dōng yí
○東夷
gāo lì
○高麗
gāo lì zhī xiān, chū zì fū yú. fū yú wáng cháng dé hé bó nǚ, yīn bì yú shì nèi, wèi rì guāng suí ér zhào zhī, gǎn ér suì yùn, shēng yī dà luǎn, yǒu yī nán zǐ pò ké ér chū, míng yuē zhū méng. fū yú zhī chén yǐ zhū méng fēi rén suǒ shēng, xián qǐng shā zhī, wáng bù tīng. jí zhuàng, yīn cóng liè, suǒ huò jū duō, yòu qǐng shā zhī. qí mǔ yǐ gào zhū méng, zhū méng qì fū yú dōng nán zǒu. yù yī dà shuǐ, shēn bù kě yuè. zhū méng yuē: wǒ shì hé bó wài sūn, rì zhī zǐ yě. jīn yǒu nán, ér zhuī bīng qiě jí, rú hé dé dù? yú shì yú biē jī ér chéng qiáo, zhū méng suì dù, zhuī qí bù dé jì ér hái. zhū méng jiàn guó, zì hào gāo jù lì, yǐ gāo wèi shì. zhū méng sǐ, zi lǘ dá sì. zhì qí sūn mò lái xìng bīng, suì bìng fū yú. zhì yì sūn wèi gōng, yǐ wèi zhèng shǐ zhōng rù kòu xī ān píng, guàn qiū jiǎn jù pò zhī. wèi gōng xuán sūn zhī zǐ yuē zhāo liè dì, wèi mù róng shì suǒ pò, suì rù wán dōu, fén qí gōng shì, dà lüè ér hái. zhāo liè dì hòu wèi bǎi jì suǒ shā. qí céng sūn liǎn, qiǎn shǐ hòu wèi. liǎn liù shì sūn tāng, zài zhōu qiǎn shǐ cháo gòng, wǔ dì bài tāng shàng kāi fǔ liáo dōng jùn gōng liáo dōng wáng. gāo zǔ shòu chán, tāng fù qiǎn shǐ yì què, jìn shòu dà jiāng jūn, gǎi fēng gāo lì wáng. suì qiǎn shǐ cháo gòng bù jué.
高麗之先,出自夫余。夫余王嘗得河伯女,因閉於室內,為日光隨而照之,感 而遂孕,生一大卵,有一男子破殼而出,名曰硃蒙。夫余之臣以硃蒙非人所生,咸 請殺之,王不聽。及壯,因從獵,所獲居多,又請殺之。其母以告硃蒙,硃蒙棄夫 余東南走。遇一大水,深不可越。硃蒙曰:「我是河伯外孫,日之子也。今有難, 而追兵且及,如何得渡?」於是魚鱉積而成橋,硃蒙遂渡,追騎不得濟而還。硃蒙 建國,自號高句麗,以高為氏。硃蒙死,子閭達嗣。至其孫莫來興兵,遂並夫余。 至裔孫位宮,以魏正始中入寇西安平,毌丘儉拒破之。位宮玄孫之子曰昭列帝,為 慕容氏所破,遂入丸都,焚其宮室,大掠而還。昭列帝後為百濟所殺。其曾孫璉, 遣使後魏。璉六世孫湯,在周遣使朝貢,武帝拜湯上開府、遼東郡公、遼東王。高 祖受禪,湯復遣使詣闕,進授大將軍,改封高麗王。歲遣使朝貢不絕。
qí guó dōng xī èr qiān lǐ, nán běi qiān yú lǐ. dōu yú píng rǎng chéng, yì yuē zhǎng ān chéng, dōng xī liù lǐ, suí shān qū qū, nán lín pèi shuǐ. fù yǒu guó nèi chéng hàn chéng, bìng qí dōu huì zhī suǒ, qí guó zhōng hū wèi sān jīng. yǔ xīn luó měi xiāng qīn duó, zhàn zhēng bù xī. guān yǒu tài dà xiōng, cì dà xiōng, cì xiǎo xiōng, cì duì lú, cì yì hóu shē, cì wū zhuō, cì tài dà shǐ zhě, cì dà shǐ zhě, cì xiǎo shǐ zhě, cì rù shē, cì yì shǔ, cì xiān rén, fán shí èr děng. fù yǒu nèi píng wài píng wǔ bù rù sà. rén jiē pí guān, shǐ rén jiā chā niǎo yǔ. guì zhě guān yòng zǐ luó, shì yǐ jīn yín. fú dà xiù shān, dà kǒu kù, sù pí dài, huáng gé jù. fù rén qún rú jiā zhuàn. bīng qì yǔ zhōng guó lüè tóng. měi chūn qiū xiào liè, wáng qīn lín zhī. rén shuì bù wǔ pǐ, gǔ wǔ shí. yóu rén zé sān nián yī shuì, shí rén gòng xì bù yī pǐ, zū hù yī shí, cì qī dòu, xià wǔ dǒu. fǎn nì zhě fù zhī yú zhù, ruò ér zhǎn zhī, jí méi qí jiā. dào zé cháng shí bèi. yòng xíng jì jùn, hǎn yǒu fàn zhě. lè yǒu wǔ xián qín zhēng bì lì héng chuī xiāo gǔ zhī shǔ, chuī lú yǐ hé qū. měi nián chū, jù xì yú pèi shuǐ zhī shàng, wáng chéng yāo yú, liè yǔ yí yǐ guān zhī. shì bì, wáng yǐ yī fú rù shuǐ, fēn zuǒ yòu wèi èr bù, yǐ shuǐ shí xiāng jiàn zhì, xuān hū chí zhú, zài sān ér zhǐ. sú hǎo dūn jù. jié jìng zì xǐ, yǐ qū zǒu wèi jìng, bài zé yè yī jiǎo, lì gè fǎn gǒng, xíng bì yáo shǒu. xìng duō guǐ fú. fù zǐ tóng chuān ér yù, gòng shì ér qǐn. fù rén yín bēn, sú duō yóu nǚ. yǒu hūn jià zhě, qǔ nán nǚ xiāng yuè, rán jí wèi zhī, nán jiā sòng zhū jiǔ ér yǐ, wú cái pìn zhī lǐ. huò yǒu shòu cái zhě, rén gòng chǐ zhī. sǐ zhě bìn yú wū nèi, jīng sān nián, zé jí rì ér zàng. jū fù mǔ jí fū zhī sàng, fú jiē sān nián, xiōng dì sān yuè. chū zhōng kū qì, zàng zé gǔ wǔ zuò lè yǐ sòng zhī. mái qì, xī qǔ sǐ zhě shēng shí fú wán chē mǎ zhì yú mù cè, huì zàng zhě zhēng qǔ ér qù. jìng guǐ shén, duō yín cí.
其國東西二千里,南北千餘里。都於平壤城,亦曰長安城,東西六里,隨山屈 曲,南臨浿水。復有國內城、漢城,並其都會之所,其國中呼為「三京」。與新羅 每相侵奪,戰爭不息。官有太大兄,次大兄,次小兄,次對盧,次意侯奢,次烏拙, 次太大使者,次大使者,次小使者,次褥奢,次翳屬,次仙人,凡十二等。復有內 評、外評、五部褥薩。人皆皮冠,使人加插鳥羽。貴者冠用紫羅,飾以金銀。服大 袖衫,大口袴,素皮帶,黃革屨。婦人裙襦加襈。兵器與中國略同。每春秋校獵, 王親臨之。人稅布五匹,谷五石。遊人則三年一稅,十人共細布一匹,租戶一石, 次七斗,下五斗。反逆者縛之於柱,爇而斬之,籍沒其家。盜則償十倍。用刑既峻, 罕有犯者。樂有五弦、琴、箏、篳篥、橫吹、簫、鼓之屬,吹蘆以和曲。每年初, 聚戲於浿水之上,王乘腰輿,列羽儀以觀之。事畢,王以衣服入水,分左右為二部, 以水石相濺擲,喧呼馳逐,再三而止。俗好蹲踞。潔淨自喜,以趨走為敬,拜則曳 一腳,立各反拱,行必搖手。性多詭伏。父子同川而浴,共室而寢。婦人淫奔,俗 多游女。有婚嫁者,取男女相悅,然即為之,男家送豬酒而已,無財聘之禮。或有 受財者,人共恥之。死者殯於屋內,經三年,擇吉日而葬。居父母及夫之喪,服皆 三年,兄弟三月。初終哭泣,葬則鼓舞作樂以送之。埋訖,悉取死者生時服玩車馬 置於墓側,會葬者爭取而去。敬鬼神,多淫祠。
kāi huáng chū, pín yǒu shǐ rù cháo. jí píng chén zhī hòu, tāng dà jù, zhì bīng jī gǔ, wèi shǒu jù zhī cè. shí qī nián, shàng cì tāng xǐ shū yuē:
開皇初,頻有使入朝。及平陳之後,湯大懼,治兵積穀,為守拒之策。十七年, 上賜湯璽書曰:
zhèn shòu tiān mìng, ài yù lǜ tǔ, wěi wáng hǎi yú, xuān yáng cháo huà, yù shǐ yuán shǒu fāng zú, gè suì qí xīn. wáng měi qiǎn shǐ rén, suì cháng cháo gòng, suī chēng fān fù, chéng jié wèi jǐn. wáng jì rén chén, xū tóng zhèn dé, ér nǎi qū bī mò hé, gù jìn qì dān. zhū fān dùn sǎng, wèi wǒ chén qiè, fèn shàn rén zhī mù yì, hé dú hài zhī qíng shēn hū? tài fǔ gōng rén, qí shù bù shǎo, wáng bì xū zhī, zì kě wén zòu. xī nián qián xíng cái huò, lì dòng xiǎo rén, sī jiāng nǔ shǒu, táo cuàn xià guó. qǐ fēi xiū lǐ bīng qì, yì yù bù zāng, kǒng yǒu wài wén, gù wèi dào qiè? shí mìng shǐ zhě, fǔ wèi wáng fān, běn yù wèn bǐ rén qíng, jiào bǐ zhèng shù. wáng nǎi zuò zhī kōng guǎn, yán jiā fáng shǒu, shǐ qí bì mù sāi ěr, yǒng wú wén jiàn. yǒu hé yīn è, fú yù rén zhī, jìn zhì guān sī, wèi qí fǎng chá? yòu shù qiǎn mǎ qí, shā hài biān rén, lǚ chí jiān móu, dòng zuò xié shuō, xīn zài bù bīn. zhèn yú cāng shēng, xī rú chì zǐ, cì wáng tǔ yǔ, shòu wáng guān jué, shēn ēn shū zé, zhāng zhe xiá ěr. wáng zhuān huái bù xìn, héng zì cāi yí, cháng qiǎn shǐ rén, mì chān xiāo xī, chún chén zhī yì, qǐ ruò shì yě? gài dāng yóu zhèn xùn dǎo bù míng, wáng zhī qiān wéi, yī yǐ kuān shù, jīn rì yǐ hòu, bì xū gǎi gé. shǒu fān chén zhī jié, fèng cháo zhèng zhī diǎn, zì huà ěr fān, wù wǔ tā guó, zé zhǎng xiǎng fù guì, shí chēng zhèn xīn. bǐ zhī yī fāng, suī dì xiá rén shǎo, rán pǔ tiān zhī xià, jiē wèi zhèn chén. jīn ruò chù wáng, bù kě xū zhì, zhōng xū gèng xuǎn guān shǔ, jiù bǐ ān fǔ. wáng ruò sǎ xīn yì xíng, lǜ yóu xiàn zhāng, jí shì zhèn zhī liáng chén, hé láo bié qiǎn cái yàn yě? xī dì wáng zuò fǎ, rén xìn wèi xiān, yǒu shàn bì shǎng, yǒu è bì fá, sì hǎi zhī nèi, jù wén zhèn zhǐ. wáng ruò wú zuì, zhèn hū jiā bīng, zì yú fān guó, wèi zhèn hé yě! wáng bì xū xīn, nà zhèn cǐ yì, shèn wù yí huò, gèng huái yì tú. wǎng zhě chén shū bǎo dài zài jiāng yīn, cán hài rén shù, jīng dòng wǒ fēng hòu, chāo lüè wǒ biān jìng. zhèn qián hòu jiè chì, jīng lì shí nián, bǐ zé shì zhǎng jiāng zhī wài, jù yī yú zhī zhòng, hūn kuáng jiāo ào, bù cóng zhèn yán. gù mìng jiāng chū shī, chú bǐ xiōng nì, lái wǎng bù yíng xún yuè, bīng qí bù guò shù qiān, lì dài bū kòu, yī zhāo qīng dàng, xiá ěr yì ān, rén shén xū yuè. wén wáng tàn hèn, dú zhì bēi shāng, chù zhì yōu míng, yǒu sī shì zhí, zuì wáng bù wèi chén miè, shǎng wáng bù wèi chén cún, lè huò hǎo luàn, hé wèi ěr yě? wáng wèi liáo shuǐ zhī guǎng, hé rú zhǎng jiāng? gāo lì zhī rén, duō shǎo chén guó? zhèn ruò bù cún hán yù, zé wáng qián qiān, mìng yī jiāng jūn, hé dài duō lì! yīn qín xiǎo shì, xǔ wáng zì xīn ěr. yí dé zhèn huái, zì qiú duō fú.
朕受天命,愛育率土,委王海隅,宣揚朝化,欲使圓首方足,各遂其心。王每 遣使人,歲常朝貢,雖稱籓附,誠節未盡。王既人臣,須同朕德,而乃驅逼靺鞨, 固禁契丹。諸籓頓顙,為我臣妾,忿善人之慕義,何毒害之情深乎?太府工人,其 數不少,王必須之,自可聞奏。昔年潛行財貨,利動小人,私將弩手,逃竄下國。 豈非修理兵器,意欲不臧,恐有外聞,故為盜竊?時命使者,撫尉王籓,本欲問彼 人情,教彼政術。王乃坐之空館,嚴加防守,使其閉目塞耳,永無聞見。有何陰惡, 弗欲人知,禁制官司,畏其訪察?又數遣馬騎,殺害邊人,屢馳奸謀,動作邪說, 心在不賓。朕於蒼生,悉如赤子,賜王土宇,授王官爵,深恩殊澤,彰著遐邇。王 專懷不信,恆自猜疑,常遣使人,密覘消息,純臣之義,豈若是也?蓋當由朕訓導 不明,王之愆違,一已寬恕,今日以後,必須改革。守籓臣之節,奉朝正之典,自 化爾籓,勿忤他國,則長享富貴,實稱朕心。彼之一方,雖地狹人少,然普天之下, 皆為朕臣。今若黜王,不可虛置,終須更選官屬,就彼安撫。王若灑心易行,率由 憲章,即是朕之良臣,何勞別遣才彥也?昔帝王作法,仁信為先,有善必賞,有惡 必罰,四海之內,具聞朕旨。王若無罪,朕忽加兵,自余籓國,謂朕何也!王必虛 心,納朕此意,慎勿疑惑,更懷異圖。往者陳叔寶代在江陰,殘害人庶,驚動我烽 候,抄掠我邊境。朕前後誡敕,經歷十年,彼則恃長江之外,聚一隅之眾,昏狂驕 傲,不從朕言。故命將出師,除彼凶逆,來往不盈旬月,兵騎不過數千,歷代逋寇, 一朝清盪,遐邇乂安,人神胥悅。聞王嘆恨,獨致悲傷,黜陟幽明,有司是職,罪 王不為陳滅,賞王不為陳存,樂禍好亂,何為爾也?王謂遼水之廣,何如長江?高 麗之人,多少陳國?朕若不存含育,責王前愆,命一將軍,何待多力!殷勤曉示, 許王自新耳。宜得朕懷,自求多福。
tāng dé shū huáng kǒng, jiāng fèng biǎo chén xiè, huì bìng zú. zi yuán sì lì. gāo zǔ shǐ shǐ bài yuán wèi shàng kāi fǔ yí tóng sān sī, xí jué liáo dōng jùn gōng, cì yī yī xí. yuán fèng biǎo xiè ēn, bìng hè xiáng ruì, yīn qǐng fēng wáng. gāo zǔ yōu cè yuán wèi wáng.
湯得書惶恐,將奉表陳謝,會病卒。子元嗣立。高祖使使拜元為上開府、儀同 三司,襲爵遼東郡公,賜衣一襲。元奉表謝恩,並賀祥瑞,因請封王。高祖優冊元 為王。
míng nián, yuán lǜ mò hé zhī zhòng wàn yú qí kòu liáo xī, yíng zhōu zǒng guǎn wéi chōng jī zǒu zhī. gāo zǔ wén ér dà nù, mìng hàn wáng liàng wèi yuán shuài, zǒng shuǐ lù tǎo zhī, xià zhào chù qí jué wèi. shí kuì yùn bù jì, liù jūn fá shí, shī chū lín yú guān, fù yù jí yì, wáng shī bù zhèn. jí cì liáo shuǐ, yuán yì huáng jù, qiǎn shǐ xiè zuì, shàng biǎo chēng liáo dōng fèn tǔ chén yuán yún yún. shàng yú shì bà bīng, dài zhī rú chū, yuán yì suì qiǎn cháo gòng. yáng dì sì wèi, tiān xià quán shèng, gāo chāng wáng tū jué qǐ rén kè hán bìng qīn yì què gòng xiàn, yú shì zhēng yuán rù cháo. yuán jù fān lǐ pō què. dà yè qī nián, dì jiāng tǎo yuán zhī zuì, chē jià dù liáo shuǐ, shàng yíng yú liáo dōng chéng, fēn dào chū shī, gè dùn bīng yú qí chéng xià. gāo lì lǜ bīng chū jù, zhàn duō bù lì, yú shì jiē yīng chéng gù shǒu. dì lìng zhū jūn gōng zhī, yòu chì zhū jiāng: gāo lì ruò jiàng zhě, jí yí fǔ nà, bù dé zòng bīng. chéng jiāng xiàn, zéi zhé yán qǐng jiàng, zhū jiāng fèng zhǐ bù gǎn fù jī, xiān lìng chí zòu. bǐ bào zhì, zéi shǒu yù yì bèi, suí chū jù zhàn. rú cǐ zhě zài sān, dì bù wù. yóu shì shí jǐn shī lǎo, zhuǎn shū bù jì, zhū jūn duō bài jī, yú shì bān shī. shì xíng yě, wéi yú liáo shuǐ xī bá zéi wǔ lì luó, zhì liáo dōng jùn jí tōng dìng zhèn ér hái. jiǔ nián, dì fù qīn zhēng zhī, nǎi chì zhū jūn yǐ pián yí cóng shì. zhū jiāng fēn dào gōng chéng, zéi shì rì cù. huì yáng xuán gǎn zuò luàn, fǎn shū zhì, dì dà jù, jí rì liù jūn bìng hái. bīng bù shì láng hú sī zhèng wáng rù gāo lì, gāo lì jù zhī shì shí, xī ruì lái zhuī, diàn jūn duō bài. shí nián, yòu fā tiān xià bīng, huì dào zéi fēng qǐ, rén duō liú wáng, suǒ zài zǔ jué, jūn duō shī qī. zhì liáo shuǐ, gāo lì yì kùn bì, qiǎn shǐ qǐ xiáng, qiú sòng hú sī zhèng yǐ shú zuì. dì xǔ zhī, dùn yú huái yuǎn zhèn, shòu qí jiàng kuǎn. réng yǐ fú qiú jūn shí guī. zhì jīng shī, yǐ gāo lì shǐ zhě qīn gào yú tài miào, yīn jū liú zhī. réng zhēng yuán rù cháo, yuán jìng bù zhì. dì chì zhū jūn yán zhuāng, gèng tú hòu jǔ, huì tiān xià dà luàn, suì bù kè fù xíng.
明年,元率靺鞨之眾萬餘騎寇遼西,營州總管韋衝擊走之。高祖聞而大怒,命 漢王諒為元帥,總水陸討之,下詔黜其爵位。時饋運不繼,六軍乏食,師出臨渝關, 復遇疾疫,王師不振。及次遼水,元亦惶懼,遣使謝罪,上表稱「遼東糞土臣元」 云云。上於是罷兵,待之如初,元亦歲遣朝貢。煬帝嗣位,天下全盛,高昌王、突 厥啟人可汗並親詣闕貢獻,於是征元入朝。元懼籓禮頗闕。大業七年,帝將討元之 罪,車駕渡遼水,上營於遼東城,分道出師,各頓兵於其城下。高麗率兵出拒,戰 多不利,於是皆嬰城固守。帝令諸軍攻之,又敕諸將:「高麗若降者,即宜撫納, 不得縱兵。」城將陷,賊輒言請降,諸將奉旨不敢赴機,先令馳奏。比報至,賊守 御亦備,隨出拒戰。如此者再三,帝不悟。由是食盡師老,轉輸不繼,諸軍多敗績, 於是班師。是行也,唯於遼水西拔賊武厲邏,置遼東郡及通定鎮而還。九年,帝復 親征之,乃敕諸軍以便宜從事。諸將分道攻城,賊勢日蹙。會楊玄感作亂,反書至, 帝大懼,即日六軍並還。兵部侍郎斛斯政亡入高麗,高麗具知事實,悉銳來追,殿 軍多敗。十年,又發天下兵,會盜賊蜂起,人多流亡,所在阻絕,軍多失期。至遼 水,高麗亦困弊,遣使乞降,囚送斛斯政以贖罪。帝許之,頓於懷遠鎮,受其降款。 仍以俘囚軍實歸。至京師,以高麗使者親告於太廟,因拘留之。仍征元入朝,元竟 不至。帝敕諸軍嚴裝,更圖後舉,會天下大亂,遂不克復行。
bǎi jì
○百濟
bǎi jì zhī xiān, chū zì gāo lì guó. qí guó wáng yǒu yī shì bì, hū huái yùn, wáng yù shā zhī, bì yún: yǒu wù zhuàng rú jī zi, lái gǎn yú wǒ, gù yǒu shēn yě. wáng shè zhī. hòu suì shēng yī nán, qì zhī cè hùn, jiǔ ér bù sǐ, yǐ wèi shén, mìng yǎng zhī, míng yuē dōng míng. jí zhǎng, gāo lì wáng jì zhī, dōng míng jù, táo zhì yān shuǐ, fū yú rén gòng fèng zhī. dōng míng zhī hòu, yǒu chóu tái zhě, dǔ yú rén xìn, shǐ lì qí guó yú dài fāng gù dì. hàn liáo dōng tài shǒu gōng sūn dù yǐ nǚ qī zhī, jiàn yǐ chāng shèng, wèi dōng yí qiáng guó. chū yǐ bǎi jiā jì hǎi, yīn hào bǎi jì. lì shí yú dài, dài chén zhōng guó, qián shǐ zài zhī xiáng yǐ. kāi huáng chū, qí wáng yú chāng qiǎn shǐ gòng fāng wù, bài chāng wèi shàng kāi fǔ dài fāng jùn gōng bǎi jì wáng.
百濟之先,出自高麗國。其國王有一侍婢,忽懷孕,王欲殺之,婢云:「有物 狀如雞子,來感於我,故有娠也。」王舍之。後遂生一男,棄之廁溷,久而不死, 以為神,命養之,名曰東明。及長,高麗王忌之,東明懼,逃至淹水,夫餘人共奉 之。東明之後,有仇台者,篤於仁信,始立其國於帶方故地。漢遼東太守公孫度以 女妻之,漸以昌盛,為東夷強國。初以百家濟海,因號百濟。歷十餘代,代臣中國, 前史載之詳矣。開皇初,其王余昌遣使貢方物,拜昌為上開府、帶方郡公、百濟王。
qí guó dōng xī sì bǎi wǔ shí lǐ, nán běi jiǔ bǎi yú lǐ, nán jiē xīn luó, běi jù gāo lì. qí dōu yuē jū bá chéng. guān yǒu shí liù pǐn: zhǎng yuē zuǒ píng, cì dà shuài, cì ēn lǜ, cì dé lǜ, cì gān lǜ, cì nài lǜ, cì jiāng dé, fú zǐ dài cì shī dé, zào dài cì gù dé, chì dài cì lǐ dé, qīng dài cì duì dé yǐ xià, jiē huáng dài cì wén dū, cì wǔ dū, cì zuǒ jūn, cì zhèn wǔ, cì kè yú, jiē yòng bái dài. qí guān zhì bìng tóng, wéi nài lǜ yǐ shàng shì yǐ yín huā. zhǎng shǐ sān nián yī jiāo dài. jī nèi wèi wǔ bù, bù yǒu wǔ xiàng, shì rén jù yān. wǔ fāng gè yǒu fāng lǐng yī rén, fāng zuǒ èr zhī. fāng yǒu shí jùn, jùn yǒu jiāng. qí rén zá yǒu xīn luó gāo lì wō děng, yì yǒu zhōng guó rén. qí yī fú yǔ gāo lì lüè tóng. fù rén bù jiā fěn dài, nǚ biàn fà chuí hòu, yǐ chū jià zé fēn wèi liǎng dào, pán yú tóu shàng. sú shàng qí shè, dú shū shǐ, néng lì shì, yì zhī yī yào shī guī zhàn xiāng zhī shù. yǐ liǎng shǒu jù dì wèi jìng. yǒu sēng ní, duō sì tǎ. yǒu gǔ jiǎo kōng hóu zhēng yú hǔ dí zhī lè, tóu hú wéi qí chū pú wò shuò nòng zhū zhī xì. xíng sòng yuán jiā lì, yǐ jiàn yín yuè wèi suì shǒu. guó zhōng dà xìng yǒu bā zú, shā shì yàn shì dāo shì jiě shì zhēn shì guó shì mù shì miáo shì. hūn qǔ zhī lǐ, lüè tóng yú huá. sàng zhì rú gāo lì. yǒu wǔ gǔ niú zhū jī, duō bù huǒ shí. jué tián xià shī, rén jiē shān jū. yǒu jù lì. měi yǐ sì zhòng zhī yuè, wáng jì tiān jí wǔ dì zhī shén. lì qí shǐ zǔ chóu tái miào yú guó chéng, suì sì cí zhī. guó xī nán rén dǎo jū zhě shí wǔ suǒ, jiē yǒu chéng yì.
其國東西四百五十里,南北九百餘里,南接新羅,北拒高麗。其都曰居拔城。 官有十六品:長曰左平,次大率,次恩率,次德率,次杆率,次奈率,次將德,服 紫帶;次施德,皁帶;次固德,赤帶;次李德,青帶;次對德以下,皆黃帶;次文 督,次武督,次佐軍,次振武,次克虞,皆用白帶。其冠制並同,唯奈率以上飾以 銀花。長史三年一交代。畿內為五部,部有五巷,士人倨焉。五方各有方領一人, 方佐貳之。方有十郡,郡有將。其人雜有新羅、高麗、倭等,亦有中國人。其衣服 與高麗略同。婦人不加粉黛,女辮髮垂後,已出嫁則分為兩道,盤於頭上。俗尚騎 射,讀書史,能吏事,亦知醫藥、蓍龜、占相之術。以兩手據地為敬。有僧尼,多 寺塔。有鼓角、箜篌、箏、竽、{虎}、笛之樂,投壺、圍棋、樗蒲、握槊、弄珠 之戲。行宋《元嘉歷》,以建寅月為歲首。國中大姓有八族,沙氏、燕氏、刀氏、 解氏、貞氏、國氏、木氏、苗氏。婚娶之禮,略同於華。喪制如高麗。有五穀、牛、 豬、雞,多不火食。厥田下濕,人皆山居。有巨栗。每以四仲之月,王祭天及五帝 之神。立其始祖仇台廟於國城,歲四祠之。國西南人島居者十五所,皆有城邑。
píng chén zhī suì, yǒu yī zhàn chuán piào zhì hǎi dōng móu luó guó, qí chuán dé hái, jīng yú bǎi jì, chāng zī sòng zhī shén hòu, bìng qiǎn shǐ fèng biǎo hè píng chén. gāo zǔ shàn zhī, xià zhào yuē: bǎi jì wáng jì wén píng chén, yuǎn lìng fèng biǎo, wǎng fù zhì nán, ruò féng fēng làng, biàn zhì shāng sǔn. bǎi jì wáng xīn jī chún zhì, zhèn yǐ wěi zhī. xiāng qù suī yuǎn, shì tóng yán miàn, hé bì shù qiǎn shǐ lái xiāng tǐ xī. zì jīn yǐ hòu, bù xū nián bié rù gòng, zhèn yì bù qiǎn shǐ wǎng, wáng yí zhī zhī. shǐ zhě wǔ dǎo ér qù. kāi huáng shí bā nián, chāng shǐ qí zhǎng shǐ wáng biàn nà lái xiàn fāng wù, shǔ xìng liáo dōng zhī yì, qiǎn shǐ fèng biǎo, qǐng wèi jūn dǎo. dì xià zhào yuē: wǎng suì wèi gāo lì bù gōng zhí gòng, wú rén chén lǐ, gù mìng jiāng tǎo zhī. gāo yuán jūn chén kǒng jù, wèi fú guī zuì, zhèn yǐ shè zhī, bù kě zhì fá. hòu qí shǐ ér qiǎn zhī. gāo lì pō zhī qí shì, yǐ bīng qīn lüè qí jìng.
平陳之歲,有一戰船漂至海東牟羅國,其船得還,經於百濟,昌資送之甚厚, 並遣使奉表賀平陳。高祖善之,下詔曰:「百濟王既聞平陳,遠令奉表,往復至難, 若逢風浪,便致傷損。百濟王心跡淳至,朕已委知。相去雖遠,事同言面,何必數 遣使來相體悉。自今以後,不須年別入貢,朕亦不遣使往,王宜知之。」使者舞蹈 而去。開皇十八年,昌使其長史王辯那來獻方物,屬興遼東之役,遣使奉表,請為 軍導。帝下詔曰:「往歲為高麗不供職貢,無人臣禮,故命將討之。高元君臣恐懼, 畏服歸罪,朕已赦之,不可致伐。」厚其使而遣之。高麗頗知其事,以兵侵掠其境。
chāng sǐ, zi yú xuān lì, sǐ, zi yú zhāng lì. dà yè sān nián, zhāng qiǎn shǐ zhě yàn wén jìn cháo gòng. qí nián, yòu qiǎn shǐ zhě wáng xiào lín rù xiàn, qǐng tǎo gāo lì. yáng dì xǔ zhī, lìng chān gāo lì dòng jìng. rán zhāng nèi yǔ gāo lì tōng hé, xié zhà yǐ kuī zhōng guó. qī nián, dì qīn zhēng gāo lì, zhāng shǐ qí chén guó zhì móu lái qǐng jūn qī. dì dà yuè, hòu jiā shǎng xī, qiǎn shàng shū qǐ bù láng xí lǜ yì bǎi jì, yǔ xiāng zhī. míng nián, liù jūn dù liáo, zhāng yì yán bīng yú jìng, shēng yán zhù jūn, shí chí liǎng duān. xún yǔ xīn luó yǒu xì, měi xiāng zhàn zhēng. shí nián, fù qiǎn shǐ cháo gòng. hòu tiān xià luàn, shǐ mìng suì jué.
昌死,子余宣立,死,子余璋立。大業三年,璋遣使者燕文進朝貢。其年,又 遣使者王孝鄰入獻,請討高麗。煬帝許之,令覘高麗動靜。然璋內與高麗通和,挾 詐以窺中國。七年,帝親征高麗,璋使其臣國智牟來請軍期。帝大悅,厚加賞錫, 遣尚書起部郎席律詣百濟,與相知。明年,六軍渡遼,璋亦嚴兵於境,聲言助軍, 實持兩端。尋與新羅有隙,每相戰爭。十年,復遣使朝貢。後天下亂,使命遂絕。
qí nán hǎi xíng sān yuè, yǒu móu luó guó, nán běi qiān yú lǐ, dōng xī shù bǎi lǐ, tǔ duō zhāng lù, fù yōng yú bǎi jì. bǎi jì zì xī xíng sān rì, zhì mò guó yún.
其南海行三月,有牟羅國,南北千餘里,東西數百里,土多麞鹿,附庸於百濟。 百濟自西行三日,至貊國雲。
xīn luó
○新羅
xīn luó guó, zài gāo lì dōng nán, jū hàn shí lè làng zhī dì, huò chēng sī luó. wèi jiāng guàn qiū jiǎn tǎo gāo lì, pò zhī, bēn wò jǔ. qí hòu fù guī gù guó, liú zhě suì wèi xīn luó yān. gù qí rén zá yǒu huá xià gāo lì bǎi jì zhī shǔ, jiān yǒu wò jǔ bù nài hán huì zhī dì. qí wáng běn bǎi jì rén, zì hǎi táo rù xīn luó, suì wáng qí guó. chuán zuò zhì jīn zhēn píng, kāi huáng shí sì nián, qiǎn shǐ gòng fāng wù. gāo zǔ bài zhēn píng wèi shàng kāi fǔ lè làng jùn gōng xīn luó wáng. qí xiān fù yōng yú bǎi jì, hòu yīn bǎi jì zhēng gāo lì, gāo lì rén bù kān róng yì, xiāng shuài guī zhī, suì zhì qiáng shèng, yīn xí bǎi jì, fù yōng yú jiā luó guó.
新羅國,在高麗東南,居漢時樂浪之地,或稱斯羅。魏將毌丘儉討高麗,破之, 奔沃沮。其後復歸故國,留者遂為新羅焉。故其人雜有華夏、高麗、百濟之屬,兼 有沃沮、不耐、韓獩之地。其王本百濟人,自海逃入新羅,遂王其國。傳祚至金真 平,開皇十四年,遣使貢方物。高祖拜真平為上開府、樂浪郡公、新羅王。其先附 庸於百濟,後因百濟征高麗,高麗人不堪戎役,相率歸之,遂致強盛,因襲百濟, 附庸於迦羅國。
qí guān yǒu shí qī děng: qí yī yuē yī fá gàn, guì rú xiāng guó cì yī chǐ gàn, cì yíng gàn, cì pò mí gàn, cì dà ā chǐ gàn, cì ā chǐ gàn, cì yǐ jí gàn, cì shā duō gàn, cì jí fú gàn, cì dà nài mó gàn, cì nài mó, cì dà shě, cì xiǎo shè, cì jí tǔ, cì dà wū, cì xiǎo wū, cì zào wèi. wài yǒu jùn xiàn. qí wén zì jiǎ bīng tóng yú zhōng guó. xuǎn rén zhuàng jiàn zhě xī rù jūn, fēng shù luó jù yǒu tún guǎn bù wǔ. fēng sú xíng zhèng yī fú, lüè yǔ gāo lì bǎi jì tóng. měi zhēng yuè dàn xiāng hè, wáng shè yàn huì, bān lài qún guān. qí rì bài rì yuè shén. zhì bā yuè shí wǔ rì, shè lè, lìng guān rén shè, shǎng yǐ mǎ bù. qí yǒu dà shì, zé jù qún guān xiáng yì ér dìng zhī. fú sè shàng sù. fù rén biàn fā rào tóu, yǐ zá cǎi jí zhū wèi shì. hūn jià zhī lǐ, wéi jiǔ shí ér yǐ, qīng zhòng suí pín fù. xīn hūn zhī xī, nǚ xiān bài jiù gū, cì jí bài fū. sǐ yǒu guān liǎn, zàng qǐ fén líng. wáng jí fù mǔ qī zǐ sàng, chí fú yī nián. tián shén liáng wò, shuǐ lù jiān zhǒng. qí wǔ gǔ guǒ cài niǎo shòu wù chǎn, lüè yǔ huá tóng. dà yè yǐ lái, suì qiǎn cháo gòng. xīn luó dì duō shān xiǎn, suī yǔ bǎi jì gòu xì, bǎi jì yì bù néng tú zhī.
其官有十七等:其一曰伊罰干,貴如相國;次伊尺干,次迎干,次破彌干,次 大阿尺干,次阿尺干,次乙吉干,次沙咄干,次及伏干,次大奈摩干,次奈摩,次 大舍,次小舍,次吉土,次大烏,次小烏,次造位。外有郡縣。其文字、甲兵同於 中國。選人壯健者悉入軍,烽、戍、邏俱有屯管部伍。風俗、刑政、衣服,略與高 麗、百濟同。每正月旦相賀,王設宴會,班賚群官。其日拜日月神。至八月十五日, 設樂,令官人射,賞以馬布。其有大事,則聚群官詳議而定之。服色尚素。婦人辮 發繞頭,以雜彩及珠為飾。婚嫁之禮,唯酒食而已,輕重隨貧富。新婚之夕,女先 拜舅姑,次即拜夫。死有棺斂,葬起墳陵。王及父母妻子喪,持服一年。田甚良沃, 水陸兼種。其五穀、果菜、鳥獸物產,略與華同。大業以來,歲遣朝貢。新羅地多 山險,雖與百濟構隙,百濟亦不能圖之。
mò hé
○靺鞨
mò hé, zài gāo lì zhī běi, yì luò jù yǒu qiú zhǎng, bù xiāng zǒng yī. fán yǒu qī zhǒng: qí yī hào sù mò bù, yǔ gāo lì xiāng jiē, shèng bīng shù qiān, duō xiāo wǔ, měi kòu gāo lì zhōng. qí èr yuē bó duō bù, zài sù mò zhī běi, shèng bīng qī qiān. qí sān yuē ān chē gǔ bù, zài bó duō dōng běi. qí sì yuē fú niè bù, zài bó duō dōng. qí wǔ yuē hào shì bù, zài fú niè dōng. qí liù yuē hēi shuǐ bù, zài ān chē gǔ xī běi. qí qī yuē bái shān bù, zài sù mò dōng nán. shèng bīng bìng bù guò sān qiān, ér hēi shuǐ bù yóu wèi jìn jiàn. zì fú niè yǐ dōng, shǐ jiē shí zú, jí gǔ zhī sù shèn shì yě. suǒ jū duō yī shān shuǐ, qú shuài yuē dà mò fú mán duō, dōng yí zhōng wèi qiáng guó. yǒu tú tài shān zhě, sú shén jìng wèi, shàng yǒu xióng pí bào láng, jiē bù hài rén, rén yì bù gǎn shā. dì bēi shī, zhú tǔ rú dī, záo xué yǐ jū, kāi kǒu xiàng shàng, yǐ tī chū rù. xiāng yǔ ǒu gēng, tǔ duō sù mài jì. shuǐ qì xián, shēng yán yú mù pí zhī shàng. qí chù duō zhū. jué mǐ wèi jiǔ, yǐn zhī yì zuì. fù rén fú bù, nán zǐ yī zhū gǒu pí. sú yǐ nì xǐ shǒu miàn, yú zhū yí zuì wèi bù jié. qí sú yín ér dù, qí qī wài yín, rén yǒu gào qí fū zhě, fū zhé shā qī, shā ér hòu huǐ, bì shā gào zhě, yóu shì jiān yín zhī shì zhōng bù fā yáng. rén jiē shè liè wèi yè, jiǎo gōng zhǎng sān chǐ, jiàn zhǎng chǐ yǒu èr cùn. cháng yǐ qī bā yuè zào dú yào, fù shǐ yǐ shè qín shòu, zhōng zhě lì sǐ.
靺鞨,在高麗之北,邑落俱有酋長,不相總一。凡有七種:其一號粟末部,與 高麗相接,勝兵數千,多驍武,每寇高麗中。其二曰伯咄部,在粟末之北,勝兵七 千。其三曰安車骨部,在伯咄東北。其四曰拂涅部,在伯咄東。其五曰號室部,在 拂涅東。其六曰黑水部,在安車骨西北。其七曰白山部,在粟末東南。勝兵並不過 三千,而黑水部尤為勁健。自拂涅以東,矢皆石鏃,即古之肅慎氏也。所居多依山 水,渠帥曰大莫弗瞞咄,東夷中為強國。有徒太山者,俗甚敬畏,上有熊羆豹狼, 皆不害人,人亦不敢殺。地卑濕,築土如堤,鑿穴以居,開口向上,以梯出入。相 與偶耕,土多粟麥穄。水氣咸,生鹽於木皮之上。其畜多豬。嚼米為酒,飲之亦醉。 婦人服布,男子衣豬狗皮。俗以溺洗手面,於諸夷最為不潔。其俗淫而妒,其妻外 淫,人有告其夫者,夫輒殺妻,殺而後悔,必殺告者,由是姦淫之事終不發揚。人 皆射獵為業,角弓長三尺,箭長尺有二寸。常以七八月造毒藥,傅矢以射禽獸,中 者立死。
kāi huáng chū, xiāng shuài qiǎn shǐ gòng xiàn. gāo zǔ zhào qí shǐ yuē: zhèn wén bǐ tǔ rén shù duō néng yǒng jié, jīn lái xiāng jiàn, shí fù zhèn huái. zhèn shì ěr děng rú zi, ěr děng yí jìng zhèn rú fù. duì yuē: chén děng pì chù yī fāng, dào lù yōu yuǎn, wén nèi guó yǒu shèng rén, gù lái cháo bài. jì méng láo cì, qīn fèng shèng yán, xià qíng bù shèng huān xǐ, yuàn dé zhǎng wèi nú pú yě. qí guó xī běi yǔ qì dān xiāng jiē, měi xiāng jié lüè. hòu yīn qí shǐ lái, gāo zǔ jiè zhī yuē: wǒ lián niàn qì dān yǔ ěr wú yì, yí gè shǒu tǔ jìng, qǐ bù ān lè? hé wèi zhé xiāng gōng jī, shén guāi wǒ yì! shǐ zhě xiè zuì. gāo zǔ yīn hòu láo zhī, lìng yàn yǐn yú qián. shǐ zhě yǔ qí tú jiē qǐ wǔ, qí qū zhé duō zhàn dòu zhī róng. shàng gù wèi shì chén yuē: tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù, cháng zuò yòng bīng yì, hé qí shén yě! rán qí guó yǔ suí xuán gé, wéi sù mò bái shān wèi jìn.
開皇初,相率遣使貢獻。高祖詔其使曰:「朕聞彼土人庶多能勇捷,今來相見, 實副朕懷。朕視爾等如子,爾等宜敬朕如父。」對曰:「臣等僻處一方,道路悠遠, 聞內國有聖人,故來朝拜。既蒙勞賜,親奉聖顏,下情不勝歡喜,願得長為奴僕也。」 其國西北與契丹相接,每相劫掠。後因其使來,高祖誡之曰:「我憐念契丹與爾無 異,宜各守土境,豈不安樂?何為輒相攻擊,甚乖我意!」使者謝罪。高祖因厚勞 之,令宴飲於前。使者與其徒皆起舞,其曲折多戰鬥之容。上顧謂侍臣曰:「天地 間乃有此物,常作用兵意,何其甚也!」然其國與隋懸隔,唯粟末、白山為近。
yáng dì chū yǔ gāo lì zhàn, pín bài qí zhòng, qú shuài dù dì jī lǜ qí bù lái jiàng. bài wèi yòu guāng lù dài fū, jū zhī liǔ chéng, yǔ biān rén lái wǎng. yuè zhōng guó fēng sú, qǐng bèi guān dài, dì jiā zhī, cì yǐ jǐn qǐ ér bāo chǒng zhī. jí liáo dōng zhī yì, dù dì jī lǜ qí tú yǐ cóng, měi yǒu zhàn gōng, shǎng cì yōu hòu. shí sān nián, cóng dì xìng jiāng dū, xún fàng guī liǔ chéng. zài tú yù lǐ mì zhī luàn, mì qiǎn bīng yāo zhī, qián hòu shí yú zhàn, jǐn ér dé miǎn. zhì gāo yáng, fù méi yú wáng xū bá. wèi jǐ, dùn guī luó yì.
煬帝初與高麗戰,頻敗其眾,渠帥度地稽率其部來降。拜為右光祿大夫,居之 柳城,與邊人來往。悅中國風俗,請被冠帶,帝嘉之,賜以錦綺而褒寵之。及遼東 之役,度地稽率其徒以從,每有戰功,賞賜優厚。十三年,從帝幸江都,尋放歸柳 城。在途遇李密之亂,密遣兵邀之,前後十餘戰,僅而得免。至高陽,復沒於王須 拔。未幾,遁歸羅藝。
liú qiú guó
○流求國
liú qiú guó, jū hǎi dǎo zhī zhōng, dāng jiàn ān jùn dōng, shuǐ xíng wǔ rì ér zhì. tǔ duō shān dòng. qí wáng xìng huān sī shì, míng kě lá dōu, bù zhī qí yóu lái yǒu guó dài shù yě. bǐ tǔ rén hū zhī wèi kě lǎo yáng, qī yuē duō bá tú. suǒ jū yuē bō luó tán dòng, qiàn shān sān chóng, huán yǐ liú shuǐ, shù jí wèi fān. wáng suǒ jū shě, qí dà yī shí liù jiān, diāo kè qín shòu. duō dòu lòu shù, shì jú ér yè mì, tiáo xiān rú fā rán xià chuí. guó yǒu sì wǔ shuài, tǒng zhū dòng, dòng yǒu xiǎo wáng. wǎng wǎng yǒu cūn, cūn yǒu niǎo le shuài, bìng yǐ shàn zhàn zhě wèi zhī, zì xiāng shù lì, lǐ yī cūn zhī shì. nán nǚ jiē yǐ bái sī níng shéng chán fā, cóng xiàng hòu bān rào zhì é. qí nán zǐ yòng niǎo yǔ wèi guān, zhuāng yǐ zhū bèi, shì yǐ chì máo, xíng zhì bù tóng. fù rén yǐ luó wén bái bù wèi mào, qí xíng zhèng fāng. zhī dòu lòu pí bìng zá sè sī níng jí zá máo yǐ wèi yī, zhì cái bù yī. zhuì máo chuí luó wèi shì, zá sè xiàng jiān, xià chuí xiǎo bèi, qí shēng rú pèi, zhuì dāng shī chuàn, xuán zhū yú jǐng. zhī téng wèi lì, shì yǐ máo yǔ. yǒu dāo shuò gōng jiàn jiàn pī zhī shǔ. qí chù shǎo tiě, rèn jiē báo xiǎo, duō yǐ gǔ jiǎo fǔ zhù zhī. biān sī níng wèi jiǎ, huò yòng xióng bào pí. wáng chéng mù shòu, lìng zuǒ yòu yú zhī ér xíng, dǎo cóng bù guò shù shí rén. xiǎo wáng chéng jī, lòu wèi shòu xíng. guó rén hǎo xiāng gōng jī, rén jiē xiāo jiàn shàn zǒu, nán sǐ ér nài chuàng. zhū dòng gè wèi bù duì, bù xiāng jiù zhù. liǎng zhèn xiāng dāng, yǒng zhě sān wǔ rén chū qián tiào zào, jiāo yán xiāng mà, yīn xiāng jī shè. rú qí bù shèng, yī jūn jiē zǒu, qiǎn rén zhì xiè, jí gòng hé jiě. shōu qǔ dòu sǐ zhě, gòng jù ér shí zhī, réng yǐ dú lóu jiāng xiàng wáng suǒ. wáng zé cì zhī yǐ guān, shǐ wèi duì shuài. wú fù liǎn, yǒu shì zé jūn shuì. yòng xíng yì wú cháng zhǔn, jiē lín shì kē jué. fàn zuì jiē duàn yú niǎo le shuài bù fú, zé shàng qǐng yú wáng, wáng lìng chén xià gòng yì dìng zhī. yù wú jiā suǒ, wéi yòng shéng fù. jué sǐ xíng yǐ tiě zhuī, dà rú zhù, zhǎng chǐ yú, zuān dǐng ér shā zhī. qīng zuì yòng zhàng. sú wú wén zì, wàng yuè kuī yíng yǐ jì shí jié, hòu cǎo yào kū yǐ wèi nián suì.
流求國,居海島之中,當建安郡東,水行五日而至。土多山洞。其王姓歡斯氏, 名渴剌兜,不知其由來有國代數也。彼土人呼之為可老羊,妻曰多拔荼。所居曰波 羅檀洞,塹柵三重,環以流水,樹棘為籓。王所居舍,其大一十六間,雕刻禽獸。 多斗鏤樹,似橘而葉密,條纖如發然下垂。國有四五帥,統諸洞,洞有小王。往往 有村,村有鳥了帥,並以善戰者為之,自相樹立,理一村之事。男女皆以白糹寧繩 纏發,從項後般繞至額。其男子用鳥羽為冠,裝以珠貝,飾以赤毛,形制不同。婦 人以羅紋白布為帽,其形正方。織斗鏤皮並雜色糹寧及雜毛以為衣,制裁不一。綴 毛垂螺為飾,雜色相間,下垂小貝,其聲如佩,綴璫施釧,懸珠於頸。織藤為笠, 飾以毛羽。有刀、槊、弓、箭、劍、鈹之屬。其處少鐵,刃皆薄小,多以骨角輔助 之。編糹寧為甲,或用熊豹皮。王乘木獸,令左右輿之而行,導從不過數十人。小 王乘機,鏤為獸形。國人好相攻擊,人皆驍健善走,難死而耐創。諸洞各為部隊, 不相救助。兩陣相當,勇者三五人出前跳噪,交言相罵,因相擊射。如其不勝,一 軍皆走,遣人致謝,即共和解。收取斗死者,共聚而食之,仍以髑髏將向王所。王 則賜之以冠,使為隊帥。無賦斂,有事則均稅。用刑亦無常准,皆臨事科決。犯罪 皆斷於鳥了帥;不伏,則上請於王,王令臣下共議定之。獄無枷鎖,唯用繩縛。決 死刑以鐵錐,大如箸,長尺余,鑽頂而殺之。輕罪用杖。俗無文字,望月虧盈以紀 時節,候草藥枯以為年歲。
rén shēn mù zhǎng bí, pō lèi yú hú, yì yǒu xiǎo huì. wú jūn chén shàng xià zhī jié bài fú zhī lǐ. fù zǐ tóng chuáng ér qǐn. nán zǐ bá qù zī bìn, shēn shàng yǒu máo zhī chù jiē yì chú qù. fù rén yǐ mò qíng shǒu, wèi chóng shé zhī wén. jià qǔ yǐ jiǔ yáo zhū bèi wèi pīng, huò nán nǚ xiāng yuè, biàn xiāng pǐ ǒu. fù rén chǎn rǔ, bì shí zi yī, chǎn hòu yǐ huǒ zì zhì, lìng hàn chū, wǔ rì biàn píng fù. yǐ mù cáo zhōng bào hǎi shuǐ wèi yán, mù zhī wèi cù, niàng mǐ mài wèi jiǔ, qí wèi shén báo. shí jiē yòng shǒu. ǒu dé yì wèi, xiān jìn zūn zhě. fán yǒu yàn huì, zhí jiǔ zhě bì dài hū míng ér hòu yǐn. shàng wáng jiǔ zhě, yì hū wáng míng. xián bēi gòng yǐn, pō tóng tū jué. gē hū tà tí, yī rén chàng, cóng jiē hé, yīn pō āi yuàn. fú nǚ zǐ shàng bó, yáo shǒu ér wǔ. qí sǐ zhě qì jiāng jué, jǔ zhì tíng, qīn bīn kū qì xiāng diào. yù qí shī, yǐ bù bó chán zhī, guǒ yǐ wěi cǎo, qīn tǔ ér bìn, shàng bù qǐ fén. zi wèi fù zhě, shù yuè bù shí ròu. nán jìng fēng sú shǎo yì, rén yǒu sǐ zhě, yì lǐ gòng shí zhī.
人深目長鼻,頗類於胡,亦有小慧。無君臣上下之節、拜伏之禮。父子同床而 寢。男子拔去髭鬢,身上有毛之處皆亦除去。婦人以墨黥手,為蟲蛇之文。嫁娶以 酒肴珠貝為娉,或男女相悅,便相匹偶。婦人產乳,必食子衣,產後以火自炙,令 汗出,五日便平復。以木槽中暴海水為鹽,木汁為酢,釀米麥為酒,其味甚薄。食 皆用手。偶得異味,先進尊者。凡有宴會,執酒者必待呼名而後飲。上王酒者,亦 呼王名。銜杯共飲,頗同突厥。歌呼蹋蹄,一人唱,從皆和,音頗哀怨。扶女子上 膊,搖手而舞。其死者氣將絕,舉至庭,親賓哭泣相吊。浴其屍,以布帛纏之,裹 以葦草,親土而殯,上不起墳。子為父者,數月不食肉。南境風俗少異,人有死者, 邑里共食之。
yǒu xióng pí chái láng, yóu duō zhū jī, wú niú yáng lǘ mǎ. jué tián liáng wò, xiān yǐ huǒ shāo ér yǐn shuǐ guàn zhī. chí yī chā, yǐ shí wèi rèn, zhǎng chǐ yú, kuò shù cùn, ér kěn zhī. tǔ yí dào liáng yún shǔ má dòu chì dòu hú dòu hēi dòu děng, mù yǒu fēng guā zhāng sōng pián nán shān zǐ zhú téng guǒ yào, tóng yú jiāng biǎo, fēng tǔ qì hòu yǔ lǐng nán xiāng lèi.
有熊羆豺狼,尤多豬雞,無牛羊驢馬。厥田良沃,先以火燒而引水灌之。持一 插,以石為刃,長尺余,闊數寸,而墾之。土宜稻、梁、沄、黍、麻、豆、赤豆、 胡豆、黑豆等,木有楓、栝、樟、松、楩、楠、杉、梓、竹、藤、果、藥,同於江 表,風土氣候與嶺南相類。
sú shì shān hǎi zhī shén, jì yǐ jiǔ yáo, dòu zhàn shā rén, biàn jiāng suǒ shā rén jì qí shén. huò yī mào shù qǐ xiǎo wū, huò xuán dú lóu yú shù shàng, yǐ jiàn shè zhī, huò lèi shí xì fān yǐ wèi shén zhǔ. wáng zhī suǒ jū, bì xià duō jù dú lóu yǐ wèi jiā. rén jiān mén hù shàng bì ān shòu tóu gǔ jiǎo.
俗事山海之神,祭以酒肴,鬥戰殺人,便將所殺人祭其神。或依茂樹起小屋, 或懸髑髏於樹上,以箭射之,或累石系幡以為神主。王之所居,壁下多聚髑髏以為 佳。人間門戶上必安獸頭骨角。
dà yè yuán nián, hǎi shī hé mán děng, měi chūn qiū èr shí, tiān qīng fēng jìng, dōng wàng yī xī, shì yǒu yān wù zhī qì, yì bù zhī jǐ qiān lǐ. sān nián, yáng dì lìng yǔ qí wèi zhū kuān rù hǎi qiú fǎng yì sú, hé mán yán zhī, suì yǔ mán jù wǎng, yīn dào liú qiú guó. yán bù xiāng tōng, lüè yī rén ér fǎn. míng nián, dì fù lìng kuān wèi fǔ zhī, liú qiú bù cóng, kuān qǔ qí bù jiǎ ér hái. shí wō guó shǐ lái cháo, jiàn zhī yuē: cǐ yí xié jiǔ guó rén suǒ yòng yě. dì qiǎn wǔ bì láng jiāng chén léng cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu lǜ bīng zì yì ān fú hǎi jī zhī. zhì gāo huá yǔ, yòu dōng xíng èr rì zhì xì bì yǔ, yòu yī rì biàn zhì liú qiú. chū, léng jiāng nán fāng zhū guó rén cóng jūn, yǒu kūn lún rén pō jiě qí yǔ, qiǎn rén wèi yù zhī, liú qiú bù cóng, jù nì guān jūn. léng jī zǒu zhī, jìn zhì qí dōu, pín zhàn jiē bài, fén qí gōng shì, lǔ qí nán nǚ shù qiān rén, zài jūn shí ér hái. zì ěr suì jué.
大業元年,海師何蠻等,每春秋二時,天清風靜,東望依希,似有煙霧之氣, 亦不知幾千里。三年,煬帝令羽騎尉硃寬入海求訪異俗,何蠻言之,遂與蠻俱往, 因到流求國。言不相通,掠一人而返。明年,帝復令寬慰撫之,流求不從,寬取其 布甲而還。時倭國使來朝,見之曰:「此夷邪久國人所用也。」帝遣武賁郎將陳棱、 朝請大夫張鎮州率兵自義安浮海擊之。至高華嶼,又東行二日至郤鼊嶼,又一日便 至流求。初,棱將南方諸國人從軍,有崑崙人頗解其語,遣人慰諭之,流求不從, 拒逆官軍。棱擊走之,進至其都,頻戰皆敗,焚其宮室,虜其男女數千人,載軍實 而還。自爾遂絕。
wō guó
○倭國
wō guó, zài bǎi jì xīn luó dōng nán, shuǐ lù sān qiān lǐ, yú dà hǎi zhī zhōng yī shān dǎo ér jū. wèi shí yì tōng zhōng guó. sān shí yú guó, jiē zì chēng wáng. yí rén bù zhī lǐ shù, dàn jì yǐ rì. qí guó jìng dōng xī wǔ yuè xíng, nán běi sān yuè xíng, gè zhì yú hǎi. qí dì shì dōng gāo xī xià. dōu yú xié mí duī, zé wèi zhì suǒ wèi xié mǎ tái zhě yě. gǔ yún qù lè làng jùn jìng jí dài fāng jùn bìng yī wàn èr qiān lǐ, zài huì jī zhī dōng, yǔ dān ěr xiāng jìn. hàn guāng wǔ shí, qiǎn shǐ rù cháo, zì chēng dài fū. ān dì shí, yòu qiǎn shǐ cháo gòng, wèi zhī wō nú guó. huán líng zhī jiān, qí guó dà luàn, dì xiāng gōng fá, lì nián wú zhǔ. yǒu nǚ zǐ míng bēi mí hū, néng yǐ guǐ dào huò zhòng, yú shì guó rén gòng lì wèi wáng. yǒu nán dì, zuǒ bēi mí lǐ guó. qí wáng yǒu shì bì qiān rén, hǎn yǒu jiàn qí miàn zhě, wéi yǒu nán zǐ èr rén gěi wáng yǐn shí, tōng chuán yán yǔ. qí wáng yǒu gōng shì lóu guān, chéng shān jiē chí bīng shǒu wèi, wèi fǎ shén yán. zì wèi zhì yú qí liáng, dài yǔ zhōng guó xiāng tōng.
倭國,在百濟、新羅東南,水陸三千里,於大海之中依山島而居。魏時譯通中 國。三十餘國,皆自稱王。夷人不知里數,但計以日。其國境東西五月行,南北三 月行,各至於海。其地勢東高西下。都於邪靡堆,則《魏志》所謂邪馬台者也。古 雲去樂浪郡境及帶方郡並一萬二千里,在會稽之東,與儋耳相近。漢光武時,遣使 入朝,自稱大夫。安帝時,又遣使朝貢,謂之倭奴國。桓、靈之間,其國大亂,遞 相攻伐,歷年無主。有女子名卑彌呼,能以鬼道惑眾,於是國人共立為王。有男弟, 佐卑彌理國。其王有侍婢千人,罕有見其面者,唯有男子二人給王飲食,通傳言語。 其王有宮室樓觀,城柵皆持兵守衛,為法甚嚴。自魏至於齊、梁,代與中國相通。
kāi huáng èr shí nián, wō wáng xìng ā měi, zì duō lì sī běi gū, hào ā bèi jī mí, qiǎn shǐ yì què. shàng lìng suǒ sī fǎng qí fēng sú. shǐ zhě yán wō wáng yǐ tiān wèi xiōng, yǐ rì wèi dì, tiān wèi míng shí chū tīng zhèng, jiā fū zuò, rì chū biàn tíng lǐ wù, yún wěi wǒ dì. gāo zǔ yuē: cǐ tài wú yì lǐ. yú shì xùn lìng gǎi zhī. wáng qī hào jī mí, hòu gōng yǒu nǚ liù qī bǎi rén. míng tài zǐ wèi lì gē mí duō fú lì. wú chéng guō. nèi guān yǒu shí èr děng: yī yuē dà dé, cì xiǎo dé, cì dà rén, cì xiǎo rén, cì dà yì, cì xiǎo yì, cì dà lǐ, cì xiǎo lǐ, cì dà zhì, cì xiǎo zhì, cì dà xìn, cì xiǎo xìn, yuán wú dìng shù. yǒu jūn ní yī bǎi èr shí rén, yóu zhōng guó mù zǎi. bā shí hù zhì yī yī ní yì, rú jīn lǐ zhǎng yě. shí yī ní yì shǔ yī jūn ní. qí fú shì, nán zǐ yī qún rú, qí xiù wēi xiǎo, lǚ rú jù xíng, qī qí shàng, xì zhī yú jiǎo. rén shù duō xiǎn zú. bù de yòng jīn yín wèi shì. gù shí yī héng fú, jié shù xiāng lián ér wú fèng. tóu yì wú guān, dàn chuí fà yú liǎng ěr shàng. zhì suí, qí wáng shǐ zhì guān, yǐ jǐn cǎi wèi zhī, yǐ jīn yín lòu huā wèi shì. fù rén shù fā yú hòu, yì yī qún rú, shang jiē yǒu zhuàn. dān zhú wèi shū, biān cǎo wèi jiàn, zá pí wèi biǎo, yuán yǐ wén pí. yǒu gōng shǐ dāo shuò nǔ fǔ, qī pí wèi jiǎ, gǔ wèi shǐ dí. suī yǒu bīng, wú zhēng zhàn. qí wáng cháo huì, bì chén shè yí zhàng, zòu qí guó lè. hù kě shí wàn.
開皇二十年,倭王姓阿每,字多利思北孤,號阿輩雞彌,遣使詣闕。上令所司 訪其風俗。使者言倭王以天為兄,以日為弟,天未明時出聽政,跏趺坐,日出便停 理務,雲委我弟。高祖曰:「此太無義理。」於是訓令改之。王妻號雞彌,後宮有 女六七百人。名太子為利歌彌多弗利。無城郭。內官有十二等:一曰大德,次小德, 次大仁,次小仁,次大義,次小義,次大禮,次小禮,次大智,次小智,次大信, 次小信,員無定數。有軍尼一百二十人,猶中國牧宰。八十戶置一伊尼翼,如今里 長也。十伊尼翼屬一軍尼。其服飾,男子衣裙襦,其袖微小,履如屨形,漆其上, 系之於腳。人庶多跣足。不得用金銀為飾。故時衣橫幅,結束相連而無縫。頭亦無 冠,但垂髮於兩耳上。至隋,其王始制冠,以錦彩為之,以金銀鏤花為飾。婦人束 發於後,亦衣裙襦,裳皆有襈。躭竹為梳,編草為薦,雜皮為表,緣以文皮。有弓、 矢、刀、槊、弩、、斧,漆皮為甲,骨為矢鏑。雖有兵,無征戰。其王朝會,必陳 設儀仗,奏其國樂。戶可十萬。
qí sú shā rén qiáng dào jí jiān jiē sǐ, dào zhě jì zāng chóu wù, wú cái zhě méi shēn wèi nú. zì yú qīng zhòng, huò liú huò zhàng. měi xùn jiū yù sòng, bù chéng yǐn zhě, yǐ mù yā xī, huò zhāng qiáng gōng, yǐ xián jù qí xiàng. huò zhì xiǎo shí yú fèi tāng zhōng, lìng suǒ jìng zhě tàn zhī, yún lǐ qū zhě jí shǒu làn. huò zhì shé wèng zhōng, lìng qǔ zhī, yún qū zhě jí shì shǒu yǐ. rén pō tián jìng, hǎn zhēng sòng, shǎo dào zéi. lè yǒu wǔ xián qín dí. nán nǚ duō qíng bì diǎn miàn wén shēn, méi shuǐ bǔ yú. wú wén zì, wéi kè mù jié shéng. jìng fó fǎ, yú bǎi jì qiú dé fú jīng, shǐ yǒu wén zì. zhī bǔ shì, yóu xìn wū xí. měi zhì zhēng yuè yī rì, bì shè xì yǐn jiǔ, qí yú jié lüè yǔ huá tóng. hǎo qí bó wò shuò chū pú zhī xì. qì hòu wēn nuǎn, cǎo mù dōng qīng, tǔ dì gāo yú, shuǐ duō lù shǎo. yǐ xiǎo huán guà lù cí xiàng, lìng rù shuǐ bǔ yú, rì dé bǎi yú tóu. sú wú pán zǔ, jiè yǐ jiě yè, shí yòng shǒu bǔ zhī. xìng zhì zhí, yǒu yǎ fēng. nǚ duō nán shǎo, hūn jià bù qǔ tóng xìng, nán nǚ xiāng yuè zhě jí wèi hūn. fù rù fū jiā, bì xiān kuà quǎn, nǎi yǔ fū xiāng jiàn. fù rén bù yín dù. sǐ zhě liǎn yǐ guān guō, qīn bīn jiù shī gē wǔ, qī zǐ xiōng dì yǐ bái bù zhì fú. guì rén sān nián bìn yú wài, shù rén bo rì ér yì. jí zàng, zhì shī chuán shàng, lù dì qiān zhī, huò yǐ xiǎo yú. yǒu ā sū shān, qí shí wú gù huǒ qǐ jiē tiān zhě, sú yǐ wèi yì, yīn xíng dǎo jì. yǒu rú yì bǎo zhū, qí sè qīng, dà rú jī luǎn, yè zé yǒu guāng, yún yú yǎn jīng yě. xīn luó bǎi jì jiē yǐ wō wèi dà guó, duō zhēn wù, bìng jìng yǎng zhī, héng tōng shǐ wǎng lái.
其俗殺人強盜及奸皆死,盜者計贓酬物,無財者沒身為奴。自余輕重,或流或 杖。每訊究獄訟,不承引者,以木壓膝,或張強弓,以弦鋸其項。或置小石於沸湯 中,令所競者探之,雲理曲者即手爛。或置蛇甕中,令取之,雲曲者即螫手矣。人 頗恬靜,罕爭訟,少盜賊。樂有五弦、琴、笛。男女多黥臂點面文身,沒水捕魚。 無文字,唯刻木結繩。敬佛法,於百濟求得佛經,始有文字。知卜筮,尤信巫覡。 每至正月一日,必射戲飲酒,其餘節略與華同。好棋博、握槊、樗蒲之戲。氣候溫 暖,草木冬青,土地膏腴,水多陸少。以小環掛鷺鶿項,令入水捕魚,日得百餘頭。 俗無盤俎,藉以解葉,食用手哺之。性質直,有雅風。女多男少,婚嫁不取同姓, 男女相悅者即為婚。婦入夫家,必先跨犬,乃與夫相見。婦人不淫妒。死者斂以棺 郭,親賓就屍歌舞,妻子兄弟以白布制服。貴人三年殯於外,庶人卜日而瘞。及葬, 置屍船上,陸地牽之,或以小輿。有阿蘇山,其石無故火起接天者,俗以為異,因 行禱祭。有如意寶珠,其色青,大如雞卵,夜則有光,雲魚眼精也。新羅、百濟皆 以倭為大國,多珍物,並敬仰之,恆通使往來。
dà yè sān nián, qí wáng duō lì sī běi gū qiǎn shǐ cháo gòng. shǐ zhě yuē: wén hǎi xī pú sà tiān zǐ zhòng xìng fó fǎ, gù qiǎn cháo bài, jiān shā mén shù shí rén lái xué fó fǎ. qí guó shū yuē rì chū chù tiān zǐ zhì shū rì méi chù tiān zǐ wú yàng yún yún. dì lǎn zhī bù yuè, wèi hóng lú qīng yuē: mán yí shū yǒu wú lǐ zhě, wù fù yǐ wén. míng nián, shàng qiǎn wén lín láng péi qīng shǐ yú wō guó. dù bǎi jì, xíng zhì zhú dǎo, nán wàng luó guó, jīng dōu sī má guó, nǎi zài dà hǎi zhōng. yòu dōng zhì yī zhī guó, yòu zhì zhú sī guó, yòu dōng zhì qín wáng guó, qí rén tóng yú huá xià, yǐ wèi yí zhōu, yí bù néng míng yě. yòu jīng shí yú guó, dá yú hǎi àn. zì zhú sī guó yǐ dōng, jiē fù yōng yú wō. wō wáng qiǎn xiǎo dé ā bèi tái, cóng shù bǎi rén, shè yí zhàng, míng gǔ jiǎo lái yíng. hòu shí rì, yòu qiǎn dà lǐ, gē duō pí, cóng èr bǎi yú qí jiāo láo. jì zhì bǐ dōu, qí wáng yǔ qīng xiāng jiàn, dà yuè, yuē: wǒ wén hǎi xī yǒu dà suí, lǐ yì zhī guó, gù qiǎn cháo gòng. wǒ yí rén pì zài hǎi yú, bù wén lǐ yì, shì yǐ jī liú jìng nèi, bù jí xiāng jiàn. jīn gù qīng dào shì guǎn, yǐ dài dà shǐ, jì wén dà guó wéi xīn zhī huà. qīng dá yuē: huáng dì dé bìng èr yí, zé liú sì hǎi, yǐ wáng mù huà, gù qiǎn xíng rén lái cǐ xuān yù. jì ér yǐn qīng jiù guǎn. qí hòu qīng qiǎn rén wèi qí wáng yuē: cháo mìng jì dá, qǐng jí jiè tú. yú shì shè yàn xiǎng yǐ qiǎn qīng, fù lìng shǐ zhě suí qīng lái gòng fāng wù. cǐ hòu suì jué.
大業三年,其王多利思北孤遣使朝貢。使者曰:「聞海西菩薩天子重興佛法, 故遣朝拜,兼沙門數十人來學佛法。」其國書曰「日出處天子至書日沒處天子無恙」 云云。帝覽之不悅,謂鴻臚卿曰:「蠻夷書有無禮者,勿復以聞。」明年,上遣文 林郎裴清使於倭國。度百濟,行至竹島,南望羅國,經都斯麻國,乃在大海中。又 東至一支國,又至竹斯國,又東至秦王國,其人同於華夏,以為夷洲,疑不能明也。 又經十餘國,達於海岸。自竹斯國以東,皆附庸於倭。倭王遣小德阿輩台,從數百 人,設儀仗,鳴鼓角來迎。後十日,又遣大禮,哥多毗,從二百餘騎郊勞。既至彼 都,其王與清相見,大悅,曰:「我聞海西有大隋,禮義之國,故遣朝貢。我夷人 僻在海隅,不聞禮義,是以稽留境內,不即相見。今故清道飾館,以待大使,冀聞 大國惟新之化。」清答曰:「皇帝德並二儀,澤流四海,以王慕化,故遣行人來此 宣諭。」既而引清就館。其後清遣人謂其王曰:「朝命既達,請即戒途。」於是設 宴享以遣清,復令使者隨清來貢方物。此後遂絕。
shǐ chén yuē: guǎng gǔ dà chuān yì zhì, rén shēng qí jiān yì sú, shì yù bù tóng, yán yǔ bù tōng, shèng rén yīn shí shè jiào, suǒ yǐ dá qí zhì ér tōng qí sú yě. jiǔ yí suǒ jū, yǔ zhōng xià xuán gé, rán tiān xìng róu shùn, wú guǎng bào zhī fēng, suī mián miǎo shān hǎi, ér yì yǐ dào yù. xià yīn zhī dài, shí huò lái wáng. jì jī zǐ bì dì cháo xiān, shǐ yǒu bā tiáo zhī jìn, shū ér bù lòu, jiǎn ér kě jiǔ, huà zhī suǒ gǎn, qiān zài bù jué. jīn liáo dōng zhū guó, huò yī fú cān guān miǎn zhī róng, huò yǐn shí yǒu zǔ dòu zhī qì, hào shàng jīng shù, ài lè wén shǐ, yóu xué yú jīng dū zhě, wǎng lái jì lù, huò wáng méi bù guī. fēi xiān zhé zhī yí fēng, qí shú néng zhì yú sī yě? gù kǒng zǐ yuē: yán zhōng xìn, xíng dǔ jìng, suī mán mò zhī bāng xíng yǐ. chéng zāi sī yán. qí sú zhī kě cǎi zhě, qǐ tú hù shǐ zhī gòng ér yǐ hū? zì gāo zǔ fǔ yǒu zhōu yú, huì cǐ zhōng guó, kāi huáng zhī mò, fāng shì liáo zuǒ, tiān shí bù lì, shī suì wú gōng. èr dài chéng jī, zhì bāo yǔ zhòu, pín jiàn sān hán zhī yù, lǚ fā qiān jūn zhī nǔ. xiǎo guó jù wáng, gǎn tóng kùn shòu, bīng lián bù jí, sì hǎi sāo rán, suì yǐ tǔ bēng, sàng shēn miè guó. bīng zhì yǒu zhī yuē: wù guǎng dé zhě chāng, wù guǎng dì zhě wáng. rán liáo dōng zhī dì, bù liè yú jùn xiàn jiǔ yǐ. zhū guó cháo zhèng fèng gòng, wú què yú suì shí, èr dài zhèn ér jīn zhī, yǐ wèi rén mò ruò jǐ, bù néng huái yǐ wén dé, jù dòng gān gē. nèi shì fù qiáng, wài sī guǎng dì, yǐ jiāo qǔ yuàn, yǐ nù xìng shī. ruò cǐ ér bù wáng, zì gǔ wèi zhī wén yě. rán zé sì yí zhī jiè, ān kě bù shēn niàn zāi!
史臣曰:廣谷大川異制,人生其間異俗,嗜欲不同,言語不通,聖人因時設教, 所以達其志而通其俗也。九夷所居,與中夏懸隔,然天性柔順,無獷暴之風,雖綿 邈山海,而易以道御。夏、殷之代,時或來王。暨箕子避地朝鮮,始有八條之禁, 疏而不漏,簡而可久,化之所感,千載不絕。今遼東諸國,或衣服參冠冕之容,或 飲食有俎豆之器,好尚經術,愛樂文史,遊學於京都者,往來繼路,或亡沒不歸。 非先哲之遺風,其孰能致於斯也?故孔子曰:「言忠信,行篤敬,雖蠻貊之邦行矣。」 誠哉斯言。其俗之可采者,豈徒楛矢之貢而已乎?自高祖撫有周余,惠此中國,開 皇之末,方事遼左,天時不利,師遂無功。二代承基,志包宇宙,頻踐三韓之域, 屢發千鈞之弩。小國懼亡,敢同困獸,兵連不戢,四海騷然,遂以土崩,喪身滅國。 兵志有之曰:「務廣德者昌,務廣地者亡。」然遼東之地,不列於郡縣久矣。諸國 朝正奉貢,無闕於歲時,二代震而矜之,以為人莫若己,不能懷以文德,遽動干戈。 內恃富強,外思廣地,以驕取怨,以怒興師。若此而不亡,自古未之聞也。然則四 夷之戒,安可不深念哉!