jiǎ xià
○甲下
wú yuè chūn qiū yuē: gōu jiàn shǐ dài fū zhǒng yú wú yuē:" qiè wén dài wáng xìng dà yì, zhū qiáng jiù ruò, yuè shǐ jiàn chén zhǒng yǐ xiān rén cáng qì jí jiǎ èr shí lǐng yǐ hè jūn."
《吳越春秋》曰:勾踐使大夫種於吳曰:"竊聞大王興大義,誅強救弱,越使賤臣種以先人藏器及甲二十領以賀君。"
yòu yuē: gōng zǐ guāng fú jiǎ shì yú sī shì, jù jiǔ ér qǐng wáng liáo. wáng liáo nǎi bèi táng yí zhī jiǎ sān chóng, shǐ bīng wèi zhì guāng jiā zhī mén, jiā bì dài jiǎ zuǒ yòu jiē wáng liáo zhī qīn qī yě. zhuān zhū zhì yú cháng jiàn zhì yú fù zhōng ér jìn zhī, cì wáng liáo, guàn dá bèi, wáng liáo lì sǐ.
又曰:公子光伏甲士於私室,具酒而請王僚。王僚乃被棠夷之甲三重,使兵衛至光家之門,夾陛帶甲左右皆王僚之親戚也。專諸置魚腸劍炙魚腹中而進之,刺王僚,貫達背,王僚立死。
xiàn dì chūn qiū yuē: yuè qí xiào wèi wǔ fú yǐ dǒng zhuō wú dào, yù shēn zì shā zhī. nèi guàn xiǎo kǎi bá pèi dāo yì zhuō. zhuō sòng chū gé, zhí shǒu gào bié. fú yǐn dāo cì zhuō. zhuō duō lì, què bù zhōng. jí shā fú, yí qí zú.
《獻帝春秋》曰:越騎校尉伍孚以董卓無道,欲身自殺之。內貫小鎧拔佩刀詣卓。卓送出閣,執手告別。孚引刀刺卓。卓多力,卻不中。即殺孚,夷其族。
dǒng zhuō chuán yuē: zhuō sūn nián qī suì, ài yǐ wèi jǐ zi. wèi zuò xiǎo kǎi zhòu, shǐ qí jué yīn jué tí yīn tí mǎ, yǔ yù jiǎ yī jù. jù chū rù, yǐ wèi lín jū fèng chú, zhì shā rén zhī zǐ, rú zǎo shī ěr.
《董卓傳》曰:卓孫年七歲,愛以為己子。為作小鎧胄,使騎駃(音決)騠(音啼)馬,與玉甲一具。俱出入,以為麟駒鳳雛,至殺人之子,如蚤虱耳。
jìn jiàn wǔ gù shì yuē: wáng dūn sǐ, mì bù fā sàng. zéi yú shuǐ nán běi dù gōng gōng lěi shān, jiē zhòng kǎi yù tiě. dū du yīng zhān děng chū jīng ruì jù zhī.
《晉建武故事》曰:王敦死,秘不發喪。賊於水南北渡攻宮壘柵,皆重鎧浴鐵。都督應詹等出精銳距之。
sòng yuán jiā qǐ jū zhù yuē: yù shǐ zhōng chéng liú sǔn zòu: qián guǎng zhōu cì shǐ wéi lǎng yú guǎng zhōu suǒ bù zuò xī pí kǎi liù lǐng, qǐng miǎn lǎng guān yě.
《宋元嘉起居注》曰:御史中丞劉損奏:前廣州刺史韋朗於廣州所部作犀皮鎧六領,請免朗官也。
yè zhōng jì yuē: shí jì lóng zuǒ yòu zhì zhí wèi wàn rén, jiē wǔ sè xì kǎi, guāng yào duó mù.
《鄴中記》曰:石季龍左右置直衛萬人,皆五色細鎧,光曜奪目。
fú hóu gǔ jīn zhù yuē: zhāng dì jiàn chū sān nián, dān yáng wǎn líng rù jué dì dé jiǎ yī.
伏侯《古今注》曰:章帝建初三年,丹陽宛陵入掘地得甲一。
shù yì jì yuē: gān luó zhě, mù róng guī zhī shí yī shì zǔ yě. zhe jīn yín rú kǎi, qí bái mǎ, jīn yín ān lēi, zì tiān ér zhuì, xiān bēi shén zhī, tuī wèi jūn zhǎng.
《述異記》曰:乾羅者,慕容廆之十一世祖也。著金銀襦鎧,騎白馬,金銀鞍勒,自天而墜,鮮卑神之,推為君長。
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ yán yú dìng gōng yuē:" jiā bù cáng jiǎ, gǔ zhī zhì yě. jīn sān jiā guò zhì, qǐng jiē sǔn zhī."
《家語》曰:孔子言於定公曰:"家不藏甲,古之制也。今三家過制,請皆損之。"
guǎn zǐ yuē: gé lú zhī shān, fā ér chū huáng jīn. chī yóu shòu zhī, zhì yǐ wèi jiàn kǎi. yán qí shǐ yě.
《管子》曰:葛盧之山,發而出黃金。蚩尤受之,制以為劍鎧。(言其始也。)
mèng zǐ yuē: shǐ rén qǐ bù rén yú hán rén zāi? shǐ rén wéi kǒng bù shāng rén, hán rén wéi kǒng shāng rén. wū jiàng yì rán, gù shù bù kě bù shèn yě. zhào qí zhāng jù yuē: shǐ, jiàn yě. hán, kǎi yě.
《孟子》曰:矢人豈不仁於函人哉?矢人惟恐不傷人,函人惟恐傷人。巫匠亦然,故術不可不慎也。(趙岐章句曰:矢,箭也。函,鎧也。)
sūn qīng zǐ yuē: chǔ rén jiāo gé xī sì yǐ wèi jiǎ, jiān rú jīn shí.
《孫卿子》曰:楚人鮫革犀兕以為甲,堅如金石。
shèn zǐ yuē: cáng jiǎ zhī guó, bì yǒu bīng dào.
《慎子》曰:藏甲之國,必有兵道。
yán tiě lùn yuē: qiáng chǔ jìn zhèng, yǒu xī sì zhī jiǎ.
《鹽鐵論》曰:強楚勁鄭,有犀兕之甲。
lǚ shì chūn qiū yuē: tián zàn bǔ yī ér jiàn jīng wáng, wáng yuē:" xiān shēng zhī yī hé qí è yě?" zàn yuē:" yī yòu yǒu è yú cǐ zhě." wáng yuē:" kě dé ér wén hū?" duì yuē:" jiǎ è yú cǐ." wáng yuē:" hé wèi yě." duì yuē:" jiǎ dōng rì zé hán, xià rì zé shǔ, yī wú è hū? è hū jiǎ zhě. zàn yě pín, pín gù yī è. jīn dài wáng wàn chéng zhī zhǔ, fù hòu wú dí, ér hǎo yī mín yǐ jiǎ, chén fú de yě. yì zhě wèi qí yì yě. jiǎ zhī shì, bīng zhī shì yě. yì rén zhī jǐng, kū rén zhī fù, duò rén zhī chéng guō, xíng rén zhī fù zǐ, qí míng yòu shén bù róng yě."
《呂氏春秋》曰:田贊補衣而見荊王,王曰:"先生之衣何其惡也?"贊曰:"衣又有惡於此者。"王曰:"可得而聞乎?"對曰:"甲惡於此。"王曰:"何謂也。"對曰:"甲冬日則寒,夏日則暑,衣無惡乎?(惡乎甲者。)贊也貧,貧故衣惡。今大王萬乘之主,富厚無敵,而好衣民以甲,臣弗得也。意者為其義也。甲之事,兵之事也。刈人之頸,刳人之腹,墮人之城郭,刑人之父子,其名又甚不榮也。"
lǚ shì chūn qiū yuē: zhū zhī gù fǎ, wèi jiǎ shang yī bó. yǐ bó zhuì jiǎ. gōng xī jì wèi zhū jūn yuē:" bù ruò yǐ zǔ. fán jiǎ zhī suǒ yǐ wèi gù zhě, yǐ mǎn qiào yě. jīn qiào mǎn yǐ, ér rèn lì zhě bàn. zǔ zé bù rán, qiào mǎn zé jǐn rèn lì yǐ," zhū jūn yǐ wèi rán, yuē:" jiāng hé suǒ de zǔ?" gōng xī jì duì yuē:" shàng yòng zhī, zé mín wèi zhī yǐ." zhū jūn yuē:" shàn." xià lìng, lìng guān wèi jiǎ bì yǐ zǔ. gōng xī jì zhī shuō zhī xíng yě, yīn lìng qí jiā jiē wèi zǔ. rén yǒu shāng zhī zhě, yuē:" gōng xī jì zhī suǒ yǐ yù yòng zǔ zhě, qí jiā duō wèi zǔ yě." zhū jūn bù shuō, yú shì hū zhǐ guān wú yǐ zǔ, yǐ yòng. zhū jūn yǒu suǒ yóu yě. wèi jiǎ yǐ zǔ ér biàn, gōng xī jì suī duō wèi zǔ hé sǔn? yǐ zǔ bù biàn, gōng xī jì suī wú wèi zǔ, yì hé yì? wèi zǔ yǔ bù wèi zǔ, bù zú yǐ lèi gōng xī jì zhī shuō, yòng zǔ zhī xīn, bù kě bù chá.
《呂氏春秋》曰:邾之故法,為甲裳衣帛。(以帛綴甲。)公息忌謂邾君曰:"不若以組。凡甲之所以為固者,以滿竅也。今竅滿矣,而任力者半。組則不然,竅滿則盡任力矣,"邾君以為然,曰:"將何所得組?"公息忌對曰:"上用之,則民為之矣。"邾君曰:"善。"下令,令官為甲必以組。公息忌知說之行也,因令其家皆為組。人有傷之者,曰:"公息忌知所以欲用組者,其家多為組也。"邾君不說,於是乎止官無以組,(以用。)邾君有所尤也。為甲以組而便,公息忌雖多為組何損?以組不便,公息忌雖無為組,亦何益?為組與不為組,不足以累公息忌之說,用組之心,不可不察。
yòu yuē: zhào gōng zhōng shān. zhōng shān yǒu duō lì zhě yuē:" qiū jiū yī tiě jiǎ, cāo zhàng, jī wú bù suì, chōng wú bù xiàn. yǐ chē tóu chē, yǐ rén tóu rén."
又曰:趙攻中山。中山有多力者曰:"丘鳩衣鐵甲,操杖,擊無不碎,沖無不陷。以車投車,以人投人。"
shuō yuàn yuē: kǒng zǐ zhī kuāng, jiǎn zi shā yáng hǔ, kǒng zǐ shì zhī, jiǎ shì yǐ wéi kǒng zǐ zhī shě. zǐ lù nù, bèi jǐ jiāng xià dòu, kǒng zǐ zhǐ zhī, yuē:" hé rén yì zhī bù miǎn sú yě. fū shī shū zhī bù xí, lǐ lè zhī bù xiū, shì wú zhī guò yě. ruò fēi yáng hǔ ér yǐ wèi yáng hǔ, zé fēi qiū zhī zuì yě fū! yóu gē, fāng hé rǔ." zǐ lù gē, kǒng zǐ hé zhī, sān zhōng ér jiǎ bà.
《說苑》曰:孔子之匡,簡子殺陽虎,孔子似之,甲士以圍孔子之舍。子路怒,備戟將下斗,孔子止之,曰:"何仁義之不免俗也。夫詩書之不習,禮樂之不修,是吾之過也。若非陽虎而以為陽虎,則非丘之罪也夫!由歌,方和汝。"子路歌,孔子和之,三終而甲罷。
cuī shí zhèng lùn yuē: tān tāo zhī lì, jìng nà cái yòng, jiǎo huá zhī gōng, fù dào qiè zhī. zhì yǐ má xǐ bèi gōng nǔ, tiě cuì kē zhōng lìng cuì yì zhì, kǎi kǒng yòu biǎn xiǎo bù zú róng rù. fán hàn suǒ yǐ néng zhì hú zhě, tú rú kǎi nǔ zhī lì yě, jīn kǎi zé bù jiān, nǔ zé bù jìn, yǒng shī suǒ shì yǐ.
崔寔《政論》曰:貪饕之吏,競納財用,狡猾之工,復盜竊之。至以麻枲被弓弩,鐵淬醘中令脆易治,鎧孔又褊小不足容入。凡漢所以能制胡者,徒襦鎧弩之利也,今鎧則不堅,弩則不勁,永失所恃矣。
bào piáo zǐ yuē: tú xī wèi jiǎ, gěi hū zhuān zhèng zhī fú liè cuì wèi huá, jí hū hòu fēi zhī shǒu. suī chū yú yōu gǔ, qiān yú qiáo mù, rán wèi èr wù zhī jì, wèi ruò qī cuàn yú lín báo, shè shēng hū zhēn sǒu.
《抱朴子》曰:屠犀為甲,給乎專政之服;裂翠為華,集乎后妃之首。雖出於幽谷,遷於喬木,然為二物之計,未若棲竄於林薄,攝生乎榛藪。
wén xuǎn yuē: jiè zhòu bèi zhān hàn.
《文選》曰:介冑被霑汗。
yòu yuē: jīn liàn zhào hǎi pǔ. zhù: liàn, jiǎ yě.
又曰:金練照海浦。(註:練,甲也。)
yòu yuē: xuán jiǎ yào rì.
又曰:玄甲耀日。
chén lín wǔ kù fù yuē: kǎi zé dōng hú què gǒng, bǎi liàn jīng gāng. hán shī zhèn chuí, wéi rén zhì fèng. xuán yǔ piǎo jiǎ, zhuó yuè liú guāng.
陳林《武庫賦》曰:鎧則東胡闕鞏,百鍊精剛。函師震椎,韋人制縫。玄羽縹甲,灼龠流光。
kǒng róng zhì xíng lùn yuē: gǔ shèng zuò xī sì gé kǎi, jīn pén lǐng tiě kǎi, jué shèng shén yuǎn.
孔融《寘刑論》曰:古聖作犀兕革鎧,今盆領鐵鎧,絕聖甚遠。
wèi wǔ jūn cè lìng yuē: yuán běn chū kǎi wàn lǐng, wú dà kǎi èr shí lǐng běn chū mǎ kǎi sān bǎi jù, wú bù néng yǒu shí jù. jiàn qí shǎo suì bù shī yě. wú suì chū qí pò zhī, shì shí shì zú jīng liàn, bù yǔ jīn shí děng yě.
魏武《軍策令》曰:袁本初鎧萬領,吾大鎧二十領;本初馬鎧三百具,吾不能有十具。見其少遂不施也。吾遂出奇破之,是時士卒精練,不與今時等也。
cáo zhí biǎo yuē: xiān dì cì chén kǎi, hēi guāng míng guāng gè yī jù, liǎng dāng kǎi yī lǐng, huán suǒ kǎi yī lǐng, mǎ kǎi yī lǐng, jīn shì yǐ shēng píng, bīng gé wú shì, qǐ xī yǐ fù kǎi cáo.
曹植表曰:先帝賜臣鎧,黑光、明光各一具,兩當鎧一領,環鎖鎧一領,馬鎧一領,今世以昇平,兵革無事,乞悉以付鎧曹。
yīn zhòng kān xiāng wáng jiān yuē: fèng suǒ cì mǎ kǎi, jì zú yǐ jiǎng lì nuò xīn, yòu yǐ guāng huá yuǎn rèn.
殷仲堪《相王箋》曰:奉所賜馬鎧,既足以獎厲懦心,又以光華遠任。
yǔ yì yǔ yàn wáng shū yuē: jīn zhì rú kǎi yī lǐng, dōu móu yī fù.
庾翼《與燕王書》曰:今致襦鎧一領,兜鍪一副。
yòu yuē: dèng bǎi chuān xī sòng cǐ xī pí liǎng dāng kǎi yī lǐng, suī bù néng jīng hǎo, fù shì yì wù, gù fù zhì zhī.
又曰:鄧百川昔送此犀皮兩當鎧一領,雖不能精好,復是異物,故復致之。
lǐ yóu kǎi míng yuē: jiǎ kǎi zhī shī, gǎn yù fēng shǐ. shàng qí jiān gāng, huò yòng xī sì. nèi yǐ cún shēn, wài bù shāng hài. yǒu shì rén rén, jué dào guǎng dà. hǎo dé zhě níng, hǎo zhàn zhě wēi. zhuān zhì shì lì, jūn zǐ bù wèi.
李尤《鎧銘》曰:甲鎧之施,扞御鋒矢。尚其堅剛,或用犀兕。內以存身,外不傷害。有似仁人,厥道廣大。好德者寧,好戰者危。專智恃力,君子不為。
dōu móu
○兜鍪
guǎng yǎ yuē: dōu móu wèi zhī zhòu, yā duàn wèi zhī ōu hóu. shàng yīn ōu, xià yīn hóu.
《廣雅》曰:兜鍪謂之胄,錏鍛謂之鏂鍭。(上音歐,下音侯。)
shuō wén yuē: dōu móu, shǒu kǎi yě.
《說文》曰:兜鍪,首鎧也。
yì yuē: lí wèi jiǎ zhòu.
《易》曰:離為甲冑。
shī yuē: gōng tú sān wàn, bèi zhòu zhū qīn. máo cháng yuē: bèi zhòu, jù shì yě. zhū qīn, yǐ zhū qīn zhuì zhī. qīn, zi lín gōng.
《詩》曰:公徒三萬,貝胄朱綅。(毛萇曰:貝胄,具飾也。朱綅,以朱綅綴之。綅,子林功。)
lǐ jì yuē: xiàn jiǎ zhě zhí zhòu, xiàn zhàng zhě zhí mò.
《禮記》曰:獻甲者執胄,獻杖者執末。
yòu yuē: lín āi zé bì yǒu āi sè, zhí fú fǔ wù qiè. bù xiào, lín lè bù tàn. jiǎ zhòu zé bì yǒu bù kě fàn zhī sè. mào yǔ shì yí xiāng pèi yě.
又曰:臨哀則必有哀色,執紼(甫勿切。)不笑,臨樂不嘆。甲冑則必有不可犯之色。(貌與事宜相配也。)
yòu yuē: chē zé wǎn suī, zhí yǐ jiāng mìng. jiǎ ruò yǒu yǐ qián zhī, zé zhí yǐ jiāng mìng, wú yǐ qián zhī, zé tǎn gāo fèng zhòu. zhèng xuán zhù yuē: tǎn qí yī, chū dōu móu yǐ zhì mìng. gāo, kǎi yī yě.
又曰:車則梚綏,執以將命。甲若有以前之,則執以將命,無以前之,則袒櫜奉胄。(鄭玄注曰:袒其衣,出兜鍪以致命。櫜,鎧衣也。)
zuǒ chuán yuē: gōng jí zhū shī zhàn yú shēng xíng, wǒ shī bài jī. zhū rén huò gōng zhòu, xuán zhū yú mén. dù yù yuē: zhòu, dōu móu yě. yú mén, zhū chéng mén.
《左傳》曰:公及邾師戰於升陘,我師敗績。邾人獲公胄,懸諸魚門。(杜預曰:胄,兜鍪也。魚門,邾城門。)
yòu yuē: qín shī xí zhèng, guò zhōu běi mén, zuǒ yòu miǎn zhòu ér xià.
又曰:秦師襲鄭,過周北門,左右免胄而下。
yòu yuē: jìn hóu bài dí yú jī. xiān zhěn yuē:" pǐ fū chěng zhì yú jūn ér wú tǎo, gǎn bù zì tǎo hū!" miǎn zhòu rù dí shī, sǐ yān. dí rén guī qí yuán, miàn rú shēng.
又曰:晉侯敗狄於箕。先軫曰:"匹夫逞志於君而無討,敢不自討乎!"免胄入狄師,死焉。狄人歸其元,面如生。
yòu yuē: jìn chǔ zhàn yú yān líng, qiè zhì jiàn chǔ zi bì xià miǎn zhòu ér qū fēng. jí rú fēng yě. chǔ zi shǐ gōng yǐn xiāng wèn zhī yǐ gōng. wèn, yí yě. qiè zhì jiàn kè, miǎn zhòu chéng mìng yuē:" jūn zhī wài chén, cóng guǎ jūn zhī róng shì, yǐ jūn zhī líng, jiān méng jiǎ zhòu, jiān, yóu jìn yě. bù gǎn bài mìng." jiè zhě bù bài. sān sù shǐ zhě ér tuì.
又曰:晉楚戰於鄢陵,郄至見楚子必下免胄而趨風。(疾如風也。)楚子使工尹襄問之以弓。(問,遺也。)郄至見客,免胄承命曰:"君之外臣,從寡君之戎事,以君之靈,間蒙甲冑,(間,尤近也。)不敢拜命。"(介者不拜。)三肅使者而退。
yòu yuē: chǔ bái gōng luàn, yè gōng yì zhì, jí běi mén, huò yù zhī, yuē:" jūn hú bù zhòu? guó rén wàng jūn rú wàng cí fù mǔ yān. dào zéi zhī shǐ ruò shāng jūn, shì jué mín wàng yě. ruò zhī hé bù zhòu?" nǎi zhòu ér jìn. yòu yù rén yuē:" jūn hú zhòu? guó rén wàng jūn rú wàng suì yān, rì yuè yǐ jì, ruò jiàn jūn miàn, shì de ài yě. ài, ān yě. ér yòu yǎn miàn yǐ jué mín wàng, bù yì shén hū?" nǎi miǎn zhòu ér jìn. yán yè gōng dé mín xīn yě.
又曰:楚白公亂,葉公亦至,及北門,或遇之,曰:"君胡不胄?國人望君如望慈父母焉。盜賊之矢若傷君,是絕民望也。若之何不胄?"乃胄而進。又遇人曰:"君胡胄?國人望君如望歲焉,日月以冀,若見君面,是得艾也。(艾,安也。)而又掩面以絕民望,不亦甚乎?"乃免胄而進。(言葉公得民心也。)
gǔ liáng chuán yuē: gǔ zhě bèi jiǎ yīng zhòu, fēi yǐ xìng guó yě, zé yǐ zhēng wú dào. qǐ yuē yǐ bào qí chǐ zāi!
《穀梁傳》曰:古者被甲嬰胄,非以興國也,則以征無道。豈曰以報其恥哉!
hàn shū yuē: wáng mǎng chuán yún: yuán shǐ wǔ nián, cè wáng mǎng jiā jiǔ mìng zhī xī, yú shì qǐ shǒu bài shòu jiǎ zhòu yī jù.
《漢書》曰:《王莽傳》云:元始五年,策王莽加九命之錫,於是稽首拜受甲冑一具。
hòu hàn shū yuē: liú yú jī fèn gōng sūn zàn bù yǐ, zì lǜ bīng shí wàn gōng zàn. jiāng chū, cóng shì dài jùn chéng xù miǎn zhòu ér qián yuē:" gōng sūn zàn suī yǒu guò è, ér zuì míng wèi zhèng. míng gōng bù xiān gào xiǎo shǐ de gǎi háng, yǐ wǔ lín zhī, zàn bì huǐ huò xiè zuì, suǒ wèi bù zhàn ér fú rén yě." yú yǐ xù lín shì jǔ yì, zhǎn zhī yǐ xùn, jiè jūn shì yuē:" wú shāng yú rén, shā yī bó guī ér yǐ." yú suì dà bài, zhǎn yú yú jì shì.
《後漢書》曰:劉虞積忿公孫瓚不已,自率兵十萬攻瓚。將出,從事代郡程緒免胄而前曰:"公孫瓚雖有過惡,而罪名未正。明公不先告曉使得改行,以武臨之,瓚必悔禍謝罪,所謂不戰而服人也。"虞以緒臨事沮議,斬之以徇,戒軍士曰:"無傷餘人,殺一伯珪而已。"虞遂大敗,斬虞於薊市。
dōng guān hàn jì yuē: jì zūn hōng, sàng zhì hé nán. bó shì fàn shēng shàng shū yuē:" zūn wèi jiāng jūn, suī zài jūn lǚ, xīn cún wáng shì, bù wàng zǔ dòu, kě wèi shǒu sǐ shàn dào zhě yě." nǎi zèng jiāng jūn gěi hóu yìn shòu, qiǎn xiào wèi fā qí shì sì bǎi rén bèi xuán jiǎ dōu móu, bīng chē jūn zhèn sòng zàng.
《東觀漢記》曰:祭遵薨,喪至河南。博士范升上疏曰:"遵為將軍,雖在軍旅,心存王室,不忘俎豆,可謂守死善道者也。"乃贈將軍給侯印綬,遣校尉發騎士四百人被玄甲兜鍪,兵車軍陣送葬。
yòu yuē: jiàn wǔ liù nián, mǎ wǔ yǔ zhòng jiāng shàng lǒng jī kuí xiāo, shēn bèi jiǎ dōu móu, chí jǐ bēn jī, shā shù shí rén. xiāo zhuī bīng jǐn hái, wǔ zhōng shǐ shāng.
又曰:建武六年,馬武與眾將上隴擊隗囂,身被甲兜鍪,持戟奔擊,殺數十人。囂追兵盡還,武中矢傷。
yòu yuē: shàng zhēng péng chǒng, zhū fú shàng shū qiè jiàn yuē:" lián nián jù shǒu, lì shì pí láo, jiǎ zhòu shēng jǐ shī, gōng nǔ bù dé chí. shàng xià xiāng shuài jiāo xīn, dà bīng jì méng jiù hù shēng huó zhī ēn, bì xià chuò wàng zhī yú hé běi, chéng bù zhī suǒ yǐ rán."
又曰:上征彭寵,朱浮上疏切諫曰:"連年距守,吏士疲勞,甲冑生蟣虱,弓弩不得弛。上下相率焦心,大兵冀蒙救護生活之恩,陛下輟忘之於河北,誠不知所以然。"
xiàn dì chūn qiū yuē: sūn cè huò tài shǐ cí, wèi yuē:" gū xī yǔ qīng shén tíng zhī yì, ruò wèi qīng xiān rú hé?" cí wèi yuē:" bù gǎn miàn qī, ruò dōu móu dài bù duàn, wèi kě liàng yě."
《獻帝春秋》曰:孫策獲太史慈,謂曰:"孤昔與卿神亭之役,若為卿先如何?"慈謂曰:"不敢面欺,若兜鍪帶不斷,未可量也。"
wú zhì yuē: tài shǐ cí yǔ sūn cè zhàn yú shén tíng, cè dé cí dōu móu.
《吳志》曰:太史慈與孫策戰於神亭,策得慈兜鍪。
wú lì yuē: zhū gé xiū zuò dōng xìng è, wèi jūn jù zhī. shí hán xuě, kè shǐ dīng fèng děng jiē jiě kǎi, dàn zhe dōu móu, chí dāo yuán è shàng, běi jūn jiàn guàn shēn yuán è, jiē dà xiào, bù jí yán bīng. biàn luàn zhuó, suì pò běi jūn.
《吳歷》曰:諸葛修作東興遏,魏軍拒之。時寒雪,恪使丁奉等皆解鎧,但着兜鍪,持刀緣遏上,北軍見祼身緣遏,皆大笑,不即嚴兵。便亂斫,遂破北軍。
jìn shū tiān wén zhì yuē: wèi wén dì huáng chū liù nián shí yuè, yǒu xīng bèi yú shǎo wēi, lì xuān yuán, zhàn yuē:" bīng sàng, chú jiù bù xīn zhī xiàng." shí dì jūn guǎng líng, xīn chǒu, dì qīn yù jiǎ zhòu guān bīng.
《晉書·天文志》曰:魏文帝黃初六年十月,有星孛於少微,歷軒轅,占曰:"兵喪,除舊布新之象。"時帝軍廣陵,辛丑,帝親御甲冑觀兵。
shěn yuē sòng shū yuē: yuán jiā èr shí qī nián, běi tǎo zhì shǎn. lǔ duō zòng tū qí, zhòng jūn huàn zhī. xuē ān dōu nù shén, nǎi tuō dōu móu, jiě suǒ dài kǎi, wéi zhe jiàng nà liǎng dāng, xiè mǎ yì qù jù zhuāng chí bēn, yǐ rù zéi zhèn. měng qì páo xiào, suǒ xiàng wú qián. dāng qí fēng zhě, yīng rèn ér dào. zéi fèn zhī, jiā shè bù néng zhōng. rú shì zhě shù sì, měi yī rù, zhòng wú bù pī mǐ.
沈約《宋書》曰:元嘉二十七年,北討至陝。虜多縱突騎,眾軍患之。薛安都怒甚,乃脫兜鍪,解所帶鎧,惟着絳納兩當,械馬亦去具裝馳奔,以入賊陣。猛氣咆哮,所向無前。當其鋒者,應刃而倒。賊忿之,夾射不能中。如是者數四,每一入,眾無不披靡。
wáng yǎn sòng shū yuē: jìn kāng tài shǒu liú sī dào gōng guǎng zhōu shā cì shǐ yáng xī. lóng xiāng jiāng jūn chén bó shào tǎo zhī, sī dào yíng jī zhī, shā shāng shén zhòng. huì shào jì jiě, dōu móu zhuì dì, tuì zǒu jiàn qín.
王琰《宋書》曰:晉康太守劉思道攻廣州殺刺史羊希。龍驤將軍陳伯紹討之,思道迎擊之,殺傷甚眾。會紹髻解,兜鍪墜地,退走見禽。
chē pín qín shū yuē: fú dēng, jiān zú céng sūn. jiān sǐ, dēng zì lì, jiē kè dōu móu zuò" sǐ xiū" zì shì shì. yǐ bì sǐ wèi dù, gù zhàn suǒ xiàng wú qián.
車頻《秦書》曰:苻登,堅族曾孫。堅死,登自立,皆刻兜鍪作"死休"字示士。以必死為度,故戰所向無前。
cuī hóng qián qín lù yuē: fú jiān mò, mù róng chōng lǜ zhòng dēng chéng, jiān shēn guàn jiǎ zhòu, fēi shǐ mǎn shēn.
崔鴻《前秦錄》曰:苻堅末,慕容沖率眾登城,堅身貫甲冑,飛矢滿身。
hòu zhōu shū yuē: tū qū zhī xiān chén yú rú rú, jū jīn shān zhī yáng, wèi rú rú tiě gōng. jīn shān xíng sì dōu móu, qí hòu wèi dōu móu wèi tū jué, yīn yǐ wèi hào.
《後周書》曰:突屈之先臣於茹茹,居金山之陽,為茹茹鐵工。金山形似兜鍪,其後謂兜鍪為突厥,因以為號。
chūn qiū fán lù fú zhì xiàng yuē: fū zhí jiè zhòu ér hòu néng jù dí zhě, gù fēi rén zhī suǒ guì yě.
《春秋繁露·服制象》曰:夫執介冑而後能距敵者,固非人之所貴也。
xiào jīng yuán shén qì yuē: yù qù è guǐ, xū jù wǔ xíng, wǔ rén jiē chí dà fǔ, zhe tiě dōu móu, jiāng zhī, cháng shǐ qù sì wǔ shí bù, bù kě lìng jìn rén yě.
《孝經援神契》曰:欲去惡鬼,須具五刑,五人皆持大斧,着鐵兜鍪,將之,常使去四五十步,不可令近人也。
zhàn guó cè yuē: sū qín shuō hán wáng yuē:" hán zhī jiàn, dāng dí zé zhǎn jiǎ dùn dī móu."
《戰國策》曰:蘇秦說韓王曰:"韓之劍,當敵則斬甲盾鞮鍪。"
guó yǔ yuē: mí jī zhī yì, qiè xiàn zi shāng, yuē:" yú bìng yǐ." zhāng yù yuē:" shòu mìng yú miào, shòu fú yú shè, jiǎ zhòu ér xiào sǐ, róng zhī zhèng yě."
《國語》曰:靡笄之役,郄獻子傷,曰:"余病矣。"張御曰:"受命於廟,受服於社,甲冑而效死,戎之政也。"
yòu jìn yǔ yuē: qiè zhì jiǎ zhòu ér jiàn kè, miǎn zhòu ér tīng mìng.
又《晉語》曰:郄至甲冑而見客,免胄而聽命。
lè zī chūn qiū hòu chuán yuē: wú yuè lìng wèi wǔ hòu lì zhòng. wǔ nián, qín rén xìng shī ér lín xī hé, wèi shì wén zhī, jiè zhòu bù dài lìng ér fèn jī, shā qín rén zhě wàn shù.
樂資《春秋後傳》曰:吳越令魏武侯厲眾。五年,秦人興師而臨西河,魏士聞之,介冑不待令而奮擊,殺秦人者萬數。
yīng xióng jì yuē: yuán shào wèi gōng sūn zàn suǒ wéi, bié jià tián fēng fú shào rù kōng yuán. shào tuō dōu móu dǐ dì yún:" zhàng fū dāng qián dòu sǐ, ér fǎn táo rù qiáng jiān, qǐ kě dé huó." yī yún: rù nì qiáng jiān.
《英雄記》曰:袁紹為公孫瓚所圍,別駕田豐扶紹入空垣。紹脫兜鍪抵地云:"丈夫當前斗死,而返逃入牆間,豈可得活。"(一云:入匿牆間。)
lú chēn jìn shū sì wáng qǐ shì yuē: jiàn wǔ yuán nián, tiān zǐ hái luò yáng. yòu jiāng jūn zhāng fāng qǐ yuē:" bì xià zì yè lái hái, yí xún zōng miào." tiān zǐ chū, yīn biàn jié jū yè qiè. qǐ yí dōu. qí yè, fāng xī yǐn bīng cóng xī míng guǎng yáng zhū chéng mén rù, zì lǐng wǔ qiān qí, jiē zhuō tiě chán shuò jī. dōu móu jiāo gān jiē yòng liáng zhōu bái hé máo, wàng zhī ruò chá.
盧綝《晉書四王起事》曰:建武元年,天子還洛陽。右將軍張方啟曰:"陛下自鄴來還,宜詢宗廟。"天子出,因便刦(居鄴切。)啟移都。其夜,方悉引兵從西明、廣陽諸城門入,自領五千騎,皆捉鐵纏槊擊。兜鍪燋苷皆用涼州白鶡毛,望之若茶。
zhōu qiān yú fú zá shì yuē: cì jiào zhě, jiào rén zhī zhí cì bīng zhě yě. shǒu dài hǔ pí zhòu.
周遷《輿服雜事》曰:刺挍者,挍人之執刺兵者也。首戴虎皮胄。
chuán yuē: méng gāo pí bǐ yǐ fàn chén cài, yīn shì yǒu hǔ pí zhòu yān. shǔ duì dài bèi zhòu bèi xī jiǎo, cǐ gǔ zhì yě. shī yún: bèi zhòu zhū qīn, wèi yǐ bèi chǐ shì zhòu, zhū lǚ zhuì zhī yě. zhòu chā yǐ dí wěi, chuí yǐ hóng xù, zhū qīn zhī xiàng yě.
《傳》曰:蒙皋貔比以犯陳蔡,因是有虎皮胄焉。蜀隊戴貝胄被犀角,此古制也。《詩》云:貝胄朱綅,謂以貝齒飾胄,朱縷綴之也。胄插以翟尾,垂以紅絮,朱綅之象也。
jìn lìng yuē: jūn liè yíng, bù qí shì yǐ xià, jiē zhe dōu móu.
《晉令》曰:軍列營,步騎士以下,皆着兜鍪。
guō yì gōng guǎng zhì yuē: liáo yīn lǎo zài niu yáng kē, xìng gǔ yù lín jiāo zhǐ cāng wú, jiē yǐ zhū qī pí wèi dōu móu.
郭義恭《廣志》曰:獠(音老)在牜羊柯,興古、鬱林、交趾、蒼梧,皆以朱漆皮為兜鍪。
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ duì lǔ āi gōng yuē:" jiè zhòu zhí gē zhě, wú tuì nuò zhī qì, fēi tǐ chún měng, fú shǐ zhī rán."
《家語》曰:孔子對魯哀公曰:"介冑執戈者,無退懦之氣,非體純猛,服使之然。"
kǒng cóng zǐ yuē: chén wáng yuē:" jiāng jū jūn zhī lǐ, shèng bài zhī biàn, rú zhī hé?" tài shī yuē:" jiè zhòu zài shēn, zhí ruì zài liè, suī jūn fù bù bài."
《孔叢子》曰:陳王曰:"將居軍之禮,勝敗之變,如之何?"太師曰:"介冑在身,執銳在列,雖君父不拜。"
yòu yuē: zi gāo yuē:" fū rú zhě jū dé háng dào, zé gǔn miǎn zhī fú tǒng shī lǚ, zé yǒu jiè zhòu zhī fú."
又曰:子高曰:"夫儒者居德行道,則袞冕之服;統師旅,則有介冑之服。"
hán zǐ yuē: tiān xià wú dào, gōng zhàn bù yǐ, jiǎ zhòu shēng jǐ shī, yàn què chù wéi wò.
《韓子》曰:天下無道,攻戰不已,甲冑生蟣虱,燕雀處帷幄。
yú xǐ zhì lín yuē: sòng jì jiǔ yún:" kě yǐ gǎn yù zhě wèi xiè. wèi kǎi jiǎ dōu móu yě."
虞喜《志林》曰:宋祭酒云:"可以扞御者為械。謂鎧甲兜鍪也。"
bào piáo zǐ yuē: fū dé jiào zhě, fǔ fú jì fú yě xíng fá zhě, gǎn rèn zhī jiǎ zhòu yě. ruò yǐ dé jiào zhì jiǎo bào, yóu yǐ fǔ fú yù shàn yīn yǎn. fēng yě. yǐ xíng fá shī píng shì, shì yǐ jiǎ zhòu shēng miào táng yě.
《抱朴子》曰:夫德教者,黼黻祭服也;刑罰者,扞刃之甲冑也。若以德教治狡暴,猶以黼黻御剡(音琰。)鋒也。以刑罰施平世,是以甲冑升廟堂也。
yòu yuē: rěn tòng kǔ zhī yào shí zhě, suǒ yǐ chú fá mìng zhī jí yīng jiǎ zhòu zhī zhòng lěng zhě, suǒ yǐ gǎn fēng dí zhī jí.
又曰:忍痛苦之藥石者,所以除伐命之疾;嬰甲冑之重冷者,所以扞鋒鏑之集。
yòu yuē: pán xuán yī ràng, fēi yù kòu zhī róng guàn jiǎ yīng zhòu, fēi miào táng zhī shì.
又曰:盤旋揖讓,非禦寇之容;貫甲纓胄,非廟堂之飾。
cáo zhí biǎo yuē: liǎng dāng kǎi èr shí lǐng, dōu móu zì fù kǎi bǎi lǐng.
曹植表曰:兩當鎧二十領,兜鍪自副鎧百領。
táo kǎn dá wēn jiào shū yuē: fèng suǒ sòng zhàng xià de sū jùn dōu móu. dōu móu zuò zhī qiǎo jié, yòng gōng shū duō, zhàn qì bù shì xū cǐ yě. yì wèi bù rú sān jiǎ zhě, nì zéi shēn suǒ fú, cǐ shì xiōng qì, gǔ rén è qí míng. dé cǐ dōu móu zhě, yóu yǐ yǒu gōng, lìng shǎng qí xì gé yī duān.
陶侃《答溫嶠書》曰:奉所送帳下得蘇峻兜牟。兜牟作之巧劼,用功殊多,戰器不事須此也。意謂不如三甲者,逆賊身所服,此是兇器,古人惡其名。得此兜牟者,猶以有功,令賞其細葛一端。
wèi wǔ dì pò yuán shàng shàng shì yuē: chén qián shàng yán nì zéi yuán shàng hái, jí lì jīng ruì tǎo zhī. jīn shàng rén tú zhèn dàng, bù qǔ sàng shǒu, yǐn bīng dùn wáng. chén chén jūn pī jiān zhí ruì, zhū qí zhèn yào, hǔ shì léi zào, wàng zhān xuàn jīng, wén shēng sàng qì, tóu gē jiě jiǎ, xī rán jǔ huài. shàng dān qí dùn zǒu, juān qì wěi jié yuè fū, dà jiāng jūn rǒng fù xiāng hóu yìn gè yī méi, dōu móu wàn jiǔ qiān liù bǎi èr shí méi, qí máo dùn gōng jǐ, bù kě shèng shù. rǒng fù, kǔ làng qiè, yòu gǔ héng qiè.
魏武帝《破袁尚上事》曰:臣前上言逆賊袁尚還,即厲精銳討之。今尚人徒震盪,部曲喪守,引兵遁亡。臣陳軍披堅執銳,朱旗震燿,虎士雷噪,望旃眩精,聞聲喪氣,投戈解甲,翕然沮壞。尚單騎遁走,捐棄偽節鉞鈇,大將軍、冗阝鄉侯印各一枚,兜鍪萬九千六百二十枚,其矛盾弓戟,不可勝數。(冗阝,苦浪切,又古衡切。)
gàn bǎo bǎi zhì shī yuē: zhuàng shì bǐng jié zī, qì liè yǒu zì rán. fǔ yǎng qún zhòng zhōng, hú néng jiù shì jiān? yuè gǒng dài fèng yē, dōu móu yì jìn xián.
干寶《百志詩》曰:壯士稟傑資,氣烈有自然。俯仰群眾中,胡能救世艱?閱鞏代縫掖,兜鍪易進賢。
yáng xióng zhǎng yáng fù yuē: gāo zǔ fèng mìng shùn dòu jí yùn, tiān guān héng jù, hǎi piào kūn lún, tí jiàn ér chì zhī. suǒ guò mí chéng chàn yì, xià jiāng jiàng qí, yī rì zhī zhàn bù kě dān jì. dāng cǐ zhī qín, dī móu shēng jǐ shī, jiè zhòu bèi zhān hàn.
楊雄《長楊賦》曰:高祖奉命順斗極運,天關橫鉅,海漂崑崙,提劍而叱之。所過靡城摲邑,下將降旗,一日之戰不可殫記。當此之勤,鞮鍪生蟣虱,介冑被霑汗。
wén xuǎn yuē: cháo shí bù miǎn zhòu, xī xī cháng fù gē.
《文選》曰:朝食不免胄,夕息常負戈。
yòu yuē: bèi zhòu xīng lí.
又曰:貝胄星離。
dùn shàng
○盾上
shì míng yuē: dùn, dùn yě, guì qí xià bì rèn yǐ yǐn dùn yě. dà ér píng zhě yuē wú kuí, běn chū yú wú, wèi kuí shī zhě suǒ chí yě. lóng zhě yuē diān dùn, běn chū yú shǔ, shǔ diān suǒ chí yě. huò yuē qiāng dùn, yán chū yú qiāng yě. yuē xié ér zōu zhě yuē xiàn lǔ, yán kě xiàn pò lǔ dí, jīn wèi zhī yuē lù shì yě. xiá ér zhǎng zhě yuē bù dùn, bù bīng suǒ chí, yǔ dāo xiāng pèi zhě yě. xiá ér duǎn zhě yuē xiá zi dùn, chē shàng suǒ chí zhě yě. zi, xiǎo chēng yě. yǐ gé féng yīn féng. biān bǎn zhě, wèi zhī mù luò dùn, yǐ xī pí zuò zhī yuē xī dùn, yǐ mù zuò zhī yuē mù dùn, jiē yīn suǒ yòng wèi míng yě.
《釋名》曰:盾,遁也,跪其下避刃以隱遁也。大而平者曰吳魁,本出於吳,為魁師者所持也。隆者曰滇盾,本出於蜀,蜀滇所持也。或曰羌盾,言出於羌也。約脅而鄒者曰陷虜,言可陷破虜敵,今謂之曰露是也。狹而長者曰步盾,步兵所持,與刀相配者也。狹而短者曰狹子盾,車上所持者也。子,小稱也。以〈革逢〉(音逢。)編板者,謂之木絡盾,以犀皮作之曰犀盾,以木作之曰木盾,皆因所用為名也。
xǔ shèn shuō wén yuē: dùn dùn gē yīn fá. yě. suǒ yǐ gǎn shēn bì mù, cóng mù, xiàng xíng shēng yě. lǔ, dà dùn yě.
許慎《說文》曰:楯〈盾戈〉(音伐。)也。所以扞身、蔽目,從目,象形聲也。樐,大楯也。
yáng xióng fāng yán yuē: dùn, zì guān ér dōng huò wèi zhī dùn gē, huò wèi zhī gàn, gàn zhě, gān yě. guān xī wèi zhī dùn.
揚雄《方言》曰:楯,自關而東或謂之〈盾戈〉,或謂之干,(干者,杆也。)關西謂之楯。
zhāng jí pí cāng yuē: hàn gē, dùn yě.
張楫《埤蒼》曰:〈旱戈〉,盾也。
guǎng yǎ yuē: guǒ kē gàn dùn gē shou lǔ jǐ, dùn yě.
《廣雅》曰:果科干〈盾戈〉扌鹵戟,盾也。
lóng yú hé tú yuē: dùn míng zì zhàng.
《龍魚河圖》曰:盾名自障。
lǐ jì yuē: zhòng xià zhī yuè, mìng lè shī xiū táo yīn táo. bǐng gǔ, jūn qín sè guǎn xiāo, zhí gàn qī gē yǔ.
《禮記》曰:仲夏之月,命樂師修鞀(音桃。)鞞鼓,均琴瑟管簫,執干戚戈羽。
yòu yuē: chūn qiū xué gān gē, qiū dōng xué yǔ yuè, jiē yú dōng xù.
又曰:春秋學干戈,秋冬學羽籥,皆於東序。
yòu yuē: jì xià yǐ dì lǐ sì zhōu gōng yú tài miào, zhū gān sān qī, miǎn ér wǔ dà wǔ. zhèng xuán yuē: zhū gān, yì dà dùn yě.
又曰:季夏以禘禮祀周公於太廟,朱干三戚,冕而舞大武。(鄭玄曰:朱干,亦大盾也。)
zhōu lǐ yuē: lǚ bì shì zhǎng zhí gē dùn, jiā wáng chē ér qū. sàng jì zé shuāi gé zhí gē dùn.
《周禮》曰:旅賁氏掌執戈盾,夾王車而趨。喪紀則衰葛執戈盾。
yòu yuē: fāng xiāng shì zhǎng méng xióng pí, huáng jīn sì mù, yī zhū shang, zhí gē yáng dùn, shuài bǎi lì ér shí nuó.
又曰:方相氏掌蒙熊皮,黃金四目,衣朱裳,執戈楊盾,帥百隸而時儺。
yòu yuē: sī bīng zhǎng wǔ bīng wǔ dùn, gè biàn qí wù yǔ zhī děng, yǐ dài jūn shì. zhèng xuán yuē: wǔ dùn, gàn lǔ zhī shǔ, qí míng wèi jǐn wén yě.
又曰:司兵掌五兵五盾,各辯其物與之等,以待軍事。(鄭玄曰:五盾,干櫓之屬,其名未盡聞也。)
yòu yuē: sī gē dùn, zhǎng gē dùn zhī wù ér bān zhī.
又曰:司戈盾,掌戈盾之物而頒之。
yòu yuē: lǔ jí qí zhàn yú chuī bí. dù yù yuē: chuī bí, lǔ dì. qí zi quán jié cóng xiè shēng zi. shēng zi, lǔ dài fū yě. shè zhī zhōng dùn wǎ. wǎ, dùn jí yě. yáo chē gōu yīn gōu. tài zhōu bǐ, rù zhě sān cùn. rù dùn wǎ yě. yáo guò tài shǐ jī yě.
又曰:魯及齊戰於炊鼻。(杜預曰:炊鼻,魯地。)齊子泉捷從泄聲子。(聲子,魯大夫也。)射之中盾瓦。(瓦,盾脊也。)繇〈車勾〉(音鈎。)汰輈匕,入者三寸。(入盾瓦也。繇過汰矢激也。)
yòu yuē: sòng lè qí xiàn zhào jiǎn zi yáng dùn liù shí.
又曰:宋樂祁獻趙簡子楊盾六十。