xià gǔn dōng hǎi rén kūn míng chí xú jǐng shān pān huì yán gé xuán jiè xiàng lóng mén chí zhōng yú
夏鯀 東海人 昆明池 徐景山 潘惠延 葛玄 介象 龍門 池中魚
tōng chuān hé xíng hǎi rén yīn huǒ péi zhòu wáng mín zhī hán yù yún xiāng mín chì lǐng xī
通川河 行海人 陰火 裴伷 王旻之 韓愈 鄖鄉民 赤嶺溪
xià gǔn
夏鯀
yáo mìng xià gǔn zhì shuǐ, jiǔ zài wú jī. gǔn zì chén yú yǔ yuān, huà wèi xuán yú. shí zhí zhòu zhèn lín héng yóu bō shàng, jiàn zhě wèi wèi hé jīng, yǔ yuān yǔ hé hǎi tōng yuán yě. shàng gǔ zhī rén yú yǔ shān zhī xià xiū lì gǔn miào, sì shí yǐ zhì jì sì. cháng jiàn cǐ hēi yú yǔ jiāo lóng chán zhuó ér chū, guān zhě jīng ér wèi zhī. zhì shùn mìng yǔ, shū chuān diàn yuè, xíng biàn rì yuè zhī xià, wéi bù jiàn yǔ shān zhī dì. jì jù hǎi zé yuán guī wèi liáng, yú jùn shān zé shén lóng wèi fù, jiē shèng dé zhī gǎn yě. gǔn zhī huà, qí shì hù shuō, shén biàn yóu yī, ér sè zhuàng bù tóng. xuán yú huáng xióng, sì yīn xiāng luàn, chuán xiě liú wù, bìng lüè jì yān. chū wáng zǐ nián shí yí jì
堯命夏鯀治水,九載無績。鯀自沉於羽淵,化為玄魚。時植伷振鱗橫游波上,見者謂為河精,羽淵與河海通源也。上古之人於羽山之下修立鯀廟,四時以致祭祀。常見此黑魚與蛟龍瀺灂而出,觀者驚而畏之。至舜命禹,疏川奠岳,行遍日月之下,唯不踐羽山之地。濟巨海則黿龜為梁,逾峻山則神龍為負,皆聖德之感也。鯀之化,其事互說,神變猶一,而色狀不同。玄魚黃熊,四音相亂,傳寫流誤,並略記焉。(出王子年《拾遺記》)
dōng hǎi rén
東海人
xī rén yǒu yóu dōng hǎi zhě, jì ér fēng è chuán pò, bǔ zhì bù néng zhì, suí fēng làng, mò zhī suǒ zhī. yī rì yī yè, dé yī gū zhōu, gòng lǚ huān rán. xià shí zhí lǎn, dēng zhōu zhǔ shí, shí wèi shú ér zhōu méi. zài chuán zhě kǎn duàn qí lǎn, chuán fù piào dàng, xiàng zhě gū zhōu, nǎi dà yú yě. xī bō tǔ làng, qù jí rú fēng, zài zhōu shàng sǐ zhě shí yú rén. chū xī jīng zá jì
昔人有游東海者,既而風惡舡破,補治不能制,隨風浪,莫知所之。一日一夜,得一孤洲,共侶歡然。下石植纜,登洲煮食,食未熟而洲沒。在船者砍斷其纜,舡復漂蕩,向者孤洲,乃大魚也。吸波吐浪,去疾如風,在洲上死者十餘人。(出《西京雜記》)
kūn míng chí
昆明池
kūn míng chí, kè shí wèi jīng yú, měi zhì léi yǔ, yú cháng míng hǒu, zhòu wěi jiē dòng. hàn shì jì zhī yǐ qí yǔ, wǎng wǎng yǒu yàn. chū xī jīng zá jì
昆明池,刻石為鯨魚,每至雷雨,魚常鳴吼,伷尾皆動。漢世祭之以祈雨,往往有驗。(出《西京雜記》)
xú jǐng shān
徐景山
wèi míng dì yóu luò shuǐ, shuǐ zhōng yǒu bái tǎ shù tóu, měi jìng kě lián, jiàn rén zhé qù. dì yù qǔ zhī, zhōng bù kě dé. shì zhōng xú jǐng shān zòu yún: chén wén tǎ shì zī yú, nǎi bù bì sǐ, kě yǐ cǐ kuáng zhī. nǎi huà bǎn zuò liǎng zī yú, xuán zhì àn shàng, yú shì qún tǎ jìng zhú, yī shí zhí dé. dì shén jiā zhī, wèi yuē: wén qīng néng huà, hé yǐ miào yě? dá yuē: chén wèi cháng zhí bǐ, rán rén zhī suǒ zuò, zì kě shù jǐ ěr! dì yuē: shì shàn yòng suǒ zhǎng yě. chū xù qí xié jì
魏明帝游洛水,水中有白獺數頭,美淨可憐,見人輒去。帝欲取之,終不可得。侍中徐景山奏云:「臣聞獺嗜鯔魚,乃不避死,可以此誑之。」乃畫板作兩鯔魚,懸置岸上,於是群獺競逐,一時執得。帝甚嘉之,謂曰:「聞卿能畫,何以妙也?」答曰:「臣未嘗執筆,然人之所作,自可庶幾耳!」帝曰:「是善用所長也。」(出《續齊諧記》)
pān huì yán
潘惠延
píng yuán gāo yuàn chéng dōng yǒu yú jīn, chuán yún, wèi mò, píng yuán pān fǔ jūn zì huì yán, zì bái mǎ dēng zhōu zhī bù, shǒu zhōng suàn náng, suì zhuì yú shuǐ, náng zhōng běn yǒu zhōng rǔ yī liǎng. zài jùn sān nián, jì shuǐ fàn yì, dé yī yú, zhǎng sān zhàng, guǎng wǔ chǐ, kū qí fù zhōng, dé qǐng shí zhuì shuǐ zhī náng, jīn zhēn shàng zài, zhōng rǔ xiāo jǐn. qí yú dé zhī shù shí hú, shí rén yì zhī. chū yǒu yáng zá zǔ
平原高苑城東有魚津,傳雲,魏末,平原潘府君字惠延,自白馬登舟之部,手中算囊,遂墜於水,囊中本有鍾乳一兩。在郡三年,濟水泛溢,得一魚,長三丈,廣五尺,刳其腹中,得頃時墜水之囊,金針尚在,鍾乳消盡。其魚得脂數十斛,時人異之。(出《酉陽雜俎》)
gé xuán
葛玄
gé xuán jiàn yí dà yú zhě, xuán yún: zàn fán cǐ yú dào hé bó chù. nǎi yǐ dān shū zhǐ nèi yú kǒu, zhì shuǐ zhōng. yǒu qǐng, yú hái yuè shàng àn, tǔ mò shū, qīng mò sè, rú mù yè ér fēi. yòu xuán yǔ wú zhǔ zuò lóu shàng, jiàn zuò qǐng yǔ tǔ rén, xuán yuē: yǔ yì dé ěr. jí shū fú zhe shè zhōng, yī shí zhī jiān, dà yǔ liú yān. dì yuē: shuǐ zhōng yǒu yú hū? xuán fù shū fú zhì shuǐ zhōng, xū yú, yǒu dà yú shù bǎi tóu, shǐ rén qǔ shí zhī. chū shén xiān chuán
葛玄見遺大魚者,玄云:「暫煩此魚到河伯處。」乃以丹書紙內魚口,擲水中。有頃,魚還躍上岸,吐墨書,青墨色,如木葉而飛。又玄與吳主坐樓上,見作請雨土人,玄曰:「雨易得耳。」即書符著社中,一時之間,大雨流淹。帝曰:「水中有魚乎?」玄復書符擲水中,須臾,有大魚數百頭,使人取食之。(出《神仙傳》)
jiè xiàng
介象
jiè xiàng yǔ wú zhǔ gòng lùn zī yú zhī měi, nǎi yú diàn tíng zuò kǎn, jí shuǐ mǎn zhī, bìng qiú diào. xiàng qǐ ěr zhī, xū yú, dé zī yú. dì jīng xǐ, nǎi shǐ chú rén qiè shí zhī. chū shén xiān chuán
介象與吳主共論鯔魚之美,乃於殿庭作坎,汲水滿之,並求釣。象起餌之,須臾,得鯔魚。帝驚喜,乃使廚人切食之。(出《神仙傳》)
lóng mén
龍門
lóng mén shān zài hé dōng jiè, yǔ záo shān duàn mén, kuò kuò zì jù míng chāo běn bǔ. yī lǐ yú, huáng hé zì zhōng liú xià. liǎng àn bù tōng chē mǎ. měi mù chūn zhī jì, yǒu huáng lǐ yú nì liú ér shàng, dé zhě biàn huà wèi lóng. yòu lín dēng yún, lóng mén zhī xià, měi suì jì chūn yǒu huáng lǐ yú, zì hǎi jí zhū chuān zhēng lái fù zhī. yī suì zhōng, dēng lóng mén zhě, bù guò qī shí èr. chū dēng lóng mén, jí yǒu yún yǔ suí zhī, tiān huǒ zì hòu shāo qí wěi, nǎi huà wèi lóng yǐ. qí lóng mén shuǐ jùn jiàn yǒng, xià liú qī lǐ, shēn sān lǐ. chū sān qín jì
龍門山在河東界,禹鑿山斷門,闊(「闊」字據明抄本補。)一里余,黃河自中流下。兩岸不通車馬。每暮春之際,有黃鯉魚逆流而上,得者便化為龍。又林登雲,龍門之下,每歲季春有黃鯉魚,自海及諸川爭來赴之。一歲中,登龍門者,不過七十二。初登龍門,即有雲雨隨之,天火自後燒其尾,乃化為龍矣。其龍門水浚箭涌,下流七里,深三里。(出《三秦記》)
chí zhōng yú
池中魚
fēng sú tōng yuē: chéng mén shī huǒ, huò jí chí yú. jiù shuō: chí zhòng yú rén xìng zì yě, jū sòng chéng mén, chéng mén shī huǒ, yán jí qí jiā, zhòng yú shāo sǐ. yòu yún, sòng chéng mén shī huǒ, rén jí qǔ chí zhōng shuǐ, yǐ wò guàn zhī, chí zhōng kōng jié, yú xī lù sǐ. yù è zhī zī, bìng shāng liáng jǐn yě. chū fēng sú tōng
《風俗通》曰:「城門失火,禍及池魚。」舊說:「池仲魚人姓字也,居宋城門,城門失火,延及其家,仲魚燒死。」又雲,宋城門失火,人汲取池中水,以沃灌之,池中空竭,魚悉露死。喻惡之滋,並傷良謹也。(出《風俗通》)
tōng chuān hé
通川河
tōng chuān jiè nèi duō tǎ, gè yǒu zhǔ yǎng zhī, bìng zài hé cè àn jiān. tǎ ruò rù xué, chā zhì wěi yú tǎ kǒng qián, tǎ jí bù gǎn chū qù. què wěi jí chū, qǔ de yú, bì xū shàng àn, rén biàn duó zhī. qǔ de duō, rán hòu zì chī. chī bǎo, jí míng bǎn yǐ qū zhī, hái chā zhì wěi, gèng bù gǎn chū. chū cháo yě qiān zài
通川界內多獺,各有主養之,並在河側岸間。獺若入穴,插雉尾於獺孔前,獺即不敢出去。卻尾即出,取得魚,必須上岸,人便奪之。取得多,然後自吃。吃飽,即鳴板以驅之,還插雉尾,更不敢出。(出《朝野僉載》)
xíng hǎi rén
行海人
xī yǒu rén xíng hǎi dé zhōu, mù shén mào, nǎi wéi zhōu dēng àn. cuàn yú shuǐ bàng, bàn chuī ér lín méi yú shuǐ, jù duàn qí lǎn, nǎi dé qù. xiáng shì zhī, dà xiè yě. chū yì wù zhì
昔有人行海得洲,木甚茂,乃維舟登岸。爨於水傍,半炊而林沒於水,遽斷其攬,乃得去。詳視之,大蟹也。(出《異物志》)
yīn huǒ
陰火
hǎi zhōng suǒ shēng yú shèn, zhì yīn chù yǒu guāng. chū jiàn zhī, yǐ wèi guài yì. tǔ rén cháng tuī qí yì, gài xián shuǐ suǒ shēng, hǎi zhōng shuǐ yù yīn huì, huì yuán zuò wù, jù míng chāo běn gǎi. bō rú rán huǒ mǎn hǎi, yǐ wù jī zhī, bèng sàn rú xīng huǒ, yǒu yuè jí bù fù jiàn. mù xuán xū hǎi fù yún: yīn huǒ tuì rán. qǐ wèi cǐ hū? chū lǐng nán yì wù zhì
海中所生魚蜄,置陰處有光。初見之,以為怪異。土人常推其義,蓋鹹水所生,海中水遇陰晦,(「晦」原作物,據明抄本改。)波如然火滿海,以物擊之,迸散如星火,有月即不復見。木玄虛《海賦》云:「陰火退然。」豈謂此乎?(出《嶺南異物志》)
péi zhòu
裴伷
táng péi zhòu, kāi yuán qī nián, dū du guǎng zhōu. zhòng qiū, yè lòu wèi ài, hū rán tiān xiǎo, xīng yuè jiē méi, ér qín niǎo fēi míng yǐ. jǔ jùn jīng yì zhī, wèi néng yù. rán yǐ zhòu yǐ, péi gōng yú shì yì guān ér chū, jūn zhōu jiāng lì, zé yǐ jí mén yǐ. jù zhào cān zuǒ jì bīn kè zhì, zé jiē yì zhī, dàn wèi zhòng huò, gù fēi zhōng yè ér xiǎo. jí xún qiè hú shì, nǎi yuē: cháng yè sān gēng shàng wèi yě. péi gōng wǎng cè qí ní, yīn liú bīn kè yú tīng shì, gòng xū rì zhī shēng. liáng jiǔ, tiān sè hūn àn, yè jǐng rú chū, guān lì zé zhí zhú ér guī yǐ. jié dàn, péi gōng dà jí jūn fǔ, xún fǎng qí shuō, ér wú néng biàn zhě. péi yīn mìng shǐ sì fǎng, hé jiè jiē rán. jí lìng běi fǎng xiāng lǐng, xiāng lǐng zhī běi, zé wú sī shì. shù yuè zhī hòu, yǒu shāng bó zì yuǎn nán zhì, yīn wèi jùn rén yún: wǒ bā yuè shí yī rì yè, zhōu xíng, hū yù jù áo chū hǎi, jǔ shǒu běi xiàng, ér shuāng mù ruò rì, zhào yào qiān lǐ, háo mò jiē jiàn, jiǔ zhī fù méi, yè sè yī rán. zhēng qí shí, zé péi gōng jí bīn liáo zhī xī yě. chū jí yì jì
唐裴伷,開元七年,都督廣州。仲秋,夜漏未艾,忽然天曉,星月皆沒,而禽鳥飛鳴矣。舉郡驚異之,未能諭。然已晝矣,裴公於是衣冠而出,軍州將吏,則已集門矣。遽召參佐洎賓客至,則皆異之,但謂眾惑,固非中夜而曉。即詢挈壺氏,乃曰:「常夜三更尚未也。」裴公罔測其倪,因留賓客於廳事,共須日之升。良久,天色昏暗,夜景如初,官吏則執燭而歸矣。詰旦,裴公大集軍府,詢訪其說,而無能辨者。裴因命使四訪,闔界皆然。即令北訪湘嶺,湘嶺之北,則無斯事。數月之後,有商舶自遠南至,因謂郡人云:「我八月十一日夜,舟行,忽遇巨鰲出海,舉首北向,而雙目若日,照燿千里,毫末皆見,久之復沒,夜色依然。」征其時,則裴公集賓寮之夕也。(出《集異記》)
wáng mín zhī
王旻之
táng wáng mín zhī zài láo shān, shǐ rén gào láng yá tài shǒu xǔ jiè yán yuē: guì bù lín yí xiàn qí shā cūn, yǒu nì lín yú, yào zhī diào yào wù, nì lín yú, xiān jīng yún, wèi zhī ròu zhī, gù shì yù yǐ diào yào yě. yuàn yǔ tài shǒu huì yú cǐ. jiè yán xǔ zhī, zé lìng qí shā cūn shè chǔ zhì, yǐ dài tài hé xiān shēng. xiān shēng jì jiàn jiè yán, jiè yán mìng yú zhě bǔ suǒ qiú. qí shā cūn xī yǒu shuǐ yān, nán běi shù bǎi bù, dōng xī shí zhàng, sè hēi zhì shēn, àn yǒu shén cí. xiāng lǎo yán yú jiè yán yuē: shí nián qián, cūn zhōng shào nián yú shuǐ diào dé yī wù, zhuàng shén dà. yǐn zhī bù chū, yú shì xià diào shù shí dào, fāng yǐn qí shǒu chū. zhuàng rú měng shòu, bì mù, qí dà rú chē lún. cūn rén wèi qí sǐ yě, yǐ shéng shù fù, rào zhī shù, shí rén tóng yǐn zhī. měng shòu hū zhāng mù dà zhèn, shēng ruò pī lì. jìn zhī zhèn sǐ zhě shí yú rén, yīn bù sàng qù jīng hún wèi huàn zhě èr shí rén, měng shòu hái guī yú shuǐ. nǎi jiàn cí miào qí dǎo zhī, shuǐ hàn bì yǒu yīng. ruò nì lín yú, wèi zhī yǒu yě. jiè yán nǎi zhǐ. chū jì wén
唐王旻之在牢山,使人告琅琊太守許誡言曰:「貴部臨沂縣其沙村,有逆鱗魚,要之調藥物,(逆鱗魚,《仙經》雲,謂之肉芝,故是欲以調藥也。)願與太守會於此。」誡言許之,則令其沙村設儲峙,以待太和先生。先生既見誡言,誡言命漁者捕所求。其沙村西有水焉,南北數百步,東西十丈,色黑至深,岸有神祠。鄉老言於誡言曰:「十年前,村中少年於水釣得一物,狀甚大。引之不出,於是下釣數十道,方引其首出。狀如猛獸,閉目,其大如車輪。村人謂其死也,以繩束縛,繞之樹,十人同引之。猛獸忽張目大震,聲若霹靂。近之震死者十餘人,因怖喪去精魂為患者二十人,猛獸還歸於水。乃建祠廟祈禱之,水旱必有應。若逆鱗魚,未之有也。」誡言乃止。(出《紀聞》)
hán yù
韓愈
táng lì bù shì láng hán wén gōng yù, zì xíng bù shì láng biǎn cháo yáng shǒu. xiān shì jùn xī yǒu dà jiǎo, jiǎo yǒu è yú, yuē bǎi yú chǐ. měi yī nù zé jiǎo shuǐ téng dàng, lín lǐng rú zhèn. mín zhī mǎ niú yǒu bīn qí shuǐ zhě, zhé xī ér shì zhī, bù shùn ér jǐn wèi suǒ hài zhě, mò kě shèng jì, mín huàn zhī yǒu nián yǐ. jí yù cì jùn, jì zhì zhī sān rì, wèn mín bù biàn shì, jù yuē: jùn xī jiǎo zhōng zhī è yú yě. yù yuē: wú wén zhì chéng gǎn shén, xī lǔ gōng zǎi zhōng mù, zhì xún ér huáng bì huáng bà zhì jiǔ jiāng, hǔ jiē dùn qù. shì zhī zhèng zhī suǒ gǎn, gù néng huà qín shòu yǐ. jí mìng tíng yuàn, yǐ láo lǐ chén yú jiǎo zhī páng, qiě zhù yuē: rǔ shuǐ zú yě, wú wèi shēng rén huàn. jì ér wò yǐ jiǔ. shì xī, jùn xī yǒu fēng léi, shēng dòng shān yě, dài yè fēn jì yān. míng rì, lǐ mín shì qí jiǎo, shuǐ yǐ jié, gōng mìng shǐ qióng qí jī, zhì jiǎo xī liù shí lǐ, yì dì wèi jiǎo, jù è yì suí ér xǐ yān. zì shì jùn mín huò miǎn qí huàn. gù gōng bù láng zhōng huáng fǔ shí zhuàn yù shén dào bēi xù yuē: xíng bù wèi cháo yáng shǒu, yún dòng liáo hǎi yí, táo rán jiē huà è yú dào xiè, bù bào mín wù. gài wèi cǐ yǐ. chū xuān shì zhì
唐吏部侍郎韓文公愈,自刑部侍郎貶潮陽守。先是郡西有大湫,湫有鱷魚,約百餘尺。每一怒則湫水騰盪,林嶺如震。民之馬牛有濱其水者,輒吸而噬之,不瞬而盡為所害者,莫可勝計,民患之有年矣。及愈刺郡,既至之三日,問民不便事,俱曰:「郡西湫中之鱷魚也。」愈曰:「吾聞至誠感神,昔魯恭宰中牟,雉馴而蝗避;黃霸治九江,虎皆遁去。是知政之所感,故能化禽獸矣。」即命庭掾,以牢醴陳於湫之旁,且祝曰:「汝水族也,無為生人患。」既而沃以酒。是夕,郡西有風雷,聲動山野,迨夜分霽焉。明日,里民視其湫,水已竭,公命使窮其跡,至湫西六十里,易地為湫,巨鱷亦隨而徙焉。自是郡民獲免其患。故工部郎中皇甫湜撰愈《神道碑敘》曰:「刑部為潮陽守,雲洞僚海彝,陶然皆化;鱷魚稻蟹,不暴民物。」蓋謂此矣。(出《宣室志》)
yún xiāng mín
鄖鄉民
táng yuán hé mò, jūn zhōu yún xiāng xiàn yǒu bǎi xìng, nián qī shí, yǎng tǎ shí yú tóu, bǔ yú wèi yè. gé rì yī fàng, jiāng fàng shí, xiān bì yú shēn gōu dòu mén nèi, lìng jī, rán hòu fàng zhī. wú wǎng gǔ zhī láo, ér huò lì shén hòu. lìng rén dǐ zhǎng hū zhī, qún tǎ jiē zhì. yuán jīn jí xī, xún ruò shǒu gǒu. hù bù láng zhōng lǐ fú, qīn jiàn zhī. chū yǒu yáng zá zǔ
唐元和末,均州鄖鄉縣有百姓,年七十,養獺十餘頭,捕魚為業。隔日一放,將放時,先閉於深溝斗門內,令飢,然後放之。無網罟之勞,而獲利甚厚。令人抵掌呼之,群獺皆至。緣衿藉膝,馴若守狗。戶部郎中李福,親見之。(出《酉陽雜俎》)
chì lǐng xī
赤嶺溪
shè zhōu chì lǐng xià yǒu dà xī, sú chuán xī yǒu rén zào héng xī yú liáng, yú bù dé xià, bàn yè fēi cóng cǐ lǐng guò, qí rén suì yú lǐng shàng zhāng wǎng yǐ bǔ zhī. yú yǒu yuè wǎng ér guò zhě, yǒu fēi bù guò ér biàn wèi shí zhě. jīn měi yǔ, qí shí jí chì, gù wèi zhī chì lǐng, ér fú liáng xiàn dé míng yīn cǐ. àn wú dōu fù yún: wén yáo yè fēi ér chù lún. gài cǐ lèi yě. chū shè zhōu tú jīng
歙州赤嶺下有大溪,俗傳昔有人造橫溪魚梁,魚不得下,半夜飛從此嶺過,其人遂於嶺上張網以捕之。魚有越網而過者,有飛不過而變為石者。今每雨,其石即赤,故謂之赤嶺,而浮梁縣得名因此。按《吳都賦》云:「文鰩夜飛而觸綸。」蓋此類也。(出《歙州圖經》)