jiàn xià
○箭下
wèi bǎi guān míng yuē: sān gōng bài cì chún wěi gú wěi xiāo xǔ jiāo qiè. jiàn shí èr méi.
《魏百官名》曰:三公拜賜鶉尾、鶻尾髇(許交切。)箭十二枚。
sān qí lüè jì yuē: fù píng chéng, xiào míng dì shí gǎi wèi yàn cì. cǐ chéng dōng nán wǔ shí lǐ yǒu pú tái, gāo zhàng bā. qín shǐ huáng suǒ dùn chù shí, zài tái xià yíng pú xì mǎ jiā dào shù bǎi bù, dào jīn pú shēng yóu yíng mǎ. pú shì shuǐ yáng ér jìn kān wèi jiàn.
《三齊略記》曰:富平城,孝明帝時改為厭次。此城東南五十里有蒲台,高丈八。秦始皇所頓處時,在台下縈蒲系馬夾道數百步,到今蒲生猶縈馬。蒲似水楊而勁堪為箭。
bó wù zhì yuē: jiāo zhōu shān yí míng yuē lǐ zi, gōng zhǎng shù chǐ, jiàn zhǎng chǐ yú. yǐ jiāo tóng wèi dí, tú dú yào yú dí fēng, zhōng rén jí sǐ. bù shí liǎn cáng, zé pián zhàng fèi làn, xū yú jiāo jiān dōu jǐn, wéi gǔ zài ěr. qí sú shì bù yǐ cǐ yào fǎ yǔ rén. zhì zhī, yǐn fù rén yuè shuǐ jí fèn zhī, shí yǒu chà zhě. wéi shè zhū quǎn zhě wú tā, yǐ qí shí fèn gù yě. jiāo tóng zhě yǒu shēng, yǐ wù dǎ zhī, xú tīng qí shēng. dé jiāo dú zhě, piān záo qǔ yǐ wèi jiàn dí.
《博物志》曰:交州山夷名曰俚子,弓長數尺,箭長尺餘。以燋銅為鏑,塗毒藥於鏑鋒,中人即死。不時斂藏,則胼脹沸爛,須臾燋煎都盡,惟骨在耳。其俗誓不以此藥法語人。治之,飲婦人月水及糞汁,時有差者。惟射豬犬者無它,以其食糞故也。燋銅者有聲,以物打之,徐聽其聲。得燋毒者,偏鑿取以為箭鏑。
jiāo gòng yì lín yuē: shuāng fú jù fēi, yǐ guī dào chí. jīng shè qí zé, wèi shǐ suǒ shè, shāng wǒ xiōng yì.
焦貢《易林》曰:雙鳧俱飛,以歸稻池。經涉其澤,為矢所射,傷我胸臆。
liú xiàng xīn xù yuē: chǔ xióng qú zǐ yè xíng, jiàn qǐn shí shì fú shòu, shè zhī yǐn yǔ.
劉向《新序》曰:楚熊渠子夜行,見寢石似伏獸,射之飲羽。
yì yuàn yuē: wū shāng huáng cài, yì xī chū yú chá xī àn zhào shè, jiàn shuǐ jì yǒu wù, yǎn guāng chè, qí jiān xiāng qù sān chǐ xǔ, xíng dà rú dòu. yǐn nǔ shè zhī, yīng xián ér zhōng, biàn wén cóng liú bēn jīng, bō làng pēng kē, kǔ hé qiè. bù zhī suǒ xiàng. jīng nián, yǔ bàn gòng zhì yī chù. míng wèi zhú luò gāng, qù xiān suǒ èr shí xǔ lǐ, yǒu gǔ kě zhǎng sān zhàng yú, jiàn xī shè jiàn guàn zài qí zhōng. yīn yǔ bàn yún:" cǐ shì wǒ wǎng nián suǒ shè, wù nǎi sǐ yú sī." bá shǐ ér guī. qí xī mèng jiàn yī zhǎng rén, zé qiào zhī yuē:" wǒ zài zhōu zhǔ zhī jiān, wú guān rén shì, ér héng jiàn shā hài, yuàn kǔ mò shēn, lián shí mì rǔ, jīn shǐ xiāng de." mián wù nǎi huàn fù jí ér yǔn.
《異苑》曰:烏傷黃蔡,義熙初於查溪岸照射,見水際有物,眼光徹,其間相去三尺許,形大如斗。引弩射之,應弦而中,便聞從流奔驚,波浪砰磕,(苦盍切。)不知所向。經年,與伴共至一處。名為竹落岡,去先所二十許里,有骨可長三丈餘,見昔射箭貫在其中。因語伴云:"此是我往年所射,物乃死於斯。"拔矢而歸。其夕夢見一長人,責誚之曰:"我在洲渚之間,無關人事,而橫見殺害,怨苦莫伸,連時覓汝,今始相得。"眠寤乃患腹疾而殞。
yòu yuē: yǒng yáng lǐ zēng xíng jīng dà xī, jiàn èr jiāo zài shuǐ, yǐn gōng shè zhī, zhōng yī jí sǐ. zēng guī, yīn fù chū shì, yǒu nǚ zǐ sù fú xián tì, zhuō suǒ shè jiàn. zēng guài ér wèn yān, nǚ dá yuē:" hé yòng wèn wèi! ruò shì jūn xǔ, biàn yǐ xiāng hái." shòu shǐ ér miè. zēng è ér zhòu fǎn, wèi dá jiā, bào sǐ yú lù.
又曰:永陽李增行經大溪,見二蛟在水,引弓射之,中一即死。增歸,因復出市,有女子素服銜涕,捉所射箭。增怪而問焉,女答曰:"何用問為!若是君許,便以相還。"授矢而滅。增惡而驟反,未達家,暴死於路。
mèng zǐ yuē: shǐ rén qǐ bù rén yú hán rén zāi? shǐ rén wéi kǒng bù shāng rén, hán rén wéi kǒng shāng rén.
《孟子》曰:矢人豈不仁於函人哉?矢人惟恐不傷人,函人惟恐傷人。
liè zǐ yuē: féng méng zhī dì zǐ yuē:" hóng chāo nù qí qī ér bù zhī, yǐn wū hào zhī gōng qí wèi zhī jiàn, shè qí mù. shǐ wèi zhù, móu zǐ shùn bù jié, shǐ zhuì dì ér chén bù yáng."
《列子》曰:逢蒙之弟子曰:"鴻超怒其妻而怖之,引烏號之弓、綦衛之箭,射其目。矢未注,眸子瞬不睫,矢墜地而塵不揚。"
yòu yuē: fēi wèi xué shè yú gān yíng, zhū fǎ bìng shàn, wéi niè fǎ bù jiào. wèi mì jiāng shǐ yǐ shè yíng, yíng niè dé zú shǐ shè wèi, wèi rào shù ér zǒu, shǐ yì rào shù ér shè.
又曰:飛衛學射於甘蠅,諸法並善,惟齧法不教。衛密將矢以射蠅,蠅齧得鏃矢射衛,衛繞樹而走,矢亦繞樹而射。
lǔ lián zǐ yuē: yàn fá qí, qǔ qī shí yú chéng, wéi jǔ yǔ jí mò bù xià. qí tián dān yǐ jí mò pò yàn jūn, shā yàn jiāng jūn qí jié, fù qí chéng. wéi liáo chéng bù xià. yàn jiāng chéng shǒu shù yuè, lǔ zhòng lián nǎi wèi shū, zhe zhī yú shǐ yǐ shè chéng zhōng yí yàn jiāng. yàn jiāng dé shū, qì sān rì, nǎi zì shā.
《魯連子》曰:燕伐齊,取七十餘城,惟莒與即墨不下。齊田單以即墨破燕軍,殺燕將軍騎劫,復齊城。惟聊城不下。燕將城守數月,魯仲連乃為書,着之於矢以射城中遺燕將。燕將得書,泣三日,乃自殺。
wèi liáo zǐ yuē: fū shā rén bǎi bù zhī wài zhě, shuí yě? yuē:" shǐ yě."
《尉繚子》曰:夫殺人百步之外者,誰也?曰:"矢也。"
hán zǐ yuē: shǐ lái wú xiàng, zé wèi tiě shì yǐ bèi zhī.
《韓子》曰:矢來無向,則為鐵室以備之。
yòu yuē: zhì bó jiāng fá zhào, zhào xiāng zi zhào zhāng mèng tán wèn zhī yuē:" nài wú jiàn hé?" mèng tán yuē:" dǒng ān yú zhī zhì jìn yáng yě, gōng gōng zhī yuán jiē yǐ dí hāo hù chǔ qiáng yīn gé. zhī, qí gāo zhì yú zhàng. jūn fā ér yòng zhī, yǒu yú jiàn yǐ." yú shì fā ér shì zhī, jiān, zé jūn gàn zhī jìn bù néng guò yě. jūn yuē:" wú jiàn yǐ zú yǐ, nài wú jīn hé?" mèng tán yuē:" dǒng zi zhī zhì jìn yáng, gōng gōng lìng shě zhī táng, jiē yǐ liàn tóng wèi zhù zhì, jūn fā ér yòng zhī, yǒu yú jīn yǐ." zhàn guó cè yuē: gōng gōng zhī yuán jiē yǐ dí gǎo, qí jiān zé jūn lù zhī jìn bù néng guò qí yú. hé yě? lù yīn lù.
又曰:智伯將伐趙,趙襄子召張孟談問之曰:"柰無箭何?"孟談曰:"董安於之治晉陽也,公宮之垣皆以荻蒿、楛楚廧(音隔。)之,其高至於丈。君發而用之,有餘箭矣。"於是發而試之,堅,則菌幹之勁不能過也。君曰:"吾箭已足矣,柰無金何?"孟談曰:"董子之治晉陽,宮宮令舍之堂,皆以煉銅為柱質,君發而用之,有餘金矣。"(《戰國策》曰:公宮之垣皆以荻稿,其堅則菌簬之勁不能過其餘。何也?簬音路。)
yòu yuē:" shuǐ jī zé hàn, shǐ jī zé yuǎn."
又曰:"水激則悍,矢激則遠。"
yòu yuē: chǔ rén yǒu bái yuán, wáng zì shè zhī, zé tuán shǐ ér xī. xī, xì yě. shǐ yǎng yóu jī shè zhī, shǐ diào gōng jiǎo shǐ, wèi fā ér yuán yōng shù hào yǐ. yóu jī, chǔ gòng wáng zhī chén yǎng shū yě. diào, diào zhāng yě. jiǎo, zhí yě. yōng, bào yě.
又曰:楚人有白猿,王自射之,則摶矢而熙。(熙,戲也。)使養由基射之,始調弓矯矢,未發而猿擁樹號矣。(由基,楚共王之臣養叔也。調,調張也。矯,直也。擁,抱也。)
zhū gé zǐ yuē: ruò néng lì jiān sān rén, shēn yǔ mǎ rú jiāo qī, shǒu yǔ jiàn rú fēi méng, chéng yí chǒng yì.
《諸葛子》曰:若能力兼三人,身與馬如膠漆,手與箭如飛虻,誠宜寵異。
kàng cāng zǐ yuē: gōu yuè zhī gàn, zú yǐ jīng jīn, zhì sǔn wèi zhī yǔ, yǐ zhī póu chuí, zé qí yǔ gǎo pǔ yě wú zé. gōu yuè, dōng yuè. gàn, shì gàn yě. zhì sǔn, diāo è zhī lèi. póu chuí, dǎ jī yě. ěr yǎ yuē: dōng nán zhī měi, yǒu huì jī zhī zhú jiàn yān. fū gōu yuè zhī gàn yǐ jīng jīn wèi zú, yǐ sǔn líng yǔ zhī. dǎ jī zé tóng yú gǎo kē yě. wú zé, yóu wú yì yě. jí fū dàng kòu zhēng qián. yīn héng. dí wǔ jué shèng, jiā zhī jiàng nǔ zhī shàng, zé sān bǎi bù zhī wài bù lì dí yǐ. pái dàng kòu dí, zhēng héng jué shèng, rú cǐ gōu yuè zhī gàn yú qiáng nǔ zhī shàng, zé bù lì dí yě.
《亢倉子》曰:勾粵之幹,鏃以精金,鷙隼為之羽,以之掊箠,則其與稿朴也無擇。(勾粵,東粵。幹,似幹也。鷙隼,鵰鶚之類。掊箠,打擊也。《爾雅》曰:東南之美,有會稽之竹箭焉。夫勾越之幹以精金為鏃,以隼翎羽之。打擊則同於槁科也。無擇,猶無異也。)及夫蕩寇爭虔。(音衡。)覿武決勝,加之彊弩之上,則三百步之外不立敵矣。(排蕩寇敵,爭衡決勝,如此勾粵之干於強弩之上,則不立敵也。)
chǔ cí yuē: jǔ zhǎng shǐ xī shè tiān láng.
《楚辭》曰:舉長矢兮射天狼。
chén lín wǔ jūn fù yuē: shǐ zé shēn xī sù shèn, yīn shèn. jùn dù kōng liú, jiāo tóng dú tiě, gǎn zú míng zú.
陳琳《武軍賦》曰:矢則申息肅昚,(音慎。)箘簵空流,燋銅毒鐵,簳鏃鳴鏃。
zi xū fù yuē: yè míng yuè zhī zhū qí, jiàn gàn jiāng zhī xióng jǐ. zuǒ wū hào zhī diāo gōng, yòu xià fú zhī jìn jiàn.
《子虛賦》曰:曳明月之珠旗,建干將之雄戟。左烏號之雕弓,右夏服之勁箭。
shè zhì fù yuē: xī jiǎ shì zhī rú gāo, shǐ jiě yán yú yī jiàn. chǒu fū wèi zhī gǎi mào, hàn qī wèi zhī shì yuàn.
《射雉賦》曰:昔賈氏之如皋,始解顏於一箭。丑夫為之改貌,憾妻為之釋怨。
wú dōu fù yuē: qí zhú zé yún yú jūn qiè. dāng dōu láng qiè. xiū yū, yīn yín yú. guì jiàn shè tóng, yóu wú yǒu huáng, piǎo láo yīn piáo láo. yǒu cóng.
《吳都賦》曰:其竹則篔(於君切。)簹(都郎切。){休}箊,(音吟於。)桂箭射筩,由梧有篁,篻簩(音瓢勞。)有叢。
hòu hàn lǐ yóu hú shǐ míng yuē: xián mù wèi hú, shàn mù wèi shǐ. sì dà xié bìng, bā jí tóng jì.
後漢李尤《弧矢銘》曰:弦木為弧,剡木為矢。四大協並,八極同紀。
jìn jiāng tǒng hú shǐ míng yuē: yōu dōu jīn jiǎo, huì jī zhú shǐ. lǜ tǔ míng zhēn, dōng nán zhī měi. yì yǐ huò sǔn, shī yǐ yì sì, fá pàn róu fú, yòng wēi bù wěi.
晉江統《弧矢銘》曰:幽都筋角,會稽竹矢。率土名珍,東南之美。易以獲隼,詩以殪兕,伐叛柔服,用威不韙。
liáng zhāo míng tài zǐ gōng shǐ zàn yuē: gōng yòng jīn jiǎo, shǐ zhì liáng gōng. yì yǐ guān dé, fēi zhǐ lín róng. yáng yè mìng zhòng, yuán duò zhāng kōng.
梁昭明太子《弓矢贊》曰:弓用筋角,矢制良工。亦以觀德,非止臨戎。楊葉命中,猿墮張空。
jiàn tǒng
○箭筒
shì míng yuē: jiàn jī shòu shǐ zhī qì, yǐ pí yuē fú, fú fú qiè. róu fú yòng zhī yě. zhī zhú yuē zé, yīn zé. xiāng pò zé zhī míng yě.
《釋名》曰:箭箕受矢之器,以皮曰箙,(扶福切。)柔服用之也。織竹曰笮,(音幘。)相迫笮之名也。
shuō wén yuē: lán suǒ yǐ shèng nǔ shǐ, rén suǒ fù yě.
《說文》曰:蘭所以盛弩矢,人所負也。
shī yì wèn yuē: zǒng suǒ yǐ fù shǐ yě, wèi jiàn tǒng gài yě.
《詩義問》曰:總所以覆矢也,謂箭筒蓋也。
zhōu lǐ xià guān xià sī gōng shǐ yuē: zhòng qiū xiàn shǐ fú. fú, shèng shǐ qì yě. shòu pí wèi zhī yě.
《周禮·夏官下·司弓矢》曰:仲秋獻矢箙。(箙,盛矢器也。獸皮為之也。)
zuǒ chuán yuē: gōng tú zhí bīng ér jù. dù yù zhù yuē: bīng, jiàn tǒng gài yě.
《左傳》曰:公徒執冰而踞。(杜預注曰:冰,箭筒蓋也。)
yòu yuē: jìn chǔ zhàn, chǔ xióng fù jī qiú zhì yīng. zhì zhuāng zi yǐ qí zú fǎn zhī, fù jī, chǔ dài fū yě. zhì yīng, zhì zhuāng zi zhī zǐ yě. chú wǔ zi yù, wǔ zi, wèi qí. xià jūn zhī shì duō cóng zhī. zhì zhuāng zi, xià jūn dài fū gù yě. měi shè, chōu shǐ, zōu, chǔ yóu qiè nà zhū chú zi zhī fáng. chōu, zhuó yě. zōu, hǎo jiàn yě. fáng, jiàn shě yě. wǔ zi nù yuē:" fēi zi zhī qiú ér pú zhī ài, pú, yáng liǔ, kě yǐ wèi jiàn yě. dǒng zé zhī pú, kě shèng jì hū?" dǒng zé, dì míng, zài dōng wén xǐ xiàn.
又曰:晉楚戰,楚熊負羈囚智罃。智莊子以其族反之,(負羈,楚大夫也。智罃,智莊子之子也。)廚武子御,(武子,魏錡。)下軍之士多從之。(智莊子,下軍大夫故也。)每射,抽矢,菆,(楚尤切)納諸廚子之房。(抽,擢也。菆,好箭也。房,箭舍也。)武子怒曰:"非子之求而蒲之愛,(蒲,楊柳,可以為箭也。)董澤之蒲,可勝既乎?"(董澤,地名,在東聞喜縣。)
jí yì jì yuē: dān yáng zhāng chéng xiān jiā yǒu yī guǐ, wèi zhāng tōu dé yī jiàn tǒng, yún:" shèn wù zhì xīn tíng shè, cǐ sān jǐng táo jiā wù." zhāng yǐ jiè tā, guǐ mà yù shāo wū, zhāng chí qǔ hái nǎi zhǐ.
《集異記》曰:丹陽張承先家有一鬼,為張偷得一箭筒,云:"慎勿至新亭射,此三井陶家物。"張以借他,鬼罵欲燒屋,張馳取還乃止。
zá shī yuē: xiàng hú diāo fú.
《雜詩》曰:象弧雕服。
zhú pǔ yuē: shè tǒng zhú bù jī ér zhǎng, zhōng zhe jiàn, yīn yǐ wèi míng.
《竹譜》曰:射筒竹簿肌而長,中着箭,因以為名。
bù chā chā yīn chāi, yī zuò chá, yīn yǔ shàng tóng.
○步叉(叉音釵,一作靫,音與上同。)
shì míng yuē: bù chā, rén suǒ dài, yǐ jiàn chā qí zhōng. mǎ shàng yuē jiān, jiān, jiàn yě. gōng shǐ bìng jiàn lì qí zhōng yě.
《釋名》曰:步叉,人所帶,以箭叉其中。馬上曰鞬,鞬,建也。弓矢並建立其中也。
tōng sú wén yuē: jiàn fú, wèi zhī bù chá.
《通俗文》曰:箭箙,謂之步靫。
zhào shū yuē: shí hǔ děng pò liú yào yú shàng guī, huò mǎ èr bǎi pǐ, chì jì jīn yín bù chā gōng jiān sān shí jù.
《趙書》曰:石虎等破劉曜於上邽,獲馬二百匹,赤罽金銀、步叉、弓鞬三十具。
gāo jiān
○櫜鞬
zuǒ chuán yuē: jìn chǔ zhì bīng, yù yú zhōng yuán. zuǒ zhí biān mǐ, yòu zhí gāo jiān, yǐ yǔ jūn zhōu xuán. gāo, shòu jiàn yě.
《左傳》曰:晉楚治兵,遇於中原。左執鞭弭,右執櫜鞬,以與君周旋。(櫜,受箭也。)
hòu hàn shū yuē: dǒng zhuō lǚ lì guò rén, shuāng dài liǎng jiān, zuǒ yòu chí shè. fāng yán yuē: suǒ yǐ cáng jiàn wèi zhī fú, cáng gōng, wèi zhī jiān. zuǒ shì chuán yún: yòu shǔ gāo jiān.
《後漢書》曰:董卓膂力過人,雙帶兩鞬,左右馳射。(《方言》曰:所以藏箭謂之服,藏弓,謂之鞬。《左氏傳》云:右屬櫜鞬。)
wèi bǎi guān míng yuē: sān gōng bài cì yú pí bù chā yī, huān pí jiān yī, zuó zōu jīn xiào bù chā yī, jīn xiào bào pí jiān yī.
《魏百官名》曰:三公拜賜魚皮步叉一,獾皮鞬一,琢菆金校步叉一,金校豹皮鞬一。
shè hàn yīn hàn. zì yǔ hàn pí tóng. shè hàn pí yǐ pí bì yě.
○射捍(音汗。字與〈旱皮〉同。射〈旱皮〉以皮臂也。)
shuō wén yuē: gōu shè bì yě.
《說文》曰:韝射臂也。
sān lǐ gōng shǐ tú yuē: shou suì zhě bì hàn, yǐ zhū wéi wèi zhī. wèi zhī shou suì zhě, suǒ yǐ suì xián yě.
《三禮弓矢圖》曰:扌遂者臂捍,以朱韋為之。謂之扌遂者,所以遂弦也。
kuò dì tú yuē: yì nián wǔ suì, fù mǔ yǔ rù shān. qí mǔ chù zhī dà shù xià, dài chán míng, hái, yù qǔ zhī. qún chán jù míng, suì juān qù. yì wèi shān jiān suǒ yǎng, nián èr shí, néng xí gōng shǐ. yǎng tàn yuē:" wǒ jiāng shè yuǎn fāng, shǐ zhì wú mén zhǐ." yīn hàn jí shè, shǐ mó dì jié cǎo, jīng zhì yì mén, suí shǐ qù.
《括地圖》曰:羿年五歲,父母與入山。其母處之大樹下,待蟬鳴,還,欲取之。群蟬俱鳴,遂捐去。羿為山間所養,年二十,能習弓矢。仰嘆曰:"我將射遠方,矢至吾門止。"因捍即射,矢摩地截草,經至羿門,隨矢去。
guǎn zǐ yuē: huán gōng yì, guǎn zhòng xí péng cháo, gōng wàng èr zi chí gōng tuō hàn ér yíng zhī.
《管子》曰:桓公弋,管仲、隰朋朝,公望二子弛弓脫捍而迎之。
lǔ lián zǐ yuē: xián hàn xiāng dì ér zēng shǐ dé gāo yān. zhuān zhū cì wáng liáo, hé lú nǎi míng chéng yān.
《魯連子》曰:弦銲相第而增矢得高焉。專諸刺王僚,闔廬乃名成焉。
dàn
○彈
guǎng yǎ shì qì yuē: gōng shì wèi zhī dàn. gōng shì yīn zhì.
《廣雅·釋器》曰:〈弓是〉謂之彈。(〈弓是〉音置。)
sòng lín yuē: dàn, xíng wán zhě, yòu bēn yě. bēn shǐ zhàn dòng zhào yī zuò zhào. dàn yě. pīn, pǔ gēng qiè, yǔ píng tóng.
《宋林》曰:彈,行丸者,又栟也。栟使戰動棹(一作棹。)彈也。(拼,普耕切,與枰同。)
guì yuàn yuē: dàn, xíng wán gōng yě, yòu zuò gōng. yīn dàn
《桂苑》曰:彈,行丸弓也,又作弓。(音彈)
kāi yuán wén zì yuē: yǐn dàn zhī wèi xíng wán zhě yě. yòu dàn bēn yě.
《開元文字》曰:引彈之謂行丸者也。又彈栟也。
shuō wén yuē: dàn, xíng wán yě.
《說文》曰:彈,行丸也。
wú yuè chūn qiū yuē: chén yīn duì yuè wáng yún:" nǔ shēng yú gōng, gōng shēng yú dàn, dàn shēng yú gǔ zhī xiào zǐ. gǔ zhě rén mín zhì pǔ, sǐ zé guǒ yǐ bái máo, tóu zhī zhōng yě, xiào zǐ bù rěn fù mǔ wèi qín shòu suǒ shí, zé zuò dàn yǐ shǒu zhī. gù gǔ rén gē zhī yuē:' duàn zhú shǔ mù, fēi tǔ zhú ròu.' suì lìng sǐ zhě bù fàn niǎo hú zhī cán yě."
《吳越春秋》曰:陳音對越王云:"弩生於弓,弓生於彈,彈生於古之孝子。古者人民質樸,死則裹以白茅,投之中野,孝子不忍父母為禽獸所食,則作彈以守之。故古人歌之曰:'斷竹屬木,飛土逐肉。'遂令死者不犯鳥狐之殘也。"
zhōu lǐ yuē: fán jù bīng yù wú dàn, cì bīng yù wú yuān. zhù yún: jù bīng, gē jǐ shǔ, dàn wèi diào yě. yuān, kuáng.
《周禮》曰:凡句兵欲無彈,刺兵欲無蜎。(注云:句兵,戈戟屬,彈為掉也。蜎,狂。)
zuǒ chuán yuē: jìn líng gōng bù jūn, cóng tái shàng dàn rén, guān qí bì wán zhě.
《左傳》曰:晉靈公不君,從台上彈人,觀其避丸者。
gǔ liáng yuē: líng gōng cháo dài fū ér bào dàn zhī yě, guān qí bì wán yě. bào, xì bào zhī yě.
《穀梁》曰:靈公朝大夫而暴彈之也,觀其避丸也。(暴,戲暴之也。)
hàn shū yuē: zhǎng ān zhōng jiān huá jìn duō. lǘ lǐ duō shào nián qún bèi shā lì shòu cái bào chóu, xiāng yǔ tàn wán wèi dàn, dé chì wán zhě pò wǔ lì, hēi zhě suǒ wén lì, bái zhě zhǔ zhì sàng. chéng zhōng bó mù chén qǐ, piāo jié xíng zhě. sǐ shāng héng dào.
《漢書》曰:長安中奸猾浸多。閭里多少年群輩殺吏受財報仇,相與探丸為彈,得赤丸者破武吏,黑者所文吏,白者主治喪。城中薄暮塵起,剽劫行者。死傷橫道。
zhāng fán hàn jì yuē: bān chāo shǐ yú tián, yuàn jiāng sān shí liù rén yǐ wèi hāo shǐ dàn wán zhī yòng.
張璠《漢記》曰:班超使于闐,願將三十六人以為蒿矢、彈丸之用。
wèi shū yuē: qí wáng fāng wèi dì, cháng xǐ yǐ dàn dàn rén.
《魏書》曰:齊王芳為帝,常喜以彈彈人。
wèi shū chuán yuē: cáo shuǎng xiōng dì guī jiā. chì luò yáng xiàn fā mín bā bǎi rén, shǐ wèi bù wéi shuǎng dì, sì jiǎo zuò gāo lóu, lìng rén zài shàng wàng shì. shuǎng jì qióng chóu mèn, chí dàn dào hòu yuán zhōng, lóu shàng rén biàn chàng yán:" gù dà jiāng jūn dōng xíng nán xíng." shuǎng hái tīng shì shàng yǐ.
《魏書傳》曰:曹爽兄弟歸家。敕洛陽縣發民八百人,使尉部圍爽第,四角作高樓,令人在上望視。爽計窮愁悶,持彈到後園中,樓上人便唱言:"故大將軍東行、南行。"爽還廳事上矣。
jìn ān dì jì yuē: láng yá nèi shǐ sūn wú zhōng, tān héng rěn nüè, jì qiè yǒu wǔ yì zhě, zhé dàn qí miàn.
《晉安帝紀》曰:琅邪內史孫無終,貪橫忍虐,妓妾有忤意者,輒彈其面。
xiāo zi xiǎn qí shū huán róng zǔ zì huá xiān, xià pī rén. róng zǔ shàn dàn, dàn niǎo máo jǐn ér niǎo bù sǐ. hǎi hú qún xiáng, róng zǔ dēng chéng xī lóu dàn zhī, wú bù zhé chì ér xià.
簫子顯《齊書》桓榮祖字華先,下邳人。榮祖善彈,彈鳥毛盡而鳥不死。海鵠群翔,榮祖登城西樓彈之,無不折翅而下。
cuī hóng xī qín lù yuē: xīn jìn zì guó dōu, lǒng xī rén. jiàn hóng chū, wèi sàn qí cháng shì, cóng qǐ fú chì pán yóu yú hòu yuán. xiāo guān dàn niǎo, wán shāng mù mò mǔ zhī miàn. zhì shì mò wèn mǔ miàn shāng zhī yóu. mǔ yuē:" xīn jìn dàn niǎo suǒ shāng." mò nù, gù zhū zhī.
崔鴻《西秦錄》曰:辛進字國都,隴西人。建弘初,為散騎常侍,從乞伏熾盤游於後園。宵觀彈鳥,丸傷暮末母之面。至是末問母面傷之由。母曰:"辛進彈鳥所傷。"末怒,故誅之。
suí shū yuē: zhǎng sūn chéng shàn dàn. yǒu yuān qún fēi, shàng yuē:" gōng wèi wǒ qǔ zhī." chéng shí fā jù zhōng, bìng yīng rèn ér luò. cì lài jí duō.
《隋書》曰:長孫晟善彈。有鳶群飛,上曰:"公為我取之。"晟十發俱中,並應刃而落。賜賚極多。
hán shī wài chuán chǔ zhuāng wáng jiāng xìng shī fá jìn, gào dài fū yuē:" yǒu gǎn jiàn zhě, zuì zhì sǐ wú shè." sūn shū áo jìn jiàn yuē:" chén zhī yuán zhōng yǒu yú, qí shàng yǒu chán, chán fāng fèn yì bēi míng, yù yǐn qīng lù, bù zhī táng láng zài hòu, qū qí jǐng yù zhuó ér shí zhī yě. táng láng fāng yù shí chán, bù zhī huáng què zài hòu, jǔ tóu ér yù zhuó shí zhī. huáng què fāng yù shí táng láng, bù zhī tóng zǐ xié dàn wán zài yú xià, yǎng ér yù dàn zhī. tóng zǐ fāng yù dàn huáng què, bù zhī qián yǒu shēn kēng, hòu yǒu jué zhū yě. cǐ jiē tān qián zhī lì, bù gù hòu hài zhě yě. fēi dú kūn chóng zhòng shù ruò cǐ, rén zhǔ yì rán." chǔ guó bù dài ér jìn guó yǐ níng, sūn shū áo zhī lì yě.
《韓詩外傳》楚莊王將興師伐晉,告大夫曰:"有敢諫者,罪至死無赦。"孫叔敖進諫曰:"臣之園中有榆,其上有蟬,蟬方奮翼悲鳴,欲飲清露,不知螳螂在後,曲其頸欲擢而食之也。螳螂方欲食蟬,不知黃雀在後,舉頭而欲啄食之。黃雀方欲食螳螂,不知童子挾彈丸在榆下,仰而欲彈之。童子方欲彈黃雀,不知前有深坑,後有掘株也。此皆貪前之利,不顧後害者也。非獨昆蟲眾庶若此,人主亦然。"楚國不殆而晉國以寧,孫叔敖之力也。
xī jīng zá jì yuē: hán yān yú qiān wǔ dì nìng xìng rén yě. zuò jīn wán, rén jiē zhú zhī. zhǎng ān wèi zhī yǔ yuē:" kǔ jī hán, zhú jīn wán."
《西京雜記》曰:韓嫣於騫武帝佞倖人也。作金丸,人皆逐之。長安為之語曰:"苦饑寒,逐金丸。"
yì yuàn yuē: qīng xī xiǎo gū miào, yún shì jiǎng hóu dì sān mèi. miào zhōng yǒu dà gǔ shù, fú shū yīn dú, wū cháng chǎn huāng qí shàng. tài yuán zhōng, chén jùn xiè qìng zhí dàn chéng mǎ jī shā shù tóu. zhì yè, mèng yī nǚ zǐ. yī shang chǔ chǔ, nù yún:" cǐ niǎo shì wǒ yǎng, hé gù jiàn qīn?" jīng nián ér xiè zú. qìng míng huàn, líng yùn fù yě.
《異苑》曰:青溪小姑廟,雲是蔣侯第三妹。廟中有大穀樹,扶疏蔭瀆,烏常產肓其上。太元中,陳郡謝慶執彈乘馬激殺數頭。至夜,夢一女子。衣裳楚楚,怒云:"此鳥是我養,何故見侵?"經年而謝卒。慶名渙,靈運父也。
yōu míng lù yuē: yuán jiā chū, sàn qí liú juàn jiā zài dān yáng jùn, hòu cháng xián jū. ér tiān dà zhòu yǔ, jiàn mén qián yǒu sān xiǎo ér, jiē kě liù qī suì, xiāng qiān jiǎo kuài, yīn kuài. ér bìng bù zhān rú, juàn yí fēi rén. é jiàn gòng zhēng yī hù hú zi. juàn yǐn dàn dàn zhī zhèng zhōng hú. huò rán bù jiàn. juàn chū, rén wèn qián dé yī hú, ér qì yuē:" cǐ shì xiǎo ér wù, bù zhī hé yóu zài cǐ?" juàn jù shuō zhī.
《幽明錄》曰:元嘉初,散騎劉雋家在丹陽郡,後嘗閒居。而天大驟雨,見門前有三小兒,皆可六七歲,相牽狡獪,(音儈。)而並不沾濡,雋疑非人。俄見共爭一瓠壺子。雋引彈彈之正中壺。霍然不見。雋出,人問前得一壺,而泣曰:"此是小兒物,不知何由在此?"雋具說之。
dōng fāng shuò jì yuē: dōng fāng shuò duì biāo qí nán yuē:" yǐ zhū dàn bù rú ní wán, gè yǒu suǒ yòng yě."
《東方朔記》曰:東方朔對驃騎難曰:"以珠彈不如泥丸,各有所用也。"
zhuāng zǐ yuē: zhuāng zhōu yóu hū diāo líng zhī fán, dǔ yī yì què zì nán fāng lái, yì guǎng qī chǐ, mù dà yùn cùn, ér jìn jí yú lì lín. zhōu yuē:" hé niǎo zāi?" zhí dàn ér liú zhī. dǔ yī chán fāng dé měi yīn ér wàng qí shēn, táng láng zhí yì ér bó zhī, jiàn dé ér wàng qí xíng, yì què cóng ér lì zhī, jiàn lì ér wàng qí zhēn. zhuāng zhōu chù rán yuē:" wù gù xiàng lèi. èr lèi xiāng zhāo yě." zhǐ dàn ér shè zhī, yú rén zhú ér xùn zhī. yǐ zhōu wèi dào lì.
《莊子》曰:莊週遊乎雕陵之樊,睹一異鵲自南方來,翼廣七尺,目大運寸,而進集於栗林。周曰:"何鳥哉?"執彈而留之。睹一蟬方得美蔭而忘其身,螳螂執翳而搏之,見得而忘其形,異鵲從而利之,見利而忘其真。莊周怵然曰:"物固相累。二類相招也。"指彈而射之,虞人逐而訊之。(以周為盜栗。)
yòu yuē: huà yǔ zhī zuǒ bì yǐ wèi jī, yǔ yīn yǐ qiú shí yè jìn jiǎ ér huà yòu bì yǐ wèi dàn, yú yīn yǐ qiú xiāo zhì.
又曰:化予之左臂以為雞,予因以求時夜;浸假而化右臂以為彈,余因以求鴞炙。
yòu yuē: yǐ suí hóu zhī zhū, dàn qiān rèn zhī què, yǐ suǒ yòng zhě zhòng, suǒ yào zhě qīng.
又曰:以隋侯之珠,彈千仞之雀,以所用者重,所要者輕。
tài xuán jīng yuē: míng zhū dàn yú fēi, hài qí dé bù shāng.
《太玄經》曰:明珠彈於飛,害其得不傷。
qián fū lùn yuē: dīng fū bù fù lí chú, huái wán xié dàn, huò qǔ hǎo tǔ zuò wán dàn mài zhī. qí dàn wài bù kě yù dào, nèi bù zú jìn xī shǔ, wàng dàn niǎo què, bǎi fā bù dé yī, fǎn zhōng rén miàn mù, cǐ wú yòng ér yǒu hài yě.
《潛夫論》曰:丁夫不傅犁鋤,懷丸挾彈,或取好土作丸彈賣之。其彈外不可御盜,內不足禁鼷鼠,妄彈鳥雀,百發不得一,反中人面目,此無用而有害也。
shì shuō yuē: qián bèi rén jì rì wéi bù yǐn jiǔ zuò lè. wáng shì jiāng yǐ jì rì sòng kè zhì xīn tíng, bié zhǔ rén yù zuò yīn shēng, wáng biàn qǐ qù, chí dàn wǎng wèi xǐ mǎ mù xià dàn niǎo.
《世說》曰:前輩人忌日惟不飲酒作樂。王世將以忌日送客至新亭,別主人慾作音聲,王便起去,持彈往衛洗馬墓下彈鳥。
mèng shū yuē: mèng chí dàn zhě, dé péng yǒu.
《夢書》曰:夢持彈者,得朋友。
zhào yī qióng niǎo fù yuē: yǒu yī qióng niǎo, jí yì yuán yě. bì yīn bì. wǎng jiā shang, jī jǐng zài xià. qián jiàn cāng sǔn, hòu jiàn qū zhě. zēng jiǎo zhāng yòu, yì gōng gòu zuǒ, fēi wán jiǎo shǐ, jiāo jí yú wǒ. sī fēi bù dé, yù míng bù kě. jǔ tóu wèi chù, yáo zú kǒng duò. nèi dú bù jí, zhà shuǐ zhà huǒ.
趙壹《窮鳥賦》曰:有一窮鳥,戢翼原野。罼(音必。)網加上,機阱在下。前見蒼隼,後見驅者。矰繳張右,羿弓彀左,飛丸繳矢,交集於我。思飛不得,欲鳴不可。舉頭畏觸,搖足恐墮。內獨怖急,乍水乍火。
xià hóu xiào ruò jiǎo dàn fù yuē: zhāng ruò gōng, lǐ fán jiǎo, wàng dà qún yǐ sòng wán, shěn qiǎn fàng ér bì huò.
夏侯孝若《繳彈賦》曰:張弱弓,理繁繳,望大群以送丸,審遣放而必獲。
gǔ lè fǔ gē yuē: niǎo shēng bā jiǔ zǐ, qín shì guì shù jiān. qín shì jiā yǒu yóu dàng zi, lì yòng suī yáng dàn dàn wán.
《古樂府歌》曰:鳥生八九子,秦氏桂樹間。秦氏家有遊蕩子,立用睢陽彈彈丸。
wèi míng dì měng hǔ xíng yuē: shuāng tóng shēng kōng jǐng, zhī yè zì xiāng jiā. tōng quán jìn qí gēn, xuán yún rùn qí kē. shàng yǒu shuāng qī niǎo, jiāo jǐng míng xiāng hè. hé yì xíng lù zhě, bǐng wán dàn shì kē.
魏明帝《猛虎行》曰:雙桐生空井,枝葉自相加。通泉浸其根,玄雲潤其柯。上有雙棲鳥,交頸鳴相和。何意行路者,秉丸彈是窠。
huán xuán nán lín dàn shī yuē: sàn dài niè bēn sì, huī dàn chū zhǎng lín. guī hé fù jiù qī, mù mò zhuǎn xiáng qín. luò yǔ xún jué xiǎng, lǚ zhōng zhé yīng xīn.
桓玄《南林彈詩》曰:散帶躡奔駟,揮彈出長林。歸翮赴舊棲,木末轉翔禽。落羽尋絕響,屢中輒應心。
hòu hàn lǐ yóu dàn míng yuē: xī zhī zào dàn, qǐ yì xián mù. yǐ wán wèi shǐ, hé zhú wèi pǔ. qī shì jiāo zhì, fú yòng jīn zú. wán dàn zhī lì, yǐ yì fú wù. jìn líng jiāo bèi, qún chén shì dàn. lè qí rú yuè, qū rú bì wán.
後漢李尤《彈銘》曰:昔之造彈,起意弦木。以丸為矢,合竹為朴。漆飾膠治,弗用筋鏃。丸彈之利,以弋鳧鶩。晉靈驕悖,群臣是彈。樂其如躍,趨如避丸。