xià gǔn dōng hǎi rén kūn míng chí xú jǐng shān pān huì yán gé xuán jiè xiàng lóng mén chí zhōng yú
夏鲧 东海人 昆明池 徐景山 潘惠延 葛玄 介象 龙门 池中鱼
tōng chuān hé xíng hǎi rén yīn huǒ péi zhòu wáng mín zhī hán yù yún xiāng mín chì lǐng xī
通川河 行海人 阴火 裴伷 王旻之 韩愈 郧乡民 赤岭溪
xià gǔn
夏鲧
yáo mìng xià gǔn zhì shuǐ, jiǔ zài wú jī. gǔn zì chén yú yǔ yuān, huà wéi xuán yú. shí zhí zhòu zhèn lín héng yóu bō shàng, jiàn zhě wèi wèi hé jīng, yǔ yuān yǔ hé hǎi tōng yuán yě. shàng gǔ zhī rén yú yǔ shān zhī xià xiū lì gǔn miào, sì shí yǐ zhì jì sì. cháng jiàn cǐ hēi yú yǔ jiāo lóng chán zhuó ér chū, guān zhě jīng ér wèi zhī. zhì shùn mìng yǔ, shū chuān diàn yuè, xíng biàn rì yuè zhī xià, wéi bù jiàn yǔ shān zhī dì. jì jù hǎi zé yuán guī wèi liáng, yú jùn shān zé shén lóng wèi fù, jiē shèng dé zhī gǎn yě. gǔn zhī huà, qí shì hù shuō, shén biàn yóu yī, ér sè zhuàng bù tóng. xuán yú huáng xióng, sì yīn xiāng luàn, chuán xiě liú wù, bìng lüè jì yān. chū wáng zǐ nián shí yí jì
尧命夏鲧治水,九载无绩。鲧自沉于羽渊,化为玄鱼。时植伷振鳞横游波上,见者谓为河精,羽渊与河海通源也。上古之人于羽山之下修立鲧庙,四时以致祭祀。常见此黑鱼与蛟龙瀺灂而出,观者惊而畏之。至舜命禹,疏川奠岳,行遍日月之下,唯不践羽山之地。济巨海则鼋龟为梁,逾峻山则神龙为负,皆圣德之感也。鲧之化,其事互说,神变犹一,而色状不同。玄鱼黄熊,四音相乱,传写流误,并略记焉。(出王子年《拾遗记》)
dōng hǎi rén
东海人
xī rén yǒu yóu dōng hǎi zhě, jì ér fēng è chuán pò, bǔ zhì bù néng zhì, suí fēng làng, mò zhī suǒ zhī. yī rì yī yè, dé yī gū zhōu, gòng lǚ huān rán. xià shí zhí lǎn, dēng zhōu zhǔ shí, shí wèi shú ér zhōu méi. zài chuán zhě kǎn duàn qí lǎn, chuán fù piāo dàng, xiàng zhě gū zhōu, nǎi dà yú yě. xī bō tǔ làng, qù jí rú fēng, zài zhōu shàng sǐ zhě shí yú rén. chū xī jīng zá jì
昔人有游东海者,既而风恶舡破,补治不能制,随风浪,莫知所之。一日一夜,得一孤洲,共侣欢然。下石植缆,登洲煮食,食未熟而洲没。在船者砍断其缆,舡复漂荡,向者孤洲,乃大鱼也。吸波吐浪,去疾如风,在洲上死者十余人。(出《西京杂记》)
kūn míng chí
昆明池
kūn míng chí, kè shí wèi jīng yú, měi zhì léi yǔ, yú cháng míng hǒu, zhòu wěi jiē dòng. hàn shì jì zhī yǐ qí yǔ, wǎng wǎng yǒu yàn. chū xī jīng zá jì
昆明池,刻石为鲸鱼,每至雷雨,鱼常鸣吼,伷尾皆动。汉世祭之以祈雨,往往有验。(出《西京杂记》)
xú jǐng shān
徐景山
wèi míng dì yóu luò shuǐ, shuǐ zhōng yǒu bái tǎ shù tóu, měi jìng kě lián, jiàn rén zhé qù. dì yù qǔ zhī, zhōng bù kě dé. shì zhōng xú jǐng shān zòu yún:" chén wén tǎ shì zī yú, nǎi bù bì sǐ, kě yǐ cǐ kuáng zhī." nǎi huà bǎn zuò liǎng zī yú, xuán zhì àn shàng, yú shì qún tǎ jìng zhú, yī shí zhí dé. dì shén jiā zhī, wèi yuē:" wén qīng néng huà, hé yǐ miào yě?" dá yuē:" chén wèi cháng zhí bǐ, rán rén zhī suǒ zuò, zì kě shù jī ěr!" dì yuē:" shì shàn yòng suǒ zhǎng yě." chū xù qí xié jì
魏明帝游洛水,水中有白獭数头,美净可怜,见人辄去。帝欲取之,终不可得。侍中徐景山奏云:“臣闻獭嗜鲻鱼,乃不避死,可以此诳之。”乃画板作两鲻鱼,悬置岸上,于是群獭竞逐,一时执得。帝甚嘉之,谓曰:“闻卿能画,何以妙也?”答曰:“臣未尝执笔,然人之所作,自可庶几耳!”帝曰:“是善用所长也。”(出《续齐谐记》)
pān huì yán
潘惠延
píng yuán gāo yuàn chéng dōng yǒu yú jīn, chuán yún, wèi mò, píng yuán pān fǔ jūn zì huì yán, zì bái mǎ dēng zhōu zhī bù, shǒu zhōng suàn náng, suì zhuì yú shuǐ, náng zhōng běn yǒu zhōng rǔ yī liǎng. zài jùn sān nián, jì shuǐ fàn yì, dé yī yú, zhǎng sān zhàng, guǎng wǔ chǐ, kū qí fù zhōng, dé qǐng shí zhuì shuǐ zhī náng, jīn zhēn shàng zài, zhōng rǔ xiāo jǐn. qí yú dé zhī shù shí hú, shí rén yì zhī. chū yǒu yáng zá zǔ
平原高苑城东有鱼津,传云,魏末,平原潘府君字惠延,自白马登舟之部,手中算囊,遂坠于水,囊中本有钟乳一两。在郡三年,济水泛溢,得一鱼,长三丈,广五尺,刳其腹中,得顷时坠水之囊,金针尚在,钟乳消尽。其鱼得脂数十斛,时人异之。(出《酉阳杂俎》)
gé xuán
葛玄
gé xuán jiàn yí dà yú zhě, xuán yún:" zàn fán cǐ yú dào hé bó chù." nǎi yǐ dān shū zhǐ nèi yú kǒu, zhì shuǐ zhōng. yǒu qǐng, yú hái yuè shàng àn, tǔ mò shū, qīng mò sè, rú mù yè ér fēi. yòu xuán yǔ wú zhǔ zuò lóu shàng, jiàn zuò qǐng yǔ tǔ rén, xuán yuē:" yǔ yì dé ěr." jí shū fú zhe shè zhōng, yī shí zhī jiān, dà yǔ liú yān. dì yuē:" shuǐ zhōng yǒu yú hū?" xuán fù shū fú zhì shuǐ zhōng, xū yú, yǒu dà yú shù bǎi tóu, shǐ rén qǔ shí zhī. chū shén xiān chuán
葛玄见遗大鱼者,玄云:“暂烦此鱼到河伯处。”乃以丹书纸内鱼口,掷水中。有顷,鱼还跃上岸,吐墨书,青墨色,如木叶而飞。又玄与吴主坐楼上,见作请雨土人,玄曰:“雨易得耳。”即书符著社中,一时之间,大雨流淹。帝曰:“水中有鱼乎?”玄复书符掷水中,须臾,有大鱼数百头,使人取食之。(出《神仙传》)
jiè xiàng
介象
jiè xiàng yǔ wú zhǔ gòng lùn zī yú zhī měi, nǎi yú diàn tíng zuò kǎn, jí shuǐ mǎn zhī, bìng qiú diào. xiàng qǐ ěr zhī, xū yú, dé zī yú. dì jīng xǐ, nǎi shǐ chú rén qiè shí zhī. chū shén xiān chuán
介象与吴主共论鲻鱼之美,乃于殿庭作坎,汲水满之,并求钓。象起饵之,须臾,得鲻鱼。帝惊喜,乃使厨人切食之。(出《神仙传》)
lóng mén
龙门
lóng mén shān zài hé dōng jiè, yǔ záo shān duàn mén, kuò" kuò" zì jù míng chāo běn bǔ. yī lǐ yú, huáng hé zì zhōng liú xià. liǎng àn bù tōng chē mǎ. měi mù chūn zhī jì, yǒu huáng lǐ yú nì liú ér shàng, dé zhě biàn huà wéi lóng. yòu lín dēng yún, lóng mén zhī xià, měi suì jì chūn yǒu huáng lǐ yú, zì hǎi jí zhū chuān zhēng lái fù zhī. yī suì zhōng, dēng lóng mén zhě, bù guò qī shí èr. chū dēng lóng mén, jí yǒu yún yǔ suí zhī, tiān huǒ zì hòu shāo qí wěi, nǎi huà wéi lóng yǐ. qí lóng mén shuǐ jùn jiàn yǒng, xià liú qī lǐ, shēn sān lǐ. chū sān qín jì
龙门山在河东界,禹凿山断门,阔(“阔”字据明抄本补。)一里余,黄河自中流下。两岸不通车马。每暮春之际,有黄鲤鱼逆流而上,得者便化为龙。又林登云,龙门之下,每岁季春有黄鲤鱼,自海及诸川争来赴之。一岁中,登龙门者,不过七十二。初登龙门,即有云雨随之,天火自后烧其尾,乃化为龙矣。其龙门水浚箭涌,下流七里,深三里。(出《三秦记》)
chí zhōng yú
池中鱼
fēng sú tōng yuē:" chéng mén shī huǒ, huò jí chí yú." jiù shuō:" chí zhòng yú rén xìng zì yě, jū sòng chéng mén, chéng mén shī huǒ, yán jí qí jiā, zhòng yú shāo sǐ." yòu yún, sòng chéng mén shī huǒ, rén jí qǔ chí zhōng shuǐ, yǐ wò guàn zhī, chí zhōng kōng jié, yú xī lù sǐ. yù è zhī zī, bìng shāng liáng jǐn yě. chū fēng sú tōng
《风俗通》曰:“城门失火,祸及池鱼。”旧说:“池仲鱼人姓字也,居宋城门,城门失火,延及其家,仲鱼烧死。”又云,宋城门失火,人汲取池中水,以沃灌之,池中空竭,鱼悉露死。喻恶之滋,并伤良谨也。(出《风俗通》)
tōng chuān hé
通川河
tōng chuān jiè nèi duō tǎ, gè yǒu zhǔ yǎng zhī, bìng zài hé cè àn jiān. tǎ ruò rù xué, chā zhì wěi yú tǎ kǒng qián, tǎ jí bù gǎn chū qù. què wěi jí chū, qǔ de yú, bì xū shàng àn, rén biàn duó zhī. qǔ de duō, rán hòu zì chī. chī bǎo, jí míng bǎn yǐ qū zhī, hái chā zhì wěi, gèng bù gǎn chū. chū cháo yě qiān zài
通川界内多獭,各有主养之,并在河侧岸间。獭若入穴,插雉尾于獭孔前,獭即不敢出去。却尾即出,取得鱼,必须上岸,人便夺之。取得多,然后自吃。吃饱,即鸣板以驱之,还插雉尾,更不敢出。(出《朝野佥载》)
xíng hǎi rén
行海人
xī yǒu rén xíng hǎi dé zhōu, mù shén mào, nǎi wéi zhōu dēng àn. cuàn yú shuǐ bàng, bàn chuī ér lín méi yú shuǐ, jù duàn qí lǎn, nǎi dé qù. xiáng shì zhī, dà xiè yě. chū yì wù zhì
昔有人行海得洲,木甚茂,乃维舟登岸。爨于水傍,半炊而林没于水,遽断其揽,乃得去。详视之,大蟹也。(出《异物志》)
yīn huǒ
阴火
hǎi zhōng suǒ shēng yú shèn, zhì yīn chǔ yǒu guāng. chū jiàn zhī, yǐ wéi guài yì. tǔ rén cháng tuī qí yì, gài xián shuǐ suǒ shēng, hǎi zhōng shuǐ yù yīn huì," huì" yuán zuò wù, jù míng chāo běn gǎi. bō rú rán huǒ mǎn hǎi, yǐ wù jī zhī, bèng sàn rú xīng huǒ, yǒu yuè jí bù fù jiàn. mù xuán xū hǎi fù yún:" yīn huǒ tuì rán." qǐ wèi cǐ hū? chū lǐng nán yì wù zhì
海中所生鱼蜄,置阴处有光。初见之,以为怪异。土人常推其义,盖咸水所生,海中水遇阴晦,(“晦”原作物,据明抄本改。)波如然火满海,以物击之,迸散如星火,有月即不复见。木玄虚《海赋》云:“阴火退然。”岂谓此乎?(出《岭南异物志》)
péi zhòu
裴伷
táng péi zhòu, kāi yuán qī nián, dū du guǎng zhōu. zhòng qiū, yè lòu wèi ài, hū rán tiān xiǎo, xīng yuè jiē méi, ér qín niǎo fēi míng yǐ. jǔ jùn jīng yì zhī, wèi néng yù. rán yǐ zhòu yǐ, péi gōng yú shì yì guān ér chū, jūn zhōu jiāng lì, zé yǐ jí mén yǐ. jù zhào cān zuǒ jì bīn kè zhì, zé jiē yì zhī, dàn wèi zhòng huò, gù fēi zhōng yè ér xiǎo. jí xún qiè hú shì, nǎi yuē:" cháng yè sān gēng shàng wèi yě." péi gōng wǎng cè qí ní, yīn liú bīn kè yú tīng shì, gòng xū rì zhī shēng. liáng jiǔ, tiān sè hūn àn, yè jǐng rú chū, guān lì zé zhí zhú ér guī yǐ. jí dàn, péi gōng dà jí jūn fǔ, xún fǎng qí shuō, ér wú néng biàn zhě. péi yīn mìng shǐ sì fǎng, hé jiè jiē rán. jí lìng běi fǎng xiāng lǐng, xiāng lǐng zhī běi, zé wú sī shì. shù yuè zhī hòu, yǒu shāng bó zì yuǎn nán zhì, yīn wèi jùn rén yún:" wǒ bā yuè shí yī rì yè, zhōu xíng, hū yù jù áo chū hǎi, jǔ shǒu běi xiàng, ér shuāng mù ruò rì, zhào yào qiān lǐ, háo mò jiē jiàn, jiǔ zhī fù méi, yè sè yī rán." zhēng qí shí, zé péi gōng jí bīn liáo zhī xī yě. chū jí yì jì
唐裴伷,开元七年,都督广州。仲秋,夜漏未艾,忽然天晓,星月皆没,而禽鸟飞鸣矣。举郡惊异之,未能谕。然已昼矣,裴公于是衣冠而出,军州将吏,则已集门矣。遽召参佐洎宾客至,则皆异之,但谓众惑,固非中夜而晓。即询挈壶氏,乃曰:“常夜三更尚未也。”裴公罔测其倪,因留宾客于厅事,共须日之升。良久,天色昏暗,夜景如初,官吏则执烛而归矣。诘旦,裴公大集军府,询访其说,而无能辨者。裴因命使四访,阖界皆然。即令北访湘岭,湘岭之北,则无斯事。数月之后,有商舶自远南至,因谓郡人云:“我八月十一日夜,舟行,忽遇巨鳌出海,举首北向,而双目若日,照燿千里,毫末皆见,久之复没,夜色依然。”征其时,则裴公集宾寮之夕也。(出《集异记》)
wáng mín zhī
王旻之
táng wáng mín zhī zài láo shān, shǐ rén gào láng yá tài shǒu xǔ jiè yán yuē:" guì bù lín yí xiàn qí shā cūn, yǒu nì lín yú, yào zhī diào yào wù, nì lín yú, xiān jīng yún, wèi zhī ròu zhī, gù shì yù yǐ diào yào yě. yuàn yǔ tài shǒu huì yú cǐ." jiè yán xǔ zhī, zé lìng qí shā cūn shè chǔ zhì, yǐ dài tài hé xiān shēng. xiān shēng jì jiàn jiè yán, jiè yán mìng yú zhě bǔ suǒ qiú. qí shā cūn xī yǒu shuǐ yān, nán běi shù bǎi bù, dōng xī shí zhàng, sè hēi zhì shēn, àn yǒu shén cí. xiāng lǎo yán yú jiè yán yuē:" shí nián qián, cūn zhōng shào nián yú shuǐ diào dé yī wù, zhuàng shén dà. yǐn zhī bù chū, yú shì xià diào shù shí dào, fāng yǐn qí shǒu chū. zhuàng rú měng shòu, bì mù, qí dà rú chē lún. cūn rén wèi qí sǐ yě, yǐ shéng shù fù, rào zhī shù, shí rén tóng yǐn zhī. měng shòu hū zhāng mù dà zhèn, shēng ruò pī lì. jìn zhī zhèn sǐ zhě shí yú rén, yīn bù sàng qù jīng hún wéi huàn zhě èr shí rén, měng shòu hái guī yú shuǐ. nǎi jiàn cí miào qí dǎo zhī, shuǐ hàn bì yǒu yīng. ruò nì lín yú, wèi zhī yǒu yě." jiè yán nǎi zhǐ. chū jì wén
唐王旻之在牢山,使人告琅琊太守许诫言曰:“贵部临沂县其沙村,有逆鳞鱼,要之调药物,(逆鳞鱼,《仙经》云,谓之肉芝,故是欲以调药也。)愿与太守会于此。”诫言许之,则令其沙村设储峙,以待太和先生。先生既见诫言,诫言命渔者捕所求。其沙村西有水焉,南北数百步,东西十丈,色黑至深,岸有神祠。乡老言于诫言曰:“十年前,村中少年于水钓得一物,状甚大。引之不出,于是下钓数十道,方引其首出。状如猛兽,闭目,其大如车轮。村人谓其死也,以绳束缚,绕之树,十人同引之。猛兽忽张目大震,声若霹雳。近之震死者十余人,因怖丧去精魂为患者二十人,猛兽还归于水。乃建祠庙祈祷之,水旱必有应。若逆鳞鱼,未之有也。”诫言乃止。(出《纪闻》)
hán yù
韩愈
táng lì bù shì láng hán wén gōng yù, zì xíng bù shì láng biǎn cháo yáng shǒu. xiān shì jùn xī yǒu dà jiǎo, jiǎo yǒu è yú, yuē bǎi yú chǐ. měi yī nù zé jiǎo shuǐ téng dàng, lín lǐng rú zhèn. mín zhī mǎ niú yǒu bīn qí shuǐ zhě, zhé xī ér shì zhī, bù shùn ér jǐn wèi suǒ hài zhě, mò kě shèng jì, mín huàn zhī yǒu nián yǐ. jí yù cì jùn, jì zhì zhī sān rì, wèn mín bù biàn shì, jù yuē:" jùn xī jiǎo zhōng zhī è yú yě." yù yuē:" wú wén zhì chéng gǎn shén, xī lǔ gōng zǎi zhōng mù, zhì xún ér huáng bì huáng bà zhì jiǔ jiāng, hǔ jiē dùn qù. shì zhī zhèng zhī suǒ gǎn, gù néng huà qín shòu yǐ." jí mìng tíng yuàn, yǐ láo lǐ chén yú jiǎo zhī páng, qiě zhù yuē:" rǔ shuǐ zú yě, wú wéi shēng rén huàn." jì ér wò yǐ jiǔ. shì xī, jùn xī yǒu fēng léi, shēng dòng shān yě, dài yè fēn jì yān. míng rì, lǐ mín shì qí jiǎo, shuǐ yǐ jié, gōng mìng shǐ qióng qí jī, zhì jiǎo xī liù shí lǐ, yì dì wèi jiǎo, jù è yì suí ér xǐ yān. zì shì jùn mín huò miǎn qí huàn. gù gōng bù láng zhōng huáng fǔ shí zhuàn yù shén dào bēi xù yuē:" xíng bù wèi cháo yáng shǒu, yún dòng liáo hǎi yí, táo rán jiē huà è yú dào xiè, bù bào mín wù." gài wèi cǐ yǐ. chū xuān shì zhì
唐吏部侍郎韩文公愈,自刑部侍郎贬潮阳守。先是郡西有大湫,湫有鳄鱼,约百余尺。每一怒则湫水腾荡,林岭如震。民之马牛有滨其水者,辄吸而噬之,不瞬而尽为所害者,莫可胜计,民患之有年矣。及愈刺郡,既至之三日,问民不便事,俱曰:“郡西湫中之鳄鱼也。”愈曰:“吾闻至诚感神,昔鲁恭宰中牟,雉驯而蝗避;黄霸治九江,虎皆遁去。是知政之所感,故能化禽兽矣。”即命庭掾,以牢醴陈于湫之旁,且祝曰:“汝水族也,无为生人患。”既而沃以酒。是夕,郡西有风雷,声动山野,迨夜分霁焉。明日,里民视其湫,水已竭,公命使穷其迹,至湫西六十里,易地为湫,巨鳄亦随而徙焉。自是郡民获免其患。故工部郎中皇甫湜撰愈《神道碑叙》曰:“刑部为潮阳守,云洞僚海彝,陶然皆化;鳄鱼稻蟹,不暴民物。”盖谓此矣。(出《宣室志》)
yún xiāng mín
郧乡民
táng yuán hé mò, jūn zhōu yún xiāng xiàn yǒu bǎi xìng, nián qī shí, yǎng tǎ shí yú tóu, bǔ yú wèi yè. gé rì yī fàng, jiāng fàng shí, xiān bì yú shēn gōu dǒu mén nèi, lìng jī, rán hòu fàng zhī. wú wǎng gǔ zhī láo, ér huò lì shén hòu. lìng rén dǐ zhǎng hū zhī, qún tǎ jiē zhì. yuán jīn jí xī, xún ruò shǒu gǒu. hù bù láng zhōng lǐ fú, qīn jiàn zhī. chū yǒu yáng zá zǔ
唐元和末,均州郧乡县有百姓,年七十,养獭十余头,捕鱼为业。隔日一放,将放时,先闭于深沟斗门内,令饥,然后放之。无网罟之劳,而获利甚厚。令人抵掌呼之,群獭皆至。缘衿藉膝,驯若守狗。户部郎中李福,亲见之。(出《酉阳杂俎》)
chì lǐng xī
赤岭溪
shè zhōu chì lǐng xià yǒu dà xī, sú chuán xī yǒu rén zào héng xī yú liáng, yú bù dé xià, bàn yè fēi cóng cǐ lǐng guò, qí rén suì yú lǐng shàng zhāng wǎng yǐ bǔ zhī. yú yǒu yuè wǎng ér guò zhě, yǒu fēi bù guò ér biàn wéi shí zhě. jīn měi yǔ, qí shí jí chì, gù wèi zhī chì lǐng, ér fú liáng xiàn dé míng yīn cǐ. àn wú dōu fù yún:" wén yáo yè fēi ér chù lún." gài cǐ lèi yě. chū shè zhōu tú jīng
歙州赤岭下有大溪,俗传昔有人造横溪鱼梁,鱼不得下,半夜飞从此岭过,其人遂于岭上张网以捕之。鱼有越网而过者,有飞不过而变为石者。今每雨,其石即赤,故谓之赤岭,而浮梁县得名因此。按《吴都赋》云:“文鳐夜飞而触纶。”盖此类也。(出《歙州图经》)