jiǎ xià
○甲下
wú yuè chūn qiū yuē: gōu jiàn shǐ dài fū zhǒng yú wú yuē:" qiè wén dài wáng xìng dà yì, zhū qiáng jiù ruò, yuè shǐ jiàn chén zhǒng yǐ xiān rén cáng qì jí jiǎ èr shí lǐng yǐ hè jūn."
《吴越春秋》曰:勾践使大夫种於吴曰:"窃闻大王兴大义,诛强救弱,越使贱臣种以先人藏器及甲二十领以贺君。"
yòu yuē: gōng zǐ guāng fú jiǎ shì yú sī shì, jù jiǔ ér qǐng wáng liáo. wáng liáo nǎi bèi táng yí zhī jiǎ sān chóng, shǐ bīng wèi zhì guāng jiā zhī mén, jiā bì dài jiǎ zuǒ yòu jiē wáng liáo zhī qīn qī yě. zhuān zhū zhì yú cháng jiàn zhì yú fù zhōng ér jìn zhī, cì wáng liáo, guàn dá bèi, wáng liáo lì sǐ.
又曰:公子光伏甲士於私室,具酒而请王僚。王僚乃被棠夷之甲三重,使兵卫至光家之门,夹陛带甲左右皆王僚之亲戚也。专诸置鱼肠剑炙鱼腹中而进之,刺王僚,贯达背,王僚立死。
xiàn dì chūn qiū yuē: yuè qí xiào wèi wǔ fú yǐ dǒng zhuō wú dào, yù shēn zì shā zhī. nèi guàn xiǎo kǎi bá pèi dāo yì zhuō. zhuō sòng chū gé, zhí shǒu gào bié. fú yǐn dāo cì zhuō. zhuō duō lì, què bù zhōng. jí shā fú, yí qí zú.
《献帝春秋》曰:越骑校尉伍孚以董卓无道,欲身自杀之。内贯小铠拔佩刀诣卓。卓送出阁,执手告别。孚引刀刺卓。卓多力,却不中。即杀孚,夷其族。
dǒng zhuō chuán yuē: zhuō sūn nián qī suì, ài yǐ wéi jǐ zi. wèi zuò xiǎo kǎi zhòu, shǐ qí jué yīn jué tí yīn tí mǎ, yǔ yù jiǎ yī jù. jù chū rù, yǐ wéi lín jū fèng chú, zhì shā rén zhī zǐ, rú zǎo shī ěr.
《董卓传》曰:卓孙年七岁,爱以为己子。为作小铠胄,使骑駃(音决)騠(音啼)马,与玉甲一具。俱出入,以为麟驹凤雏,至杀人之子,如蚤虱耳。
jìn jiàn wǔ gù shì yuē: wáng dūn sǐ, mì bù fā sāng. zéi yú shuǐ nán běi dù gōng gōng lěi zhà, jiē zhòng kǎi yù tiě. dū du yīng zhān děng chū jīng ruì jù zhī.
《晋建武故事》曰:王敦死,秘不发丧。贼於水南北渡攻宫垒栅,皆重铠浴铁。都督应詹等出精锐距之。
sòng yuán jiā qǐ jū zhù yuē: yù shǐ zhōng chéng liú sǔn zòu: qián guǎng zhōu cì shǐ wéi lǎng yú guǎng zhōu suǒ bù zuò xī pí kǎi liù lǐng, qǐng miǎn lǎng guān yě.
《宋元嘉起居注》曰:御史中丞刘损奏:前广州刺史韦朗於广州所部作犀皮铠六领,请免朗官也。
yè zhōng jì yuē: shí jì lóng zuǒ yòu zhì zhí wèi wàn rén, jiē wǔ sè xì kǎi, guāng yào duó mù.
《邺中记》曰:石季龙左右置直卫万人,皆五色细铠,光曜夺目。
fú hóu gǔ jīn zhù yuē: zhāng dì jiàn chū sān nián, dān yáng wǎn líng rù jué dì dé jiǎ yī.
伏侯《古今注》曰:章帝建初三年,丹阳宛陵入掘地得甲一。
shù yì jì yuē: gān luó zhě, mù róng guī zhī shí yī shì zǔ yě. zhe jīn yín rú kǎi, qí bái mǎ, jīn yín ān lēi, zì tiān ér zhuì, xiān bēi shén zhī, tuī wèi jūn zhǎng.
《述异记》曰:乾罗者,慕容廆之十一世祖也。著金银襦铠,骑白马,金银鞍勒,自天而坠,鲜卑神之,推为君长。
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ yán yú dìng gōng yuē:" jiā bù cáng jiǎ, gǔ zhī zhì yě. jīn sān jiā guò zhì, qǐng jiē sǔn zhī."
《家语》曰:孔子言於定公曰:"家不藏甲,古之制也。今三家过制,请皆损之。"
guǎn zǐ yuē: gé lú zhī shān, fā ér chū huáng jīn. chī yóu shòu zhī, zhì yǐ wéi jiàn kǎi. yán qí shǐ yě.
《管子》曰:葛卢之山,发而出黄金。蚩尤受之,制以为剑铠。(言其始也。)
mèng zǐ yuē: shǐ rén qǐ bù rén yú hán rén zāi? shǐ rén wéi kǒng bù shāng rén, hán rén wéi kǒng shāng rén. wū jiàng yì rán, gù shù bù kě bù shèn yě. zhào qí zhāng jù yuē: shǐ, jiàn yě. hán, kǎi yě.
《孟子》曰:矢人岂不仁於函人哉?矢人惟恐不伤人,函人惟恐伤人。巫匠亦然,故术不可不慎也。(赵岐章句曰:矢,箭也。函,铠也。)
sūn qīng zǐ yuē: chǔ rén jiāo gé xī sì yǐ wéi jiǎ, jiān rú jīn shí.
《孙卿子》曰:楚人鲛革犀兕以为甲,坚如金石。
shèn zǐ yuē: cáng jiǎ zhī guó, bì yǒu bīng dào.
《慎子》曰:藏甲之国,必有兵道。
yán tiě lùn yuē: qiáng chǔ jìn zhèng, yǒu xī sì zhī jiǎ.
《盐铁论》曰:强楚劲郑,有犀兕之甲。
lǚ shì chūn qiū yuē: tián zàn bǔ yī ér jiàn jīng wáng, wáng yuē:" xiān shēng zhī yī hé qí è yě?" zàn yuē:" yī yòu yǒu è yú cǐ zhě." wáng yuē:" kě dé ér wén hū?" duì yuē:" jiǎ è yú cǐ." wáng yuē:" hé wèi yě." duì yuē:" jiǎ dōng rì zé hán, xià rì zé shǔ, yī wú è hū? è hū jiǎ zhě. zàn yě pín, pín gù yī è. jīn dài wáng wàn shèng zhī zhǔ, fù hòu wú dí, ér hǎo yī mín yǐ jiǎ, chén fú de yě. yì zhě wèi qí yì yě. jiǎ zhī shì, bīng zhī shì yě. yì rén zhī jǐng, kū rén zhī fù, duò rén zhī chéng guō, xíng rén zhī fù zǐ, qí míng yòu shén bù róng yě."
《吕氏春秋》曰:田赞补衣而见荆王,王曰:"先生之衣何其恶也?"赞曰:"衣又有恶於此者。"王曰:"可得而闻乎?"对曰:"甲恶於此。"王曰:"何谓也。"对曰:"甲冬日则寒,夏日则暑,衣无恶乎?(恶乎甲者。)赞也贫,贫故衣恶。今大王万乘之主,富厚无敌,而好衣民以甲,臣弗得也。意者为其义也。甲之事,兵之事也。刈人之颈,刳人之腹,堕人之城郭,刑人之父子,其名又甚不荣也。"
lǚ shì chūn qiū yuē: zhū zhī gù fǎ, wèi jiǎ shang yī bó. yǐ bó zhuì jiǎ. gōng xī jì wèi zhū jūn yuē:" bù ruò yǐ zǔ. fán jiǎ zhī suǒ yǐ wéi gù zhě, yǐ mǎn qiào yě. jīn qiào mǎn yǐ, ér rèn lì zhě bàn. zǔ zé bù rán, qiào mǎn zé jǐn rèn lì yǐ," zhū jūn yǐ wéi rán, yuē:" jiāng hé suǒ de zǔ?" gōng xī jì duì yuē:" shàng yòng zhī, zé mín wèi zhī yǐ." zhū jūn yuē:" shàn." xià lìng, lìng guān wèi jiǎ bì yǐ zǔ. gōng xī jì zhī shuō zhī xíng yě, yīn lìng qí jiā jiē wèi zǔ. rén yǒu shāng zhī zhě, yuē:" gōng xī jì zhī suǒ yǐ yù yòng zǔ zhě, qí jiā duō wèi zǔ yě." zhū jūn bù shuō, yú shì hū zhǐ guān wú yǐ zǔ, yǐ yòng. zhū jūn yǒu suǒ yóu yě. wèi jiǎ yǐ zǔ ér biàn, gōng xī jì suī duō wèi zǔ hé sǔn? yǐ zǔ bù biàn, gōng xī jì suī wú wéi zǔ, yì hé yì? wèi zǔ yǔ bù wéi zǔ, bù zú yǐ lèi gōng xī jì zhī shuō, yòng zǔ zhī xīn, bù kě bù chá.
《吕氏春秋》曰:邾之故法,为甲裳衣帛。(以帛缀甲。)公息忌谓邾君曰:"不若以组。凡甲之所以为固者,以满窍也。今窍满矣,而任力者半。组则不然,窍满则尽任力矣,"邾君以为然,曰:"将何所得组?"公息忌对曰:"上用之,则民为之矣。"邾君曰:"善。"下令,令官为甲必以组。公息忌知说之行也,因令其家皆为组。人有伤之者,曰:"公息忌知所以欲用组者,其家多为组也。"邾君不说,於是乎止官无以组,(以用。)邾君有所尤也。为甲以组而便,公息忌虽多为组何损?以组不便,公息忌虽无为组,亦何益?为组与不为组,不足以累公息忌之说,用组之心,不可不察。
yòu yuē: zhào gōng zhōng shān. zhōng shān yǒu duō lì zhě yuē:" qiū jiū yī tiě jiǎ, cāo zhàng, jī wú bù suì, chōng wú bù xiàn. yǐ chē tóu chē, yǐ rén tóu rén."
又曰:赵攻中山。中山有多力者曰:"丘鸠衣铁甲,操杖,击无不碎,冲无不陷。以车投车,以人投人。"
shuō yuàn yuē: kǒng zǐ zhī kuāng, jiǎn zi shā yáng hǔ, kǒng zǐ shì zhī, jiǎ shì yǐ wéi kǒng zǐ zhī shě. zǐ lù nù, bèi jǐ jiāng xià dòu, kǒng zǐ zhǐ zhī, yuē:" hé rén yì zhī bù miǎn sú yě. fū shī shū zhī bù xí, lǐ yuè zhī bù xiū, shì wú zhī guò yě. ruò fēi yáng hǔ ér yǐ wéi yáng hǔ, zé fēi qiū zhī zuì yě fū! yóu gē, fāng hé rǔ." zǐ lù gē, kǒng zǐ hé zhī, sān zhōng ér jiǎ bà.
《说苑》曰:孔子之匡,简子杀阳虎,孔子似之,甲士以围孔子之舍。子路怒,备戟将下斗,孔子止之,曰:"何仁义之不免俗也。夫诗书之不习,礼乐之不修,是吾之过也。若非阳虎而以为阳虎,则非丘之罪也夫!由歌,方和汝。"子路歌,孔子和之,三终而甲罢。
cuī shí zhèng lùn yuē: tān tāo zhī lì, jìng nà cái yòng, jiǎo huá zhī gōng, fù dào qiè zhī. zhì yǐ má xǐ bèi gōng nǔ, tiě cuì kē zhōng lìng cuì yì zhì, kǎi kǒng yòu biǎn xiǎo bù zú róng rù. fán hàn suǒ yǐ néng zhì hú zhě, tú rú kǎi nǔ zhī lì yě, jīn kǎi zé bù jiān, nǔ zé bù jìn, yǒng shī suǒ shì yǐ.
崔寔《政论》曰:贪饕之吏,竞纳财用,狡猾之工,复盗窃之。至以麻枲被弓弩,铁淬醘中令脆易治,铠孔又褊小不足容入。凡汉所以能制胡者,徒襦铠弩之利也,今铠则不坚,弩则不劲,永失所恃矣。
bào piáo zǐ yuē: tú xī wèi jiǎ, gěi hū zhuān zhèng zhī fú liè cuì wèi huá, jí hū hòu fēi zhī shǒu. suī chū yú yōu gǔ, qiān yú qiáo mù, rán wèi èr wù zhī jì, wèi ruò qī cuàn yú lín báo, shè shēng hū zhēn sǒu.
《抱朴子》曰:屠犀为甲,给乎专政之服;裂翠为华,集乎后妃之首。虽出於幽谷,迁於乔木,然为二物之计,未若栖窜於林薄,摄生乎榛薮。
wén xuǎn yuē: jiè zhòu bèi zhān hàn.
《文选》曰:介胄被霑汗。
yòu yuē: jīn liàn zhào hǎi pǔ. zhù: liàn, jiǎ yě.
又曰:金练照海浦。(注:练,甲也。)
yòu yuē: xuán jiǎ yào rì.
又曰:玄甲耀日。
chén lín wǔ kù fù yuē: kǎi zé dōng hú quē gǒng, bǎi liàn jīng gāng. hán shī zhèn chuí, wéi rén zhì fèng. xuán yǔ piāo jiǎ, zhuó yuè liú guāng.
陈林《武库赋》曰:铠则东胡阙巩,百炼精刚。函师震椎,韦人制缝。玄羽缥甲,灼龠流光。
kǒng róng zhì xíng lùn yuē: gǔ shèng zuò xī sì gé kǎi, jīn pén lǐng tiě kǎi, jué shèng shén yuǎn.
孔融《寘刑论》曰:古圣作犀兕革铠,今盆领铁铠,绝圣甚远。
wèi wǔ jūn cè lìng yuē: yuán běn chū kǎi wàn lǐng, wú dà kǎi èr shí lǐng běn chū mǎ kǎi sān bǎi jù, wú bù néng yǒu shí jù. jiàn qí shǎo suì bù shī yě. wú suì chū qí pò zhī, shì shí shì zú jīng liàn, bù yǔ jīn shí děng yě.
魏武《军策令》曰:袁本初铠万领,吾大铠二十领;本初马铠三百具,吾不能有十具。见其少遂不施也。吾遂出奇破之,是时士卒精练,不与今时等也。
cáo zhí biǎo yuē: xiān dì cì chén kǎi, hēi guāng míng guāng gè yī jù, liǎng dāng kǎi yī lǐng, huán suǒ kǎi yī lǐng, mǎ kǎi yī lǐng, jīn shì yǐ shēng píng, bīng gé wú shì, qǐ xī yǐ fù kǎi cáo.
曹植表曰:先帝赐臣铠,黑光、明光各一具,两当铠一领,环锁铠一领,马铠一领,今世以升平,兵革无事,乞悉以付铠曹。
yīn zhòng kān xiāng wáng jiān yuē: fèng suǒ cì mǎ kǎi, jì zú yǐ jiǎng lì nuò xīn, yòu yǐ guāng huá yuǎn rèn.
殷仲堪《相王笺》曰:奉所赐马铠,既足以奖厉懦心,又以光华远任。
yǔ yì yǔ yàn wáng shū yuē: jīn zhì rú kǎi yī lǐng, dōu móu yī fù.
庾翼《与燕王书》曰:今致襦铠一领,兜鍪一副。
yòu yuē: dèng bǎi chuān xī sòng cǐ xī pí liǎng dāng kǎi yī lǐng, suī bù néng jīng hǎo, fù shì yì wù, gù fù zhì zhī.
又曰:邓百川昔送此犀皮两当铠一领,虽不能精好,复是异物,故复致之。
lǐ yóu kǎi míng yuē: jiǎ kǎi zhī shī, gǎn yù fēng shǐ. shàng qí jiān gāng, huò yòng xī sì. nèi yǐ cún shēn, wài bù shāng hài. yǒu shì rén rén, jué dào guǎng dà. hǎo dé zhě níng, hào zhàn zhě wēi. zhuān zhì shì lì, jūn zǐ bù wéi.
李尤《铠铭》曰:甲铠之施,扞御锋矢。尚其坚刚,或用犀兕。内以存身,外不伤害。有似仁人,厥道广大。好德者宁,好战者危。专智恃力,君子不为。
dōu móu
○兜鍪
guǎng yǎ yuē: dōu móu wèi zhī zhòu, yà duàn wèi zhī ōu hóu. shàng yīn ōu, xià yīn hóu.
《广雅》曰:兜鍪谓之胄,铔锻谓之鏂鍭。(上音欧,下音侯。)
shuō wén yuē: dōu móu, shǒu kǎi yě.
《说文》曰:兜鍪,首铠也。
yì yuē: lí wèi jiǎ zhòu.
《易》曰:离为甲胄。
shī yuē: gōng tú sān wàn, bèi zhòu zhū qīn. máo cháng yuē: bèi zhòu, jù shì yě. zhū qīn, yǐ zhū qīn zhuì zhī. qīn, zi lín gōng.
《诗》曰:公徒三万,贝胄朱綅。(毛苌曰:贝胄,具饰也。朱綅,以朱綅缀之。綅,子林功。)
lǐ jì yuē: xiàn jiǎ zhě zhí zhòu, xiàn zhàng zhě zhí mò.
《礼记》曰:献甲者执胄,献杖者执末。
yòu yuē: lín āi zé bì yǒu āi sè, zhí fú fǔ wù qiè. bù xiào, lín lè bù tàn. jiǎ zhòu zé bì yǒu bù kě fàn zhī sè. mào yǔ shì yí xiāng pèi yě.
又曰:临哀则必有哀色,执绋(甫勿切。)不笑,临乐不叹。甲胄则必有不可犯之色。(貌与事宜相配也。)
yòu yuē: chē zé wǎn suí, zhí yǐ jiāng mìng. jiǎ ruò yǒu yǐ qián zhī, zé zhí yǐ jiāng mìng, wú yǐ qián zhī, zé tǎn gāo fèng zhòu. zhèng xuán zhù yuē: tǎn qí yī, chū dōu móu yǐ zhì mìng. gāo, kǎi yī yě.
又曰:车则梚绥,执以将命。甲若有以前之,则执以将命,无以前之,则袒櫜奉胄。(郑玄注曰:袒其衣,出兜鍪以致命。櫜,铠衣也。)
zuǒ zhuàn yuē: gōng jí zhū shī zhàn yú shēng xíng, wǒ shī bài jī. zhū rén huò gōng zhòu, xuán zhū yú mén. dù yù yuē: zhòu, dōu móu yě. yú mén, zhū chéng mén.
《左传》曰:公及邾师战於升陉,我师败绩。邾人获公胄,悬诸鱼门。(杜预曰:胄,兜鍪也。鱼门,邾城门。)
yòu yuē: qín shī xí zhèng, guò zhōu běi mén, zuǒ yòu miǎn zhòu ér xià.
又曰:秦师袭郑,过周北门,左右免胄而下。
yòu yuē: jìn hóu bài dí yú jī. xiān zhěn yuē:" pǐ fū chěng zhì yú jūn ér wú tǎo, gǎn bù zì tǎo hū!" miǎn zhòu rù dí shī, sǐ yān. dí rén guī qí yuán, miàn rú shēng.
又曰:晋侯败狄于箕。先轸曰:"匹夫逞志於君而无讨,敢不自讨乎!"免胄入狄师,死焉。狄人归其元,面如生。
yòu yuē: jìn chǔ zhàn yú yān líng, qiè zhì jiàn chǔ zi bì xià miǎn zhòu ér qū fēng. jí rú fēng yě. chǔ zi shǐ gōng yǐn xiāng wèn zhī yǐ gōng. wèn, yí yě. qiè zhì jiàn kè, miǎn zhòu chéng mìng yuē:" jūn zhī wài chén, cóng guǎ jūn zhī róng shì, yǐ jūn zhī líng, jiān méng jiǎ zhòu, jiān, yóu jìn yě. bù gǎn bài mìng." jiè zhě bù bài. sān sù shǐ zhě ér tuì.
又曰:晋楚战於鄢陵,郄至见楚子必下免胄而趋风。(疾如风也。)楚子使工尹襄问之以弓。(问,遗也。)郄至见客,免胄承命曰:"君之外臣,从寡君之戎事,以君之灵,间蒙甲胄,(间,尤近也。)不敢拜命。"(介者不拜。)三肃使者而退。
yòu yuē: chǔ bái gōng luàn, yè gōng yì zhì, jí běi mén, huò yù zhī, yuē:" jūn hú bù zhòu? guó rén wàng jūn rú wàng cí fù mǔ yān. dào zéi zhī shǐ ruò shāng jūn, shì jué mín wàng yě. ruò zhī hé bù zhòu?" nǎi zhòu ér jìn. yòu yù rén yuē:" jūn hú zhòu? guó rén wàng jūn rú wàng suì yān, rì yuè yǐ jì, ruò jiàn jūn miàn, shì de ài yě. ài, ān yě. ér yòu yǎn miàn yǐ jué mín wàng, bù yì shén hū?" nǎi miǎn zhòu ér jìn. yán yè gōng dé mín xīn yě.
又曰:楚白公乱,叶公亦至,及北门,或遇之,曰:"君胡不胄?国人望君如望慈父母焉。盗贼之矢若伤君,是绝民望也。若之何不胄?"乃胄而进。又遇人曰:"君胡胄?国人望君如望岁焉,日月以冀,若见君面,是得艾也。(艾,安也。)而又掩面以绝民望,不亦甚乎?"乃免胄而进。(言叶公得民心也。)
gǔ liáng chuán yuē: gǔ zhě bèi jiǎ yīng zhòu, fēi yǐ xīng guó yě, zé yǐ zhēng wú dào. qǐ yuē yǐ bào qí chǐ zāi!
《穀梁传》曰:古者被甲婴胄,非以兴国也,则以征无道。岂曰以报其耻哉!
hàn shū yuē: wáng mǎng chuán yún: yuán shǐ wǔ nián, cè wáng mǎng jiā jiǔ mìng zhī xī, yú shì qǐ shǒu bài shòu jiǎ zhòu yī jù.
《汉书》曰:《王莽传》云:元始五年,策王莽加九命之锡,於是稽首拜受甲胄一具。
hòu hàn shū yuē: liú yú jī fèn gōng sūn zàn bù yǐ, zì lǜ bīng shí wàn gōng zàn. jiāng chū, cóng shì dài jùn chéng xù miǎn zhòu ér qián yuē:" gōng sūn zàn suī yǒu guò è, ér zuì míng wèi zhèng. míng gōng bù xiān gào xiǎo shǐ de gǎi háng, yǐ wǔ lín zhī, zàn bì huǐ huò xiè zuì, suǒ wèi bù zhàn ér fú rén yě." yú yǐ xù lín shì jǔ yì, zhǎn zhī yǐ xùn, jiè jūn shì yuē:" wú shāng yú rén, shā yī bó guī ér yǐ." yú suì dà bài, zhǎn yú yú jì shì.
《后汉书》曰:刘虞积忿公孙瓒不已,自率兵十万攻瓒。将出,从事代郡程绪免胄而前曰:"公孙瓒虽有过恶,而罪名未正。明公不先告晓使得改行,以武临之,瓒必悔祸谢罪,所谓不战而服人也。"虞以绪临事沮议,斩之以徇,戒军士曰:"无伤馀人,杀一伯珪而已。"虞遂大败,斩虞于蓟市。
dōng guān hàn jì yuē: jì zūn hōng, sàng zhì hé nán. bó shì fàn shēng shàng shū yuē:" zūn wèi jiāng jūn, suī zài jūn lǚ, xīn cún wáng shì, bù wàng zǔ dòu, kě wèi shǒu sǐ shàn dào zhě yě." nǎi zèng jiāng jūn gěi hóu yìn shòu, qiǎn xiào wèi fā qí shì sì bǎi rén bèi xuán jiǎ dōu móu, bīng chē jūn zhèn sòng zàng.
《东观汉记》曰:祭遵薨,丧至河南。博士范升上疏曰:"遵为将军,虽在军旅,心存王室,不忘俎豆,可谓守死善道者也。"乃赠将军给侯印绶,遣校尉发骑士四百人被玄甲兜鍪,兵车军阵送葬。
yòu yuē: jiàn wǔ liù nián, mǎ wǔ yǔ zhòng jiāng shàng lǒng jī kuí xiāo, shēn bèi jiǎ dōu móu, chí jǐ bēn jī, shā shù shí rén. xiāo zhuī bīng jǐn hái, wǔ zhōng shǐ shāng.
又曰:建武六年,马武与众将上陇击隗嚣,身被甲兜鍪,持戟奔击,杀数十人。嚣追兵尽还,武中矢伤。
yòu yuē: shàng zhēng péng chǒng, zhū fú shàng shū qiè jiàn yuē:" lián nián jù shǒu, lì shì pí láo, jiǎ zhòu shēng jǐ shī, gōng nǔ bù dé chí. shàng xià xiāng shuài jiāo xīn, dà bīng jì méng jiù hù shēng huó zhī ēn, bì xià chuò wàng zhī yú hé běi, chéng bù zhī suǒ yǐ rán."
又曰:上征彭宠,朱浮上疏切谏曰:"连年距守,吏士疲劳,甲胄生虮虱,弓弩不得弛。上下相率焦心,大兵冀蒙救护生活之恩,陛下辍忘之于河北,诚不知所以然。"
xiàn dì chūn qiū yuē: sūn cè huò tài shǐ cí, wèi yuē:" gū xī yǔ qīng shén tíng zhī yì, ruò wéi qīng xiān rú hé?" cí wèi yuē:" bù gǎn miàn qī, ruò dōu móu dài bù duàn, wèi kě liàng yě."
《献帝春秋》曰:孙策获太史慈,谓曰:"孤昔与卿神亭之役,若为卿先如何?"慈谓曰:"不敢面欺,若兜鍪带不断,未可量也。"
wú zhì yuē: tài shǐ cí yǔ sūn cè zhàn yú shén tíng, cè dé cí dōu móu.
《吴志》曰:太史慈与孙策战于神亭,策得慈兜鍪。
wú lì yuē: zhū gě xiū zuò dōng xīng è, wèi jūn jù zhī. shí hán xuě, kè shǐ dīng fèng děng jiē jiě kǎi, dàn zhe dōu móu, chí dāo yuán è shàng, běi jūn jiàn guàn shēn yuán è, jiē dà xiào, bù jí yán bīng. biàn luàn zhuó, suì pò běi jūn.
《吴历》曰:诸葛修作东兴遏,魏军拒之。时寒雪,恪使丁奉等皆解铠,但着兜鍪,持刀缘遏上,北军见祼身缘遏,皆大笑,不即严兵。便乱斫,遂破北军。
jìn shū tiān wén zhì yuē: wèi wén dì huáng chū liù nián shí yuè, yǒu xīng bèi yú shǎo wēi, lì xuān yuán, zhàn yuē:" bīng sàng, chú jiù bù xīn zhī xiàng." shí dì jūn guǎng líng, xīn chǒu, dì qīn yù jiǎ zhòu guān bīng.
《晋书·天文志》曰:魏文帝黄初六年十月,有星孛于少微,历轩辕,占曰:"兵丧,除旧布新之象。"时帝军广陵,辛丑,帝亲御甲胄观兵。
shěn yuē sòng shū yuē: yuán jiā èr shí qī nián, běi tǎo zhì shǎn. lǔ duō zòng tū qí, zhòng jūn huàn zhī. xuē ān dōu nù shén, nǎi tuō dōu móu, jiě suǒ dài kǎi, wéi zhe jiàng nà liǎng dāng, xiè mǎ yì qù jù zhuāng chí bēn, yǐ rù zéi zhèn. měng qì páo xiào, suǒ xiàng wú qián. dāng qí fēng zhě, yīng rèn ér dào. zéi fèn zhī, jiā shè bù néng zhōng. rú shì zhě shù sì, měi yī rù, zhòng wú bù pī mǐ.
沈约《宋书》曰:元嘉二十七年,北讨至陕。虏多纵突骑,众军患之。薛安都怒甚,乃脱兜鍪,解所带铠,惟着绛纳两当,械马亦去具装驰奔,以入贼阵。猛气咆哮,所向无前。当其锋者,应刃而倒。贼忿之,夹射不能中。如是者数四,每一入,众无不披靡。
wáng yǎn sòng shū yuē: jìn kāng tài shǒu liú sī dào gōng guǎng zhōu shā cì shǐ yáng xī. lóng xiāng jiāng jūn chén bó shào tǎo zhī, sī dào yíng jī zhī, shā shāng shén zhòng. huì shào jì jiě, dōu móu zhuì dì, tuì zǒu jiàn qín.
王琰《宋书》曰:晋康太守刘思道攻广州杀刺史羊希。龙骧将军陈伯绍讨之,思道迎击之,杀伤甚众。会绍髻解,兜鍪坠地,退走见禽。
chē pín qín shū yuē: fú dēng, jiān zú zēng sūn. jiān sǐ, dēng zì lì, jiē kè dōu móu zuò" sǐ xiū" zì shì shì. yǐ bì sǐ wèi dù, gù zhàn suǒ xiàng wú qián.
车频《秦书》曰:苻登,坚族曾孙。坚死,登自立,皆刻兜鍪作"死休"字示士。以必死为度,故战所向无前。
cuī hóng qián qín lù yuē: fú jiān mò, mù róng chōng lǜ zhòng dēng chéng, jiān shēn guàn jiǎ zhòu, fēi shǐ mǎn shēn.
崔鸿《前秦录》曰:苻坚末,慕容冲率众登城,坚身贯甲胄,飞矢满身。
hòu zhōu shū yuē: tū qū zhī xiān chén yú rú rú, jū jīn shān zhī yáng, wèi rú rú tiě gōng. jīn shān xíng sì dōu móu, qí hòu wèi dōu móu wèi tū jué, yīn yǐ wéi hào.
《后周书》曰:突屈之先臣於茹茹,居金山之阳,为茹茹铁工。金山形似兜鍪,其后谓兜鍪为突厥,因以为号。
chūn qiū fán lù fú zhì xiàng yuē: fū zhí jiè zhòu ér hòu néng jù dí zhě, gù fēi rén zhī suǒ guì yě.
《春秋繁露·服制象》曰:夫执介胄而后能距敌者,固非人之所贵也。
xiào jīng yuán shén qì yuē: yù qù è guǐ, xū jù wǔ xíng, wǔ rén jiē chí dà fǔ, zhe tiě dōu móu, jiāng zhī, cháng shǐ qù sì wǔ shí bù, bù kě lìng jìn rén yě.
《孝经援神契》曰:欲去恶鬼,须具五刑,五人皆持大斧,着铁兜鍪,将之,常使去四五十步,不可令近人也。
zhàn guó cè yuē: sū qín shuō hán wáng yuē:" hán zhī jiàn, dāng dí zé zhǎn jiǎ dùn dī móu."
《战国策》曰:苏秦说韩王曰:"韩之剑,当敌则斩甲盾鞮鍪。"
guó yǔ yuē: mí jī zhī yì, qiè xiàn zi shāng, yuē:" yú bìng yǐ." zhāng yù yuē:" shòu mìng yú miào, shòu fú yú shè, jiǎ zhòu ér xiào sǐ, róng zhī zhèng yě."
《国语》曰:靡笄之役,郄献子伤,曰:"余病矣。"张御曰:"受命於庙,受服於社,甲胄而效死,戎之政也。"
yòu jìn yǔ yuē: qiè zhì jiǎ zhòu ér jiàn kè, miǎn zhòu ér tīng mìng.
又《晋语》曰:郄至甲胄而见客,免胄而听命。
lè zī chūn qiū hòu chuán yuē: wú yuè lìng wèi wǔ hòu lì zhòng. wǔ nián, qín rén xīng shī ér lín xī hé, wèi shì wén zhī, jiè zhòu bù dài lìng ér fèn jī, shā qín rén zhě wàn shù.
乐资《春秋后传》曰:吴越令魏武侯厉众。五年,秦人兴师而临西河,魏士闻之,介胄不待令而奋击,杀秦人者万数。
yīng xióng jì yuē: yuán shào wèi gōng sūn zàn suǒ wéi, bié jià tián fēng fú shào rù kōng yuán. shào tuō dōu móu dǐ dì yún:" zhàng fū dāng qián dòu sǐ, ér fǎn táo rù qiáng jiān, qǐ kě dé huó." yī yún: rù nì qiáng jiān.
《英雄记》曰:袁绍为公孙瓒所围,别驾田丰扶绍入空垣。绍脱兜鍪抵地云:"丈夫当前斗死,而返逃入墙间,岂可得活。"(一云:入匿墙间。)
lú chēn jìn shū sì wáng qǐ shì yuē: jiàn wǔ yuán nián, tiān zǐ hái luò yáng. yòu jiāng jūn zhāng fāng qǐ yuē:" bì xià zì yè lái huán, yí xún zōng miào." tiān zǐ chū, yīn biàn jié jū yè qiè. qǐ yí dōu. qí yè, fāng xī yǐn bīng cóng xī míng guǎng yáng zhū chéng mén rù, zì lǐng wǔ qiān qí, jiē zhuō tiě chán shuò jī. dōu móu jiāo gān jiē yòng liáng zhōu bái hé máo, wàng zhī ruò chá.
卢綝《晋书四王起事》曰:建武元年,天子还洛阳。右将军张方启曰:"陛下自邺来还,宜询宗庙。"天子出,因便刦(居邺切。)启移都。其夜,方悉引兵从西明、广阳诸城门入,自领五千骑,皆捉铁缠槊击。兜鍪燋苷皆用凉州白鹖毛,望之若茶。
zhōu qiān yú fú zá shì yuē: cì jiào zhě, jiào rén zhī zhí cì bīng zhě yě. shǒu dài hǔ pí zhòu.
周迁《舆服杂事》曰:刺挍者,挍人之执刺兵者也。首戴虎皮胄。
chuán yuē: méng gāo pí bǐ yǐ fàn chén cài, yīn shì yǒu hǔ pí zhòu yān. shǔ duì dài bèi zhòu bèi xī jiǎo, cǐ gǔ zhì yě. shī yún: bèi zhòu zhū qīn, wèi yǐ bèi chǐ shì zhòu, zhū lǚ zhuì zhī yě. zhòu chā yǐ dí wěi, chuí yǐ hóng xù, zhū qīn zhī xiàng yě.
《传》曰:蒙皋貔比以犯陈蔡,因是有虎皮胄焉。蜀队戴贝胄被犀角,此古制也。《诗》云:贝胄朱綅,谓以贝齿饰胄,朱缕缀之也。胄插以翟尾,垂以红絮,朱綅之象也。
jìn lìng yuē: jūn liè yíng, bù qí shì yǐ xià, jiē zhe dōu móu.
《晋令》曰:军列营,步骑士以下,皆着兜鍪。
guō yì gōng guǎng zhì yuē: liáo yīn lǎo zài niu yáng kē, xìng gǔ yù lín jiāo zhǐ cāng wú, jiē yǐ zhū qī pí wèi dōu móu.
郭义恭《广志》曰:獠(音老)在牜羊柯,兴古、郁林、交趾、苍梧,皆以朱漆皮为兜鍪。
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ duì lǔ āi gōng yuē:" jiè zhòu zhí gē zhě, wú tuì nuò zhī qì, fēi tǐ chún měng, fú shǐ zhī rán."
《家语》曰:孔子对鲁哀公曰:"介胄执戈者,无退懦之气,非体纯猛,服使之然。"
kǒng cóng zǐ yuē: chén wáng yuē:" jiāng jū jūn zhī lǐ, shèng bài zhī biàn, rú zhī hé?" tài shī yuē:" jiè zhòu zài shēn, zhí ruì zài liè, suī jūn fù bù bài."
《孔丛子》曰:陈王曰:"将居军之礼,胜败之变,如之何?"太师曰:"介胄在身,执锐在列,虽君父不拜。"
yòu yuē: zi gāo yuē:" fū rú zhě jū dé háng dào, zé gǔn miǎn zhī fú tǒng shī lǚ, zé yǒu jiè zhòu zhī fú."
又曰:子高曰:"夫儒者居德行道,则衮冕之服;统师旅,则有介胄之服。"
hán zǐ yuē: tiān xià wú dào, gōng zhàn bù yǐ, jiǎ zhòu shēng jǐ shī, yàn què chù wéi wò.
《韩子》曰:天下无道,攻战不已,甲胄生虮虱,燕雀处帷幄。
yú xǐ zhì lín yuē: sòng jì jiǔ yún:" kě yǐ gǎn yù zhě wèi xiè. wèi kǎi jiǎ dōu móu yě."
虞喜《志林》曰:宋祭酒云:"可以扞御者为械。谓铠甲兜鍪也。"
bào piáo zǐ yuē: fū dé jiào zhě, fǔ fú jì fú yě xíng fá zhě, gǎn rèn zhī jiǎ zhòu yě. ruò yǐ dé jiào zhì jiǎo bào, yóu yǐ fǔ fú yù shàn yīn yǎn. fēng yě. yǐ xíng fá shī píng shì, shì yǐ jiǎ zhòu shēng miào táng yě.
《抱朴子》曰:夫德教者,黼黻祭服也;刑罚者,扞刃之甲胄也。若以德教治狡暴,犹以黼黻御剡(音琰。)锋也。以刑罚施平世,是以甲胄升庙堂也。
yòu yuē: rěn tòng kǔ zhī yào shí zhě, suǒ yǐ chú fá mìng zhī jí yīng jiǎ zhòu zhī zhòng lěng zhě, suǒ yǐ gǎn fēng dí zhī jí.
又曰:忍痛苦之药石者,所以除伐命之疾;婴甲胄之重冷者,所以扞锋镝之集。
yòu yuē: pán xuán yī ràng, fēi yù kòu zhī róng guàn jiǎ yīng zhòu, fēi miào táng zhī shì.
又曰:盘旋揖让,非御寇之容;贯甲缨胄,非庙堂之饰。
cáo zhí biǎo yuē: liǎng dāng kǎi èr shí lǐng, dōu móu zì fù kǎi bǎi lǐng.
曹植表曰:两当铠二十领,兜鍪自副铠百领。
táo kǎn dá wēn jiào shū yuē: fèng suǒ sòng zhàng xià de sū jùn dōu móu. dōu móu zuò zhī qiǎo jié, yòng gōng shū duō, zhàn qì bù shì xū cǐ yě. yì wèi bù rú sān jiǎ zhě, nì zéi shēn suǒ fú, cǐ shì xiōng qì, gǔ rén è qí míng. dé cǐ dōu móu zhě, yóu yǐ yǒu gōng, lìng shǎng qí xì gé yī duān.
陶侃《答温峤书》曰:奉所送帐下得苏峻兜牟。兜牟作之巧劼,用功殊多,战器不事须此也。意谓不如三甲者,逆贼身所服,此是凶器,古人恶其名。得此兜牟者,犹以有功,令赏其细葛一端。
wèi wǔ dì pò yuán shàng shàng shì yuē: chén qián shàng yán nì zéi yuán shàng hái, jí lì jīng ruì tǎo zhī. jīn shàng rén tú zhèn dàng, bù qǔ sàng shǒu, yǐn bīng dùn wáng. chén chén jūn pī jiān zhí ruì, zhū qí zhèn yào, hǔ shì léi zào, wàng zhān xuàn jīng, wén shēng sàng qì, tóu gē jiě jiǎ, xī rán jǔ huài. shàng dān qí dùn zǒu, juān qì wěi jié yuè fū, dà jiàng jūn rǒng fù xiāng hòu yìn gè yī méi, dōu móu wàn jiǔ qiān liù bǎi èr shí méi, qí máo dùn gōng jǐ, bù kě shèng shǔ. rǒng fù, kǔ làng qiè, yòu gǔ héng qiè.
魏武帝《破袁尚上事》曰:臣前上言逆贼袁尚还,即厉精锐讨之。今尚人徒震荡,部曲丧守,引兵遁亡。臣陈军披坚执锐,朱旗震燿,虎士雷噪,望旃眩精,闻声丧气,投戈解甲,翕然沮坏。尚单骑遁走,捐弃伪节钺鈇,大将军、冗阝乡侯印各一枚,兜鍪万九千六百二十枚,其矛盾弓戟,不可胜数。(冗阝,苦浪切,又古衡切。)
gàn bǎo bǎi zhì shī yuē: zhuàng shì bǐng jié zī, qì liè yǒu zì rán. fǔ yǎng qún zhòng zhōng, hú néng jiù shì jiān? yuè gǒng dài fèng yē, dōu móu yì jìn xián.
干宝《百志诗》曰:壮士禀杰资,气烈有自然。俯仰群众中,胡能救世艰?阅巩代缝掖,兜鍪易进贤。
yáng xióng zhǎng yáng fù yuē: gāo zǔ fèng mìng shùn dòu jí yùn, tiān guān héng jù, hǎi piào kūn lún, tí jiàn ér chì zhī. suǒ guò mí chéng chàn yì, xià jiāng jiàng qí, yī rì zhī zhàn bù kě dān jì. dāng cǐ zhī qín, dī móu shēng jǐ shī, jiè zhòu bèi zhān hàn.
杨雄《长杨赋》曰:高祖奉命顺斗极运,天关横钜,海漂昆仑,提剑而叱之。所过靡城摲邑,下将降旗,一日之战不可殚记。当此之勤,鞮鍪生虮虱,介胄被霑汗。
wén xuǎn yuē: cháo shí bù miǎn zhòu, xī xī cháng fù gē.
《文选》曰:朝食不免胄,夕息常负戈。
yòu yuē: bèi zhòu xīng lí.
又曰:贝胄星离。
dùn shàng
○盾上
shì míng yuē: dùn, dùn yě, guì qí xià bì rèn yǐ yǐn dùn yě. dà ér píng zhě yuē wú kuí, běn chū yú wú, wèi kuí shī zhě suǒ chí yě. lóng zhě yuē diān dùn, běn chū yú shǔ, shǔ diān suǒ chí yě. huò yuē qiāng dùn, yán chū yú qiāng yě. yuē xié ér zōu zhě yuē xiàn lǔ, yán kě xiàn pò lǔ dí, jīn wèi zhī yuē lù shì yě. xiá ér zhǎng zhě yuē bù dùn, bù bīng suǒ chí, yǔ dāo xiāng pèi zhě yě. xiá ér duǎn zhě yuē xiá zi dùn, chē shàng suǒ chí zhě yě. zi, xiǎo chēng yě. yǐ gé féng yīn féng. biān bǎn zhě, wèi zhī mù luò dùn, yǐ xī pí zuò zhī yuē xī dùn, yǐ mù zuò zhī yuē mù dùn, jiē yīn suǒ yòng wéi míng yě.
《释名》曰:盾,遁也,跪其下避刃以隐遁也。大而平者曰吴魁,本出於吴,为魁师者所持也。隆者曰滇盾,本出於蜀,蜀滇所持也。或曰羌盾,言出於羌也。约胁而邹者曰陷虏,言可陷破虏敌,今谓之曰露是也。狭而长者曰步盾,步兵所持,与刀相配者也。狭而短者曰狭子盾,车上所持者也。子,小称也。以〈革逢〉(音逢。)编板者,谓之木络盾,以犀皮作之曰犀盾,以木作之曰木盾,皆因所用为名也。
xǔ shèn shuō wén yuē: dùn dùn gē yīn fá. yě. suǒ yǐ gǎn shēn bì mù, cóng mù, xiàng xíng shēng yě. lǔ, dà dùn yě.
许慎《说文》曰:楯〈盾戈〉(音伐。)也。所以扞身、蔽目,从目,象形声也。樐,大楯也。
yáng xióng fāng yán yuē: dùn, zì guān ér dōng huò wèi zhī dùn gē, huò wèi zhī gàn, gàn zhě, gān yě. guān xī wèi zhī dùn.
扬雄《方言》曰:楯,自关而东或谓之〈盾戈〉,或谓之干,(干者,杆也。)关西谓之楯。
zhāng jí pí cāng yuē: hàn gē, dùn yě.
张楫《埤苍》曰:〈旱戈〉,盾也。
guǎng yǎ yuē: guǒ kē gàn dùn gē shou lǔ jǐ, dùn yě.
《广雅》曰:果科干〈盾戈〉扌卤戟,盾也。
lóng yú hé tú yuē: dùn míng zì zhàng.
《龙鱼河图》曰:盾名自障。
lǐ jì yuē: zhòng xià zhī yuè, mìng yuè shī xiū táo yīn táo. bǐng gǔ, jūn qín sè guǎn xiāo, zhí gàn qī gē yǔ.
《礼记》曰:仲夏之月,命乐师修鞀(音桃。)鞞鼓,均琴瑟管箫,执干戚戈羽。
yòu yuē: chūn qiū xué gān gē, qiū dōng xué yǔ yuè, jiē yú dōng xù.
又曰:春秋学干戈,秋冬学羽籥,皆於东序。
yòu yuē: jì xià yǐ dì lǐ sì zhōu gōng yú tài miào, zhū gān sān qī, miǎn ér wǔ dà wǔ. zhèng xuán yuē: zhū gān, yì dà dùn yě.
又曰:季夏以禘礼祀周公於太庙,朱干三戚,冕而舞大武。(郑玄曰:朱干,亦大盾也。)
zhōu lǐ yuē: lǚ bēn shì zhǎng zhí gē dùn, jiā wáng chē ér qū. sàng jì zé shuāi gé zhí gē dùn.
《周礼》曰:旅贲氏掌执戈盾,夹王车而趋。丧纪则衰葛执戈盾。
yòu yuē: fāng xiāng shì zhǎng méng xióng pí, huáng jīn sì mù, yī zhū shang, zhí gē yáng dùn, shuài bǎi lì ér shí nuó.
又曰:方相氏掌蒙熊皮,黄金四目,衣朱裳,执戈杨盾,帅百隶而时傩。
yòu yuē: sī bīng zhǎng wǔ bīng wǔ dùn, gè biàn qí wù yǔ zhī děng, yǐ dài jūn shì. zhèng xuán yuē: wǔ dùn, gàn lǔ zhī shǔ, qí míng wèi jǐn wén yě.
又曰:司兵掌五兵五盾,各辩其物与之等,以待军事。(郑玄曰:五盾,干橹之属,其名未尽闻也。)
yòu yuē: sī gē dùn, zhǎng gē dùn zhī wù ér bān zhī.
又曰:司戈盾,掌戈盾之物而颁之。
yòu yuē: lǔ jí qí zhàn yú chuī bí. dù yù yuē: chuī bí, lǔ dì. qí zi quán jié cóng xiè shēng zi. shēng zi, lǔ dài fū yě. shè zhī zhōng dùn wǎ. wǎ, dùn jí yě. yáo chē gōu yīn gōu. tài zhōu bǐ, rù zhě sān cùn. rù dùn wǎ yě. yáo guò tài shǐ jī yě.
又曰:鲁及齐战於炊鼻。(杜预曰:炊鼻,鲁地。)齐子泉捷从泄声子。(声子,鲁大夫也。)射之中盾瓦。(瓦,盾脊也。)繇〈车勾〉(音钩。)汰辀匕,入者三寸。(入盾瓦也。繇过汰矢激也。)
yòu yuē: sòng lè qí xiàn zhào jiǎn zi yáng dùn liù shí.
又曰:宋乐祁献赵简子杨盾六十。