fēn, mǎn qù rú qián yǔ shuǐ zhì lì xià, jūn jiā èr shí jiǔ rì. xiǎo xuě qián, yǐ wàn yī qiān wǔ bǎi bā shí chéng qù chù shǔ rì shù dōng zhì hòu, yǐ sān wàn sì qiān sān bǎi bā shí chéng qù dà hán rì shù, mǎn qù rú qián, yǐ jiǎn zhī xiǎo xuě zhì dōng zhì, jūn jiǎn èr shí wǔ rì. chū jiàn fú qù rì gè shí qī dù.
火:平見在雨水前,以二萬六千八百八十乘去大寒日數;在立夏後,以萬三千 四百四十乘去立秋日數,以加見日分,滿去如前;雨水至立夏,均加二十九日。小 雪前,以萬一千五百八十乘去處暑日數;冬至後,以三萬四千三百八十乘去大寒日 數,滿去如前,以減之;小雪至冬至,均減二十五日。初見伏去日各十七度。
tǔ: píng jiàn zài chù shǔ qián, yǐ wàn èr qiān sān bǎi qī shí chéng qù dà shǔ rì shù bái lù hòu, yǐ bā qiān sān bǎi sì shí chéng qù shuāng jiàng rì shù, yǐ jiā jiàn rì fēn, mǎn qù rú qián chù shǔ zhì bái lù jūn jiā jiǔ rì. xiǎo hán qián, yǐ sì qiān jiǔ bǎi bā shí chéng qù shuāng jiàng rì shù, xiǎo hán zhì lì chūn jūn jiǎn jiǔ rì, lì chūn hòu jiǎn bā rì, qǐ zhé hòu qù qī, qì bié qù yī, zhì gǔ yǔ qù sān, xià zhì hòu shí rì qù yī, zhì dà shǔ qù jǐn. chū jiàn fú qù rì gè shí qī dù.
土:平見在處暑前,以萬二千三百七十乘去大暑日數;白露後,以八千三百四 十乘去霜降日數,以加見日分,滿去如前;處暑至白露均加九日。小寒前,以四千 九百八十乘去霜降日數,小寒至立春均減九日,立春後減八日,啟蟄後去七,氣別 去一,至穀雨去三,夏至後十日去一,至大暑去盡。初見伏去日各十七度。
jīn: chén píng jiàn, zài lì chūn qián zhě, yǐ sì qiān yī bǎi èr shí chéng qù xiǎo hán rì shù xiǎo mǎn hòu, yǐ sì qiān yī bǎi èr shí chéng qù xià zhì rì shù, yǐ jiā jiàn rì fēn, mǎn qù rú qián lì chūn zhì xiǎo mǎn jūn jiā sān rì. lì qiū qián, yǐ sì qiān yī bǎi èr shí chéng qù xiǎo shǔ rì shù, xiǎo xuě hòu yǐ sì qiān yī bǎi èr shí chéng qù dōng zhì rì shù, mǎn qù rú qián, yǐ jiǎn zhī, lì qiū zhì xiǎo xuě jūn jiǎn sān rì. xī píng jiàn, zài qǐ zhé qián, yǐ liù qiān sān bǎi jiǔ shí chéng qù xiǎo xuě rì shù. qīng míng hòu, yǐ liù qiān èr bǎi jiǔ shí chéng qù máng zhǒng rì shù, mǎn qù rú qián, yǐ jiǎn zhī, qǐ zhé zhì qīng míng jūn jiǎn jiǔ rì. chù shǔ qián, yǐ liù qiān èr bǎi jiǔ shí chéng qù xià zhì rì shù hán lù hòu, yǐ liù qiān èr bǎi jiǔ shí chéng qù dà xuě rì shù yǐ jiā zhī, chù shǔ zhì hán lù jūn jiā jiǔ rì. chū jiàn fú qù rì gè shí yí dù.
金:晨平見,在立春前者,以四千一百二十乘去小寒日數小滿後,以四千一百 二十乘去夏至日數,以加見日分,滿去如前立春至小滿均加三日。立秋前,以四千 一百二十乘去小暑日數,小雪後以四千一百二十乘去冬至日數,滿去如前,以減之, 立秋至小雪均減三日。夕平見,在啟蟄前,以六千三百九十乘去小雪日數。清明後, 以六千二百九十乘去芒種日數,滿去如前,以減之,啟蟄至清明均減九日。處暑前, 以六千二百九十乘去夏至日數;寒露後,以六千二百九十乘去大雪日數;以加之, 處暑至寒露均加九日。初見伏去日各十一度。
shuǐ: chén píng jiàn, zài yǔ shuǐ hòu lì xià qián zhě, yīng jiàn bù jiàn. qǐ zhé zhì yǔ shuǐ, qù rì shí bā dù wài sì shí liù dù nèi, chén yǒu mù huǒ tǔ jīn yī xīng yǐ shàng zhě, jiàn wú zhě bù jiàn. lì xià zhì xiǎo mǎn, qù rì dù rú qián, chén yǒu mù huǒ tǔ jīn yī xīng yǐ shàng zhě, jiàn wú zhě yì bù jiàn. cóng shuāng jiàng zhì xiǎo xuě jiā yī rì, dōng zhì zhì xiǎo hán jiǎn sì rì, lì chūn zhì yǔ shuǐ jiǎn sān rì. dōng zhì qián, yī qù sān, èr qù èr, sān qù yī. xī píng jiàn, zài chù shǔ hòu shuāng jiàng qián zhě, yīng jiàn bù jiàn. lì qiū zhì chù shǔ, xī yǒu xīng, qù rì rú qián zhě, jiàn wú zhě yì bù jiàn. shuāng jiàng zhì lì dōng, xī yǒu xīng, qù rì rú qián zhě, jiàn wú zhě yì bù jiàn. cóng gǔ yǔ zhì xià zhì, jiǎn èr rì. chū jiàn fú qù rì gè shí qī dù.
水:晨平見,在雨水後、立夏前者,應見不見。啟蟄至雨水,去日十八度外、 四十六度內,晨有木、火、土、金一星已上者,見;無者不見。立夏至小滿,去日 度如前,晨有木、火、土、金一星已上者,見;無者亦不見。從霜降至小雪加一日, 冬至至小寒減四日,立春至雨水減三日。冬至前,一去三,二去二,三去一。夕平 見,在處暑後、霜降前者,應見不見。立秋至處暑,夕有星,去日如前者,見;無 者亦不見。霜降至立冬,夕有星,去日如前者,見;無者亦不見。從穀雨至夏至, 減二日。初見伏去日各十七度。
xíng wǔ xīng fǎ:
行五星法:
zhì xīng dìng jiàn zhī qián yè bàn rì suǒ zài sù dù suàn jí fēn, gè yǐ dìng jiàn rì fēn jiā qí fēn, mǎn dù fǎ cóng dù. yòu yǐ xīng chū jiàn qù rì dù shù, chén jiǎn xī jiā zhī, mǎn qù rú qián, jí xīng chū jiàn suǒ zài dù jí fēn.
置星定見之前夜半日所在宿度算及分,各以定見日分加其分,滿度法從度。又 以星初見去日度數,晨減、夕加之,滿去如前,即星初見所在度及分。
qiú cì rì: gè jiā yī rì suǒ xíng dù jí fēn, yǒu xiǎo fēn zhě, gè rì shù wèi mǔ, xiǎo fēn mǎn qí mǔ qù cóng fēn, fēn mǎn dù fǎ cóng dù. qí xíng yǒu yì jí chí zhě, fù zhì yī rì xíng fēn, gè yǐ qí fēn jí yì chí sǔn zhī. liú zhě yīn qián, tuì zé jiǎn zhī, fú bù zhù dù, shùn xíng chū dòu qù qí fēn, tuì xíng rù dòu xiān jiā fēn. qì, jiē yǐ qiān sì shí yuē fēn, wèi dà fēn, yǐ sì shí yī wèi mǔ.
求次日:各加一日所行度及分,有小分者,各日數為母,小分滿其母去從分, 分滿度法從度。其行有益疾遲者,副置一日行分,各以其分疾益遲損之。留者因前, 退則減之,伏不注度,順行出斗去其分,退行入斗先加分。訖,皆以千四十約分, 為大分,以四十一為母。
mù: chū jiàn, shùn, rì xíng wàn liù bǎi yī shí bā fēn, rì yì chí liù shí fēn, yī bǎi yī shí sì rì xíng shí jiǔ dù wàn sān qiān bā bǎi sān shí èr fēn ér liú. èr shí liù rì nǎi tuì, rì liù qiān yī bǎi yī fēn, bā shí sì rì tuì shí èr dù bā bǎi sì fēn. yòu liú èr shí wǔ rì sān wàn qī qiān liù bǎi yī shí èr fēn xiǎo fēn sì, nǎi shùn. chū rì xíng sān qiān bā bǎi sān shí qī fēn, rì yì jí liù shí fēn, bǎi yī shí sì rì xíng shí jiǔ dù wàn sān qiān qī bǎi yī shí bā fēn ér fú.
木:初見,順,日行萬六百一十八分,日益遲六十分,一百一十四日行十九度、 萬三千八百三十二分而留。二十六日乃退,日六千一百一分,八十四日退十二度、 八百四分。又留二十五日、三萬七千六百一十二分、小分四,乃順。初日行三千八 百三十七分,日益疾六十分,百一十四日行十九度、萬三千七百一十八分而伏。
tǔ: chū jiàn, shùn, rì xíng sān qiān bā bǎi yī shí sì fēn, bā shí sān rì xíng qī dù wàn bā qiān bā shí èr fēn ér liú. sān shí bā rì nǎi tuì, rì èr qiān wǔ bǎi liù shí sān fēn, bǎi rì tuì liù dù sì bǎi liù shí fēn. yòu liú sān shí qī rì sān qiān bā bǎi sì shí qī fēn nǎi shùn, rì sān qiān bā bǎi yī shí sān fēn, bā shí sān rì xíng qī dù wàn qī qiān jiǔ bǎi jiǔ shí jiǔ fēn, rú chū nǎi fú.
土:初見,順,日行三千八百一十四分,八十三日行七度、萬八千八十二分而 留。三十八日乃退,日二千五百六十三分,百日退六度、四百六十分。又留三十七 日、三千八百四十七分乃順,日三千八百一十三分,八十三日行七度萬七千九百九 十九分,如初乃伏。
huǒ: chū jiàn yǐ hòu gè rú qí fǎ:
火:初見已後各如其法:
jiàn zài yǔ shuǐ qián, yǐ jiàn qù xiǎo hán rì shù, xiǎo mǎn hòu, yǐ qù dà shǔ rì shù sān yuē zhī, suǒ de jiǎn rì wèi dìng rì yǔ shuǐ zhì xiǎo mǎn, jūn qù èr shí rì wèi dìng rì. yǐ qián jiē qián jí rì shù jí dù shù. gè jì dōng zhì hòu rì shù, yī sǔn yì zhī, wèi dìng rì shù jí dù shù. yǐ dù fǎ chéng dìng dù, rú dìng rì dé yī, jí píng xíng yī rì fēn, bù jǐn wèi xiǎo fēn. dà hán zhì lì qiū chà xíng, yú píng xíng. chù shǔ zhì bái lù, jiē qù dìng rì, dìng dù liù. bái lù zhì hán lù, chū rì xíng bàn dù, sì shí rì xíng èr shí dù, yú rì jí yú dù xù tóng qián. zhì rì shù jiǎn yī, yǐ sān shí chéng zhī, jiā píng xíng yī rì fēn, wèi chū rì fēn. chà xíng zhě, rì yì chí liù shí fēn, gè jǐn qí rì dù ér chí. chū rì xíng èr wàn liù bǎi fēn, rì yì chí bǎi fēn, liù shí rì xíng èr shí sì dù sān wàn wǔ qiān liù bǎi sì shí fēn qí qián jí qù dù liù zhě, cǐ chí chū rì jiā sì qiān èr bǎi liù shí sì fēn, liù shí rì xíng sān shí dù, fēn tóng. ér liú. shí sān rì qián qù rì zhě, fēn rì yú èr liú, qí zòng hòu liú. nǎi tuì, rì wàn èr qiān bā shí èr fēn, liù shí rì tuì shí qī dù sì shí fēn. yòu liú, shí èr rì sān wàn jiǔ qiān sì bǎi liù shí liù fēn. yòu shùn, chí, chū rì xíng wàn sì qiān qī bǎi fēn, rì yì jí bǎi fēn, liù shí rì xíng èr shí sì dù, fēn tóng qián, cǐ chí zài lì qiū zhì qiū fēn jiā yī rì, xíng fēn sì qiān èr bǎi liù shí sì, liù shí rì xíng sì shí dù, fēn tóng qián. ér hòu jí.
見在雨水前,以見去小寒日數,小滿後,以去大暑日數;三約之,所得減日為 定日;雨水至小滿,均去二十日為定日。已前皆前疾日數及度數。各計冬至後日數, 依損益之,為定日數及度數。以度法乘定度,如定日得一,即平行一日分,不盡為 小分。大寒至立秋差行,余平行。處暑至白露,皆去定日,定度六。白露至寒露, 初日行半度,四十日行二十度,余日及余度續同前。置日數減一,以三十乘之,加 平行一日分,為初日分。差行者,日益遲六十分,各盡其日度而遲。初日行二萬六 百分,日益遲百分,六十日行二十四度、三萬五千六百四十分其前疾去度六者,此 遲初日加四千二百六十四分,六十日行三十度,分同。而留。十三日前去日者,分、 日於二留,奇縱後留。乃退,日萬二千八十二分,六十日退十七度、四十分。又留, 十二日三萬九千四百六十六分。又順,遲,初日行萬四千七百分,日益疾百分,六 十日行二十四度,分同前,此遲在立秋至秋分加一日,行分四千二百六十四,六十 日行四十度,分同前。而後疾。
hòu chí jiā liù dù zhě, cǐ hòu jí qù dù wèi dìng dù, yǐ qián jiē hòu jí rì shù jí dù shù. qí zài lì xià zhì, xiǎo shǔ, rì xíng bàn dù, jǐn liù shí rì, xíng sān shí dù. xiǎo shǔ zhì lì qiū, jǐn sì shí rì, xíng èr shí dù. jì yú rì jí dù, cóng qián fǎ. qián fǎ jiē píng xíng. qiú xíng fēn yì rú qián. gè jǐn qí rì dù ér fú.
後遲加六度者,此後疾去度為定度,已前皆後疾日數及度數。其在立夏至,小 暑,日行半度,盡六十日,行三十度。小暑至立秋,盡四十日,行二十度。計余日 及度,從前法。前法皆平行。求行分亦如前。各盡其日度而伏。
jīn: chén chū jiàn, nǎi tuì, rì bàn dù, shí rì tuì wǔ dù ér liú. jiǔ rì nǎi shùn, chí, chà xíng, xiān chí rì yì wǔ bǎi fēn, sì shí rì xíng sān shí dù. xiǎo shǔ qián yǐ qù máng zhǒng rì shù, shí rì jiǎn yí dù lì dōng hòu yǐ qù dà xuě rì shù, shí rì jiǎn yí dù xiǎo shǔ zhì lì dōng, jūn jiǎn sān dù wèi dìng dù. dà xuě zhì máng zhǒng bù jiā jiǎn. qiú chū rì, yǐ sān shí chéng dù fǎ, sì shí dé yī wèi píng fēn. yòu yǐ sān shí jiǔ chéng èr bǎi wǔ shí, yǐ jiǎn píng fēn wèi chū rì xíng fēn. píng xíng, rì yí dù, shí wǔ rì xíng shí wǔ dù. xiǎo hán hòu shí rì, yì rì dù gè yī, zhì yǔ shuǐ èr shí yī rì, xíng èr shí yí dù. jūn zhì chūn fēn hòu shí rì jiǎn yī, zhì xiǎo mǎn, fù shí wǔ rì xíng shí wǔ dù. qí hòu liù rì jiǎn yī, zhì chù shǔ, rì jí dù jiē jǐn. zhì shuāng jiàng hòu, sì rì yì yī, zhì dōng zhì fù shí wǔ rì xíng shí wǔ dù jí, bǎi qī shí rì xíng èr bǎi sì dù. qián shùn chí jiǎn dù zhě, jì jiǎn shù yì cǐ dù wèi dìng dù. qiú yī rì xíng dù fēn zhě, yǐ bǎi qī shí rì rì yí dù yǐ jiǎn dìng dù, yú chéng dù fǎ, rú bǎi qī shí dé yī, wèi yī rì píng xíng dù fēn. chén fú dōng fāng. xī chū jiàn, shùn, jí, bǎi qī shí rì xíng èr bǎi sì dù. xià zhì qián, yǐ jiàn qù xiǎo mǎn rì shù, liù rì jiā yí dù xiǎo shǔ hòu, yǐ qù lì qiū rì shù, liù rì jiā yí dù, xià zhì zhì xiǎo shǔ jūn jiā wǔ dù, wèi dìng dù. bái lù zhì qīng míng, chà xíng, xiān jí rì yì chí bǎi fēn. qīng míng zhì bái lù, píng xíng, qiú yī rì píng xíng tóng, chén jí qiú chà xíng, yǐ wǔ shí chéng bǎi liù shí jiǔ, jiā zhī, wèi chū rì xíng dù fēn. píng xíng, rì yí dù, shí wǔ rì xíng shí wǔ dù. dōng zhì hòu shí rì jiǎn rì dù gè yī, zhì qǐ zhé jiǔ rì xíng jiǔ dù. jūn zhì xià zhì hòu wǔ rì yì yī, zhì dà shǔ fù shí wǔ rì xíng shí wǔ dù. jūn zhì lì qiū hòu liù rì yì yī, zhì hán lù èr shí wǔ rì xíng èr shí wǔ dù. hòu liù rì jiǎn yī, zhì dà xuě fù shí wǔ rì xíng shí wǔ dù, jūn zhì dōng zhì. shùn, chí, chà xíng, xiān jí, rì yì wǔ bǎi fēn, sì shí rì xíng sān shí dù. qián jiā dù zhě, cǐ yī shù jiǎn zhī, qiú chū rì xíng fēn. rú chén chí, wéi jiǎn zhě wèi jiā zhī. yòu liú, jiǔ rì nǎi tuì, rì bàn dù, shí rì tuì wǔ dù, ér xī fú xī fāng.
金:晨初見,乃退,日半度,十日退五度而留。九日乃順,遲,差行,先遲日 益五百分,四十日行三十度。小暑前以去芒種日數,十日減一度;立冬後以去大雪 日數,十日減一度;小暑至立冬,均減三度為定度。大雪至芒種不加減。求初日, 以三十乘度法,四十得一為平分。又以三十九乘二百五十,以減平分為初日行分。 平行,日一度,十五日行十五度。小寒後十日,益日度各一,至雨水二十一日,行 二十一度。均至春分後十日減一,至小滿,復十五日行十五度。其後六日減一,至 處暑,日及度皆盡。至霜降後,四日益一,至冬至復十五日行十五度疾,百七十日 行二百四度。前順遲減度者,計減數益此度為定度。求一日行度分者,以百七十日 日一度以減定度,余乘度法,如百七十得一,為一日平行度分。晨伏東方。夕初見, 順,疾,百七十日行二百四度。夏至前,以見去小滿日數,六日加一度;小暑後, 以去立秋日數,六日加一度,夏至至小暑均加五度,為定度。白露至清明,差行, 先疾日益遲百分。清明至白露,平行,求一日平行同,晨疾求差行,以五十乘百六 十九,加之,為初日行度分。平行,日一度,十五日行十五度。冬至後十日減日度 各一,至啟蟄九日行九度。均至夏至後五日益一,至大暑復十五日行十五度。均至 立秋後六日益一,至寒露二十五日行二十五度。後六日減一,至大雪復十五日行十 五度,均至冬至。順,遲,差行,先疾,日益五百分,四十日行三十度。前加度者, 此依數減之,求初日行分。如晨遲,唯減者為加之。又留,九日乃退,日半度,十 日退五度,而夕伏西方。
shuǐ: chén chū jiàn, liú liù rì. shùn, chí, rì xíng wàn liù bǎi liù shí fēn, sì rì xíng yí dù. dà hán zhì yǔ shuǐ bù xū cǐ chí xíng. píng xíng, rì yí dù, shí rì xíng shí dù. dà hán hòu èr rì, qù rì dù gè yī, jǐn èr shí rì, rì jí dù jù jǐn. jí, rì xíng yí dù sān wàn bā qiān sān bǎi qī shí liù fēn, shí rì xíng shí jiǔ dù, qián wú chí xíng zhě, jiǎn cǐ fēn wàn èr qiān qī bǎi jiǔ shí èr fēn, shí rì xíng shí liù dù. chén fú dōng fāng. xī chū jiàn, shùn, jí, rì xíng yī dù sān wàn bā qiān sān bǎi qī shí liù fēn, shí rì xíng shí jiǔ dù. xiǎo shǔ zhì bái lù jiǎn wàn èr qiān qī bǎi jiǔ shí èr fēn, shí rì xíng shí liù dù. píng xíng, rì yí dù, shí rì xíng shí dù. dà shǔ hòu èr rì, qù rì dù gè yī, jǐn èr shí rì, rì jí dù jù jǐn. chí, rì xíng wàn liù bǎi liù shí fēn, sì rì xíng yí dù. jí jiǎn wàn èr qiān qī bǎi jiǔ shí èr fēn zhě, bù xū cǐ chí. xíng yòu liú liù rì, xī fú xī fāng.
水:晨初見,留六日。順,遲,日行萬六百六十分,四日行一度。大寒至雨水 不須此遲行。平行,日一度,十日行十度。大寒後二日,去日度各一,盡二十日, 日及度俱盡。疾,日行一度三萬八千三百七十六分,十日行十九度,前無遲行者, 減此分萬二千七百九十二分,十日行十六度。晨伏東方。夕初見,順,疾,日行一 度三萬八千三百七十六分,十日行十九度。小暑至白露減萬二千七百九十二分,十 日行十六度。平行,日一度,十日行十度。大暑後二日,去日度各一,盡二十日, 日及度俱盡。遲,日行萬六百六十分,四日行一度。疾減萬二千七百九十二分者, 不須此遲。行又留六日,夕伏西方。
tuī jiāo huì shù:
推交會術:
huì tōng, qiān liù shí sì wàn liù qiān qī bǎi èr shí jiǔ.
會通,千六十四萬六千七百二十九。
shuò chà, jiǔ shí wàn qī qiān wǔ shí qī.
朔差,九十萬七千五十七。
wàng chà, sì shí wǔ wàn sān qiān wǔ bǎi èr shí bā bàn.
望差,四十五萬三千五百二十八半。
dān shù, wǔ bǎi sān shí èr wàn sān qiān sān bǎi liù shí sì bàn.
單數,五百三十二萬三千三百六十四半。
shí fǎ, sān wàn èr qiān liù bǎi sì.
時法,三萬二千六百四。
wàng shù, wǔ bǎi qī shí qī wàn liù qiān bā bǎi jiǔ shí sān.
望數,五百七十七萬六千八百九十三。
wài xiàn, sì bǎi bā shí liù wàn jiǔ qiān bā bǎi sān shí liù.
外限,四百八十六萬九千八百三十六。
nèi xiàn, qiān yī shí jiǔ wàn sān qiān èr bǎi bàn.
內限,千一十九萬三千二百半。
zhōng xiàn, wǔ bǎi liù shí sì wàn jiǔ qiān sì bǎi sì bàn.
中限,五百六十四萬九千四百四半。
cì xiàn, qiān sān shí èr wàn liù bǎi bā shí jiǔ.
次限,千三十二萬六百八十九。
tuī rù jiāo fǎ:
推入交法:
yǐ huì tōng qù jī yuè, yú yǐ shuò wàng chà chéng zhī, mǎn huì tōng yòu qù zhī, yú wèi suǒ qiú nián tiān zhēng shuò rù jiāo yú.
以會通去積月,余以朔望差乘之,滿會通又去之,余為所求年天正朔入交余。
qiú wàng, wàng shù jiā zhī, mǎn qù rú qián.
求望,望數加之,滿、去如前。
qiú cì yuè, yǐ shuò chà jiā zhī, mǎn qù rú qián.
求次月,以朔差加之,滿、去如前。
tuī jiāo dào nèi wài jí xiān hòu qù jiāo shù:
推交道內外及先後去交術:
qí shuò wàng zài qǐ zhé qián, yǐ yī qiān sān bǎi bā shí chéng qù xiǎo hán rì shù zài gǔ yǔ hòu, yǐ chéng qù máng zhǒng rì shù, wèi qì chà yǐ jiā zhī, qǐ zhé zhì gǔ yǔ jūn jiā liù wàn sān qiān liù bǎi mǎn huì tōng qù zhī, yú wèi dìng yú. qí xiǎo hán zhì chūn fēn, lì xià zhì máng zhǒng, shuò zhí yíng èr shí yǐ xià, jiē bàn qì chà ér jiā zhī èr shí yǐ shàng, jiē bù jiā. shuò rù jiāo yú rú wàng chà wàng shù yǐ xià, zhōng xiàn yǐ shàng, yǒu xīng fú, mù tǔ qù jiàn shí rì wài, huǒ qù jiàn sì shí rì wài, jīn chén fú qù jiàn èr shí èr rì wài. yǒu yī xīng zhě bù jiā qì chà. shuò wàng zài bái lù qián zhě, yǐ jiǔ bǎi chéng qù xiǎo shǔ rì shù zài lì dōng hòu zhě, yǐ qiān qī bǎi qī shí chéng qù dà xuě rì shù, yǐ jiǎn zhī bái lù zhì lì dōng jūn jiǎn wǔ wàn wǔ qiān, bù zú jiǎn zhě, jiā huì tōng nǎi jiǎn zhī, yú wèi dìng yú. shuò rù jiāo yú rú wài xiàn nèi xiàn yǐ shàng, dān shù cì xiàn yǐ xià yǒu xīng fú, rú qián zhě, bù jiǎn qì chà. dìng yú bù mǎn dān shù zhě, wèi zài wài mǎn qù zhī, yú zài nèi. qí yú rú wàng chà yǐ xià wài xiàn yǐ shàng, wàng zé yuè shí zài nèi zhě, shuò zé rì shí. qí yú rú wàng chà yǐ xià zhě, jí wèi qù xiān jiāo yú rú wài xiàn yǐ shàng zhě, yǐ jiǎn dān shù, yú wèi qù hòu jiāo yú. rú shí fǎ dé yī, rán wèi qù jiāo shí shù.
其朔望在啟蟄前,以一千三百八十乘去小寒日數;在穀雨後,以乘去芒種日數, 為氣差以加之,啟蟄至穀雨均加六萬三千六百;滿會通去之,余為定余。其小寒至 春分,立夏至芒種,朔值盈二時已下,皆半氣差而加之;二時已上,皆不加。朔入 交余如望差、望數已下,中限已上,有星伏,木、土去見十日外,火去見四十日外, 金、晨伏去見二十二日外。有一星者不加氣差。朔望在白露前者,以九百乘去小暑 日數;在立冬後者,以千七百七十乘去大雪日數,以減之;白露至立冬均減五萬五 千,不足減者,加會通乃減之,余為定余。朔入交余如外限、內限已上,單數次限 已下有星伏,如前者,不減氣差。定余不滿單數者,為在外;滿去之,余在內。其 余如望差已下、外限已上,望則月食;在內者,朔則日食。其餘如望差已下者,即 為去先交余;如外限已上者,以減單數,余為去後交余。如時法得一,然為去交時 數。
tuī yuè shí jiā shí shù:
推月食加時術:
zhì shí dìng rì xiǎo yú, sān zhī, rú chén fǎ dé yī chén, mìng yǐ zi suàn wài, jí suǒ zài chén. bù jǐn wèi shí yú, sì zhī, rú fǎ, wú suǒ de wèi chén chū, yī wèi shǎo, èr wèi bàn, sān wèi tài. yòu bù jǐn zhě, sān zhī, rú fǎ, dé yī wèi qiáng, yǐ bìng shǎo wèi shǎo qiáng, bìng bàn wèi bàn qiáng, bìng tài wèi tài qiáng dé èr qiáng zhě wèi shǎo ruò, bìng shǎo wèi bàn ruò, bìng bàn wèi tài ruò, bìng tài wèi chén mò. cǐ jiā shí wèi shí shí yuè zài chōng yě.
置食定日小余,三之,如辰法得一辰,命以子算外,即所在辰。不盡為時余, 四之,如法,無所得為辰初,一為少,二為半,三為太。又不盡者,三之,如法, 得一為強,以並少為少強,並半為半強,並太為太強;得二強者為少弱,並少為半 弱,並半為太弱,並太為辰末。此加時謂食時月在沖也。
tuī rì shí jiā shí shù:
推日食加時術:
zhì shí dìng rì xiǎo yú, qiū sān yuè, nèi dào, qù jiāo bā shí yǐ shàng, jiā èr shí sì, shí èr shí yǐ jiā sì shí bā chūn sān yuè, nèi dào, qù jiāo qī shí yǐ shàng, jiā èr shí sì. nǎi yǐ sān shèng zhī, rú chén fǎ dé yī chén, yǐ mìng zi suàn wài, jí suǒ zài chén. bù jǐn wèi shí yú. fù zhì shí yú, zhòng chén bù mǎn bàn chén, jiǎn bàn chén, yǐ shǎng qù bàn chén jì chén zhě zhí jiā bàn chén mèng chén zhě jiǎn chén fǎ, yú jiā bàn chén wèi chà lǜ.
置食定日小余,秋三月,內道,去交八時已上,加二十四,十二時以加四十八; 春三月,內道,去交七時已上,加二十四。乃以三乘之,如辰法得一辰,以命子算 外,即所在辰。不盡為時余。副置時余,仲辰不滿半辰,減半辰,已上去半辰;季 辰者直加半辰;孟辰者減辰法,余加半辰為差率。
yòu, zhì qù jiāo shí shù, sān yǐ xià jiā sān, liù yǐ xià jiā èr, jiǔ yǐ xià jiā yī, jiǔ yǐ shàng yī shù, shí èr yǐ shàng cóng shí èr yǐ chéng chà lǜ, rú shí sì dé yī wèi shí chà. zi bàn zhì mǎo bàn wǔ bàn zhì yǒu bàn, yǐ jiā shí yú mǎo bàn zhì wǔ bàn yǒu bàn zhì zi bàn, yǐ jiǎn shí yú. jiā zhī, mǎn chén fǎ qù zhī, jìn yī chén, jiǎn zhī ruò bù zú, tuì yī chén, yú wèi dìng shí yú. nǎi rú yuè shí fǎ, zǐ wǔ mǎo yǒu wèi zhòng, chén xū chǒu wèi wèi jì, yín shēn sì hài wèi mèng. rì chū qián rù hòu gè èr shí wài, bù zhù rì shí. sān shèng qì shí fǎ dé yī, mìng zi suàn wài wèi shí.
又,置去交時數,三已下加三,六已下加二,九已下加一,九已上依數,十二 已上從十二;以乘差率,如十四得一為時差。子半至卯半、午半至酉半,以加時余; 卯半至午半、酉半至子半,以減時余。加之,滿辰法去之,進一辰,減之若不足, 退一辰,余為定時余。乃如月食法,子午卯酉為仲,辰戌丑未為季,寅申巳亥為孟。 日出前入後各二時外,不注日食。三乘氣時法得一,命子算外為時。
qiú wài dào rì shí fǎ:
求外道日食法:
qù jiāo yī shí nèi zhě, shí. xià qù jiāo èr shí nèi, jiā shí zài nán fāng sān chén zhě, shí. ruò qù fēn zhì shí èr shí nèi, qù jiāo liù shí nèi zhě, yì shí. ruò qù chūn fēn sān rì nèi, hòu jiāo èr shí nèi, qiū fēn sān rì nèi, xiān jiāo èr shí nèi zhě, yì shí. xiān jiāo èr shí nèi, zhí yíng èr shí wài, jí hòu jiāo èr shí nèi, zhí suō èr shí wài, yì shí. zhū qù jiāo sān shí nèi, xīng fú rú qián zhě, shí.
去交一時內者,食。夏去交二時內,加時在南方三辰者,食。若去分至十二時 內,去交六時內者,亦食。若去春分三日內,後交二時內,秋分三日內,先交二時 內者,亦食。先交二時內,值盈二時外,及後交二時內,值縮二時外,亦食。諸去 交三時內,星伏如前者,食。
qiú nèi dào rì bù shí fǎ:
求內道日不食法:
jiā shí nán fāng sān chén, wǔ yuè shuò xiān jiāo shí sān shí wài, liù yuè shuò hòu jiāo shí sān shí wài, bù shí. qǐ zhé zhì gǔ yǔ, xiān jiāo shí sān shí wài, zhí suō jiā shí zài wèi yǐ xī zhě, bù shí. chù shǔ zhì shuāng jiàng, hòu jiāo shí sān shí wài, zhí yíng jiā shí zài sì yǐ dōng zhě, bù shí.
加時南方三辰,五月朔先交十三時外,六月朔後交十三時外,不食。啟蟄至谷 雨,先交十三時外,值縮加時在未以西者,不食。處暑至霜降,後交十三時外,值 盈加時在巳以東者,不食。
qiú yuè shí fēn:
求月食分:
chūn hòu jiāo qiū xiān jiāo dōng hòu jiāo, jiē qù bù shí yú yī shí, bù zú qù zhě, shí jì. yú yǐ sān wàn èr bǎi sān shí wǔ wèi fǎ, dé yī wèi bù shí fēn. bù jǐn zhě, bàn fǎ yǐ shàng wèi bàn qiáng, yǐ xià wèi bàn ruò, yǐ jiǎn shí wǔ, yú wèi shí fēn.
春後交、秋先交、冬後交,皆去不食餘一時,不足去者,食既。余以三萬二百 三十五為法,得一為不食分。不盡者,半法已上為半強,已下為半弱,以減十五, 余為食分。
tuī rì shí fēn shù:
推日食分術:
zài qiū fēn qián zhě, yǐ qù xià zhì rì shù chéng èr qiān, yǐ jiǎn qù jiāo yú, yú wèi bù shí yú bù zú jiǎn zhě, fǎn jiǎn shí bā wàn sì qiān, yú wèi bù shí yú. yì jiǎn wàng chà wèi dìng fǎ. qí hòu jiāo zhí suō, bìng bù jiǎn wàng chà, zhí yǐ wàng chà wèi dìng fǎ. zài qǐ zhé hòu zhě, yǐ qù xià zhì rì shù chéng qiān wǔ bǎi yǐ jiǎn zhī qiū fēn zhì qǐ zhé, jūn jiǎn shí bā wàn sì qiān, bù zú jiǎn zhě, rú qián dà hán zhì xiǎo mǎn, qù hòu jiāo wǔ shí wài, jiē qù bù shí yú yī shí. shí chà jiǎn zhě, xiān jiāo jiǎn zhī, hòu jiāo jiā zhī, bù zú jiǎn zhě shí jì zhí jiā, xiān jiāo jiā zhī, hòu jiāo jiǎn zhī. bù zú jiǎn zhě shí.
在秋分前者,以去夏至日數乘二千,以減去交余,余為不食余;不足減者,反 減十八萬四千,余為不食余。亦減望差為定法。其後交值縮,並不減望差,直以望 差為定法。在啟蟄後者,以去夏至日數乘千五百以減之;秋分至啟蟄,均減十八萬 四千,不足減者,如前;大寒至小滿,去後交五時外,皆去不食餘一時。時差減者, 先交減之,後交加之,不足減者食既;值加,先交加之,後交減之。不足減者食。
qiú suǒ qǐ: nèi dào xī běi, kuī dōng běi wài dào xī nán, kuī dōng nán. shí sān fēn yǐ shàng, zhèng zuǒ qǐ. kuī jiē jù shén shí, yuè zé xíng shàng qǐ.
求所起:內道西北,虧東北;外道西南,虧東南。十三分以上,正左起。虧皆 據甚時,月則行上起。
qiú rì chū rù suǒ zài shù:
求日出入所在術:
yǐ suǒ rù qì chén kè jí fēn, yǔ hòu qì chén kè jí fēn xiàng jiǎn, yú chéng rù qì rì suàn, rú shí wǔ dé yī, yǐ sǔn yì suǒ rù qì, yī kè jí fēn wèi dìng kè.
以所入氣辰刻及分,與後氣辰刻及分相減,余乘入氣日算,如十五得一,以損 益所入氣,依刻及分為定刻。