strong pán gǔ shì kāi tiān pì dì strong
盤古氏開天闢地

shào kāng jié yuē: tiān shǐ kāi yú zi, fù guà yě zi lì yī wàn bā bǎi nián wèi yī huì, chǒu lì yī huì, dì shǐ chéng, yuē dì pì yú chǒu, lín guà yě yín lì yī huì, rén shǐ shēng, yuē kāi wù yú yín, tài guà yě zhōu shí èr gōng, yī shí èr wàn jiǔ qiān liù bǎi nián wèi yī yuán zhōng, kūn guà yě. yòu shì yī gè dà hé pì, wèi yuán shǐ zhì zhōng, gèng yǐ shàng, yì fù rú shì. yú yǎng zhǐ yuē: ruò yún tiān kāi yú zi, dì pì yú chǒu, zé pán gǔ shì nǎi tiān kāi dì pì zhī shí yě, gāi jì èr wàn yī qiān liù bǎi nián, yǐ dāng zǐ chǒu zhī huì. ruò yún tiān kāi tiān huáng, dì pì dì huáng, rén shēng rén huáng, tiān kāi dì pì zhī shí, yīn yáng wèi fēn, ān yǒu rén shēng? tiān dì dìng wèi, fāng kě yán shēng.
邵康節曰：天始開於子，復卦也；子歷一萬八百年為一會，丑歷一會，地始成，曰地辟於丑，臨卦也；寅歷一會，人始生，曰開物於寅，泰卦也；周十二宮，一十二萬九千六百年為一元終，坤卦也。又是一個大闔辟，謂元始至終，更以上，亦復如是。余仰止曰：若雲天開於子，地辟於丑，則盤古氏乃天開地辟之時也，該計二萬一千六百年，以當子丑之會。若雲天開天皇，地闢地皇，人生人皇，天開地辟之時，陰陽未分，安有人生？天地定位，方可言生。

yú àn: tiān huáng shēng zài yín, dì huáng shēng zài mǎo, rén huáng shēng zài chén, fú xī zài sì, shén nóng huáng dì yáo shùn zài wǔ, bù rán, jīn yán wèi hé yě? ruò lì kǎo zhī, shàng wèi zhì mǎo, hé yán zhì wèi? jīn zhèng zài wǔ zì zhě shì yě, bù bì yí yān.
愚按：天皇生在寅，地皇生在卯，人皇生在辰，伏羲在巳，神農、黃帝、堯、舜在午，不然，今言未何也？若歷考之，尚未至卯，何言至未？今正在午字者是也，不必疑焉。

hú wǔ fēng yuē: hùn dùn zhī shì, tiān dì shǐ fēn, yǒu pán gǔ shì zhě, shēng yú dà huāng, mò zhī qí shǐ, míng tiān dì zhī dào, dá yīn yáng zhī biàn, wèi sān cái shǒu jūn. yú shì, hùn máng kāi yǐ.
胡五峰曰：混沌之世，天地始分，有盤古氏者，生於大荒，莫知其始，明天地之道，達陰陽之變，為三才首君。於是，混茫開矣。

què shuō ěr shí xī fāng shì zūn shì jiā mù ní fú fàng dà guāng míng, zhào jiàn tiān xià wàn guó, sì dà bù zhōu hóng méng jiǔ bì ér bù dé shēng jiàng, tiān hūn dì àn, shén cǎn guǐ chóu, yóu rén jū zhū shuǐ huǒ zhī zhōng, bēn nì zhī zhuàng, shēn wèi kě lián. shì zūn fā dà cí bēi, jí yú líng jiù shān shàng, cóng ròu jì zhōng yǒng chū qiān yè bǎo lián, dà fàng shí dào bǎi bǎo guāng míng, yī yī guāng míng jiē biàn shì, xiàn shí héng hé shā, qíng shān chí chǔ, pǔ zhōu xū kōng shì jiè. dà zhòng yǎng guān, wèi ài jiān bào, āi gào qiú fú lián mǐn kāi shì. fú yuē: shàn zāi, shàn zāi! nǎi hū ā nán wèn yuē: rǔ jiàn tiān xià sì dà bù zhōu fǒu? ā nán qǐ fú yuē: dì zǐ yú mèi, bù zhī sì dà bù zhōu hé wù. fú fù wèn zhū dì zǐ yuē: rǔ děng céng yǒu jiàn shí fǒu? zhū dì zǐ jiē yán wèi shí. fú yuē: tiān xià sì dà bù zhōu zhě: wú cǐ fāng shì xī niú hè zhōu, dōng shì dōng shèng shén zhōu, běi shì běi jù lú zhōu, wéi yǒu nán shàn bù zhōu tiān dì hóng huāng. guān yīn dà shì chū bān hé zhǎng dǐng lǐ, shàng bái fó yán yuē: shì zūn, jīn nán shàn bù zhōu lì jié yǐ mǎn, shì zūn jiù dù pǔ jì, mò fēi lì jiào fù kāi tiān dì zhě hū? fú yuē: shàn zāi! zhèng shì cǐ shuō. jīn yù yī rén kāi tiān pì dì, wèi wàn shì zhī shǐ zhǔ. cǐ fēi xì shì, kǒng bù dé qí rén. jiàn bān páng yī wèi pú sà hé zhǎng wēi xiào, shì zūn kàn shì kūn duō bēng zī nà, mìng jìn qián wèn zhī, qíng quán zhǎng guì, qǐ shǒu fú qián, shàng bái shì zūn, yuē: nán shàn bù zhōu ruò dé tiān dì kāi pì, zhǐ kǒng dì zǐ shēn zāo è yè, hé yǐ jiě tuō? fú yuē: zhǐ mìng rǔ yī shēn qù kāi tiān pì dì, chéng wàn shì bù xiǔ zhī gōng, yǒu hé è yè? bù bì guà ài, sù wǎng qián xíng! tiān dì jì fēn, wàn wù shǐ chéng, zì yǒu tiān yī shēng shuǐ, dì èr shēng huǒ, tiān sān shēng mù, dì sì shēng jīn, tiān wǔ shēng tǔ. èr qì yī fēn, wú jí jiù rǔ fù zhì cǐ fāng.
卻說爾時西方世尊釋迦牟尼佛放大光明，照見天下萬國，四大部洲洪濛久閉而不得升降，天昏地暗，神慘鬼愁，猶人居諸水火之中，奔溺之狀，深為可憐。世尊發大慈悲，即於靈鷲山上，從肉髻中湧出千葉寶蓮，大放十道百寶光明，一一光明皆遍示，現十恆河沙，擎山持杵，普周虛空世界。大眾仰觀，畏愛兼抱，哀告求佛憐憫開示。佛曰：「善哉，善哉！」乃呼阿難問曰：「汝見天下四大部洲否？」阿難啟佛曰：「弟子愚昧，不知四大部洲何物。」佛復問諸弟子曰：「汝等曾有見識否？」諸弟子皆言未識。佛曰：「天下四大部洲者：吾此方是西牛賀洲，東是東勝神洲，北是北俱盧洲，惟有南贍部洲天地洪荒。」觀音大士出班合掌頂禮，上白佛言曰：「世尊，今南贍部洲歷劫已滿，世尊救度普濟，莫非立教復開天地者乎？」佛曰：「善哉！正是此說。今欲一人開天闢地，為萬世之始主。此非細事，恐不得其人。」見班旁一位菩薩合掌微笑，世尊看是昆多崩姿那，命近前問之，擎拳長跪，稽首佛前，上白世尊，曰：「南贍部洲若得天地開闢，只恐弟子身遭惡業，何以解脫？」佛曰：「止命汝一身去開天闢地，成萬世不朽之功，有何惡業？不必掛礙，速往前行！天地既分，萬物始成，自有天一生水，地二生火，天三生木，地四生金，天五生土。二氣一分，吾即救汝復至此方。」

kūn duō bēng zī nà shòu fú mìng bì, zhǐ de dǐng lǐ cí bié shì zūn bìng zhū dà pú sà, jià yī duǒ xiáng yún, lí le xī fāng fú jìng, zhí lái zhì nán shàn bù zhōu dà hóng huāng chù, dà hǒu yī shēng, tóu xià dì zhōng, huà chéng yī wù, tuán yuán rú yī pán táo yàng, nèi yǒu hé rú hái xíng, yú tiān dì zhōng gǔn lái gǔn qù yuē yǒu qī qī sì shí jiǔ zhuǎn, jiàn jiàn zhǎng chéng yī rén, shēn zhǎng sān zhàng liù chǐ, tóu jiǎo zhēng níng, shén méi nù mù, liáo yá jù kǒu, biàn tǐ jiē máo jiāng shēn yī shēn, tiān jí jiàn gāo, dì biàn zhuì xià, ér tiān dì gèng yǒu xiāng lián zhě, zuǒ shǒu zhí záo, yòu shǒu chí fǔ, huò yòng fǔ pī, huò yǐ záo kāi, zì shì shén lì. jiǔ ér tiān dì nǎi fēn, èr qì shēng jiàng, qīng zhě shàng wèi tiān, zhuó zhě xià wèi dì. zì cǐ ér hùn máng kāi yǐ, jí yǒu tài jí shēng liǎng yí, liǎng yí shēng sì xiàng, sì xiàng biàn huà, ér shù lèi fán yǐ, xiāng chuán shǒu chū yù shì. cóng cǐ, kūn duō bēng suō nà lì yī shí bēi, zhǎng sān zhàng, kuò jiǔ chǐ, zì juān èr shí zì yú qí shàng yuē:
昆多崩姿那受佛命畢，只得頂禮辭別世尊並諸大菩薩，駕一朵祥雲，離了西方佛境，直來至南贍部洲大洪荒處，大吼一聲，投下地中，化成一物，團圓如一蟠桃樣，內有核如孩形，於天地中滾來滾去；約有七七四十九轉，漸漸長成一人，身長三丈六尺，頭角猙獰，神眉怒目，獠牙巨口，遍體皆毛；將身一伸，天即漸高，地便墜下，而天地更有相連者，左手執鑿，右手持斧，或用斧劈，或以鑿開，自是神力。久而天地乃分，二氣升降，清者上為天，濁者下為地。自此而混茫開矣，即有太極生兩儀，兩儀生四象，四象變化，而庶類繁矣，相傳首出御世。從此，昆多崩娑那立一石碑，長三丈，闊九尺，自鐫二十字於其上曰：

wú nǎi pán gǔ shì, kāi tiān pì dì jī.
吾乃盤古氏，開天闢地基。

hài zi zhòng jiāo gòu, yī jiù shì jīn shí.
亥子重交媾，依舊似今時。

huà fēn liǎng tóu, bù shuō pí duō bēng suō nà fēn tiān dì lì bēi, qiě shuō shì zūn huì yǎn yáo guān, jiàn lǐ duō bēng suō nà gōng chéng háng mǎn, zài shì yǐ jiǔ, fēn fù guān yīn dà shì yuē: rǔ kě biàn yì tiān shén, zhí jìng píng qián qù qīng chū gān lù, lìng pí duō bēng suō nà yù shēn, kǒng zhān wū huì, nán yǐ lí shì shuō chū xī fāng xíng hái, jiù dù tā zhuǎn lái. dà shì lǐng fó fǎ zhǐ, jí cí shì zūn, jià xiáng yún zhì dà huāng, yáo shēn biàn yì tiān shén, gāo sì zhàng, shǒu zhí jìng píng, lì yú bēi qián. pán gǔ shì wèn yuē: rǔ shì hé rén? zhí cǐ jìng píng hé gù? dà shì yuē: wú jìng píng yǒu gān lù, wèi rǔ shēn chù yàn wū, rú lái shǐ wú dài rǔ xǐ shēn. pán gǔ shì běn xī fāng dà shèng, yī wén dà shì zhī yán, xīn biàn kāi wù, jí dǐng lǐ guī yī, kòu qiú jiù dù. dà shì jiàn qí xīn zhuǎn, suí jiāng jìng píng zhōng gān lù yú pán gǔ tóu dǐng shàng qīng xià, jí shuō jì yuē:
話分兩頭，不說毘多崩娑那分天地立碑，且說世尊慧眼遙觀，見里多崩娑那功成行滿，在世已久，分付觀音大士曰：「汝可變一天神，執淨瓶前去傾出甘露，令毘多崩娑那浴身，恐沾污穢，難以離世；說出西方形骸，救度他轉來。」大士領佛法旨，即辭世尊，駕祥雲至大荒，搖身變一天神，高四丈，手執淨瓶，立於碑前。盤古氏問曰：「汝是何人？執此淨瓶何故？」大士曰：「吾淨瓶有甘露，為汝身觸厭污，如來使吾代汝洗身。」盤古氏本西方大聖，一聞大士之言，心便開悟，即頂禮皈依，叩求救度。大士見其心轉，隨將淨瓶中甘露於盤古頭頂上傾下，即說偈曰：

zhǐ yīn hé zhǎng yī xiào, jīn lái èr wàn yú nián.
只因合掌一笑，今來二萬餘年。

gōng wán xíng mǎn xī guī, miǎn duò lún huí kǔ jìng.
功完行滿西歸，免墮輪迴苦境。

pán gǔ shì tīng jì bì, dà hǒu yī shēng, gǔn yú dì zhōng, shà shí yī jiù huà chéng yī pán táo. dà shì yī jiàn, jí xiàng qián yòng jìng píng zhuāng rù nèi, jìng huí xī tiān, jiàn shì zūn, kòu shǒu cān bài, bái fó yuē: dì zǐ jiù dé pí duō bēng suō nà zhì cǐ, wàng rú lái cí bēi! suì jiāng pán táo xiàn shàng, shì zūn yī jiàn, biàn shuō jì yuē:
盤古氏聽偈畢，大吼一聲，滾於地中，霎時依舊化成一蟠桃。大士一見，即向前用淨瓶裝入內，徑回西天，見世尊，叩首參拜，白佛曰：「弟子救得毘多崩娑那至此，望如來慈悲！」遂將蟠桃獻上，世尊一見，便說偈曰：

qù cǐ xíng hái, lái cǐ xíng hái.
去此形骸，來此形骸。

gōng jīn wán mǎn, xiàn xiàng shòu jiè.
功今完滿，現像受戒。

shì zūn shuō jì bì, pí duō bēng suō nà jí xiàn chū yuán xíng, yú fú qián kòu shǒu dǐng lǐ, shì zūn dà xǐ. dà shì yòu qǐ fú yuē: suī méng cí bēi, tiān dì yǐ fēn, dì zǐ bù shí tiān kāi pì dì hòu yòu dāng hé rú. shì zūn yuē: tiān dì jì fēn zhī hòu, qīng qīng zhě yáng qì shàng shēng, zhòng zhuó zhě yīn qì xià jiàng, èr qì huà ér shēng rén, yīn yáng jiāo gòu, zì néng shēng yù wàn wù. zhì yú qín shòu chǔn dòng hán líng, mò bù běn cǐ. dàn hòu jiàng shēng zhě, bì shàng zhōng xià sān bái qīng zhuó bù qīng bù zhuó, huò gān kǎn gěn qǐ, rén jiān bì yǐ wèi sān huáng yān. qí hòu lì jié: bǐng qīng qì zhě, wèi chén zé zhōng, wèi zi zé xiào, wén shàn zé xǐ, xīn cí bù shā, zhàng yì qīng cái zhì yǒu zuì biàn shòu, zé wèi mǎ niú quǎn yáng shī xiàng lín xiàng děng lèi, biàn qín zé wèi fèng luán hè què yuān yàn děng lèi, biàn chóng zé wèi yú xiā é cán děng lèi. bǐng zhuó qì zhě, wèi chén bù zhōng, wèi zi bù xiào, zuò è zhí xìng, bù lè shàn shì, tān cái hǎo shā zhì yǒu zuì biàn shòu, zé wèi chái láng hǔ bào shǔ hú děng lèi, biàn qín zé wèi yīng yào yā guàn děng lèi, biàn chóng zé wèi fēng xiē shé chài děng lèi. bǐng bù qīng bù zhuó zhī qì zhě, wèi chén tān wèi, wèi zi huò shùn huò nì, hǎo cái lìn shě, zhī shàn bù wèi, bù jiè shā xīn biàn shòu zé wèi lǘ luó shǐ lù tù zhāng děng lèi, biàn qín zé wèi què gē lù jī yā é děng lèi, biàn chóng zé wèi wén shī dié yǐ zhī lèi. rì hòu, sì dà bù zhōu lì jié yǐ jiǔ, chǔn dòng hán líng, wèi zhòng shēng shàn shàn è è, huò zhì rén wèi qín shòu chóng, huò qín shòu chóng zhì wèi rén, gēng yì bù cháng. gù yǒu tiān táng dì yù, jiē zì xīn zào, bù néng xī jǔ, rǔ děng wǎng hòu biàn zhī. dà zhòng zhū fú pú sà jiē hé zhǎng huān xǐ, qǐ shǒu ér tuì. dàn bù zhī hòu lái rú hé, qiě tīng xià huí fēn jiě.
世尊說偈畢，毘多崩娑那即現出原形，於佛前叩首頂禮，世尊大喜。大士又啟佛曰：「雖蒙慈悲，天地已分，弟子不識天開闢地後又當何如。」世尊曰：「天地既分之後，輕清者陽氣上升，重濁者陰氣下降，二氣化而生人，陰陽交媾，自能生育萬物。至於禽獸蠢動含靈，莫不本此。但後降生者，必上、中、下三白清、濁、不清不濁，或乾坎艮起，人間必以為三皇焉。其後歷劫：稟清氣者，為臣則忠，為子則孝，聞善則喜，心慈不殺，仗義輕財；至有罪變獸，則為馬牛、犬羊、獅象、麟象等類，變禽則為鳳鸞、鶴雀、鴛雁等類，變蟲則為魚蝦、蛾蠶等類。稟濁氣者，為臣不忠，為子不孝，作惡執性，不樂善事，貪財好殺；至有罪變獸，則為豺狼、虎豹、鼠狐等類，變禽則為鷹鷂、鴉鸛等類，變蟲則為蜂蠍、蛇蠆等類。稟不清不濁之氣者，為臣貪位，為子或順或逆，好財吝舍，知善不為，不戒殺心；變獸則為驢騾、豕鹿、兔獐等類，變禽則為鵲鴿、鷺雞、鴨鵝等類，變蟲則為蚊虱、蝶蟻之類。日後，四大部洲歷劫已久，蠢動含靈，為眾生善善惡惡，或至人為禽、獸、蟲，或禽、獸、蟲至為人，更易不常。故有天堂、地獄，皆自心造，不能悉舉，汝等往後便知。」大眾諸佛菩薩皆合掌歡喜，稽首而退。但不知後來如何，且聽下回分解。

guǎng yǎ yún: tiān qù dì fán èr yì yī wàn liù qiān qī bǎi bā shí yī lǐ bàn, dù dì zhī hòu yǔ tiān zhī gāo děng. nán běi xiāng fán èr yì sān wàn sān qiān wǔ shí qī lǐ èr shí wǔ bù, dōng xī xiāng qù, duǎn jiǎn sì bù.
廣雅云：天去地凡二億一萬六千七百八十一里半，度地之厚與天之高等。南北相凡二億三萬三千五十七里二十五步，東西相去，短減四步。