jiàn xià
○箭下
wèi bǎi guān míng yuē: sān gōng bài cì chún wěi gǔ wěi xiāo xǔ jiāo qiè. jiàn shí èr méi.
《魏百官名》曰:三公拜赐鹑尾、鹘尾髇(许交切。)箭十二枚。
sān qí lüè jì yuē: fù píng chéng, xiào míng dì shí gǎi wéi yàn cì. cǐ chéng dōng nán wǔ shí lǐ yǒu pú tái, gāo zhàng bā. qín shǐ huáng suǒ dùn chù shí, zài tái xià yíng pú xì mǎ jiā dào shù bǎi bù, dào jīn pú shēng yóu yíng mǎ. pú shì shuǐ yáng ér jìn kān wèi jiàn.
《三齐略记》曰:富平城,孝明帝时改为厌次。此城东南五十里有蒲台,高丈八。秦始皇所顿处时,在台下萦蒲系马夹道数百步,到今蒲生犹萦马。蒲似水杨而劲堪为箭。
bó wù zhì yuē: jiāo zhōu shān yí míng yuē lǐ zi, gōng zhǎng shù chǐ, jiàn zhǎng chǐ yú. yǐ jiāo tóng wèi dī, tú dú yào yú dī fēng, zhōng rén jí sǐ. bù shí liǎn cáng, zé pián zhàng fèi làn, xū yú jiāo jiān dōu jǐn, wéi gǔ zài ěr. qí sú shì bù yǐ cǐ yào fǎ yǔ rén. zhì zhī, yǐn fù rén yuè shuǐ jí fèn zhī, shí yǒu chà zhě. wéi shè zhū quǎn zhě wú tā, yǐ qí shí fèn gù yě. jiāo tóng zhě yǒu shēng, yǐ wù dǎ zhī, xú tīng qí shēng. dé jiāo dú zhě, piān záo qǔ yǐ wéi jiàn dī.
《博物志》曰:交州山夷名曰俚子,弓长数尺,箭长尺馀。以燋铜为镝,涂毒药於镝锋,中人即死。不时敛藏,则胼胀沸烂,须臾燋煎都尽,惟骨在耳。其俗誓不以此药法语人。治之,饮妇人月水及粪汁,时有差者。惟射猪犬者无它,以其食粪故也。燋铜者有声,以物打之,徐听其声。得燋毒者,偏凿取以为箭镝。
jiāo gòng yì lín yuē: shuāng fú jù fēi, yǐ guī dào chí. jīng shè qí zé, wèi shǐ suǒ shè, shāng wǒ xiōng yì.
焦贡《易林》曰:双凫俱飞,以归稻池。经涉其泽,为矢所射,伤我胸臆。
liú xiàng xīn xù yuē: chǔ xióng qú zǐ yè xíng, jiàn qǐn shí shì fú shòu, shè zhī yǐn yǔ.
刘向《新序》曰:楚熊渠子夜行,见寝石似伏兽,射之饮羽。
yì yuàn yuē: wū shāng huáng cài, yì xī chū yú chá xī àn zhào shè, jiàn shuǐ jì yǒu wù, yǎn guāng chè, qí jiān xiāng qù sān chǐ xǔ, xíng dà rú dòu. yǐn nǔ shè zhī, yīng xián ér zhōng, biàn wén cóng liú bēn jīng, bō làng pēng kē, kǔ hé qiè. bù zhī suǒ xiàng. jīng nián, yǔ bàn gòng zhì yī chù. míng wéi zhú luò gāng, qù xiān suǒ èr shí xǔ lǐ, yǒu gǔ kě zhǎng sān zhàng yú, jiàn xī shè jiàn guàn zài qí zhōng. yīn yǔ bàn yún:" cǐ shì wǒ wǎng nián suǒ shè, wù nǎi sǐ yú sī." bá shǐ ér guī. qí xī mèng jiàn yī cháng rén, zé qiào zhī yuē:" wǒ zài zhōu zhǔ zhī jiān, wú guān rén shì, ér héng jiàn shā hài, yuàn kǔ mò shēn, lián shí mì rǔ, jīn shǐ xiāng de." mián wù nǎi huàn fù jí ér yǔn.
《异苑》曰:乌伤黄蔡,义熙初於查溪岸照射,见水际有物,眼光彻,其间相去三尺许,形大如斗。引弩射之,应弦而中,便闻从流奔惊,波浪砰磕,(苦盍切。)不知所向。经年,与伴共至一处。名为竹落冈,去先所二十许里,有骨可长三丈馀,见昔射箭贯在其中。因语伴云:"此是我往年所射,物乃死於斯。"拔矢而归。其夕梦见一长人,责诮之曰:"我在洲渚之间,无关人事,而横见杀害,怨苦莫伸,连时觅汝,今始相得。"眠寤乃患腹疾而殒。
yòu yuē: yǒng yáng lǐ zēng xíng jīng dà xī, jiàn èr jiāo zài shuǐ, yǐn gōng shè zhī, zhōng yī jí sǐ. zēng guī, yīn fù chū shì, yǒu nǚ zǐ sù fú xián tì, zhuō suǒ shè jiàn. zēng guài ér wèn yān, nǚ dá yuē:" hé yòng wèn wèi! ruò shì jūn xǔ, biàn yǐ xiāng hái." shòu shǐ ér miè. zēng è ér zhòu fǎn, wèi dá jiā, bào sǐ yú lù.
又曰:永阳李增行经大溪,见二蛟在水,引弓射之,中一即死。增归,因复出市,有女子素服衔涕,捉所射箭。增怪而问焉,女答曰:"何用问为!若是君许,便以相还。"授矢而灭。增恶而骤反,未达家,暴死於路。
mèng zǐ yuē: shǐ rén qǐ bù rén yú hán rén zāi? shǐ rén wéi kǒng bù shāng rén, hán rén wéi kǒng shāng rén.
《孟子》曰:矢人岂不仁於函人哉?矢人惟恐不伤人,函人惟恐伤人。
liè zǐ yuē: féng méng zhī dì zǐ yuē:" hóng chāo nù qí qī ér bù zhī, yǐn wū hào zhī gōng qí wèi zhī jiàn, shè qí mù. shǐ wèi zhù, móu zǐ shùn bù jié, shǐ zhuì dì ér chén bù yáng."
《列子》曰:逢蒙之弟子曰:"鸿超怒其妻而怖之,引乌号之弓、綦卫之箭,射其目。矢未注,眸子瞬不睫,矢坠地而尘不扬。"
yòu yuē: fēi wèi xué shè yú gān yíng, zhū fǎ bìng shàn, wéi niè fǎ bù jiào. wèi mì jiāng shǐ yǐ shè yíng, yíng niè dé zú shǐ shè wèi, wèi rào shù ér zǒu, shǐ yì rào shù ér shè.
又曰:飞卫学射於甘蝇,诸法并善,惟啮法不教。卫密将矢以射蝇,蝇啮得镞矢射卫,卫绕树而走,矢亦绕树而射。
lǔ lián zǐ yuē: yàn fá qí, qǔ qī shí yú chéng, wéi jǔ yǔ jí mò bù xià. qí tián dān yǐ jí mò pò yàn jūn, shā yàn jiāng jūn qí jié, fù qí chéng. wéi liáo chéng bù xià. yàn jiāng chéng shǒu shù yuè, lǔ zhòng lián nǎi wèi shū, zhe zhī yú shǐ yǐ shè chéng zhōng yí yàn jiāng. yàn jiāng dé shū, qì sān rì, nǎi zì shā.
《鲁连子》曰:燕伐齐,取七十馀城,惟莒与即墨不下。齐田单以即墨破燕军,杀燕将军骑劫,复齐城。惟聊城不下。燕将城守数月,鲁仲连乃为书,着之於矢以射城中遗燕将。燕将得书,泣三日,乃自杀。
wèi liáo zǐ yuē: fū shā rén bǎi bù zhī wài zhě, shuí yě? yuē:" shǐ yě."
《尉缭子》曰:夫杀人百步之外者,谁也?曰:"矢也。"
hán zǐ yuē: shǐ lái wú xiàng, zé wèi tiě shì yǐ bèi zhī.
《韩子》曰:矢来无向,则为铁室以备之。
yòu yuē: zhì bó jiāng fá zhào, zhào xiāng zi zhào zhāng mèng tán wèn zhī yuē:" nài wú jiàn hé?" mèng tán yuē:" dǒng ān yú zhī zhì jìn yáng yě, gōng gōng zhī yuán jiē yǐ dí hāo hù chǔ qiáng yīn gé. zhī, qí gāo zhì yú zhàng. jūn fā ér yòng zhī, yǒu yú jiàn yǐ." yú shì fā ér shì zhī, jiān, zé jūn gàn zhī jìn bù néng guò yě. jūn yuē:" wú jiàn yǐ zú yǐ, nài wú jīn hé?" mèng tán yuē:" dǒng zi zhī zhì jìn yáng, gōng gōng lìng shě zhī táng, jiē yǐ liàn tóng wèi zhù zhì, jūn fā ér yòng zhī, yǒu yú jīn yǐ." zhàn guó cè yuē: gōng gōng zhī yuán jiē yǐ dí gǎo, qí jiān zé jūn lù zhī jìn bù néng guò qí yú. hé yě? lù yīn lù.
又曰:智伯将伐赵,赵襄子召张孟谈问之曰:"柰无箭何?"孟谈曰:"董安于之治晋阳也,公宫之垣皆以荻蒿、楛楚廧(音隔。)之,其高至于丈。君发而用之,有馀箭矣。"於是发而试之,坚,则菌幹之劲不能过也。君曰:"吾箭已足矣,柰无金何?"孟谈曰:"董子之治晋阳,宫宫令舍之堂,皆以炼铜为柱质,君发而用之,有馀金矣。"(《战国策》曰:公宫之垣皆以荻稿,其坚则菌簬之劲不能过其余。何也?簬音路。)
yòu yuē:" shuǐ jī zé hàn, shǐ jī zé yuǎn."
又曰:"水激则悍,矢激则远。"
yòu yuē: chǔ rén yǒu bái yuán, wáng zì shè zhī, zé tuán shǐ ér xī. xī, xì yě. shǐ yǎng yóu jī shè zhī, shǐ diào gōng jiǎo shǐ, wèi fā ér yuán yōng shù hào yǐ. yóu jī, chǔ gòng wáng zhī chén yǎng shū yě. diào, diào zhāng yě. jiǎo, zhí yě. yōng, bào yě.
又曰:楚人有白猿,王自射之,则抟矢而熙。(熙,戏也。)使养由基射之,始调弓矫矢,未发而猿拥树号矣。(由基,楚共王之臣养叔也。调,调张也。矫,直也。拥,抱也。)
zhū gě zǐ yuē: ruò néng lì jiān sān rén, shēn yǔ mǎ rú jiāo qī, shǒu yǔ jiàn rú fēi méng, chéng yí chǒng yì.
《诸葛子》曰:若能力兼三人,身与马如胶漆,手与箭如飞虻,诚宜宠异。
kàng cāng zǐ yuē: gōu yuè zhī gàn, zú yǐ jīng jīn, zhì sǔn wèi zhī yǔ, yǐ zhī póu chuí, zé qí yǔ gǎo pǔ yě wú zé. gōu yuè, dōng yuè. gàn, shì gàn yě. zhì sǔn, diāo è zhī lèi. póu chuí, dǎ jī yě. ěr yǎ yuē: dōng nán zhī měi, yǒu kuài jī zhī zhú jiàn yān. fū gōu yuè zhī gàn yǐ jīng jīn wèi zú, yǐ sǔn líng yǔ zhī. dǎ jī zé tóng yú gǎo kē yě. wú zé, yóu wú yì yě. jí fū dàng kòu zhēng qián. yīn héng. dí wǔ jué shèng, jiā zhī jiàng nǔ zhī shàng, zé sān bǎi bù zhī wài bù lì dí yǐ. pái dàng kòu dí, zhēng héng jué shèng, rú cǐ gōu yuè zhī gàn yú qiáng nǔ zhī shàng, zé bù lì dí yě.
《亢仓子》曰:勾粤之幹,镞以精金,鸷隼为之羽,以之掊箠,则其与稿朴也无择。(勾粤,东粤。幹,似幹也。鸷隼,雕鹗之类。掊箠,打击也。《尔雅》曰:东南之美,有会稽之竹箭焉。夫勾越之幹以精金为镞,以隼翎羽之。打击则同於槁科也。无择,犹无异也。)及夫荡寇争虔。(音衡。)觌武决胜,加之彊弩之上,则三百步之外不立敌矣。(排荡寇敌,争衡决胜,如此勾粤之干于强弩之上,则不立敌也。)
chǔ cí yuē: jǔ zhǎng shǐ xī shè tiān láng.
《楚辞》曰:举长矢兮射天狼。
chén lín wǔ jūn fù yuē: shǐ zé shēn xī sù shèn, yīn shèn. jùn dù kōng liú, jiāo tóng dú tiě, gǎn zú míng zú.
陈琳《武军赋》曰:矢则申息肃昚,(音慎。)箘簵空流,燋铜毒铁,簳镞鸣镞。
zǐ xū fù yuē: yè míng yuè zhī zhū qí, jiàn gàn jiàng zhī xióng jǐ. zuǒ wū hào zhī diāo gōng, yòu xià fú zhī jìn jiàn.
《子虚赋》曰:曳明月之珠旗,建干将之雄戟。左乌号之雕弓,右夏服之劲箭。
shè zhì fù yuē: xī jiǎ shì zhī rú gāo, shǐ jiě yán yú yī jiàn. chǒu fū wèi zhī gǎi mào, hàn qī wèi zhī shì yuàn.
《射雉赋》曰:昔贾氏之如皋,始解颜於一箭。丑夫为之改貌,憾妻为之释怨。
wú dōu fù yuē: qí zhú zé yún yú jūn qiè. dāng dōu láng qiè. xiū yū, yīn yín yú. guì jiàn shè tóng, yóu wú yǒu huáng, piǎo láo yīn piáo láo. yǒu cóng.
《吴都赋》曰:其竹则筼(于君切。)筜(都郎切。){休}箊,(音吟於。)桂箭射筩,由梧有篁,篻簩(音瓢劳。)有丛。
hòu hàn lǐ yóu hú shǐ míng yuē: xián mù wèi hú, shàn mù wèi shǐ. sì dà xié bìng, bā jí tóng jì.
后汉李尤《弧矢铭》曰:弦木为弧,剡木为矢。四大协并,八极同纪。
jìn jiāng tǒng hú shǐ míng yuē: yōu dōu jīn jiǎo, kuài jī zhú shǐ. lǜ tǔ míng zhēn, dōng nán zhī měi. yì yǐ huò sǔn, shī yǐ yì sì, fá pàn róu fú, yòng wēi bù wěi.
晋江统《弧矢铭》曰:幽都筋角,会稽竹矢。率土名珍,东南之美。易以获隼,诗以殪兕,伐叛柔服,用威不韪。
liáng zhāo míng tài zǐ gōng shǐ zàn yuē: gōng yòng jīn jiǎo, shǐ zhì liáng gōng. yì yǐ guān dé, fēi zhǐ lín róng. yáng yè mìng zhòng, yuán duò zhāng kōng.
梁昭明太子《弓矢赞》曰:弓用筋角,矢制良工。亦以观德,非止临戎。杨叶命中,猿堕张空。
jiàn tǒng
○箭筒
shì míng yuē: jiàn jī shòu shǐ zhī qì, yǐ pí yuē fú, fú fú qiè. róu fú yòng zhī yě. zhī zhú yuē zé, yīn zé. xiāng pò zé zhī míng yě.
《释名》曰:箭箕受矢之器,以皮曰箙,(扶福切。)柔服用之也。织竹曰笮,(音帻。)相迫笮之名也。
shuō wén yuē: lán suǒ yǐ shèng nǔ shǐ, rén suǒ fù yě.
《说文》曰:兰所以盛弩矢,人所负也。
shī yì wèn yuē: zǒng suǒ yǐ fù shǐ yě, wèi jiàn tǒng gài yě.
《诗义问》曰:总所以覆矢也,谓箭筒盖也。
zhōu lǐ xià guān xià sī gōng shǐ yuē: zhòng qiū xiàn shǐ fú. fú, shèng shǐ qì yě. shòu pí wèi zhī yě.
《周礼·夏官下·司弓矢》曰:仲秋献矢箙。(箙,盛矢器也。兽皮为之也。)
zuǒ zhuàn yuē: gōng tú zhí bīng ér jù. dù yù zhù yuē: bīng, jiàn tǒng gài yě.
《左传》曰:公徒执冰而踞。(杜预注曰:冰,箭筒盖也。)
yòu yuē: jìn chǔ zhàn, chǔ xióng fù jī qiú zhì yīng. zhì zhuāng zi yǐ qí zú fǎn zhī, fù jī, chǔ dài fū yě. zhì yīng, zhì zhuāng zi zhī zǐ yě. chú wǔ zi yù, wǔ zi, wèi qí. xià jūn zhī shì duō cóng zhī. zhì zhuāng zi, xià jūn dài fū gù yě. měi shè, chōu shǐ, zōu, chǔ yóu qiè nà zhū chú zǐ zhī fáng. chōu, zhuó yě. zōu, hǎo jiàn yě. fáng, jiàn shě yě. wǔ zi nù yuē:" fēi zi zhī qiú ér pú zhī ài, pú, yáng liǔ, kě yǐ wéi jiàn yě. dǒng zé zhī pú, kě shèng jì hū?" dǒng zé, dì míng, zài dōng wén xǐ xiàn.
又曰:晋楚战,楚熊负羁囚智罃。智庄子以其族反之,(负羁,楚大夫也。智罃,智庄子之子也。)厨武子御,(武子,魏锜。)下军之士多从之。(智庄子,下军大夫故也。)每射,抽矢,菆,(楚尤切)纳诸厨子之房。(抽,擢也。菆,好箭也。房,箭舍也。)武子怒曰:"非子之求而蒲之爱,(蒲,杨柳,可以为箭也。)董泽之蒲,可胜既乎?"(董泽,地名,在东闻喜县。)
jí yì jì yuē: dān yáng zhāng chéng xiān jiā yǒu yī guǐ, wèi zhāng tōu dé yī jiàn tǒng, yún:" shèn wù zhì xīn tíng shè, cǐ sān jǐng táo jiā wù." zhāng yǐ jiè tā, guǐ mà yù shāo wū, zhāng chí qǔ hái nǎi zhǐ.
《集异记》曰:丹阳张承先家有一鬼,为张偷得一箭筒,云:"慎勿至新亭射,此三井陶家物。"张以借他,鬼骂欲烧屋,张驰取还乃止。
zá shī yuē: xiàng hú diāo fú.
《杂诗》曰:象弧雕服。
zhú pǔ yuē: shè tǒng zhú bù jī ér zhǎng, zhōng zhe jiàn, yīn yǐ wéi míng.
《竹谱》曰:射筒竹簿肌而长,中着箭,因以为名。
bù chā chā yīn chāi, yī zuò chá, yīn yǔ shàng tóng.
○步叉(叉音钗,一作靫,音与上同。)
shì míng yuē: bù chā, rén suǒ dài, yǐ jiàn chā qí zhōng. mǎ shàng yuē jiān, jiān, jiàn yě. gōng shǐ bìng jiàn lì qí zhōng yě.
《释名》曰:步叉,人所带,以箭叉其中。马上曰鞬,鞬,建也。弓矢并建立其中也。
tōng sú wén yuē: jiàn fú, wèi zhī bù chá.
《通俗文》曰:箭箙,谓之步靫。
zhào shū yuē: shí hǔ děng pò liú yào yú shàng guī, huò mǎ èr bǎi pǐ, chì jì jīn yín bù chā gōng jiān sān shí jù.
《赵书》曰:石虎等破刘曜于上邽,获马二百匹,赤罽金银、步叉、弓鞬三十具。
gāo jiān
○櫜鞬
zuǒ zhuàn yuē: jìn chǔ zhì bīng, yù yú zhōng yuán. zuǒ zhí biān mǐ, yòu zhí gāo jiān, yǐ yǔ jūn zhōu xuán. gāo, shòu jiàn yě.
《左传》曰:晋楚治兵,遇於中原。左执鞭弭,右执櫜鞬,以与君周旋。(櫜,受箭也。)
hòu hàn shū yuē: dǒng zhuō lǚ lì guò rén, shuāng dài liǎng jiān, zuǒ yòu chí shè. fāng yán yuē: suǒ yǐ cáng jiàn wèi zhī fú, cáng gōng, wèi zhī jiān. zuǒ shì chuán yún: yòu shǔ gāo jiān.
《后汉书》曰:董卓膂力过人,双带两鞬,左右驰射。(《方言》曰:所以藏箭谓之服,藏弓,谓之鞬。《左氏传》云:右属櫜鞬。)
wèi bǎi guān míng yuē: sān gōng bài cì yú pí bù chā yī, huān pí jiān yī, zuó zōu jīn xiào bù chā yī, jīn xiào bào pí jiān yī.
《魏百官名》曰:三公拜赐鱼皮步叉一,獾皮鞬一,琢菆金校步叉一,金校豹皮鞬一。
shè hàn yīn hàn. zì yǔ hàn pí tóng. shè hàn pí yǐ pí bì yě.
○射捍(音汗。字与〈旱皮〉同。射〈旱皮〉以皮臂也。)
shuō wén yuē: gōu shè bì yě.
《说文》曰:韝射臂也。
sān lǐ gōng shǐ tú yuē: shou suì zhě bì hàn, yǐ zhū wéi wèi zhī. wèi zhī shou suì zhě, suǒ yǐ suì xián yě.
《三礼弓矢图》曰:扌遂者臂捍,以朱韦为之。谓之扌遂者,所以遂弦也。
kuò dì tú yuē: yì nián wǔ suì, fù mǔ yǔ rù shān. qí mǔ chù zhī dà shù xià, dài chán míng, hái, yù qǔ zhī. qún chán jù míng, suì juān qù. yì wèi shān jiān suǒ yǎng, nián èr shí, néng xí gōng shǐ. yǎng tàn yuē:" wǒ jiāng shè yuǎn fāng, shǐ zhì wú mén zhǐ." yīn hàn jí shè, shǐ mó dì jié cǎo, jīng zhì yì mén, suí shǐ qù.
《括地图》曰:羿年五岁,父母与入山。其母处之大树下,待蝉鸣,还,欲取之。群蝉俱鸣,遂捐去。羿为山间所养,年二十,能习弓矢。仰叹曰:"我将射远方,矢至吾门止。"因捍即射,矢摩地截草,经至羿门,随矢去。
guǎn zǐ yuē: huán gōng yì, guǎn zhòng xí péng cháo, gōng wàng èr zi chí gōng tuō hàn ér yíng zhī.
《管子》曰:桓公弋,管仲、隰朋朝,公望二子弛弓脱捍而迎之。
lǔ lián zǐ yuē: xián hàn xiāng dì ér zēng shǐ dé gāo yān. zhuān zhū cì wáng liáo, hé lú nǎi míng chéng yān.
《鲁连子》曰:弦銲相第而增矢得高焉。专诸刺王僚,阖庐乃名成焉。
dàn
○弹
guǎng yǎ shì qì yuē: gōng shì wèi zhī dàn. gōng shì yīn zhì.
《广雅·释器》曰:〈弓是〉谓之弹。(〈弓是〉音置。)
sòng lín yuē: dàn, xíng wán zhě, yòu bēn yě. bēn shǐ zhàn dòng zhào yī zuò zhào. dàn yě. pīn, pǔ gēng qiè, yǔ píng tóng.
《宋林》曰:弹,行丸者,又栟也。栟使战动棹(一作棹。)弹也。(拼,普耕切,与枰同。)
guì yuàn yuē: dàn, xíng wán gōng yě, yòu zuò gōng. yīn dàn
《桂苑》曰:弹,行丸弓也,又作弓。(音弹)
kāi yuán wén zì yuē: yǐn dàn zhī wèi xíng wán zhě yě. yòu dàn bēn yě.
《开元文字》曰:引弹之谓行丸者也。又弹栟也。
shuō wén yuē: dàn, xíng wán yě.
《说文》曰:弹,行丸也。
wú yuè chūn qiū yuē: chén yīn duì yuè wáng yún:" nǔ shēng yú gōng, gōng shēng yú dàn, dàn shēng yú gǔ zhī xiào zǐ. gǔ zhě rén mín zhì piáo, sǐ zé guǒ yǐ bái máo, tóu zhī zhōng yě, xiào zǐ bù rěn fù mǔ wèi qín shòu suǒ shí, zé zuò dàn yǐ shǒu zhī. gù gǔ rén gē zhī yuē:' duàn zhú shǔ mù, fēi tǔ zhú ròu.' suì lìng sǐ zhě bù fàn niǎo hú zhī cán yě."
《吴越春秋》曰:陈音对越王云:"弩生於弓,弓生於弹,弹生於古之孝子。古者人民质朴,死则裹以白茅,投之中野,孝子不忍父母为禽兽所食,则作弹以守之。故古人歌之曰:'断竹属木,飞土逐肉。'遂令死者不犯鸟狐之残也。"
zhōu lǐ yuē: fán jù bīng yù wú dàn, cì bīng yù wú yuān. zhù yún: jù bīng, gē jǐ shǔ, dàn wèi diào yě. yuān, kuáng.
《周礼》曰:凡句兵欲无弹,刺兵欲无蜎。(注云:句兵,戈戟属,弹为掉也。蜎,狂。)
zuǒ zhuàn yuē: jìn líng gōng bù jūn, cóng tái shàng dàn rén, guān qí bì wán zhě.
《左传》曰:晋灵公不君,从台上弹人,观其避丸者。
gǔ liáng yuē: líng gōng cháo dài fū ér bào dàn zhī yě, guān qí bì wán yě. bào, xì bào zhī yě.
《谷梁》曰:灵公朝大夫而暴弹之也,观其避丸也。(暴,戏暴之也。)
hàn shū yuē: cháng ān zhōng jiān huá jìn duō. lǘ lǐ duō shào nián qún bèi shā lì shòu cái bào chóu, xiāng yǔ tàn wán wèi dàn, dé chì wán zhě pò wǔ lì, hēi zhě suǒ wén lì, bái zhě zhǔ zhì sāng. chéng zhōng bó mù chén qǐ, piāo jié xíng zhě. sǐ shāng héng dào.
《汉书》曰:长安中奸猾浸多。闾里多少年群辈杀吏受财报仇,相与探丸为弹,得赤丸者破武吏,黑者所文吏,白者主治丧。城中薄暮尘起,剽劫行者。死伤横道。
zhāng fán hàn jì yuē: bān chāo shǐ yú tián, yuàn jiāng sān shí liù rén yǐ wéi hāo shǐ dàn wán zhī yòng.
张璠《汉记》曰:班超使于阗,愿将三十六人以为蒿矢、弹丸之用。
wèi shū yuē: qí wáng fāng wèi dì, cháng xǐ yǐ dàn dàn rén.
《魏书》曰:齐王芳为帝,常喜以弹弹人。
wèi shū chuán yuē: cáo shuǎng xiōng dì guī jiā. chì luò yáng xiàn fā mín bā bǎi rén, shǐ wèi bù wéi shuǎng dì, sì jiǎo zuò gāo lóu, lìng rén zài shàng wàng shì. shuǎng jì qióng chóu mèn, chí dàn dào hòu yuán zhōng, lóu shàng rén biàn chàng yán:" gù dà jiàng jūn dōng xíng nán xíng." shuǎng hái tīng shì shàng yǐ.
《魏书传》曰:曹爽兄弟归家。敕洛阳县发民八百人,使尉部围爽第,四角作高楼,令人在上望视。爽计穷愁闷,持弹到后园中,楼上人便唱言:"故大将军东行、南行。"爽还厅事上矣。
jìn ān dì jì yuē: láng yá nèi shǐ sūn wú zhōng, tān héng rěn nüè, jì qiè yǒu wǔ yì zhě, zhé dàn qí miàn.
《晋安帝纪》曰:琅邪内史孙无终,贪横忍虐,妓妾有忤意者,辄弹其面。
xiāo zi xiǎn qí shū huán róng zǔ zì huá xiān, xià pī rén. róng zǔ shàn dàn, dàn niǎo máo jǐn ér niǎo bù sǐ. hǎi gǔ qún xiáng, róng zǔ dēng chéng xī lóu dàn zhī, wú bù zhé chì ér xià.
箫子显《齐书》桓荣祖字华先,下邳人。荣祖善弹,弹鸟毛尽而鸟不死。海鹄群翔,荣祖登城西楼弹之,无不折翅而下。
cuī hóng xī qín lù yuē: xīn jìn zì guó dū, lǒng xī rén. jiàn hóng chū, wèi sàn qí cháng shì, cóng qǐ fú chì pán yóu yú hòu yuán. xiāo guān dàn niǎo, wán shāng mù mò mǔ zhī miàn. zhì shì mò wèn mǔ miàn shāng zhī yóu. mǔ yuē:" xīn jìn dàn niǎo suǒ shāng." mò nù, gù zhū zhī.
崔鸿《西秦录》曰:辛进字国都,陇西人。建弘初,为散骑常侍,从乞伏炽盘游于后园。宵观弹鸟,丸伤暮末母之面。至是末问母面伤之由。母曰:"辛进弹鸟所伤。"末怒,故诛之。
suí shū yuē: zhǎng sūn chéng shàn dàn. yǒu yuān qún fēi, shàng yuē:" gōng wèi wǒ qǔ zhī." chéng shí fā jù zhōng, bìng yīng rèn ér luò. cì lài jí duō.
《隋书》曰:长孙晟善弹。有鸢群飞,上曰:"公为我取之。"晟十发俱中,并应刃而落。赐赉极多。
hán shī wài zhuàn chǔ zhuāng wáng jiāng xīng shī fá jìn, gào dài fū yuē:" yǒu gǎn jiàn zhě, zuì zhì sǐ wú shè." sūn shū áo jìn jiàn yuē:" chén zhī yuán zhōng yǒu yú, qí shàng yǒu chán, chán fāng fèn yì bēi míng, yù yǐn qīng lù, bù zhī táng láng zài hòu, qū qí jǐng yù zhuó ér shí zhī yě. táng láng fāng yù shí chán, bù zhī huáng què zài hòu, jǔ tóu ér yù zhuó shí zhī. huáng què fāng yù shí táng láng, bù zhī tóng zǐ xié dàn wán zài yú xià, yǎng ér yù dàn zhī. tóng zǐ fāng yù dàn huáng què, bù zhī qián yǒu shēn kēng, hòu yǒu jué zhū yě. cǐ jiē tān qián zhī lì, bù gù hòu hài zhě yě. fēi dú kūn chóng zhòng shù ruò cǐ, rén zhǔ yì rán." chǔ guó bù dài ér jìn guó yǐ níng, sūn shū áo zhī lì yě.
《韩诗外传》楚庄王将兴师伐晋,告大夫曰:"有敢谏者,罪至死无赦。"孙叔敖进谏曰:"臣之园中有榆,其上有蝉,蝉方奋翼悲鸣,欲饮清露,不知螳螂在后,曲其颈欲擢而食之也。螳螂方欲食蝉,不知黄雀在后,举头而欲啄食之。黄雀方欲食螳螂,不知童子挟弹丸在榆下,仰而欲弹之。童子方欲弹黄雀,不知前有深坑,后有掘株也。此皆贪前之利,不顾后害者也。非独昆虫众庶若此,人主亦然。"楚国不殆而晋国以宁,孙叔敖之力也。
xī jīng zá jì yuē: hán yān yú qiān wǔ dì nìng xìng rén yě. zuò jīn wán, rén jiē zhú zhī. cháng ān wèi zhī yǔ yuē:" kǔ jī hán, zhú jīn wán."
《西京杂记》曰:韩嫣于骞武帝佞倖人也。作金丸,人皆逐之。长安为之语曰:"苦饥寒,逐金丸。"
yì yuàn yuē: qīng xī xiǎo gū miào, yún shì jiǎng hóu dì sān mèi. miào zhōng yǒu dà gǔ shù, fú shū yīn dú, wū cháng chǎn huāng qí shàng. tài yuán zhōng, chén jùn xiè qìng zhí dàn chéng mǎ jī shā shù tóu. zhì yè, mèng yī nǚ zǐ. yī shang chǔ chǔ, nù yún:" cǐ niǎo shì wǒ yǎng, hé gù jiàn qīn?" jīng nián ér xiè zú. qìng míng huàn, líng yùn fù yě.
《异苑》曰:青溪小姑庙,云是蒋侯第三妹。庙中有大穀树,扶疏荫渎,乌常产肓其上。太元中,陈郡谢庆执弹乘马激杀数头。至夜,梦一女子。衣裳楚楚,怒云:"此鸟是我养,何故见侵?"经年而谢卒。庆名涣,灵运父也。
yōu míng lù yuē: yuán jiā chū, sàn qí liú juàn jiā zài dān yáng jùn, hòu cháng xián jū. ér tiān dà zhòu yǔ, jiàn mén qián yǒu sān xiǎo ér, jiē kě liù qī suì, xiāng qiān jiǎo kuài, yīn kuài. ér bìng bù zhān rú, juàn yí fēi rén. é jiàn gòng zhēng yī hù hú zǐ. juàn yǐn dàn dàn zhī zhèng zhōng hú. huò rán bú jiàn. juàn chū, rén wèn qián dé yī hú, ér qì yuē:" cǐ shì xiǎo ér wù, bù zhī hé yóu zài cǐ?" juàn jù shuō zhī.
《幽明录》曰:元嘉初,散骑刘隽家在丹阳郡,后尝闲居。而天大骤雨,见门前有三小儿,皆可六七岁,相牵狡狯,(音侩。)而并不沾濡,隽疑非人。俄见共争一瓠壶子。隽引弹弹之正中壶。霍然不见。隽出,人问前得一壶,而泣曰:"此是小儿物,不知何由在此?"隽具说之。
dōng fāng shuò jì yuē: dōng fāng shuò duì piào qí nán yuē:" yǐ zhū dàn bù rú ní wán, gè yǒu suǒ yòng yě."
《东方朔记》曰:东方朔对骠骑难曰:"以珠弹不如泥丸,各有所用也。"
zhuāng zǐ yuē: zhuāng zhōu yóu hū diāo líng zhī fán, dǔ yī yì què zì nán fāng lái, yì guǎng qī chǐ, mù dà yùn cùn, ér jìn jí yú lì lín. zhōu yuē:" hé niǎo zāi?" zhí dàn ér liú zhī. dǔ yī chán fāng dé měi yīn ér wàng qí shēn, táng láng zhí yì ér bó zhī, jiàn de ér wàng qí xíng, yì què cóng ér lì zhī, jiàn lì ér wàng qí zhēn. zhuāng zhōu chù rán yuē:" wù gù xiàng lèi. èr lèi xiāng zhāo yě." zhǐ dàn ér shè zhī, yú rén zhú ér xùn zhī. yǐ zhōu wèi dào lì.
《庄子》曰:庄周游乎雕陵之樊,睹一异鹊自南方来,翼广七尺,目大运寸,而进集于栗林。周曰:"何鸟哉?"执弹而留之。睹一蝉方得美荫而忘其身,螳螂执翳而搏之,见得而忘其形,异鹊从而利之,见利而忘其真。庄周怵然曰:"物固相累。二类相招也。"指弹而射之,虞人逐而讯之。(以周为盗栗。)
yòu yuē: huà yǔ zhī zuǒ bì yǐ wéi jī, yǔ yīn yǐ qiú shí yè jìn jiǎ ér huà yòu bì yǐ wéi dàn, yú yīn yǐ qiú xiāo zhì.
又曰:化予之左臂以为鸡,予因以求时夜;浸假而化右臂以为弹,余因以求鸮炙。
yòu yuē: yǐ suí hóu zhī zhū, dàn qiān rèn zhī què, yǐ suǒ yòng zhě zhòng, suǒ yào zhě qīng.
又曰:以隋侯之珠,弹千仞之雀,以所用者重,所要者轻。
tài xuán jīng yuē: míng zhū dàn yú fēi, hài qí dé bù shāng.
《太玄经》曰:明珠弹於飞,害其得不伤。
qián fū lùn yuē: dīng fū bù fù lí chú, huái wán xié dàn, huò qǔ hǎo tǔ zuò wán dàn mài zhī. qí dàn wài bù kě yù dào, nèi bù zú jìn xī shǔ, wàng dàn niǎo què, bǎi fā bù dé yī, fǎn zhōng rén miàn mù, cǐ wú yòng ér yǒu hài yě.
《潜夫论》曰:丁夫不傅犁锄,怀丸挟弹,或取好土作丸弹卖之。其弹外不可御盗,内不足禁鼷鼠,妄弹鸟雀,百发不得一,反中人面目,此无用而有害也。
shì shuō yuē: qián bèi rén jì rì wéi bù yǐn jiǔ zuò yuè. wáng shì jiāng yǐ jì rì sòng kè zhì xīn tíng, bié zhǔ rén yù zuò yīn shēng, wáng biàn qǐ qù, chí dàn wǎng wèi xiǎn mǎ mù xià dàn niǎo.
《世说》曰:前辈人忌日惟不饮酒作乐。王世将以忌日送客至新亭,别主人欲作音声,王便起去,持弹往卫洗马墓下弹鸟。
mèng shū yuē: mèng chí dàn zhě, dé péng yǒu.
《梦书》曰:梦持弹者,得朋友。
zhào yī qióng niǎo fù yuē: yǒu yī qióng niǎo, jí yì yuán yě. bì yīn bì. wǎng jiā shang, jī jǐng zài xià. qián jiàn cāng sǔn, hòu jiàn qū zhě. zēng jiǎo zhāng yòu, yì gōng gòu zuǒ, fēi wán jiǎo shǐ, jiāo jí yú wǒ. sī fēi bù dé, yù míng bù kě. jǔ tóu wèi chù, yáo zú kǒng duò. nèi dú bù jí, zhà shuǐ zhà huǒ.
赵壹《穷鸟赋》曰:有一穷鸟,戢翼原野。罼(音必。)网加上,机阱在下。前见苍隼,后见驱者。矰缴张右,羿弓彀左,飞丸缴矢,交集於我。思飞不得,欲鸣不可。举头畏触,摇足恐堕。内独怖急,乍水乍火。
xià hóu xiào ruò jiǎo dàn fù yuē: zhāng ruò gōng, lǐ fán jiǎo, wàng dà qún yǐ sòng wán, shěn qiǎn fàng ér bì huò.
夏侯孝若《缴弹赋》曰:张弱弓,理繁缴,望大群以送丸,审遣放而必获。
gǔ yuè fǔ gē yuē: niǎo shēng bā jiǔ zǐ, qín shì guì shù jiān. qín shì jiā yǒu yóu dàng zǐ, lì yòng suī yáng dàn dàn wán.
《古乐府歌》曰:鸟生八九子,秦氏桂树间。秦氏家有游荡子,立用睢阳弹弹丸。
wèi míng dì měng hǔ xíng yuē: shuāng tóng shēng kōng jǐng, zhī yè zì xiāng jiā. tōng quán jìn qí gēn, xuán yún rùn qí kē. shàng yǒu shuāng qī niǎo, jiāo jǐng míng xiāng hè. hé yì xíng lù zhě, bǐng wán dàn shì kē.
魏明帝《猛虎行》曰:双桐生空井,枝叶自相加。通泉浸其根,玄云润其柯。上有双栖鸟,交颈鸣相和。何意行路者,秉丸弹是窠。
huán xuán nán lín dàn shī yuē: sàn dài niè bēn sì, huī tán chū cháng lín. guī hé fù jiù qī, mù mò zhuǎn xiáng qín. luò yǔ xún jué xiǎng, lǚ zhōng zhé yìng xīn.
桓玄《南林弹诗》曰:散带蹑奔驷,挥弹出长林。归翮赴旧栖,木末转翔禽。落羽寻绝响,屡中辄应心。
hòu hàn lǐ yóu dàn míng yuē: xī zhī zào dàn, qǐ yì xián mù. yǐ wán wèi shǐ, hé zhú wèi pǔ. qī shì jiāo zhì, fú yòng jīn zú. wán dàn zhī lì, yǐ yì fú wù. jìn líng jiāo bèi, qún chén shì dàn. lè qí rú yuè, qū rú bì wán.
后汉李尤《弹铭》曰:昔之造弹,起意弦木。以丸为矢,合竹为朴。漆饰胶治,弗用筋镞。丸弹之利,以弋凫鹜。晋灵骄悖,群臣是弹。乐其如跃,趋如避丸。