strong xìng gōng shì jiǎn cǎi wèi huā strong
興宮室剪彩為花
suí yáng dì xìng yáng míng guǎng, xiǎo zì ā mó, hóng nóng huá yīn rén yě. hàn tài wèi yáng zhèn zhī yì, wén dì jiān zhī zǐ. wèi rén zī biàn mǐn jié, tān nüè huāng yín. chū fēng jìn wáng zhī shí, tān xīn bù zú, yù duó qí xiōng yáng yǒng tài zǐ zhī wèi. wú jì kě shī, nǎi móu yú ān zhōu zǒng guǎn yǔ wén shù yuē: wú xiōng nuò ruò, sù wú lìng dé. fù huáng lì wèi jiā sì, yǒu shī rén wàng, bù zú yǐ chéng dà tǒng. wú guān mǎn cháo jiāng xiāng, jiē fēi tǒng yù zhī cái xì tuī yīng xióng, wéi yǒu gōng ěr. yǔ wén shù jīng yuē: diàn xià hé chū cǐ yán yé? mǒu yǒu shèn dé, jiǎng yù tài guò. guǎng yuē: wú yǒu yī shì, tè lái gào rǔ, wù dé lòu xiè. yǔ wén shù yuē: yuàn wén qí xiáng. guǎng yuē: gōng bào yǒng gǎn zhī zī, dāng guó jiā zhī zhòng rèn, wú yù duó xiōng quán wèi, wèi yǒu liáng cè, hé yǔ wǒ tú zhī? shù kǎi rán xǔ yuē: diàn xià yù móu dōng gōng, hé nán zhī yǒu. bì xū dé yī rén xiāng wèi fǔ yì, cǐ shì jí chéng ěr. guǎng yuē: biàn guān wén wǔ, jiē tǔ mù zhī rén, wú kě yǔ móu zhě, yuàn zhǐ jiào zhī. shù yuē: wú jiàn pú shè yáng sù, dì zhī jìn shì chǒng chén yě. cǐ rén jiàn lì wàng yì, duō jiāng jīn bó, yǐ jié qí xīn, shǐ yú dì qián rì yè yòng yì, shì bì xié yǐ. guǎng jí tàn yáng sù dàn rì, yǐ qiān jīn wèi shòu. yáng sù dà xǐ, shòu zhī, nǎi jiào guǎng xíng xiào, qū jǐn zi qíng, chéng shì fù yì. yú shì shù sù èr rén xié xīn gòng móu fèi lì, dàn xī yú wén dì zhī qián, chēng xiàn jìn wáng rén xiào, gōng ér hǎo lǐ, qiān jǐ xià shì, zú yǒu rén jūn zhī dù. zèn huǐ tài zǐ nuò ruò tān yín, bù zú yǐ dāng dà wèi. wén dì tīng zhī, suì zì xīn yí, yú shì jiàn shī ài yú yǒng. yǒng bù zhī shì jì, huāng yín yù shén. dì dà nù, suì fèi wèi shù rén, ér lì guǎng wèi huáng tài zǐ. wèi jí shù rì, guǎng yòu móu yǒng ér shā zhī. zhì rén shòu sì nián, shì fù wén dì yú tài bǎo diàn ér zì lì, hào wèi yáng dì, gǎi yuán dà yè yuán nián. fēng yáng sù wèi shàng shū lìng, yǔ wén shù wèi xǔ guó gōng, jiā fēng kāi fǔ yí tóng sān sī.
隋煬帝姓楊名廣,小字阿摩,弘農華陰人也。漢太尉楊震之裔,文帝堅之子。為人資辨敏捷,貪虐荒淫。初封晉王之時,貪心不足,欲奪其兄楊勇太子之位。無計可施,乃謀於安州總管宇文述曰:「吾兄懦弱,素無令德。父皇立為家嗣,有失人望,不足以承大統。吾觀滿朝將相,皆非統馭之才;細推英雄,惟有公耳。」宇文述驚曰:「殿下何出此言耶?某有甚德,獎譽太過。」廣曰:「吾有一事,特來告汝,勿得漏泄。」宇文述曰:「願聞其詳。」廣曰:「公抱勇敢之資,當國家之重任,吾欲奪兄權位,未有良策,盍與我圖之?」述慨然許曰:「殿下欲謀東宮,何難之有。必須得一人相為輔翊,此事即成耳。」廣曰:「遍觀文武,皆土木之人,無可與謀者,願指教之。」述曰:「吾見僕射楊素,帝之近侍寵臣也。此人見利忘義,多將金帛,以結其心,使於帝前日夜用意,事必諧矣。」廣即探楊素誕日,以千金為壽。楊素大喜,受之,乃教廣行孝,曲盡子情,承事父意。於是述、素二人協心共謀廢立,旦夕於文帝之前,稱羨晉王仁孝,恭而好禮,謙己下士,足有人君之度。譖毀太子懦弱貪淫,不足以當大位。文帝聽之,遂自心疑,於是漸失愛於勇。勇不知是計,荒淫愈甚。帝大怒,遂廢為庶人,而立廣為皇太子。未及數日,廣又謀勇而殺之。至仁壽四年,弒父文帝於太寶殿而自立,號為煬帝,改元大業元年。封楊素為尚書令,宇文述為許國公,加封開府儀同三司。
yáng dì zì jí wèi hòu, zòng xīn wèi lè, yù qióng ěr mù zhī guān, nǎi mìng shè rén fēng dé yí yǔ wén kǎi èr rén, fèng zhào yíng zào luò yáng xiǎn rén gōng. nán jiē zào jiàn, běi kuà luò bīn. qǐ fā dà jiāng yǐ nán wǔ lǐng yǐ běi qí cái yì shí, jù lìng sòng nà luò yáng. yòu qiú hǎi nèi lì huā jiā huì, zhēn qín guài shòu, yǐ shí yuàn yòu zhī zhōng. zì zhǎng ān yǐ zhì jiāng dū, lí gōng sì shí yú suǒ. nǎi qiǎn huáng mén shì láng wáng hóng jìng wǎng jiāng nán, zào lóng chuán shù wàn sōu, yǐ bèi yóu xìng zhī yòng. yòu kāi yǒng jì zhī qú, nán dá huáng hé, běi tōng zhuō jùn. yòu chuān jiāng nán zhī hé, qǐ zì jīng kǒu, zhí zhì yú háng, bā bǎi yú lǐ. zhì luò kǒu cāng yú gǒng chéng, zhōu wéi èr shí lǐ, nèi chuān sān qiān jiào. zhì xìng luò cāng yú luò yáng běi chéng, zhōu wéi shí lǐ, nèi chuān sān bǎi jiào, měi jiào nèi kě róng sù bā bǎi shí. yòu zhù xī yuàn, zhōu wéi èr bǎi lǐ. qí nèi wèi hǎi, zhōu wéi shí lǐ, zào chéng fāng zhàng péng lái zhū shān, gāo bǎi yú chǐ, wú shù tái guān gōng diàn, luó liè qí shàng. wài yǒu lóng lín qú, xuán liú zhī shuǐ, zhù yú hǎi nèi. qú pàn jiàn zào yī shí liù yuàn, shǒu wěi xiāng jiē, měi yī yuàn yǐ sì pǐn nǚ guān zhǔ zhī. táng diàn lóu guān, kè lóng fèng zhī xiàng, huì wǔ cǎi zhī wén, jí qí huá lì. páng zhú yù dào, zāi zhí sōng bǎi zá shù. zhì yú qiū dōng diāo luò zhī shí, zé jiǎn cǎi wèi huā, zhuì yú zhī tiáo zhī shàng, cháng rú chūn jǐng. yòu yú zhǎo nèi jiǎn cǎi wèi hé, dì měi yóu xìng, jí qù shuǐ ér bù zhī. shí shí liù yuàn zhī fēi, zhēng yǐ yáo zhuàn měi lì xiāng gāo, yǐ mèi yú dì. měi yú yuè yè, fàng gōng nǚ shù qiān qí, yóu yú xī yuàn, zuò qīng yè yóu qū, lìng gōng nǚ shàn gē wǔ zhě, yú mǎ shàng zòu zhī. zì shì zhī hòu, huò yóu yú qú, huò wán yú yuàn, jù yǐ nǚ lè xiāng suí, huāng yín yàn lè, wú shí xiū xī. fán yǒu suǒ yù, bù jì qí fèi, wù lìng rú yì. rì yǔ měi nǚ chén zuì yú xiǎn rén gōng nèi, shēng gē yíng ěr, shēng wén shù lǐ zhī wài. rú cǐ xīn yóu bù zú, yù shì yuǎn yóu. shì shí xiāo huáng hòu zhě, yáng zhōu zhī jì nǚ yě. xiān shì tài zǐ yǒng wèi qī, hòu dì shā tài zǐ, qǔ lì wèi huáng hòu. hòu jí yǒu měi sè, shén dé dì suǒ chǒng ài. yī rì zòu yuē: bì xià cǐ lè, bù zú wèi qí. yù qióng ěr mù zhī guān, bì wǎng yáng zhōu kě yǐ. dì yuē: rǔ nǎi nǚ liú, jū shēn gōng nèi shì, hé yǐ shí qí jǐng hū? hòu yuē: qiè nǎi shēng zhǎng yú bǐ, hé suǒ bù shí. suī wèi néng biàn lǎn, yì měi tīng wén shì tiān xià zuì lè zhī dì, míng xián yǐn jī zhī xiāng. sì shí yǒu bù xiè zhī huā, bā jié rú zhǎng chūn zhī jǐng, nán běi wǎng lái zhī rén, wú bù tíng cān zhān yǎng. jīn jiāng dū yòu yǒu lí gōng, yóu wán yú bǐ, qǐ bù měi hū? dì wén zòu dà xǐ, jí xià zhào, zhǔn bèi chē jià qián xíng. shì shí, qún chén wén dì yù yuǎn yóu, wú bù jīng hài. cì rì huì cháo, hū yǒu yī chén, é guān bó dài, hào shǒu nóng méi, jìn cháo shàng jiàn. zhòng shì zhī, nǎi jīng zhào wàn nián rén yě, xìng gāo míng jiǒng, zì zhāo xuán, guān fēng shàng shū pú shè zhī zhí. jìng jù jiàn biǎo chéng shàng, dì yú yù àn lǎn zhī. biǎo yuē:
煬帝自即位後,縱心為樂,欲窮耳目之觀,乃命舍人封德彝、宇文愷二人,奉詔營造洛陽顯仁宮。南接皂澗,北跨洛濱。起發大江以南、五嶺以北奇材異石,俱令送納洛陽。又求海內麗花佳卉,珍禽怪獸,以實苑囿之中。自長安以至江都,離宮四十餘所。乃遣黃門侍郎王弘徑往江南,造龍船數萬艘,以備游幸之用。又開永濟之渠,南達黃河,北通涿郡。又穿江南之河,起自京口,直至餘杭,八百餘里。置洛口倉於鞏城,周圍二十里,內穿三千窖。置興洛倉於洛陽北城,周圍十里,內穿三百窖,每窖內可容粟八百石。又筑西苑,周圍二百里。其內為海,周圍十里,造成方丈、蓬萊諸山,高百餘尺,無數台觀宮殿,羅列其上。外有龍鱗渠,旋流之水,注於海內。渠畔建造一十六院,首尾相接,每一院以四品女官主之。堂殿樓觀,刻龍鳳之像,繪五彩之紋,極其華麗。旁築御道,栽植松柏雜樹。至於秋冬凋落之時,則剪彩為花,綴於枝條之上,常如春景。又於沼內剪彩為荷,帝每游幸,即去水而布之。時十六院之妃,爭以肴饌美麗相高,以媚於帝。每於月夜,放宮女數千騎,游於西苑,作清夜遊曲,令宮女善歌舞者,於馬上奏之。自是之後,或游於渠,或玩於苑,俱以女樂相隨,荒淫宴樂,無時休息。凡有所欲,不計其費,務令如意。日與美女沉醉於顯仁宮內,笙歌盈耳,聲聞數里之外。如此心猶不足,欲事遠遊。是時蕭皇后者,揚州之妓女也。先事太子勇為妻,後帝殺太子,取立為皇后。後極有美色,甚得帝所寵愛。一日奏曰:「陛下此樂,不足為奇。欲窮耳目之觀,必往揚州可矣。」帝曰:「汝乃女流,居深宮內室,何以識其景乎?」後曰:「妾乃生長於彼,何所不識。雖未能遍覽,亦每聽聞是天下最樂之地,名賢隱跡之鄉。四時有不謝之花,八節如長春之景,南北往來之人,無不停驂瞻仰。今江都又有離宮,遊玩於彼,豈不美乎?」帝聞奏大喜,即下詔,準備車駕前行。是時,群臣聞帝欲遠遊,無不驚駭。次日會朝,忽有一臣,峨冠博帶,皓首濃眉,進朝上諫。眾視之,乃京兆萬年人也,姓高名炯,字昭玄,官封尚書僕射之職。敬具諫表呈上,帝於御案覽之。表曰:
chén wén zì gǔ rén jūn yǐ zhèng zhì wèi xiān, shēng sè wèi jiè. shē zhě huò zhī jī, yín zhě huò zhī běn. xī zhōu mù xún yóu ér yǒu jiāo zhōu zhī shī shǐ huáng yuǎn xíng suì zhì shā qiū zhī wáng. jīn bì xià bù wù xiū dé, wài zòng qiáng yuè, nèi xìng tǔ mù, dān fèi cái lì, zī yì kòu chóu, dà wèi bù kě. chù yú yáo shì qióng gōng, yàn lè zhì yǐ, shàng yóu bù zú, ér yù yuǎn yóu hū? qiě qiān jīn zhī zǐ, zuò bù chuí táng, kuàng yǐ wàn chéng zhī zūn, lèi yù qīng chū, tǎng yǒu dí rén chéng xū ér rù, nèi shēng bù cè, bì xià jiāng ān suǒ shì? qǐ yǐ èr jūn wèi jiè, bà xún yóu, yuǎn chán nìng, chù měi rén, lǐ guó zhèng, zé shè jì shēng mín wú jiāng zhī fú. chén jīn pī gān lù dǎn, fú wéi shèng dé, zhào chén yú kǔn, wàn sǐ bù cí.
臣聞自古人君以政治為先,聲色為戒。奢者禍之基,淫者禍之本。昔周穆巡遊而有膠舟之失;始皇遠行遂致沙丘之亡。今陛下不務修德,外縱強越,內興土木,殫費財力,資益寇讎,大為不可。處於瑤室瓊宮,宴樂至矣,尚猶不足,而欲遠遊乎?且千金之子,坐不垂堂,況以萬乘之尊,累欲輕出,倘有敵人乘虛而入,內生不測,陛下將安所適?乞以二君為戒,罷巡遊,遠讒佞,黜美人,理國政,則社稷生民無疆之福。臣今披肝露膽,伏惟聖德,照臣愚悃,萬死不辭。
dì lǎn bà, bó rán nù yuē: jīn chéng píng zhī shì, zhèn fǎng gǔ wèi zhì, chóu cè yǐ dìng, rǔ hé chū nì ěr zhī yán, yǐ wǔ zhèn yì yé? yán wèi jué, zhǐ jiàn nèi shǐ shè rén yú shì jī chū zòu yuē: pú shè suǒ zòu fēi yǐ, bì xià shèng jiàn bù cuò. gǔ zhě tiān zǐ yǒu xún shòu zhī lǐ, zhū hóu yǒu shù zhí zhī shì. pì zhī tián shè wēng, duō shōu shí hú mài, jí zì zhāo gē mù chàng, dōng lè xī yóu, hé kuàng bì xià guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià hū! qiě rén shēng rú bái jū guò xì, yǔ bǎi xìng tóng lè, yǒu hé bù kě? xī mù wáng shǐ huáng zhī yóu, jiē yīn yòng rén bù dāng, cháo tíng zhī shàng, xiǔ mù wèi guān, yǐ zhì yí huò. jīn zé sì hǎi shēng píng, bīng qiáng guó fù, jiān guó zhī yán, hù wèi zhī jǐn, suī yǒu wàn lǐ zhī xíng, yǒu hé yú zāi? dì yuē: qīng suǒ jiàn shén míng, dà hé dào lǐ. gāo jiǒng zhī biǎo, qíng shí wéi wǔ, běn yù jiā zhū, xì shì xiān cháo lǎo chén, quán bà qí zhí, miǎn wèi shù rén. suì mìng yuè wáng dòng yǔ guāng lù dài fū duàn dá dà fǔ qīng yuán wén dōu mín bù shàng shū wéi jīn yòu wǔ wèi jiāng jūn huáng fǔ wú yì yòu sī láng lú chǔ děng zǒng liú hòu shì. dì zuò shī liú bié gōng rén yuē: wǒ mèng jiāng dū hǎo, zhēng liáo yì ǒu rán. yú shì suì fā wén guān wǔ jiāng wǔ bǎi yú rén, dài lǐng xióng bīng èr shí wǔ wàn lí le xiǎn rén gōng, ān pái xiāng chē bǎo mǎ, yù hé shén jū, jìng wàng jiāng dū jìn fā. dàn jiàn chuán qí bìng wǎng, shuǐ lù shuāng xíng. dì zuò lóng zhōu zhī shàng, qí zhōu lóu gé diàn méng gōng yuàn zhī shì, yī rú zhǎng ān suǒ zào. nèi cáng gōng é cǎi nǚ, gǔ lè pián tián gèng zá yǐ bǎi xì, gē wǔ yú qián. suí xíng dà xiǎo zhī chuán wǔ bǎi yú zhǐ, shǒu wěi xiāng jiē sān bǎi yú lǐ. liǎng àn wǎn chuán zhī fū bā wàn yú rén. yè zé bǐng zhú, zhào yào rú tóng bái rì. qí bīng fǔ yì liǎng àn ér xíng, jīng qí bì yě, jiàn jǐ sēn yán. suǒ guò zhōu xiàn, guān lì yú wǔ bǎi lǐ nèi jiē lìng gōng xiàn jiǔ shí, yǐ xiǎng jūn shì. lì quán yǒu shī yún:
帝覽罷,勃然怒曰:「今承平之世,朕仿古為治,籌策已定,汝何出逆耳之言,以忤朕意耶?」言未絕,只見內史舍人虞世基出奏曰:「僕射所奏非矣,陛下聖鑒不錯。古者天子有巡狩之理,諸侯有述職之事。譬之田舍翁,多收十斛麥,即自朝歌暮唱,東樂西遊,何況陛下貴為天子,富有天下乎!且人生如白駒過隙,與百姓同樂,有何不可?昔穆王、始皇之游,皆因用人不當,朝廷之上,朽木為官,以致貽禍。今則四海昇平,兵強國富,監國之嚴,護衛之謹,雖有萬里之行,有何虞哉?」帝曰:「卿所見甚明,大合道理。高炯之表,情實違忤,本欲加誅,系是先朝老臣,權罷其職,免為庶人。」遂命越王侗、與光祿大夫段達、大府卿元文都、民部尚書韋津、右武衛將軍皇甫無逸、右司郎盧楚等總留後事。帝作詩留別宮人曰:「我夢江都好,征遼亦偶然。」於是遂發文官武將五百餘人,帶領雄兵二十五萬離了顯仁宮,安排香車寶馬,玉輅神駒,徑望江都進發。但見船騎並往,水陸雙行。帝坐龍舟之上,其舟樓閣殿甍宮院之式,一如長安所造。內藏宮娥彩女,鼓樂駢闐;更雜以百戲,歌舞於前。隨行大小之船五百餘只,首尾相接三百餘里。兩岸挽船之夫八萬餘人。夜則秉燭,照耀如同白日。騎兵輔翊兩岸而行,旌旗蔽野,劍戟森嚴。所過州縣,官吏於五百里內皆令供獻酒食,以饗軍士。麗泉有詩云:
dà yè zhī nián jiǔ shí qiū, zhǎng qū bǎi wàn lí shén zhōu.
大業之年九十秋,長驅百萬離神州。
zhǐ yīn hūn zhǔ jiāng dū lè, zhì shǐ yīng xióng xuè lèi liú.
只因昏主江都樂,致使英雄血淚流。
zǒng pī: yáng dì yǐ nì móu ér zuò chéng dà tǒng, yǐ bù kě jūn lín tiān xià kuàng shē zòng bù yǐ, yòu yù chē jià yuǎn yóu, yǐ qióng ěr mù zhī guān. suī yǒu gāo pú shè zhī zhèng jiàn, qí rú yú shì jī zhī cóng yú hé yě? wáng dào ruò cǐ, ér néng bǎo qí bù shēn shì guó wáng hū!
總批:煬帝以逆謀而坐承大統,已不可君臨天下;況奢縱不已,又欲車駕遠遊,以窮耳目之觀。雖有高僕射之正諫,其如虞世基之從諛何也?亡道若此,而能保其不身弒國亡乎!