jǐ xià
○戟下
shì shuō yuē: jiù zhì sān gōng lǐng bīng rù jiàn, jiē jiāo jǐ chā jǐng ér qián. chū, cáo gōng jiāng tǎo zhāng xiù, rù jiàn tiān zǐ shí shǐ fù cǐ zhì, gōng zì shì bù gǎn cháo jiàn. yī chū guō sòng shì yǔ.
《世说》曰:旧制三公领兵入见,皆交戟叉颈而前。初,曹公将讨张绣,入见天子时始复此制,公自是不敢朝见。(一出郭颂《世语》。)
sūn shèng yì tóng nán yǔ yuē: tài zǔ cháng sī rù zhōng cháng shì zhāng ràng shì, ràng jué zhī, nǎi wǔ shǒu jǐ yú tíng qián, yú yuán ér chū. cái lì jué rén, mò zhī néng hài.
孙盛《异同难语》曰:太祖尝私入中常侍张让室,让觉之,乃舞手戟于庭前,逾垣而出。材力绝人,莫之能害。
gàn bǎo sōu shén jì yuē: hàn wǔ dì shí, zhāng kuān wèi yáng zhōu cì shǐ. xiān shì yǒu èr lǎo wēng zhēng shān dì, yì zhōu sòng, jiāng jiè lián nián bù jué. kuān shì shì, fù lái. kuān shì èr wēng xíng zhuàng fēi rén, lìng zú chí jǐ jiāng rù, wèn" rǔ hé děng jīng?" wēng yù zǒu, kuān ā gé zhī, huà wéi jù shé.
干宝《搜神记》曰:汉武帝时,张宽为扬州刺史。先是有二老翁争山地,诣州讼,疆界连年不决。宽视事,复来。宽视二翁形状非人,令卒持戟将入,问"汝何等精?"翁欲走,宽呵格之,化为巨蛇。
yòu yuē: chéng dū wáng zhī gōng cháng shā yě, fǎn jūn yú yè nèi wài chén bīng. shì yè, jǐ fēng jiē yǒu huǒ, yáo wàng rú xuán zhú, jiù zé wáng yān. sān shí guó chūn qiū yòu zài.
又曰:成都王之攻长沙也,反军于邺内外陈兵。是夜,戟锋皆有火,遥望如悬烛,就则亡焉。(《三十国春秋》又载。)
liú jìng shū yì yuàn yuē: péng chéng liú huáng yǎ yǐ tài yuán zhōng wèi jīng kǒu fǔ zuǒ, bèi shǐ hái dōu. lù jīng xíng lǐ tíng, duō hǔ. liú jí zì fáng wèi, niú mǎ xì yú hù qián, shǒu jǐ zhì yú dì shàng. xiāo zhōng, shì shù tóng shuì, hǔ chéng jiàn tiào rù, kuà yuè rén chù, dú qǔ liú ér qù.
刘敬叔《异苑》曰:彭城刘黄雅以太元中为京口府佐,被使还都。路经行里亭,多虎。刘极自防卫,牛马系于户前,手戟置於地上。宵中,士庶同睡,虎乘间跳入,跨越人畜,独取刘而去。
liú yì qìng yōu míng lù yuē: xiàng xiàn yáo niú, shí yú suì, fù wèi xiāng rén suǒ shā. niú cháng mài yī fú shì dāo jǐ, tú yù bào chóu. hòu zài xiàn mén qián xiāng yù, shǒu rèn zhī yú zhòng zhōng.
刘义庆《幽明录》曰:项县姚牛,十馀岁,父为乡人所杀。牛常卖衣服市刀戟,图欲报仇。后在县门前相遇,手刃之於众中。
dōng yáng wú yí qí xié jì yuē: dōng yáng jùn zhū zǐ zhī, yǒu yī guǐ héng lái qí jiā. zi zhī ér bìng xīn tòng, guǐ yǔ zhī yuē:" wǒ wèi rǔ xún fāng." yún:" shāo hǔ wán yǐn jí chà. rǔ mì dà jǐ yǔ wǒ, wǒ wèi rǔ qǔ yě." qí jiā biàn chí jǐ yǔ guǐ, guǐ chí jǐ qù. xū yú hái, fàng jǐ zhōng tíng, zhì hǔ wán zháo dì, yóu shàng nuǎn.
东阳无疑《齐谐记》曰:东阳郡朱子之,有一鬼恒来其家。子之儿病心痛,鬼语之曰:"我为汝寻方。"云:"烧虎丸饮即差。汝觅大戟与我,我为汝取也。"其家便持戟与鬼,鬼持戟去。须臾还,放戟中庭,掷虎丸着地,犹尚暖。
shù zhé fā mēng jì yuē: shī zi wǔ sè, ér shí hǔ yú jù mù zhī xiù, yī shì zé bǎi rén pū, wéi wèi gōu jǐ.
束晢《发蒙记》曰:师子五色,而食虎於巨木之岫,一噬则百人仆,惟畏钩戟。
gù kǎi qǐ méng jì yuē: yù jīng míng wěi, shì měi nǚ ér qīng yī jiàn. yǐ tiāo jǐ cì zhī, yǐ qí míng hū zhī, kě de yě.
顾恺《启蒙记》曰:玉精名委,似美女而青衣见。以挑戟刺之,以其名呼之,可得也。
zhōu chǔ fēng tǔ jì yuē: jǐ zhǎng yī zhàng sān chǐ, fèn yáng fǔ yǎng, zhà guì zhà lì, jiān wǔ bīng ér néng, nǎi wèi míng rén.
周处《风土记》曰:戟长一丈三尺,奋扬俯仰,乍跪乍立,兼五兵而能,乃谓名人。
yòu yuē: jiào xué jiǎng wǔ, jiè yuǎn lǜ róng. shǒu xuán gē fèn zhǎng xióng, yíng lái sòng wǎng, zhuó jié héng cóng. fú qiáng dùn ruò, wéi dí suǒ cóng. shǒu, xiān yě. xuán gē, běi dǒu biāo duān zhāo yáo zhī nèi guàn suǒ zhī wài, dú xīng yě. jǐ wèi wǔ bīng zhī xióng, gài qǔ wēi fèn zhèn yě. fán yòng jǐ fǎ bì xiān xiǎo zhèn dòng zhī, líng shàng shè xià, shōu gōng yú zhōng, héng zài shǒu lǐng zhī jiān lái yíng qù sòng, shùn ér bù nì yě. zhí zé hǔ lóng jiāo yá, shén biàn wú cháng. qù zhě hòu jiàn, lái zhě bù rǎng. yán yòng shuāng jǐ zhī fǎ, jiāo jǐ xiāng xiàng, zuǒ shǒu wèi lóng, yòu shǒu wèi hǔ, gèng chū gèng rù, gèng shàng gèng xià, shàng xià wú cháng, suí biàn ér gǎi. diān dǎo rù huái, zhuǎn rú huí fēng, dí bì gū shèng, shè jǐ xú fǎn, kě wèi shàng xià wú cháng, fēi wéi xié yě, jìn tuì wú héng, fēi lí qún yě. gài nǎi jìn zú fèn shǒu yù jí jī yě. rú dí lái zī qù, jí jìn ér sòng zhī lái zhòng jìn jí, kāi ér dài zhī.
又曰:教学讲武,戒远虑戎。首玄戈奋长雄,迎来送往,斫截横从。扶强顿弱,惟敌所从。(首,先也。玄戈,北斗杓端招摇之内、贯索之外,独星也。戟为五兵之雄,盖取威奋振也。凡用戟法必先小振动之,陵上摄下,收功于中,恒在首领之间来迎去送,顺而不逆也。)植则虎龙交牙,神变无常。去者厚饯,来者不攘。(言用双戟之法,交戟相向,左手为龙,右手为虎,更出更入,更上更下,上下无常,随变而改。颠倒入怀,转如回风,敌毙孤胜,摄戟徐反,可谓上下无常,非为邪也,进退无恒,非离群也。盖乃进足奋手欲及机也。如敌来辎去,疾进而送之;来重进疾,开而待之。)
nán zhōu bā jùn zhì yuē: sòng chāng jùn xī nán sān qiān lǐ yǒu biāo guó, yǐ jīn wèi dāo jǐ.
《南州八郡志》曰:宋昌郡西南三千里有骠国,以金为刀戟。
jiāo gàn yì lín yuē: táo gōng wěi jǐ, chú cán qù è.
焦赣《易林》曰:桃弓苇戟,除残去恶。
yòu yuē: yǐ fēng jù jǐ, shāng wǒ xiōng yì.
又曰:倚锋据戟,伤我胸臆。
chūn qiū kǎo yì yóu yuē: liú zi dān zi zhé měng rù chéng, tiān wáng bēn zǒu, yǐn shì lì cháo. guó yǒu sān wáng, tiān xià liǎng zhǔ, zhōu fēn wéi èr, mò néng jiù tǎo. qiáng nǔ zhāng yú qián, tì yīn tī jǐ bá yú hòu.
《春秋考异邮》曰:刘子单子折猛入城,天王奔走,尹氏立朝。国有三王,天下两主,周分为二,莫能救讨。强弩张於前,楴(音梯)戟拔於后。
guǎn zǐ yuē: huáng dì wèn yú bó gāo, bó gāo yuē:" yōng gū zhī shān fā shuǐ chū jīn, chī yóu shòu ér zhì zhī, yǐ wéi yōng gū zhī jǐ."
《管子》曰:黄帝问於伯高,伯高曰:"雍孤之山发水出金,蚩尤受而制之,以为雍孤之戟。"
chūn qiū yàn zǐ yuē: jǐng gōng yǐn jiǔ, yí yú yàn zǐ. qián qū kuǎn mén, yuē:" jūn zhì." yàn zǐ lì yú mén yuē:" jūn hé wéi fēi shí ér yè rǔ." gōng yuē:" jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī." yàn zǐ yuē:" fū pù jiàn xí chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān." yòu yí sī mǎ ráng jū jiè zhòu cāo jǐ lì yú mén yuē:" pù jiàn xí chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān."
春秋《晏子》曰:景公饮酒,移於晏子。前驱款门,曰:"君至。"晏子立於门曰:"君何为非时而夜辱。"公曰:"酒醴之味,金石之声,愿与夫子乐之。"晏子曰:"夫铺荐席、陈簠簋者有人,臣不敢与焉。"又移司马穰苴介胄操戟立於门曰:"铺荐席、陈簠簋者有人,臣不敢与焉。"
yòu yuē: cuī zhù shā zhuāng gōng, méng zhū dài fū. lìng yǒu gǎn bù méng zhě, jǐ gōu qí jǐng.
又曰:崔杼杀庄公,盟诸大夫。令有敢不盟者,戟钩其颈。
sūn qīng zǐ yuē: suī yǒu gē máo zhī jǐ, bù rú gōng jiǎn zhī lì. yú rén shàn yán, nuǎn yú bù bó shāng rén yǐ yán, shēn yú máo jǐ.
《孙卿子》曰:虽有戈矛之戟,不如恭俭之利。与人善言,暖於布帛;伤人以言,深於矛戟。
yòu yuē: gū fù gē yǐ è shǔ niú, yú mò shén yān. shǔ, xú yù qiè.
又曰:孤父戈以恶钃牛,愚莫甚焉。(钃,徐玉切。)
yòu yuē: chú yōu jí jīn, fēi tán yīn tán yú jù jǐ zhǎng shā yě. rú chún yuē: zhǎng rèn máo yě. yòu yuē: máo, rèn xià yǒu tiě, shàng jù qū. rán ér, chéng bài yì biàn, gōng yè xiāng fǎn yě.
又曰:鉏耰棘矜,非锬(音谈)於句戟长铩也。(如淳曰:长刃矛也。又曰:矛,刃下有铁,上句曲。)然而,成败异变,功业相反也。
wèi liáo zǐ yuē: fū shā zhī wǔ shí bù zhī nèi zhě, shuí yě? yuē:" máo jǐ yě."
《尉缭子》曰:夫杀之五十步之内者,谁也?曰:"矛戟也。"
hán zǐ yuē: pì rú jiàn jǐ, yú rén xíng fèn zé huò shēng, shèng rén zhū bào zé fú chéng.
《韩子》曰:譬如剑戟,愚人行忿则祸生,圣人诛暴则福成。
huái nán zǐ yuē: mèng xià zhī yuè, nán gōng yù nǚ chì sè, yī chì cǎi, chuī yú shēng. qí bīng jǐ. gāo yòu yuē: yǒu zhī gàn, xiàng yáng bù sàn yě.
《淮南子》曰:孟夏之月,南宫御女赤色,衣赤采,吹竽笙。其兵戟。(高诱曰:有枝幹,象阳布散也。)
liú xiàng xīn xù yuē: zhào jiǎn zi shàng yáng cháng zhī bǎn, qún chén jiē piān tǎn tuī chē, ér xí huì dú dān jǐ xíng gē. jiǎn zǐ yuē:" guǎ rén shàng bǎn, huì dú bù tuī chē ér wǔ qí zhǔ zhě, qí zuì hé ruò?" huì yuē:" rén chén wǔ qí zhǔ zhě, qí zuì sǐ ér yòu sǐ." jiǎn zǐ yuē:" hé wèi sǐ ér yòu sǐ?" xí huì duì yuē:" shēn sǐ qī zǐ wèi lù, wèi zhī sǐ ér yòu sǐ."
刘向《新序》曰:赵简子上羊肠之坂,群臣皆偏袒推车,而席会独担戟行歌。简子曰:"寡人上坂,会独不推车而侮其主者,其罪何若?"会曰:"人臣侮其主者,其罪死而又死。"简子曰:"何谓死而又死?"席会对曰:"身死妻子为戮,谓之死而又死。"
yòu yuē: qí jǐng gōng yóu hǎi shàng, lè zhī, liù yuè bù guī. lìng zuǒ yòu gǎn yán guī zhě sǐ. yán chù jiàn yuē:" jūn lè zhì hǎi shàng, bù lè zhì guó, tǎng yǒu zhì guó zhě, jūn qiě ān dé dōng běi hǎi yě?" gōng jù jǐ jiāng zhuó zhī, chù fǔ yī ér shì zhī yuē:" jūn xī bù zhuó yě? xī jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jūn xī bù zhuó yǐ chén cān cǐ èr rén, bù yì kě hū!" gōng suì guī.
又曰:齐景公游海上,乐之,六月不归。令左右敢言归者死。颜歜谏曰:"君乐治海上,不乐治国,倘有治国者,君且安得东北海也?"公据戟将斫之,歜抚衣而侍之曰:"君奚不斫也?昔桀杀关龙逢,纣杀王子比干,君奚不斫以臣参此二人,不亦可乎!"公遂归。
bào piáo zǐ yuē: tài ē lín xiàng, cháng jǐ zhǐ xīn, ér cāo bù kě duó yě.
《抱朴子》曰:太阿临项,长戟指心,而操不可夺也。
yòu yuē: zhuō zhě dé gōng shū zhī jīn fǔ, bù néng yǐ chéng yún tī qiè zhě dé féng fù zhī dāo jǐ, bù néng gé sì hǔ.
又曰:拙者得公输之斤斧,不能以成云梯;怯者得冯妇之刀戟,不能格兕虎。
jiǎng zǐ yuē: shì yǒu yī cān ér dào jǐ, yì suǒ qū yě.
《蒋子》曰:士有一餐而倒戟,义所驱也。
yīng qú shī yuē: zhàng fū yào xióng jǐ, gèng lái sù zǐ tíng. jīn zhě zhái sì hǎi, shuí fù yǒu bù bìng.
应璩诗曰:丈夫要雄戟,更来宿紫庭。今者宅四海,谁复有不并。
yòu yuē: jùn guó tān mù jiāng, chí chěng xí gōng jǐ. suī miào wèi gèng shì, nán yòng yīng zú pò.
又曰:郡国贪慕将,驰骋习弓戟。虽妙未更事,难用应卒迫。
sī mǎ xiàng rú shàng lín fù yuē: yè míng yuè zhī zhū qí, jiàn gàn jiàng zhī xióng jǐ. gàn jiàng, hán wáng jiàn shī. xióng jǐ, gàn jiàng suǒ zào yě.
司马相如《上林赋》曰:曳明月之珠旗,建干将之雄戟。(干将,韩王剑师。雄戟,干将所造也。)
zuǒ sī wú dōu fù yuē: wú gōu yuè jí. yuè tiě lì, gù chēng yuè jí.
左思《吴都赋》曰:吴钩越棘。(越铁利,故称越棘。)
yòu yuē: yǔ máo yáng líng shēng, xióng jǐ yào máng.
又曰:羽旄杨〈菱生〉,雄戟耀芒。
fán qīn zhuàn zhēng fù yuē: zuǒ yǐ xióng jǐ, yòu zǎn gàn jiàng.
繁钦《撰征赋》曰:左倚雄戟,右攒干将。
liǎng dū fù yuē: láng jiāng sī jiē, hǔ jǐ yì shā. yīn shā
《两都赋》曰:郎将司阶,虎戟义铩。(音杀)
yòu yuē: zhōu lú qiān liè, bì jǐ bǎi zhòng.
又曰:周芦千列,陛戟百重。
táo kǎn biǎo yuē: fú wéi wǔ kù qīng dàng, sù wèi yǒu quē, zhé jiǎn xuǎn qí chā kě zhě, fèng xiàn jīn líng dà jǐ wǔ shí zhāng.
陶侃《表》曰:伏维武库倾荡,宿卫有阙,辄简选其差可者,奉献金铃大戟五十张。
sūn shèng zòu shì yuē: zhū wéi lìng sī zuò kǎi yī lǐng jiǎo nǔ lì qī shí yǐ shàng yī zhāng, jǐ shí méi yǐ shàng jiē qì shì.
孙盛奏事曰:诸违令私作铠一领、角弩力七石以上一张,戟十枚以上皆弃市。
zhāng zài jiàn gé míng yuē: yī rén hé jǐ, wàn fū zī jū. nán xíng mào yě.
张载《剑阁铭》曰:一人荷戟,万夫趑趄。(难行貌也。)
lǐ yóu jǐ míng yuē: gǔ jǐ zhī shè, yǐ jiè fēi cháng. bǐng zhí cāo chí, xié bào shì fáng. xū yú zhī fèn, zhōng rì wèi yāng. shān líng zhī huò, qǐ yú háo máng.
李尤《戟铭》曰:鼓戟之设,以戒非常。秉执操持,邪暴是防。须臾之忿,终日为殃。山陵之祸,起於豪芒。
zhāng xié shǒu jǐ míng yuē: tán tán yīn tán xióng jǐ, qīng jīn liàn gāng. míng pèi yuè jí, yòng guò gàn jiàng. yán fēng jìn zhī, chī è yào máng.
张协《手戟铭》曰:锬锬(音谈)雄戟,清金练钢。名配越棘,用过干将。严锋劲枝,摛锷耀芒。
wèi wén dì shū yuē: hàn zhōng dì xíng shí wèi xiǎn gù, sì yuè sān tú jiē bù jí yě. zhāng lǔ yǒu jīng jiǎ shù wàn, lín gāo shǒu yào. yī fū huī jǐ, qiān rén bù dé jìn. ér wǒ jūn guò zhī, ruò hài jīng zhī jué wǎng gǔ, bēn sì zhī chù lǔ gǎo, wèi zú yǐ yù qí yì.
魏文帝《书》曰:汉中地形实为险固,四岳三涂皆不及也。张鲁有精钾数万,临高守要。一夫挥戟,千人不得进。而我军过之,若骇鲸之决网罟,奔兕之触鲁缟,未足以喻其易。
yīng chàng biǎo yuē: cháng jǐ bǎi wàn, hú mǎ qiān qún.
应玚《表》曰:长戟百万,胡马千群。
yīng lú huá lǎn yuē: qiáng nǔ lián chéng, cháng jǐ zhǐ sāi.
应卢《华览》曰:强弩连城,长戟指塞。
fù xuán cháo huì fù yuē: liú sū càn càn, huá gài zhòng yīn. yǔ lín hǔ lǚ, cháng jǐ shou sù càn. shàng yīn xiāo, xià yīn cān.
傅玄《朝会赋》曰:流苏粲粲,华盖重阴。羽林虎旅,长戟扌肃掺。(上音萧,下音参。)
jiǎ yì guò qín lùn yuē: chén shè yǐ shù zú sǎn luàn zhī zhòng shù bǎi, fèn bì dà hū, bù yòng gōng jǐ zhī bīng, chú rǎo yīn yōu bái tǐng, héng xíng tiān xià. qín rén cháng jǐ bù cì, qiáng nǔ bù shè, chǔ shī shēn rù zhàn yú hóng mén, céng wú fān lí zhī jiān.
贾谊《过秦论》曰:陈涉以戍卒散乱之众数百,奋臂大呼,不用弓戟之兵,鉏扰(音优)白挺,横行天下。秦人长戟不刺,强弩不射,楚师深入战於鸿门,曾无藩篱之艰。
shū
○殳
shì míng yuē: shū, shū yě. zhǎng zhàng èr chǐ ér wú rèn. yǒu suǒ zhuàng zhí jiàng qiè. zhì zhì jiàng qiè. yú chē shàng, shǐ shū lí yě.
《释名》曰:殳,殊也。长丈二尺而无刃。有所撞(直降切。)挃(陟降切。)於车上,使殊离也。
shuō wén yuē: shū, yǐ zhàng shū rén yě. lǐ, shū yǐ jī zhú, bā gū, zhǎng zhàng èr chǐ. jiàn yú bīng chē, lǚ bēn yǐ xiān qū yě.
《说文》曰:殳,以杖殊人也。《礼》,殳以积竹,八觚,长丈二尺。建於兵车,旅贲以先驱也。
shī yuē: bó yě zhí shū, wèi wáng qián qū.
《诗》曰:伯也执殳,为王前驱。
yòu yuē: bǐ hòu rén xī, hé gē yǔ shì shū. hòu rén, dào lù yíng sòng bīn kè zhě yě. hé, jiē yě. shì shū, shū yě. shì shū, dīng wài qiē.
又曰:彼候人兮,荷戈与礻殳。(候人,道路迎送宾客者也。荷,揭也。礻殳,殳也。礻殳,丁外切。)
zhōu lǐ yuē: chē liù děng zhī shù, shū zhǎng sì chǐ, chóng yú rén sì chǐ wèi zhī sì děng.
《周礼》曰:车六等之数,殳长四尺,崇于人四尺谓之四等。
zuǒ zhuàn yuē: sòng zhāng gài yǔ zi pí jiù rèn zhèng piān shā huá duō liáo. zi pí, huá chū yě. rèn piān, chū jiā chén. huá shì jū lú mén, yǐ nán lǐ pàn. gōng zǐ chéng yǐ jìn shī zhì. chéng qián bēn jìn, jīn hái jiù sòng yě. huì jìn qí wèi jiù sòng, yǔ huá shì zhàn yú zhě qiū. gōng zǐ chéng shè huá bào, yì. zhāng gài chōu shū ér xià. shū zhǎng zhàng èr, zài chē biān.
《左传》曰:宋张匄与子皮、臼任、郑翩杀华多僚。(子皮,华貙也。任、翩,貙家臣。)华氏居卢门,以南里叛。公子成以晋师至。(成前奔晋,今还救宋也。)会晋、齐、卫救宋,与华氏战于赭丘。公子城射华豹,殪。张匄抽殳而下。(殳长丈二,在车边。)
yòu yuē: jǔ zi gēng yú jiāng chū bēn, wén wū cún zhí shū ér lì yú dào zuǒ, jù, jiāng zhǐ. yuàn yáng mù zhī yuē:" jūn guò zhī, wū cún yǐ lì wén kě yǐ, hé bì shì jūn chéng míng?" suì bēn qí.
又曰:莒子庚舆将出奔,闻乌存执殳而立于道左,惧,将止。苑羊牧之曰:"君过之,乌存以力闻可矣,何必弑君成名?"遂奔齐。
hán zǐ yuē: chǔ guó fǎ: tài zǐ bù dé chéng chē zhì dì mén. shí tiān yù, wáng jí zhào tài zǐ, tíng zhōng yǒu shuǐ, tài zǐ suì qū chē zhì dì mén. tíng wèi jǔ shū jī mǎ, suì bài qí jià.
《韩子》曰:楚国法:太子不得乘车至弟门。时天雨,王急召太子,庭中有水,太子遂驱车至弟门。廷尉举殳击马,遂败其驾。
jiāo gàn yì lín yuē: dà guò zhī sòng, bǐng yuè zhí shū, tiǎo zhàn xiān qū.
焦赣《易林》曰:大过之讼,秉钺执殳,挑战先驱。
xiāo zi liáng gǔ jīn méng lì wén tǐ yuē: shū shū zhě, bó shì zhī zhí yě. gǔ zhě wén jì jì hù, wǔ yì shū shū yě.
萧子良《古今蒙隶文体》曰:殳书者,伯氏之职也。古者文既记笏,武亦书殳也。
sī mǎ bīng fǎ yuē: bīng zá zé bù lì, zhǎng bīng yǐ wèi, duǎn bīng yǐ shǒu. tài zhǎng zé fàn, tài duǎn zé bù jí, tài qīng zé yuè, yuè zé yì luàn, tài fàn zé bù jì. lǐ shì yuē: bīng cháng duǎn xiāng wèi wèi shǒu, hé tóng wèi yòng, tài zhǎng tài duǎn tài qīng jiē bù rú fǎ dù zhě yě. fàn zhě chù tuī gù bù jì bù jí zhě bù hái yú lì yuè zhě, bù gù zé pò bài, gù bēn běi zǒu, rǎo luàn fán yě. gù chū liè jí jǐ jiān yān, yī gōng yī jǐ xiāng jiàn yě. cì liè shū máo jiān yān. yī shū yī máo xiāng jiàn yě.
《司马兵法》曰:兵杂则不利,长兵以卫,短兵以守。太长则犯,太短则不及,太轻则阅,阅则易乱,太犯则不济。(李氏曰:兵长短相为卫守,合同为用,太长太短太轻皆不如法度者也。犯者触推故不济不及者不还于利阅者,不固则破败,故奔北走,扰乱烦也。)故初列即戟间焉,(一弓一戟相间也。)次列殳矛间焉。(一殳一矛相间也。)
yòu yuē: zhōu zuǒ zhí huáng yuè, yòu zhí bái máo, suǒ yǐ bù jìn zhě, shěn chá zhǎn shā zhī wēi yě. yǒu sī jiē zhí shū gē, shì zhū biān pū zhī rǔ. ōu shǐ bù xíng bù jìn zhě yě.
又曰:周左执黄钺,右执白旄,所以不进者,审察斩杀之威也。有司皆执殳戈,示诸鞭扑之辱。(欧使不行不进者也。)
yòu yuē: gōng shǐ yù, shū máo shǒu, gē jǐ zhù, wǔ bīng cháng duǎn gè yǒu suǒ yí, yīn shì ér shī. fán wǔ bīng dāng zhǎng yǐ wèi duǎn, duǎn yǐ jiù zhǎng. dié zhàn zé jiǔ, jiē zhàn zé qiáng.
又曰:弓、矢御,殳、矛守,戈、戟助,(五兵长短各有所宜,因事而施。)凡五兵当长以卫短,短以救长。迭战则久,皆战则强。
huái nán zǐ yuē: wǔ wáng zhí gē bǐng yuè yǐ shèng yīn, jìn hù zhàng shū yǐ lín cháo.
《淮南子》曰:武王执戈秉钺以胜殷,搢笏杖殳以临朝。
wèi wén dì shī yuē: xíng xíng yóu qiě liè, qiě liè lù nán yú. wān wǒ wū hào gōng, chěng wǒ xiān lí jū. zǒu zhě guàn fēng dí, fú zhě jīng gē shū. bái rì wèi jí yí, shǒu huò sān shí yú.
魏文帝诗曰:行行游且猎,且猎路南隅。弯我乌号弓,骋我纤骊驹。走者贯锋镝,伏者惊戈殳。白日未及移,手获三十馀。
wáng càn qī shì yuē: liú fēng sì shè, bì hǎn héng lì. fèn gàn shū ér shāo jī, chí yīng quǎn yǐ bó shì.
王粲《七释》曰:流锋四射,毕罕横厉。奋干殳而捎击,驰鹰犬以搏噬。
xià hóu zhàn liè tù fù yuē: nǐ yǐ ruì shū, guī yǐ liáng gōng. dǔ háo mò ér fàng xuàn xī, yì zhī yú kū zhōng.
夏侯湛《猎兔赋》曰:拟以锐殳,规以良弓。睹豪末而放镟兮,殪之于窟中。
zuǒ sī wú dōu fù yuē: yú lǔ shū chán, cì yí bó lú. shū chán jiē máo yě.
左思《吴都赋》曰:于卤殳鋋,赐夷勃卢。(殳鋋皆矛也。)
xiè huì lián cóng jūn xíng yuē: zhào qí chí sì mǔ, wú zhōu fú sān yì. gōng máo yǒu héng yòng, shū chán yuán zàn xī.
谢惠连《从军行》曰:赵骑驰四牡,吴舟浮三翼。弓矛有恒用,殳鋋元蹔息。
tài gōng liù tāo yuē: fāng xiōng liǎng zhī, tiě chā bǐng zhǎng sān zhàng yǐ shàng sān bǎi zhī.
太公《六韬》曰:方胸两枝,铁叉柄长三丈以上三百枝。
máo
○矛
shì míng yuē: máo, mào yě. rèn xià mào jīn yě. xià tou yuē zūn, cú mèn qiè. zūn rù dì yě. sōng dú zhǎng sān zhàng, qí jīn yí qīng yǐ sōng zuò zhī, dú, sù yě. qián sù zhī yán yě. máo zhǎng zhàng bā chǐ yuē shuò. mǎ shàng suǒ chí, yán qí shāo shuò biàn shā yě.
《释名》曰:矛,冒也。刃下冒矜也。下头曰鐏,(徂闷切。)鐏入地也。松椟长三丈,其矜宜轻以松作之,椟,速也。前速之言也。矛长丈八尺曰槊。马上所持,言其稍槊便杀也。
yòu yuē: jiǎo, máo jiǎo yě. kě yǐ jiǎo jié dí zhèn zhī máo yě. chóu máo, tóu wèi sān chā, yán yǐ tǎo chóu dí zhī máo yě. máo jǐ, jǐ cháng yě, qí jīn zhàng liù chǐ, bù yán cháng ér yún yí zhě, yán kě yí miè dí yě, yì chē shàng suǒ chí yě. wù máo, zhǎng jiǔ chǐ, wù, huò yě, suǒ zhōng huò rán jí pò liè yě.
又曰:缴,矛缴也。可以缴截敌阵之矛也。仇矛,头为三叉,言以讨仇敌之矛也。矛戟,戟常也,其矜丈六尺,不言常而云夷者,言可夷灭敌也,亦车上所持也。务矛,长九尺,务,霍也,所中霍然即破裂也。
fāng yán yuē: wǔ hú zhī jiān máo wèi zhī shī, yīn shī huò wèi zhī chán, huò wèi zhī cōng, yīn xué hū qí bǐng wèi zhī jīn.
《方言》曰:五湖之间矛谓之鍦,(音施)或谓之鋋,或谓之鏦,(音{穴忽})其柄谓之矜。
yòu yuē: máo qiāo yīn dí xì rú hè jìng zhě, wèi zhī hè xī.
又曰:矛骹(音敌)细如鹤胫者,谓之鹤膝。
shì běn yuē: zhù zuò máo.
《世本》曰:杼作矛。
tài gōng bīng fǎ yuē: máo zhī shén míng fū qiāng.
《太公兵法》曰:矛之神名趺跄。
shū yuē: duàn nǎi gē máo, lì nǎi fēng rèn.
《书》曰:锻乃戈矛,砺乃锋刃。
yòu yuē: mén zhī nèi, yī rén miǎn, zhí ruì, ruì, máo yě. lì yú jiē cè. zhōu chéng wáng bēng, shì wèi bìn yě.
又曰:门之内,一人冕,执锐,(锐,矛也。)立于阶侧。(周成王崩,士卫殡也。)
shī yuē: qīng rén zài péng, sì jiè páng páng. jiān yún: qīng zhě, gāo kè suǒ jūn zhī yì yě. sì jiè, sì mǎ yě. èr máo zhòng yīng, hé shàng hū áo xiáng zhòng yīng, máo zhī xiàng yě. èr máo zhòng qiáo, hé shàng hū xiāo yáo. jiān yún: èr máo, qiú máo yí máo yě.
《诗》曰:清人在彭,驷介旁旁。(笺云:清者,高克所军之邑也。驷介,四马也。)二矛重英,河上乎翱翔;(重英,矛之象也。)二矛重乔,河上乎逍遥。(笺云:二矛,酋矛、夷矛也。)
yòu yuē: róu yīn qiú máo wù duì, sān yú máo yě. wù, yīn wò. duì, yīn duì. méng fá yǒu yuàn. méng, guō yǔ yě. fá, gàn yě. yuàn, wén mào yě.
又曰:厹(音求)矛鋈镦,(三隅矛也。鋈,音沃。镦,音队。)蒙伐有苑。(蒙,郭羽也。伐,干也。苑,文貌也。)
lǐ jì yuē: jìn máo jǐ zhě qián qí duì, hòu qí rèn.
《礼记》曰:进矛戟者前其镦,后其刃。
dà dài lǐ yuē: wǔ wáng jiàn zuò máo zhī míng yuē:" zào yǔ shǎo wén, fú rěn zhōng shēn zhī xiū. yǔ yī rén suǒ wén, yǐ jiè hòu shì zǐ sūn."
《大戴礼》曰:武王践阼矛之铭曰:"造予少闻,弗忍终身之羞。予一人所闻,以戒后世子孙。"
zuǒ zhuàn yuē: qí fá lǔ. rǎn yǒu yòng máo yú qí shī, gù néng rù qí jūn.
《左传》曰:齐伐鲁。冉有用矛於齐师,故能入其军。
shǐ jì yuē: wǔ wáng mù yě shì yuē:" lì ěr máo."
《史记》曰:武王牧野誓曰:"立尔矛。"
hàn shū yuē: gū jù jiā máo duān shēng huǒ guāng, qí qī yuē:" máo duān shēng huǒ guāng, cǐ bīng qì yě."
《汉书》曰:姑句家矛端生火光,其妻曰:"矛端生火光,此兵器也。"
wèi zhì yuē: gōng sūn zàn shǒu zhí liǎng tóu máo, shā xiān bēi shù shí rén.
《魏志》曰:公孙瓒手执两头矛,杀鲜卑数十人。
wèi shū yuē: yì zhě duō yán guān zhōng bīng qiáng, xí cháng máo, fēi jīng xuǎn qián fēng, zé bù kě yǐ dāng yě. cáo gōng wèi zhū jiàng, zhàn zài wǒ, fēi zài zéi, suī xí cháng máo, jiāng shǐ bù dé yǐ cì. zhū jūn dàn guān zhī.
《魏书》曰:议者多言关中兵强,习长矛,非精选前锋,则不可以当也。曹公谓诸将,战在我,非在贼,虽习长矛,将使不得以刺。诸君但观之。
wèi lüè yuē: yán xíng, jīn chéng rén, hòu míng yàn, zì yàn míng, shǎo yǒu jiàn míng. shǐ wèi xiǎo jiàng, suí hán yuē. jiàn ān chū, yuē yǔ mǎ téng xiāng gōng jī, téng zi chāo yì hào wèi jiàn. xíng cháng cì chāo, máo zhé, yīn yǐ máo wō chāo, jǐ shā zhī.
《魏略》曰:阎行,金城人,后名艳,字彦明,少有健名。始为小将,随韩约。建安初,约与马腾相攻击,腾子超亦号为健。行尝刺超,矛折,因以矛挝超,几杀之。
wú shū yuē: sūn cè tǎo shān yuè, zhǎn qí qú shuài. xī lìng zuǒ yòu fēn háng zhú zéi qí. yǔ yú fān xiāng suí, fān xǐ yòng máo, wèi zài qián dé píng dì, quàn cè chéng mǎ, cè yuē:" qīng wú mǎ nài hé?" dá yuē:" fān néng bù, rì kě xíng sān bǎi lǐ."
《吴书》曰:孙策讨山越,斩其渠帅。悉令左右分行逐贼骑。与虞翻相随,翻喜用矛,谓在前得平地,劝策乘马,策曰:"卿无马奈何?"答曰:"翻能步,日可行三百里。"
sān guó yì tóng chuán yuē: gōng sūn zàn wèi liáo dōng shǔ guó zhǎng shǐ, cháng cóng shù shí qí chū xíng sāi, zú yù xiān bēi bǎi qí, yǐ máo jī, shā shāng shù shí rén. xiān bēi yóu shì wèi zhī.
《三国异同传》曰:公孙瓒为辽东属国长史,尝从数十骑出行塞,卒遇鲜卑百骑,以矛击,杀伤数十人。鲜卑由是畏之。
shǔ zhì yuē: xiān zhǔ wèi cáo gōng suǒ zhú, qì qī zǐ zǒu. lìng zhāng fēi jiàng èr shí qí jù hòu. jù shuǐ duàn qiáo, chēn mù héng máo yuē:" wǒ zhāng yì dé yě, kě lái jué sǐ!" wú gǎn jìn zhě.
《蜀志》曰:先主为曹公所逐,弃妻子走。令张飞将二十骑拒后。据水断桥,瞋目横矛曰:"我张翼德也,可来决死!"无敢进者。
jìn shū zài jì yuē: shǔ lǐ xióng wú shì xiǎo chū, chéng xiàng yáng póu yú hòu chí máo chí mǎ guò xióng. xióng guài wèn zhī. duì yuē:" fū tǒng tiān xià zhī zhòng zhě, rú chéng è mǎ chí máo yě. jí zhī zé lǜ zì shāng, huǎn zhī zé jù qí shī, shì yǐ mǎ chí ér bù zhì yě." xióng wù jí hái.
《晋书·载记》曰:蜀李雄无事小出,丞相杨裒于后持矛驰马过雄。雄怪问之。对曰:"夫统天下之重者,如乘恶马持矛也。急之则虑自伤,缓之则惧其失,是以马驰而不制也。"雄寤即还。
jìn tài kāng qǐ jū zhù: zhào yuē:" zhū wáng zhōng wèi jí zhū jūn jiē diǎn bīng yǐ bèi bù yú, nǎi yǒu zhe zhōng zhàn yī mù lǚ chí cháng máo zhě, cǐ wèi ér xì ér wú xiāng dàn shè yě."
《晋太康起居注》:诏曰:"诸王中尉及诸军皆典兵以备不虞,乃有着中战衣、木履持长矛者,此为儿戏而无相弹慑也。"
zhào shū yuē: zhào yào tǎo chén ān yú lǒng chéng, chéng xiàn, ān sǐ. nǎi yáo yuē:" lǒng shàng jiàn ér yuē chén ān, ài yǎng jiàng shì tóng xīn gān. lù mǎ tiě lòu ān, zhàng bā shé máo zuǒ yòu pán. bǎi qí jù chū rú yún fú, zhuī zhě shí wàn qí xiū xiū. zhàn shǐ sān jiāo shī shé máo, shí qí jù dàng jiǔ qí liú."
《赵书》曰:赵曜讨陈安於陇城,城陷,安死。乃谣曰:"陇上健儿曰陈安,爱养将士同心肝。騄马铁镂鞍,丈八蛇矛左右盘。百骑俱出如云浮,追者十万骑修修。战始三交失蛇矛,十骑俱荡九骑留。"
wú yuè chūn qiū yuē: yuè qū lú zhī máo, yuè jué shū yún: bó lú zhī máo. bù guāng zhī jiàn, xiàn wú wáng.
《吴越春秋》曰:越屈卢之矛,(《越绝书》云:勃卢之矛。)步光之剑,献吴王。
liù tāo yuē: zhòu zhī zú wò tàn liú tāng zhě shí bā rén, wǎn máo shā bǎi bù zhī wài zhě qiān rén.
《六韬》曰:纣之卒握炭流汤者十八人,绾矛杀百步之外者千人。
hán zǐ yuē: rén yǒu yù máo dùn zhě, yù zhī yuē:" wú dùn zhī jiān, wù mò néng xiàn yě." yòu yù qí máo yuē:" wú máo zhī lì, yú wù wú bù xiàn yě." huò yuē:" yǐ zi zhī máo, xiàn zi zhī dùn, hé rú?" qí rén fú néng yīng yě.
《韩子》曰:人有鬻矛盾者,誉之曰:"吾盾之坚,物莫能陷也。"又誉其矛曰:"吾矛之利,於物无不陷也。"或曰:"以子之矛,陷子之盾,何如?"其人弗能应也。
liú xiàng shuō yuàn yuē: qín jí wéi hán dān. hán dān chuán shě lì zi lǐ tán wèi píng yuán yuē:" hán dān zhī mín chuī gǔ yì zǐ ér shí zhī, ér jūn zhī hòu gōng bì qiè hé qǐ hú yú liáng ròu shì mín bīng jǐn huò shàn mù wèi máo jǐ, ér jūn zhī qì wù zhōng qìng zì zì."
刘向《说苑》曰:秦急围邯郸。邯郸传舍吏子李谈谓平原曰:"邯郸之民炊骨易子而食之,而君之后宫婢妾荷绮縠、馀粱肉;士民兵尽或剡木为矛戟,而君之器物锺磬自恣。"
lǚ shì chūn qiū yuē: qí jìn xiāng yǔ zhàn, píng ā yú zi wáng jǐ dé máo. tuì ér bù zì jué, wèi lù rén yuē:" wáng jǐ dé máo, kě yǐ guī hū?" lù rén yuē:" jǐ yì bīng yě, máo yì bīng yě, wáng bīng dé bīng, hé wéi bù kě yǐ guī." xīn yóu bù jué, yù gāo táng zhī gū shū wú sūn, dāng qí mǎ qián yuē:" jīn zhě zhàn, wáng jǐ dé máo, kě yǐ guī hū?" shū wú sūn yuē:" máo fēi jǐ yě, jǐ fēi máo yě, wáng jǐ dé máo, qǐ wú zé hū?" ā yú zǐ yuē:" xī! hái fǎn zhàn." sǐ zhī.
《吕氏春秋》曰:齐晋相与战,平阿馀子亡戟得矛。退而不自决,谓路人曰:"亡戟得矛,可以归乎?"路人曰:"戟亦兵也,矛亦兵也,亡兵得兵,何为不可以归。"心犹不决,遇高唐之孤叔无孙,当其马前曰:"今者战,亡戟得矛,可以归乎?"叔无孙曰:"矛非戟也,戟非矛也,亡戟得矛,岂无责乎?"阿馀子曰:"嘻!还反战。"死之。
shén xiān chuán yuē: zuǒ cí jiàn sūn tǎo nì. tǎo nì shǐ cí zhe mǎ qián, yù shǒu cì shā zhī. tǎo nì zhe biān qū mǎ, cāo máo zhú cí. cí zhe mù lǚ, cè zhàng xú bù, zhōng bù néng jí, nǎi zhǐ.
《神仙传》曰:左慈见孙讨逆。讨逆使慈着马前,欲手刺杀之。讨逆着鞭驱马,操矛逐慈。慈着木履,策杖徐步,终不能及,乃止。
liè nǚ zhuàn yuē: bā zhào é zhě, zhào wàn zhī qī. qún xiàn zāo luàn, wàn dé zú jí bù néng xíng, wèi zéi suǒ shā. zéi yù shā é, é shǒu sāng bù qù. zéi jǔ máo zhǐ é yù yǐ bù zhī, é zhī zéi bì jié lüè, nǎi yǐ xīn fù máo, guàn xīn dá bèi ér sǐ.
《列女传》曰:巴赵娥者,赵万之妻。群县遭乱,万得足疾不能行,为贼所杀。贼欲杀娥,娥守丧不去。贼举矛指娥欲以怖之,娥知贼必劫略,乃以心赴矛,贯心达背而死。
liú jìng shū yì yuàn yuē: hé jiān mù jiān zì bì qiáng. shí lè shí, jiān zuò shuǐ tián. yù xià kē nüè, bǎi xìng yuàn dú, wèi jiān xíng yǐ rèn máo zhuó cì, zhòu lìng sù bì. jiān xún dé bìng, kǔ bèi chuí gē, yú shì suì yǔn.
刘敬叔《异苑》曰:河间沐坚字壁强。石勒时,监作水田。御下苛虐,百姓怨毒,为坚形以刃矛斫刺,咒令速毙。坚寻得病,苦被捶割,於是遂殒。
mèng shū yuē: máo jǐ wèi xiāng dài qī zǎo wǎn yě. mèng dé máo jǐ zhě, yōu xiāng chì yě. chí máo dài jiāo yǒu, jiàn rén chí máo dài yú yǐ yě, chí máo lái dào què zhōng zhǐ yě.
《梦书》曰:矛戟为相待期蚤晚也。梦得矛戟者,忧相敕也。持矛待交友,见人持矛待於已也,持矛来倒却中止也。
wèi wén dì shī yuē: gē máo chéng shān lín, xuán jiǎ yào rì guāng.
魏文帝诗曰:戈矛成山林,玄甲曜日光。
yuè fǔ zuǒ yán nián qín nǚ xiū xíng yuē: shǐ chū shàng xī mén, yáo wàng qín shì lú. qín shì yǒu hǎo nǚ, zì míng wéi nǚ xiū. nǚ xiū shí sì wǔ, wèi zōng xíng bào chóu. zuǒ zhí bái yáng dāo, yòu zhí wǎn jǐng máo.
《乐府》左延年《秦女休行》曰:始出上西门,遥望秦氏庐。秦氏有好女,自名为女休。女休十四五,为宗行报仇。左执白阳刀,右执宛景矛。
zhāng huàn yǔ cuī zǐ zhēn shū yuē: pū yǐ yuán nián dào rèn, yǒu jiàn bīng èr bǎi, mǎ rú gǔ yáng, máo rú zhuī fū, dùn rú yú yè.
张奂《与崔子真书》曰:仆以元年到任,有见兵二百,马如羖羊,矛如锥鈇,盾如榆叶。
zhū gě liàng jí yuē: chì zuò bù jiē zuò wǔ zhé gāng kǎi, shí zhé máo yǐ gěi zhī.
《诸葛亮集》曰:敕作部皆作五折钢铠,十折矛以给之。