jǐ xià
○戟下
shì shuō yuē: jiù zhì sān gōng lǐng bīng rù jiàn, jiē jiāo jǐ chā jǐng ér qián. chū, cáo gōng jiāng tǎo zhāng xiù, rù jiàn tiān zǐ shí shǐ fù cǐ zhì, gōng zì shì bù gǎn cháo jiàn. yī chū guō sòng shì yǔ.
《世說》曰:舊制三公領兵入見,皆交戟叉頸而前。初,曹公將討張繡,入見天子時始復此制,公自是不敢朝見。(一出郭頌《世語》。)
sūn shèng yì tóng nán yǔ yuē: tài zǔ cháng sī rù zhōng cháng shì zhāng ràng shì, ràng jué zhī, nǎi wǔ shǒu jǐ yú tíng qián, yú yuán ér chū. cái lì jué rén, mò zhī néng hài.
孫盛《異同難語》曰:太祖嘗私入中常侍張讓室,讓覺之,乃舞手戟於庭前,逾垣而出。材力絕人,莫之能害。
gàn bǎo sōu shén jì yuē: hàn wǔ dì shí, zhāng kuān wèi yáng zhōu cì shǐ. xiān shì yǒu èr lǎo wēng zhēng shān dì, yì zhōu sòng, jiāng jiè lián nián bù jué. kuān shì shì, fù lái. kuān shì èr wēng xíng zhuàng fēi rén, lìng zú chí jǐ jiāng rù, wèn" rǔ hé děng jīng?" wēng yù zǒu, kuān ā gé zhī, huà wèi jù shé.
干寶《搜神記》曰:漢武帝時,張寬為揚州刺史。先是有二老翁爭山地,詣州訟,疆界連年不決。寬視事,復來。寬視二翁形狀非人,令卒持戟將入,問"汝何等精?"翁欲走,寬呵格之,化為巨蛇。
yòu yuē: chéng dū wáng zhī gōng zhǎng shā yě, fǎn jūn yú yè nèi wài chén bīng. shì yè, jǐ fēng jiē yǒu huǒ, yáo wàng rú xuán zhú, jiù zé wáng yān. sān shí guó chūn qiū yòu zài.
又曰:成都王之攻長沙也,反軍於鄴內外陳兵。是夜,戟鋒皆有火,遙望如懸燭,就則亡焉。(《三十國春秋》又載。)
liú jìng shū yì yuàn yuē: péng chéng liú huáng yǎ yǐ tài yuán zhōng wèi jīng kǒu fǔ zuǒ, bèi shǐ hái dōu. lù jīng xíng lǐ tíng, duō hǔ. liú jí zì fáng wèi, niú mǎ xì yú hù qián, shǒu jǐ zhì yú dì shàng. xiāo zhōng, shì shù tóng shuì, hǔ chéng jiān tiào rù, kuà yuè rén chù, dú qǔ liú ér qù.
劉敬叔《異苑》曰:彭城劉黃雅以太元中為京口府佐,被使還都。路經行里亭,多虎。劉極自防衛,牛馬繫於戶前,手戟置於地上。宵中,士庶同睡,虎乘間跳入,跨越人畜,獨取劉而去。
liú yì qìng yōu míng lù yuē: xiàng xiàn yáo niú, shí yú suì, fù wèi xiāng rén suǒ shā. niú cháng mài yī fú shì dāo jǐ, tú yù bào chóu. hòu zài xiàn mén qián xiāng yù, shǒu rèn zhī yú zhòng zhōng.
劉義慶《幽明錄》曰:項縣姚牛,十餘歲,父為鄉人所殺。牛常賣衣服市刀戟,圖欲報仇。後在縣門前相遇,手刃之於眾中。
dōng yáng wú yí qí xié jì yuē: dōng yáng jùn zhū zǐ zhī, yǒu yī guǐ héng lái qí jiā. zi zhī ér bìng xīn tòng, guǐ yǔ zhī yuē:" wǒ wèi rǔ xún fāng." yún:" shāo hǔ wán yǐn jí chà. rǔ mì dà jǐ yǔ wǒ, wǒ wèi rǔ qǔ yě." qí jiā biàn chí jǐ yǔ guǐ, guǐ chí jǐ qù. xū yú hái, fàng jǐ zhōng tíng, zhì hǔ wán zháo dì, yóu shàng nuǎn.
東陽無疑《齊諧記》曰:東陽郡朱子之,有一鬼恆來其家。子之兒病心痛,鬼語之曰:"我為汝尋方。"云:"燒虎丸飲即差。汝覓大戟與我,我為汝取也。"其家便持戟與鬼,鬼持戟去。須臾還,放戟中庭,擲虎丸着地,猶尚暖。
shù zhé fā méng jì yuē: shī zi wǔ sè, ér shí hǔ yú jù mù zhī xiù, yī shì zé bǎi rén pū, wéi wèi gōu jǐ.
束晢《發蒙記》曰:師子五色,而食虎於巨木之岫,一噬則百人仆,惟畏鈎戟。
gù kǎi qǐ méng jì yuē: yù jīng míng wěi, shì měi nǚ ér qīng yī jiàn. yǐ tiāo jǐ cì zhī, yǐ qí míng hū zhī, kě de yě.
顧愷《啟蒙記》曰:玉精名委,似美女而青衣見。以挑戟刺之,以其名呼之,可得也。
zhōu chù fēng tǔ jì yuē: jǐ zhǎng yī zhàng sān chǐ, fèn yáng fǔ yǎng, zhà guì zhà lì, jiān wǔ bīng ér néng, nǎi wèi míng rén.
周處《風土記》曰:戟長一丈三尺,奮揚俯仰,乍跪乍立,兼五兵而能,乃謂名人。
yòu yuē: jiào xué jiǎng wǔ, jiè yuǎn lǜ róng. shǒu xuán gē fèn zhǎng xióng, yíng lái sòng wǎng, zhuó jié héng cóng. fú qiáng dùn ruò, wéi dí suǒ cóng. shǒu, xiān yě. xuán gē, běi dǒu biāo duān zhāo yáo zhī nèi guàn suǒ zhī wài, dú xīng yě. jǐ wèi wǔ bīng zhī xióng, gài qǔ wēi fèn zhèn yě. fán yòng jǐ fǎ bì xiān xiǎo zhèn dòng zhī, líng shàng shè xià, shōu gōng yú zhōng, héng zài shǒu lǐng zhī jiān lái yíng qù sòng, shùn ér bù nì yě. zhí zé hǔ lóng jiāo yá, shén biàn wú cháng. qù zhě hòu jiàn, lái zhě bù rǎng. yán yòng shuāng jǐ zhī fǎ, jiāo jǐ xiāng xiàng, zuǒ shǒu wèi lóng, yòu shǒu wèi hǔ, gèng chū gèng rù, gèng shàng gèng xià, shàng xià wú cháng, suí biàn ér gǎi. diān dào rù huái, zhuǎn rú huí fēng, dí bì gū shèng, shè jǐ xú fǎn, kě wèi shàng xià wú cháng, fēi wèi xié yě, jìn tuì wú héng, fēi lí qún yě. gài nǎi jìn zú fèn shǒu yù jí jī yě. rú dí lái zī qù, jí jìn ér sòng zhī lái zhòng jìn jí, kāi ér dài zhī.
又曰:教學講武,戒遠慮戎。首玄戈奮長雄,迎來送往,斫截橫從。扶強頓弱,惟敵所從。(首,先也。玄戈,北斗杓端招搖之內、貫索之外,獨星也。戟為五兵之雄,蓋取威奮振也。凡用戟法必先小振動之,陵上攝下,收功於中,恆在首領之間來迎去送,順而不逆也。)植則虎龍交牙,神變無常。去者厚餞,來者不攘。(言用雙戟之法,交戟相向,左手為龍,右手為虎,更出更入,更上更下,上下無常,隨變而改。顛倒入懷,轉如迴風,敵斃孤勝,攝戟徐反,可謂上下無常,非為邪也,進退無恆,非離群也。蓋乃進足奮手欲及機也。如敵來輜去,疾進而送之;來重進疾,開而待之。)
nán zhōu bā jùn zhì yuē: sòng chāng jùn xī nán sān qiān lǐ yǒu biāo guó, yǐ jīn wèi dāo jǐ.
《南州八郡志》曰:宋昌郡西南三千里有驃國,以金為刀戟。
jiāo gàn yì lín yuē: táo gōng wěi jǐ, chú cán qù è.
焦贛《易林》曰:桃弓葦戟,除殘去惡。
yòu yuē: yǐ fēng jù jǐ, shāng wǒ xiōng yì.
又曰:倚鋒據戟,傷我胸臆。
chūn qiū kǎo yì yóu yuē: liú zi dān zi zhé měng rù chéng, tiān wáng bēn zǒu, yǐn shì lì cháo. guó yǒu sān wáng, tiān xià liǎng zhǔ, zhōu fēn wèi èr, mò néng jiù tǎo. qiáng nǔ zhāng yú qián, tì yīn tī jǐ bá yú hòu.
《春秋考異郵》曰:劉子單子折猛入城,天王奔走,尹氏立朝。國有三王,天下兩主,周分為二,莫能救討。強弩張於前,楴(音梯)戟拔於後。
guǎn zǐ yuē: huáng dì wèn yú bó gāo, bó gāo yuē:" yōng gū zhī shān fā shuǐ chū jīn, chī yóu shòu ér zhì zhī, yǐ wèi yōng gū zhī jǐ."
《管子》曰:黃帝問於伯高,伯高曰:"雍孤之山發水出金,蚩尤受而制之,以為雍孤之戟。"
chūn qiū yàn zǐ yuē: jǐng gōng yǐn jiǔ, yí yú yàn zǐ. qián qū kuǎn mén, yuē:" jūn zhì." yàn zǐ lì yú mén yuē:" jūn hé wèi fēi shí ér yè rǔ." gōng yuē:" jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī." yàn zǐ yuē:" fū pù jiàn xí chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān." yòu yí sī mǎ ráng jū jiè zhòu cāo jǐ lì yú mén yuē:" pù jiàn xí chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān."
春秋《晏子》曰:景公飲酒,移於晏子。前驅款門,曰:"君至。"晏子立於門曰:"君何為非時而夜辱。"公曰:"酒醴之味,金石之聲,願與夫子樂之。"晏子曰:"夫鋪薦席、陳簠簋者有人,臣不敢與焉。"又移司馬穰苴介冑操戟立於門曰:"鋪薦席、陳簠簋者有人,臣不敢與焉。"
yòu yuē: cuī zhù shā zhuāng gōng, méng zhū dài fū. lìng yǒu gǎn bù méng zhě, jǐ gōu qí jǐng.
又曰:崔杼殺莊公,盟諸大夫。令有敢不盟者,戟鈎其頸。
sūn qīng zǐ yuē: suī yǒu gē máo zhī jǐ, bù rú gōng jiǎn zhī lì. yǔ rén shàn yán, nuǎn yú bù bó shāng rén yǐ yán, shēn yú máo jǐ.
《孫卿子》曰:雖有戈矛之戟,不如恭儉之利。與人善言,暖於布帛;傷人以言,深於矛戟。
yòu yuē: gū fù gē yǐ è shǔ niú, yú mò shén yān. shǔ, xú yù qiè.
又曰:孤父戈以惡钃牛,愚莫甚焉。(钃,徐玉切。)
yòu yuē: chú yōu jí jīn, fēi tán yīn tán yú jù jǐ zhǎng shā yě. rú chún yuē: zhǎng rèn máo yě. yòu yuē: máo, rèn xià yǒu tiě, shàng jù qū. rán ér, chéng bài yì biàn, gōng yè xiāng fǎn yě.
又曰:鉏耰棘矜,非錟(音談)於句戟長鎩也。(如淳曰:長刃矛也。又曰:矛,刃下有鐵,上句曲。)然而,成敗異變,功業相反也。
wèi liáo zǐ yuē: fū shā zhī wǔ shí bù zhī nèi zhě, shuí yě? yuē:" máo jǐ yě."
《尉繚子》曰:夫殺之五十步之內者,誰也?曰:"矛戟也。"
hán zǐ yuē: pì rú jiàn jǐ, yú rén xíng fèn zé huò shēng, shèng rén zhū bào zé fú chéng.
《韓子》曰:譬如劍戟,愚人行忿則禍生,聖人誅暴則福成。
huái nán zǐ yuē: mèng xià zhī yuè, nán gōng yù nǚ chì sè, yī chì cǎi, chuī yú shēng. qí bīng jǐ. gāo yòu yuē: yǒu zhī gàn, xiàng yáng bù sàn yě.
《淮南子》曰:孟夏之月,南宮御女赤色,衣赤采,吹竽笙。其兵戟。(高誘曰:有枝幹,象陽布散也。)
liú xiàng xīn xù yuē: zhào jiǎn zi shàng yáng cháng zhī bǎn, qún chén jiē piān tǎn tuī chē, ér xí huì dú dān jǐ xíng gē. jiǎn zǐ yuē:" guǎ rén shàng bǎn, huì dú bù tuī chē ér wǔ qí zhǔ zhě, qí zuì hé ruò?" huì yuē:" rén chén wǔ qí zhǔ zhě, qí zuì sǐ ér yòu sǐ." jiǎn zǐ yuē:" hé wèi sǐ ér yòu sǐ?" xí huì duì yuē:" shēn sǐ qī zǐ wèi lù, wèi zhī sǐ ér yòu sǐ."
劉向《新序》曰:趙簡子上羊腸之坂,群臣皆偏袒推車,而席會獨擔戟行歌。簡子曰:"寡人上坂,會獨不推車而侮其主者,其罪何若?"會曰:"人臣侮其主者,其罪死而又死。"簡子曰:"何謂死而又死?"席會對曰:"身死妻子為戮,謂之死而又死。"
yòu yuē: qí jǐng gōng yóu hǎi shàng, lè zhī, liù yuè bù guī. lìng zuǒ yòu gǎn yán guī zhě sǐ. yán chù jiàn yuē:" jūn lè zhì hǎi shàng, bù lè zhì guó, tǎng yǒu zhì guó zhě, jūn qiě ān dé dōng běi hǎi yě?" gōng jù jǐ jiāng zhuó zhī, chù fǔ yī ér shì zhī yuē:" jūn xī bù zhuó yě? xī jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jūn xī bù zhuó yǐ chén cān cǐ èr rén, bù yì kě hū!" gōng suì guī.
又曰:齊景公游海上,樂之,六月不歸。令左右敢言歸者死。顏歜諫曰:"君樂治海上,不樂治國,倘有治國者,君且安得東北海也?"公據戟將斫之,歜撫衣而侍之曰:"君奚不斫也?昔桀殺關龍逢,紂殺王子比干,君奚不斫以臣參此二人,不亦可乎!"公遂歸。
bào piáo zǐ yuē: tài ē lín xiàng, zhǎng jǐ zhǐ xīn, ér cāo bù kě duó yě.
《抱朴子》曰:太阿臨項,長戟指心,而操不可奪也。
yòu yuē: zhuō zhě dé gōng shū zhī jīn fǔ, bù néng yǐ chéng yún tī qiè zhě dé féng fù zhī dāo jǐ, bù néng gé sì hǔ.
又曰:拙者得公輸之斤斧,不能以成雲梯;怯者得馮婦之刀戟,不能格兕虎。
jiǎng zǐ yuē: shì yǒu yī cān ér dào jǐ, yì suǒ qū yě.
《蔣子》曰:士有一餐而倒戟,義所驅也。
yīng qú shī yuē: zhàng fū yào xióng jǐ, gèng lái sù zǐ tíng. jīn zhě zhái sì hǎi, shuí fù yǒu bù bìng.
應璩詩曰:丈夫要雄戟,更來宿紫庭。今者宅四海,誰復有不並。
yòu yuē: jùn guó tān mù jiāng, chí chěng xí gōng jǐ. suī miào wèi gèng shì, nán yòng yīng zú pò.
又曰:郡國貪慕將,馳騁習弓戟。雖妙未更事,難用應卒迫。
sī mǎ xiàng rú shàng lín fù yuē: yè míng yuè zhī zhū qí, jiàn gàn jiāng zhī xióng jǐ. gàn jiāng, hán wáng jiàn shī. xióng jǐ, gàn jiāng suǒ zào yě.
司馬相如《上林賦》曰:曳明月之珠旗,建干將之雄戟。(干將,韓王劍師。雄戟,干將所造也。)
zuǒ sī wú dōu fù yuē: wú gōu yuè jí. yuè tiě lì, gù chēng yuè jí.
左思《吳都賦》曰:吳鈎越棘。(越鐵利,故稱越棘。)
yòu yuē: yǔ máo yáng líng shēng, xióng jǐ yào máng.
又曰:羽旄楊〈菱生〉,雄戟耀芒。
fán qīn zhuàn zhēng fù yuē: zuǒ yǐ xióng jǐ, yòu zǎn gàn jiāng.
繁欽《撰征賦》曰:左倚雄戟,右攢干將。
liǎng dōu fù yuē: láng jiāng sī jiē, hǔ jǐ yì shā. yīn shā
《兩都賦》曰:郎將司階,虎戟義鎩。(音殺)
yòu yuē: zhōu lú qiān liè, bì jǐ bǎi zhòng.
又曰:周蘆千列,陛戟百重。
táo kǎn biǎo yuē: fú wéi wǔ kù qīng dàng, sù wèi yǒu què, zhé jiǎn xuǎn qí chā kě zhě, fèng xiàn jīn líng dà jǐ wǔ shí zhāng.
陶侃《表》曰:伏維武庫傾盪,宿衛有闕,輒簡選其差可者,奉獻金鈴大戟五十張。
sūn shèng zòu shì yuē: zhū wéi lìng sī zuò kǎi yī lǐng jiǎo nǔ lì qī shí yǐ shàng yī zhāng, jǐ shí méi yǐ shàng jiē qì shì.
孫盛奏事曰:諸違令私作鎧一領、角弩力七石以上一張,戟十枚以上皆棄市。
zhāng zài jiàn gé míng yuē: yī rén hé jǐ, wàn fū zī jū. nán xíng mào yě.
張載《劍閣銘》曰:一人荷戟,萬夫趑趄。(難行貌也。)
lǐ yóu jǐ míng yuē: gǔ jǐ zhī shè, yǐ jiè fēi cháng. bǐng zhí cāo chí, xié bào shì fáng. xū yú zhī fèn, zhōng rì wèi yāng. shān líng zhī huò, qǐ yú háo máng.
李尤《戟銘》曰:鼓戟之設,以戒非常。秉執操持,邪暴是防。須臾之忿,終日為殃。山陵之禍,起於豪芒。
zhāng xié shǒu jǐ míng yuē: tán tán yīn tán xióng jǐ, qīng jīn liàn gāng. míng pèi yuè jí, yòng guò gàn jiāng. yán fēng jìn zhī, chī è yào máng.
張協《手戟銘》曰:錟錟(音談)雄戟,清金練鋼。名配越棘,用過干將。嚴鋒勁枝,摛鍔耀芒。
wèi wén dì shū yuē: hàn zhōng dì xíng shí wèi xiǎn gù, sì yuè sān tú jiē bù jí yě. zhāng lǔ yǒu jīng jiǎ shù wàn, lín gāo shǒu yào. yī fū huī jǐ, qiān rén bù dé jìn. ér wǒ jūn guò zhī, ruò hài jīng zhī jué wǎng gǔ, bēn sì zhī chù lǔ gǎo, wèi zú yǐ yù qí yì.
魏文帝《書》曰:漢中地形實為險固,四岳三塗皆不及也。張魯有精鉀數萬,臨高守要。一夫揮戟,千人不得進。而我軍過之,若駭鯨之決網罟,奔兕之觸魯縞,未足以喻其易。
yīng chàng biǎo yuē: zhǎng jǐ bǎi wàn, hú mǎ qiān qún.
應瑒《表》曰:長戟百萬,胡馬千群。
yīng lú huá lǎn yuē: qiáng nǔ lián chéng, zhǎng jǐ zhǐ sāi.
應盧《華覽》曰:強弩連城,長戟指塞。
fù xuán cháo huì fù yuē: liú sū càn càn, huá gài zhòng yīn. yǔ lín hǔ lǚ, zhǎng jǐ shou sù càn. shàng yīn xiāo, xià yīn cān.
傅玄《朝會賦》曰:流蘇粲粲,華蓋重陰。羽林虎旅,長戟扌肅摻。(上音蕭,下音參。)
jiǎ yì guò qín lùn yuē: chén shè yǐ shù zú sàn luàn zhī zhòng shù bǎi, fèn bì dà hū, bù yòng gōng jǐ zhī bīng, chú rǎo yīn yōu bái tǐng, héng xíng tiān xià. qín rén zhǎng jǐ bù cì, qiáng nǔ bù shè, chǔ shī shēn rù zhàn yú hóng mén, céng wú fān lí zhī jiān.
賈誼《過秦論》曰:陳涉以戍卒散亂之眾數百,奮臂大呼,不用弓戟之兵,鉏擾(音優)白挺,橫行天下。秦人長戟不刺,強弩不射,楚師深入戰於鴻門,曾無藩籬之艱。
shū
○殳
shì míng yuē: shū, shū yě. zhǎng zhàng èr chǐ ér wú rèn. yǒu suǒ zhuàng zhí jiàng qiè. zhì zhì jiàng qiè. yú chē shàng, shǐ shū lí yě.
《釋名》曰:殳,殊也。長丈二尺而無刃。有所撞(直降切。)挃(陟降切。)於車上,使殊離也。
shuō wén yuē: shū, yǐ zhàng shū rén yě. lǐ, shū yǐ jī zhú, bā gū, zhǎng zhàng èr chǐ. jiàn yú bīng chē, lǚ bì yǐ xiān qū yě.
《說文》曰:殳,以杖殊人也。《禮》,殳以積竹,八觚,長丈二尺。建於兵車,旅賁以先驅也。
shī yuē: bó yě zhí shū, wèi wáng qián qū.
《詩》曰:伯也執殳,為王前驅。
yòu yuē: bǐ hòu rén xī, hé gē yǔ shì shū. hòu rén, dào lù yíng sòng bīn kè zhě yě. hé, jiē yě. shì shū, shū yě. shì shū, dīng wài qiē.
又曰:彼候人兮,荷戈與礻殳。(候人,道路迎送賓客者也。荷,揭也。礻殳,殳也。礻殳,丁外切。)
zhōu lǐ yuē: chē liù děng zhī shù, shū zhǎng sì chǐ, chóng yú rén sì chǐ wèi zhī sì děng.
《周禮》曰:車六等之數,殳長四尺,崇於人四尺謂之四等。
zuǒ chuán yuē: sòng zhāng gài yǔ zi pí jiù rèn zhèng piān shā huá duō liáo. zi pí, huá chū yě. rèn piān, chū jiā chén. huá shì jū lú mén, yǐ nán lǐ pàn. gōng zǐ chéng yǐ jìn shī zhì. chéng qián bēn jìn, jīn hái jiù sòng yě. huì jìn qí wèi jiù sòng, yǔ huá shì zhàn yú zhě qiū. gōng zǐ chéng shè huá bào, yì. zhāng gài chōu shū ér xià. shū zhǎng zhàng èr, zài chē biān.
《左傳》曰:宋張匄與子皮、臼任、鄭翩殺華多僚。(子皮,華貙也。任、翩,貙家臣。)華氏居盧門,以南里叛。公子成以晉師至。(成前奔晉,今還救宋也。)會晉、齊、衛救宋,與華氏戰於赭丘。公子城射華豹,殪。張匄抽殳而下。(殳長丈二,在車邊。)
yòu yuē: jǔ zi gēng yú jiāng chū bēn, wén wū cún zhí shū ér lì yú dào zuǒ, jù, jiāng zhǐ. yuàn yáng mù zhī yuē:" jūn guò zhī, wū cún yǐ lì wén kě yǐ, hé bì shì jūn chéng míng?" suì bēn qí.
又曰:莒子庚輿將出奔,聞烏存執殳而立於道左,懼,將止。苑羊牧之曰:"君過之,烏存以力聞可矣,何必弒君成名?"遂奔齊。
hán zǐ yuē: chǔ guó fǎ: tài zǐ bù dé chéng chē zhì dì mén. shí tiān yù, wáng jí zhào tài zǐ, tíng zhōng yǒu shuǐ, tài zǐ suì qū chē zhì dì mén. tíng wèi jǔ shū jī mǎ, suì bài qí jià.
《韓子》曰:楚國法:太子不得乘車至弟門。時天雨,王急召太子,庭中有水,太子遂驅車至弟門。廷尉舉殳擊馬,遂敗其駕。
jiāo gàn yì lín yuē: dà guò zhī sòng, bǐng yuè zhí shū, tiāo zhàn xiān qū.
焦贛《易林》曰:大過之訟,秉鉞執殳,挑戰先驅。
xiāo zi liáng gǔ jīn méng lì wén tǐ yuē: shū shū zhě, bó shì zhī zhí yě. gǔ zhě wén jì jì hù, wǔ yì shū shū yě.
蕭子良《古今蒙隸文體》曰:殳書者,伯氏之職也。古者文既記笏,武亦書殳也。
sī mǎ bīng fǎ yuē: bīng zá zé bù lì, zhǎng bīng yǐ wèi, duǎn bīng yǐ shǒu. tài zhǎng zé fàn, tài duǎn zé bù jí, tài qīng zé yuè, yuè zé yì luàn, tài fàn zé bù jì. lǐ shì yuē: bīng zhǎng duǎn xiāng wèi wèi shǒu, hé tóng wèi yòng, tài zhǎng tài duǎn tài qīng jiē bù rú fǎ dù zhě yě. fàn zhě chù tuī gù bù jì bù jí zhě bù hái yú lì yuè zhě, bù gù zé pò bài, gù bēn běi zǒu, rǎo luàn fán yě. gù chū liè jí jǐ jiān yān, yī gōng yī jǐ xiāng jiān yě. cì liè shū máo jiān yān. yī shū yī máo xiāng jiān yě.
《司馬兵法》曰:兵雜則不利,長兵以衛,短兵以守。太長則犯,太短則不及,太輕則閱,閱則易亂,太犯則不濟。(李氏曰:兵長短相為衛守,合同為用,太長太短太輕皆不如法度者也。犯者觸推故不濟不及者不還於利閱者,不固則破敗,故奔北走,擾亂煩也。)故初列即戟間焉,(一弓一戟相間也。)次列殳矛間焉。(一殳一矛相間也。)
yòu yuē: zhōu zuǒ zhí huáng yuè, yòu zhí bái máo, suǒ yǐ bù jìn zhě, shěn chá zhǎn shā zhī wēi yě. yǒu sī jiē zhí shū gē, shì zhū biān pū zhī rǔ. ōu shǐ bù xíng bù jìn zhě yě.
又曰:周左執黃鉞,右執白旄,所以不進者,審察斬殺之威也。有司皆執殳戈,示諸鞭撲之辱。(歐使不行不進者也。)
yòu yuē: gōng shǐ yù, shū máo shǒu, gē jǐ zhù, wǔ bīng zhǎng duǎn gè yǒu suǒ yí, yīn shì ér shī. fán wǔ bīng dāng zhǎng yǐ wèi duǎn, duǎn yǐ jiù zhǎng. dié zhàn zé jiǔ, jiē zhàn zé qiáng.
又曰:弓、矢御,殳、矛守,戈、戟助,(五兵長短各有所宜,因事而施。)凡五兵當長以衛短,短以救長。迭戰則久,皆戰則強。
huái nán zǐ yuē: wǔ wáng zhí gē bǐng yuè yǐ shèng yīn, jìn hù zhàng shū yǐ lín cháo.
《淮南子》曰:武王執戈秉鉞以勝殷,搢笏杖殳以臨朝。
wèi wén dì shī yuē: xíng xíng yóu qiě liè, qiě liè lù nán yú. wān wǒ wū hào gōng, chěng wǒ xiān lí jū. zǒu zhě guàn fēng dí, fú zhě jīng gē shū. bái rì wèi jí yí, shǒu huò sān shí yú.
魏文帝詩曰:行行游且獵,且獵路南隅。彎我烏號弓,騁我纖驪駒。走者貫鋒鏑,伏者驚戈殳。白日未及移,手獲三十餘。
wáng càn qī shì yuē: liú fēng sì shè, bì hǎn héng lì. fèn gàn shū ér shāo jī, chí yīng quǎn yǐ bó shì.
王粲《七釋》曰:流鋒四射,畢罕橫厲。奮干殳而捎擊,馳鷹犬以搏噬。
xià hóu zhàn liè tù fù yuē: nǐ yǐ ruì shū, guī yǐ liáng gōng. dǔ háo mò ér fàng xuàn xī, yì zhī yú kū zhōng.
夏侯湛《獵兔賦》曰:擬以銳殳,規以良弓。睹豪末而放鏇兮,殪之於窟中。
zuǒ sī wú dōu fù yuē: yú lǔ shū chán, cì yí bó lú. shū chán jiē máo yě.
左思《吳都賦》曰:於鹵殳鋋,賜夷勃盧。(殳鋋皆矛也。)
xiè huì lián cóng jūn xíng yuē: zhào qí chí sì mǔ, wú zhōu fú sān yì. gōng máo yǒu héng yòng, shū chán yuán zàn xī.
謝惠連《從軍行》曰:趙騎馳四牡,吳舟浮三翼。弓矛有恆用,殳鋋元蹔息。
tài gōng liù tāo yuē: fāng xiōng liǎng zhī, tiě chā bǐng zhǎng sān zhàng yǐ shàng sān bǎi zhī.
太公《六韜》曰:方胸兩枝,鐵叉柄長三丈以上三百枝。
máo
○矛
shì míng yuē: máo, mào yě. rèn xià mào jīn yě. xià tóu yuē zūn, cú mèn qiè. zūn rù dì yě. sōng dú zhǎng sān zhàng, qí jīn yí qīng yǐ sōng zuò zhī, dú, sù yě. qián sù zhī yán yě. máo zhǎng zhàng bā chǐ yuē shuò. mǎ shàng suǒ chí, yán qí shāo shuò biàn shā yě.
《釋名》曰:矛,冒也。刃下冒矜也。下頭曰鐏,(徂悶切。)鐏入地也。松櫝長三丈,其矜宜輕以松作之,櫝,速也。前速之言也。矛長丈八尺曰槊。馬上所持,言其稍槊便殺也。
yòu yuē: jiǎo, máo jiǎo yě. kě yǐ jiǎo jié dí zhèn zhī máo yě. chóu máo, tóu wèi sān chā, yán yǐ tǎo chóu dí zhī máo yě. máo jǐ, jǐ cháng yě, qí jīn zhàng liù chǐ, bù yán cháng ér yún yí zhě, yán kě yí miè dí yě, yì chē shàng suǒ chí yě. wù máo, zhǎng jiǔ chǐ, wù, huò yě, suǒ zhōng huò rán jí pò liè yě.
又曰:繳,矛繳也。可以繳截敵陣之矛也。仇矛,頭為三叉,言以討仇敵之矛也。矛戟,戟常也,其矜丈六尺,不言常而雲夷者,言可夷滅敵也,亦車上所持也。務矛,長九尺,務,霍也,所中霍然即破裂也。
fāng yán yuē: wǔ hú zhī jiān máo wèi zhī shī, yīn shī huò wèi zhī chán, huò wèi zhī cōng, yīn xué hū qí bǐng wèi zhī jīn.
《方言》曰:五湖之間矛謂之鍦,(音施)或謂之鋋,或謂之鏦,(音{穴忽})其柄謂之矜。
yòu yuē: máo qiāo yīn dí xì rú hè jìng zhě, wèi zhī hè xī.
又曰:矛骹(音敵)細如鶴脛者,謂之鶴膝。
shì běn yuē: zhù zuò máo.
《世本》曰:杼作矛。
tài gōng bīng fǎ yuē: máo zhī shén míng fū qiāng.
《太公兵法》曰:矛之神名趺蹌。
shū yuē: duàn nǎi gē máo, lì nǎi fēng rèn.
《書》曰:鍛乃戈矛,礪乃鋒刃。
yòu yuē: mén zhī nèi, yī rén miǎn, zhí ruì, ruì, máo yě. lì yú jiē cè. zhōu chéng wáng bēng, shì wèi bìn yě.
又曰:門之內,一人冕,執銳,(銳,矛也。)立於階側。(周成王崩,士衛殯也。)
shī yuē: qīng rén zài péng, sì jiè páng páng. jiān yún: qīng zhě, gāo kè suǒ jūn zhī yì yě. sì jiè, sì mǎ yě. èr máo zhòng yīng, hé shàng hū áo xiáng zhòng yīng, máo zhī xiàng yě. èr máo zhòng qiáo, hé shàng hū xiāo yáo. jiān yún: èr máo, qiú máo yí máo yě.
《詩》曰:清人在彭,駟介旁旁。(箋云:清者,高克所軍之邑也。駟介,四馬也。)二矛重英,河上乎翱翔;(重英,矛之象也。)二矛重喬,河上乎逍遙。(箋云:二矛,酋矛、夷矛也。)
yòu yuē: róu yīn qiú máo wù duì, sān yú máo yě. wù, yīn wò. duì, yīn duì. méng fá yǒu yuàn. méng, guō yǔ yě. fá, gàn yě. yuàn, wén mào yě.
又曰:厹(音求)矛鋈鐓,(三隅矛也。鋈,音沃。鐓,音隊。)蒙伐有苑。(蒙,郭羽也。伐,干也。苑,文貌也。)
lǐ jì yuē: jìn máo jǐ zhě qián qí duì, hòu qí rèn.
《禮記》曰:進矛戟者前其鐓,後其刃。
dà dài lǐ yuē: wǔ wáng jiàn zuò máo zhī míng yuē:" zào yǔ shǎo wén, fú rěn zhōng shēn zhī xiū. yǔ yī rén suǒ wén, yǐ jiè hòu shì zǐ sūn."
《大戴禮》曰:武王踐阼矛之銘曰:"造予少聞,弗忍終身之羞。予一人所聞,以戒後世子孫。"
zuǒ chuán yuē: qí fá lǔ. rǎn yǒu yòng máo yú qí shī, gù néng rù qí jūn.
《左傳》曰:齊伐魯。冉有用矛於齊師,故能入其軍。
shǐ jì yuē: wǔ wáng mù yě shì yuē:" lì ěr máo."
《史記》曰:武王牧野誓曰:"立爾矛。"
hàn shū yuē: gū jù jiā máo duān shēng huǒ guāng, qí qī yuē:" máo duān shēng huǒ guāng, cǐ bīng qì yě."
《漢書》曰:姑句家矛端生火光,其妻曰:"矛端生火光,此兵器也。"
wèi zhì yuē: gōng sūn zàn shǒu zhí liǎng tóu máo, shā xiān bēi shù shí rén.
《魏志》曰:公孫瓚手執兩頭矛,殺鮮卑數十人。
wèi shū yuē: yì zhě duō yán guān zhōng bīng qiáng, xí zhǎng máo, fēi jīng xuǎn qián fēng, zé bù kě yǐ dāng yě. cáo gōng wèi zhū jiāng, zhàn zài wǒ, fēi zài zéi, suī xí zhǎng máo, jiāng shǐ bù dé yǐ cì. zhū jūn dàn guān zhī.
《魏書》曰:議者多言關中兵強,習長矛,非精選前鋒,則不可以當也。曹公謂諸將,戰在我,非在賊,雖習長矛,將使不得以刺。諸君但觀之。
wèi lüè yuē: yán xíng, jīn chéng rén, hòu míng yàn, zì yàn míng, shǎo yǒu jiàn míng. shǐ wèi xiǎo jiāng, suí hán yuē. jiàn ān chū, yuē yǔ mǎ téng xiāng gōng jī, téng zi chāo yì hào wèi jiàn. xíng cháng cì chāo, máo zhé, yīn yǐ máo wō chāo, jǐ shā zhī.
《魏略》曰:閻行,金城人,後名艷,字彥明,少有健名。始為小將,隨韓約。建安初,約與馬騰相攻擊,騰子超亦號為健。行嘗刺超,矛折,因以矛撾超,幾殺之。
wú shū yuē: sūn cè tǎo shān yuè, zhǎn qí qú shuài. xī lìng zuǒ yòu fēn háng zhú zéi qí. yǔ yú fān xiāng suí, fān xǐ yòng máo, wèi zài qián dé píng dì, quàn cè chéng mǎ, cè yuē:" qīng wú mǎ nài hé?" dá yuē:" fān néng bù, rì kě xíng sān bǎi lǐ."
《吳書》曰:孫策討山越,斬其渠帥。悉令左右分行逐賊騎。與虞翻相隨,翻喜用矛,謂在前得平地,勸策乘馬,策曰:"卿無馬奈何?"答曰:"翻能步,日可行三百里。"
sān guó yì tóng chuán yuē: gōng sūn zàn wèi liáo dōng shǔ guó zhǎng shǐ, cháng cóng shù shí qí chū xíng sāi, zú yù xiān bēi bǎi qí, yǐ máo jī, shā shāng shù shí rén. xiān bēi yóu shì wèi zhī.
《三國異同傳》曰:公孫瓚為遼東屬國長史,嘗從數十騎出行塞,卒遇鮮卑百騎,以矛擊,殺傷數十人。鮮卑由是畏之。
shǔ zhì yuē: xiān zhǔ wèi cáo gōng suǒ zhú, qì qī zǐ zǒu. lìng zhāng fēi jiāng èr shí qí jù hòu. jù shuǐ duàn qiáo, chēn mù héng máo yuē:" wǒ zhāng yì dé yě, kě lái jué sǐ!" wú gǎn jìn zhě.
《蜀志》曰:先主為曹公所逐,棄妻子走。令張飛將二十騎拒後。據水斷橋,瞋目橫矛曰:"我張翼德也,可來決死!"無敢進者。
jìn shū zài jì yuē: shǔ lǐ xióng wú shì xiǎo chū, chéng xiàng yáng póu yú hòu chí máo chí mǎ guò xióng. xióng guài wèn zhī. duì yuē:" fū tǒng tiān xià zhī zhòng zhě, rú chéng è mǎ chí máo yě. jí zhī zé lǜ zì shāng, huǎn zhī zé jù qí shī, shì yǐ mǎ chí ér bù zhì yě." xióng wù jí hái.
《晉書·載記》曰:蜀李雄無事小出,丞相楊裒於後持矛馳馬過雄。雄怪問之。對曰:"夫統天下之重者,如乘惡馬持矛也。急之則慮自傷,緩之則懼其失,是以馬馳而不制也。"雄寤即還。
jìn tài kāng qǐ jū zhù: zhào yuē:" zhū wáng zhōng wèi jí zhū jūn jiē diǎn bīng yǐ bèi bù yú, nǎi yǒu zhe zhōng zhàn yī mù lǚ chí zhǎng máo zhě, cǐ wèi ér xì ér wú xiāng dàn shè yě."
《晉太康起居注》:詔曰:"諸王中尉及諸軍皆典兵以備不虞,乃有着中戰衣、木履持長矛者,此為兒戲而無相彈懾也。"
zhào shū yuē: zhào yào tǎo chén ān yú lǒng chéng, chéng xiàn, ān sǐ. nǎi yáo yuē:" lǒng shàng jiàn ér yuē chén ān, ài yǎng jiāng shì tóng xīn gān. lù mǎ tiě lòu ān, zhàng bā shé máo zuǒ yòu pán. bǎi qí jù chū rú yún fú, zhuī zhě shí wàn qí xiū xiū. zhàn shǐ sān jiāo shī shé máo, shí qí jù dàng jiǔ qí liú."
《趙書》曰:趙曜討陳安於隴城,城陷,安死。乃謠曰:"隴上健兒曰陳安,愛養將士同心肝。騄馬鐵鏤鞍,丈八蛇矛左右盤。百騎俱出如雲浮,追者十萬騎修修。戰始三交失蛇矛,十騎俱盪九騎留。"
wú yuè chūn qiū yuē: yuè qū lú zhī máo, yuè jué shū yún: bó lú zhī máo. bù guāng zhī jiàn, xiàn wú wáng.
《吳越春秋》曰:越屈盧之矛,(《越絕書》云:勃盧之矛。)步光之劍,獻吳王。
liù tāo yuē: zhòu zhī zú wò tàn liú tāng zhě shí bā rén, wǎn máo shā bǎi bù zhī wài zhě qiān rén.
《六韜》曰:紂之卒握炭流湯者十八人,綰矛殺百步之外者千人。
hán zǐ yuē: rén yǒu yù máo dùn zhě, yù zhī yuē:" wú dùn zhī jiān, wù mò néng xiàn yě." yòu yù qí máo yuē:" wú máo zhī lì, yú wù wú bù xiàn yě." huò yuē:" yǐ zi zhī máo, xiàn zi zhī dùn, hé rú?" qí rén fú néng yīng yě.
《韓子》曰:人有鬻矛盾者,譽之曰:"吾盾之堅,物莫能陷也。"又譽其矛曰:"吾矛之利,於物無不陷也。"或曰:"以子之矛,陷子之盾,何如?"其人弗能應也。
liú xiàng shuō yuàn yuē: qín jí wéi hán dān. hán dān chuán shě lì zi lǐ tán wèi píng yuán yuē:" hán dān zhī mín chuī gǔ yì zǐ ér shí zhī, ér jūn zhī hòu gōng bì qiè hé qǐ hú yú liáng ròu shì mín bīng jǐn huò shàn mù wèi máo jǐ, ér jūn zhī qì wù zhōng qìng zì zì."
劉向《說苑》曰:秦急圍邯鄲。邯鄲傳舍吏子李談謂平原曰:"邯鄲之民炊骨易子而食之,而君之後宮婢妾荷綺縠、餘粱肉;士民兵盡或剡木為矛戟,而君之器物鍾磬自恣。"
lǚ shì chūn qiū yuē: qí jìn xiāng yǔ zhàn, píng ā yú zi wáng jǐ dé máo. tuì ér bù zì jué, wèi lù rén yuē:" wáng jǐ dé máo, kě yǐ guī hū?" lù rén yuē:" jǐ yì bīng yě, máo yì bīng yě, wáng bīng dé bīng, hé wèi bù kě yǐ guī." xīn yóu bù jué, yù gāo táng zhī gū shū wú sūn, dāng qí mǎ qián yuē:" jīn zhě zhàn, wáng jǐ dé máo, kě yǐ guī hū?" shū wú sūn yuē:" máo fēi jǐ yě, jǐ fēi máo yě, wáng jǐ dé máo, qǐ wú zé hū?" ā yú zǐ yuē:" xī! hái fǎn zhàn." sǐ zhī.
《呂氏春秋》曰:齊晉相與戰,平阿餘子亡戟得矛。退而不自決,謂路人曰:"亡戟得矛,可以歸乎?"路人曰:"戟亦兵也,矛亦兵也,亡兵得兵,何為不可以歸。"心猶不決,遇高唐之孤叔無孫,當其馬前曰:"今者戰,亡戟得矛,可以歸乎?"叔無孫曰:"矛非戟也,戟非矛也,亡戟得矛,豈無責乎?"阿餘子曰:"嘻!還反戰。"死之。
shén xiān chuán yuē: zuǒ cí jiàn sūn tǎo nì. tǎo nì shǐ cí zhe mǎ qián, yù shǒu cì shā zhī. tǎo nì zhe biān qū mǎ, cāo máo zhú cí. cí zhe mù lǚ, cè zhàng xú bù, zhōng bù néng jí, nǎi zhǐ.
《神仙傳》曰:左慈見孫討逆。討逆使慈着馬前,欲手刺殺之。討逆着鞭驅馬,操矛逐慈。慈着木履,策杖徐步,終不能及,乃止。
liè nǚ chuán yuē: bā zhào é zhě, zhào wàn zhī qī. qún xiàn zāo luàn, wàn dé zú jí bù néng xíng, wèi zéi suǒ shā. zéi yù shā é, é shǒu sàng bù qù. zéi jǔ máo zhǐ é yù yǐ bù zhī, é zhī zéi bì jié lüè, nǎi yǐ xīn fù máo, guàn xīn dá bèi ér sǐ.
《列女傳》曰:巴趙娥者,趙萬之妻。群縣遭亂,萬得足疾不能行,為賊所殺。賊欲殺娥,娥守喪不去。賊舉矛指娥欲以怖之,娥知賊必劫略,乃以心赴矛,貫心達背而死。
liú jìng shū yì yuàn yuē: hé jiān mù jiān zì bì qiáng. shí lè shí, jiān zuò shuǐ tián. yù xià kē nüè, bǎi xìng yuàn dú, wèi jiān xíng yǐ rèn máo zhuó cì, zhòu lìng sù bì. jiān xún dé bìng, kǔ bèi chuí gē, yú shì suì yǔn.
劉敬叔《異苑》曰:河間沐堅字壁強。石勒時,監作水田。御下苛虐,百姓怨毒,為堅形以刃矛斫刺,咒令速斃。堅尋得病,苦被捶割,於是遂殞。
mèng shū yuē: máo jǐ wèi xiāng dài qī zǎo wǎn yě. mèng dé máo jǐ zhě, yōu xiāng chì yě. chí máo dài jiāo yǒu, jiàn rén chí máo dài yú yǐ yě, chí máo lái dào què zhōng zhǐ yě.
《夢書》曰:矛戟為相待期蚤晚也。夢得矛戟者,憂相敕也。持矛待交友,見人持矛待於已也,持矛來倒卻中止也。
wèi wén dì shī yuē: gē máo chéng shān lín, xuán jiǎ yào rì guāng.
魏文帝詩曰:戈矛成山林,玄甲曜日光。
lè fǔ zuǒ yán nián qín nǚ xiū xíng yuē: shǐ chū shàng xī mén, yáo wàng qín shì lú. qín shì yǒu hǎo nǚ, zì míng wèi nǚ xiū. nǚ xiū shí sì wǔ, wèi zōng xíng bào chóu. zuǒ zhí bái yáng dāo, yòu zhí wǎn jǐng máo.
《樂府》左延年《秦女休行》曰:始出上西門,遙望秦氏廬。秦氏有好女,自名為女休。女休十四五,為宗行報仇。左執白陽刀,右執宛景矛。
zhāng huàn yǔ cuī zǐ zhēn shū yuē: pū yǐ yuán nián dào rèn, yǒu jiàn bīng èr bǎi, mǎ rú gǔ yáng, máo rú zhuī fū, dùn rú yú yè.
張奐《與崔子真書》曰:仆以元年到任,有見兵二百,馬如羖羊,矛如錐鈇,盾如榆葉。
zhū gé liàng jí yuē: chì zuò bù jiē zuò wǔ zhé gāng kǎi, shí zhé máo yǐ gěi zhī.
《諸葛亮集》曰:敕作部皆作五折鋼鎧,十折矛以給之。