jiàn jiè shàng
○鑑戒上
yì yuē: fáng huàn yuē jiè.
《易》曰:防患曰戒。
yòu yuē: jūn zǐ zhōng rì qián qián, xī tì ruò. lì, wú jiù.
又曰:君子終日乾乾,夕惕若。厲,無咎。
yòu yuē: jiàn qún lóng wú shǒu. jí.
又曰:見群龍無首。吉。
yòu yuē: lǚ shuāng, jiān bīng zhì.
又曰:履霜,堅冰至。
yòu yuē: jī shàn zhī jiā bì yǒu yú qìng, jī bù shàn zhī jiā bì yǒu yú yāng.
又曰:積善之家必有餘慶,積不善之家必有餘殃。
yòu yuē: qí wáng qí wáng, xì yú bāo sāng.
又曰:其亡其亡,系於苞桑。
yòu yuē: dāng yōu qí huǐ lìn zhī shí, qí jiè bù kě màn yě.
又曰:當憂其悔吝之時,其介不可慢也。
yòu yuē: yán xíng zhě, jūn zǐ zhī shū jī. shū jī zhī fā, róng rǔ zhī zhǔ yě, kě bù shèn hū!
又曰:言行者,君子之樞機。樞機之發,榮辱之主也,可不慎乎!
shàng shū yuē: jīng jīng yè yè, yī rì èr rì wàn jī.
《尚書》曰:兢兢業業,一日二日萬機。
yòu yuē: wú jī zhī yán wù tīng, fú xún zhī móu wù yōng.
又曰:無稽之言勿聽,弗詢之謀勿庸。
yòu yuē: bù jīn xì xíng, zhōng lèi dà dé.
又曰:不矜細行,終累大德。
yòu yuē: gōng chóng wéi zhì, yè guǎng wéi qín, wèi fú qī jiāo, lù fú qī chǐ.
又曰:功崇惟志,業廣惟勤,位弗期驕,祿弗期侈。
yòu yuē: xiān wáng kè jǐn tiān jiè.
又曰:先王克謹天戒。
yòu yuē: zuò dé xīn yì rì xiū, zuò wěi xīn láo rì zhuō.
又曰:作德心逸日休,作偽心勞日拙。
yòu yuē: jiè jù wú yú, wǎng shī fǎ dù.
又曰:戒懼無虞,罔失法度。
yòu yuē: lǐn hū, ruò xiǔ suǒ zhī yù liù mǎ.
又曰:懍乎,若朽索之馭六馬。
yòu yuē: dé wéi yī, dòng wǎng fú jí dé èr sān, dòng wǎng fú xiōng.
又曰:德惟一,動罔弗吉;德二三,動罔弗凶。
máo shī yuē: zhuì zhuì xiǎo xīn, rú lín yú gǔ.
《毛詩》曰:惴惴小心,如臨於谷。
yòu yuē: zhàn zhàn jīng jīng, rú lín shēn yuān, rú lǚ bó bīng.
又曰:戰戰兢兢,如臨深淵,如履薄冰。
yòu yuē: wú niàn ěr zǔ, yù xiū jué dé.
又曰:無念爾祖,聿修厥德。
yòu yuē: bái guī zhī diàn shàng kě mó, sī yán zhī diàn bù kě wèi.
又曰:白圭之玷尚可磨,斯言之玷不可為。
zuǒ chuán yuē: jìn rù chǔ jūn, sān rì gǔ. fàn xuān zi lì yú róng mǎ zhī qián, yuē:" jūn yòu ruò, zhū chén bù nìng, hé yǐ jí cǐ? tiān mìng bù yú cháng, yǒu dé zhī wèi yě. jūn qí jiè zhī!"
《左傳》曰:晉入楚軍,三日穀。范宣子立於戎馬之前,曰:"君幼弱,諸臣不佞,何以及此?天命不於常,有德之謂也。君其戒之!"
yòu yuē: huò fú wú mén, wéi rén zì zhào.
又曰:禍福無門,惟人自召。
yòu yuē: zāng sūn yún: jì sūn zhī ài wǒ, jí zhěn yě mèng sūn zhī è wǒ, yào shí yě. měi zhěn bù rú è shí, mèng sūn sǐ, wú wáng wú rì yǐ.
又曰:臧孫云:季孫之愛我,疾疹也;孟孫之惡我,藥石也。美疹不如惡石,孟孫死,吾亡無日矣。
yòu yuē: wú gōng zǐ zhá lái pìn, jiàn shū sūn mù zi, yuè zhī. wèi mù zǐ yuē:" zi qí bù de sǐ hū? hǎo shàn bù néng zé rén. wú wén jūn zǐ wù zài zé rén, wú zi wèi lǔ zōng qīng, ér rèn qí dà zhèng, bù shèn suǒ jǔ, hé yǐ kān zhī? huò bì jí zi!" pìn yú zhèng, jiàn zi chǎn, rú jiù xiāng shí, yǔ zhī gǎo dài, zi chǎn xiàn zhù yī yān. wèi zi chǎn yuē:" zhèng zhī zhí zhèng zhě chǐ, nán jiāng zhì yǐ! zhèng bì jí zi. zi wèi zhèng, shèn yǐ lǐ. bù rán, zhèng guó jiāng bài." shì jìn, shuō shū xiàng yuē:" wú zi miǎn zhī! jūn chǐ ér duō liáng, dài fū jiē fù, zhèng jiāng zài jiā. wú zi zhí, bì sī zì miǎn yú nán."
又曰:吳公子札來聘,見叔孫穆子,悅之。謂穆子曰:"子其不得死乎?好善不能擇人。吾聞君子務在擇人,吾子為魯宗卿,而任其大政,不慎所舉,何以堪之?禍必及子!"聘於鄭,見子產,如舊相識,與之縞帶,子產獻紵衣焉。謂子產曰:"鄭之執政者侈,難將至矣!政必及子。子為政,慎以禮。不然,鄭國將敗。"適晉,說叔向曰:"吾子勉之!君侈而多良,大夫皆富,政將在家。吾子直,必思自免於難。"
yòu yuē: zhèng kǎo fù sān mìng yì gōng, gù dǐng míng yún:" yī mìng ér lóu, zài mìng ér yǔ, sān mìng ér fǔ. xún qiáng ér zǒu, yì mò yǔ gǎn wǔ."
又曰:正考父三命益恭,故鼎銘云:"一命而僂,再命而傴,三命而俯。循牆而走,亦莫予敢侮。"
lǐ yuē: wú bù jìng. yǎn ruò sī. ān dìng cí.
《禮》曰:毋不敬。儼若思。安定辭。
yòu yuē: áo bù kě zhǎng, yù bù kě zòng, zhì bù kě mǎn, lè bù kě jí.
又曰:敖不可長,欲不可縱,志不可滿,樂不可極。
yòu yuē: ān ān ér néng qiān. lín cái wú gǒu dé, lín nán wú gǒu miǎn. hěn wú qiú shèng, fēn wú qiú duō.
又曰:安安而能遷。臨財無苟得,臨難無苟免。很毋求勝,分毋求多。
yòu yuē: bù dēng gāo, bù lín shēn, bù gǒu zī, bù gǒu xiào. xiào zǐ bù fú àn, bù dēng wēi, jù rǔ qīn yě.
又曰:不登高,不臨深,不苟訾,不苟笑。孝子不服暗,不登危,懼辱親也。
yòu yuē: guǎn zhòng lòu guǐ zhū hóng, shān jié zǎo zhuó, jūn zǐ yǐ wèi làn yǐ. yàn píng zhòng cí qí xiān rén, tún jiān bù yǎn dòu, huàn yī zhuó guàn yǐ cháo, jūn zǐ yǐ wèi ài yǐ. shì gù jūn zǐ zhī xíng lǐ yě, bù kě bù shèn yě.
又曰:管仲鏤簋、朱紘,山節、藻梲,君子以為濫矣。晏平仲祠其先人,豚肩不掩豆,浣衣濯冠以朝,君子以為隘矣。是故君子之行禮也,不可不慎也。
yòu yuē: mò jiàn hū yǐn, mò xiǎn hū wēi, gù jūn zǐ shèn qí dú yě.
又曰:莫見乎隱,莫顯乎微,故君子慎其獨也。
xiào jīng yuē: zài shàng bù jiāo, gāo ér bù wēi zhì jié jǐn dù, mǎn ér bù yì.
《孝經》曰:在上不驕,高而不危;制節謹度,滿而不溢。
lùn yǔ yuē: jūn zǐ yǒu sān jiè: shǎo zhī shí jiè zhī zài sè, jí qí zhuàng yě jiè zhī zài dòu, jí qí lǎo yě jiè zhī zài dé.
《論語》曰:君子有三戒:少之時戒之在色,及其壯也戒之在斗,及其老也戒之在得。
yòu yuē: rú yǒu zhōu gōng zhī cái zhī měi, shǐ jiāo qiě lìn, qí yú bù zú guān yě yǐ.
又曰:如有周公之才之美,使驕且吝,其餘不足觀也已。
yòu yuē: sān sī ér hòu xíng, zài sī kě yǐ.
又曰:三思而後行,再思可矣。
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ zhī zhōu, guān yú tài miào, yòu jiē zhī qián yǒu jīn rén yān, sān jiān qí kǒu ér míng qí bèi yuē:" gǔ zhī shèn yán zhī rén yě, jiè zhī zāi. wú duō yán, duō yán duō bài wú duō shì, duō shì duō huàn. ān lè bì jiè, wú xíng suǒ huǐ. wù wèi hé shāng, qí huò jiāng zhǎng wù wèi hé hài, qí huò jiāng dà wù wèi mò wén, shén jiāng cì rén. yíng yíng bù miè, yán yán nài hé juān juān bù yōng, zhōng wèi jiāng hé mián mián bù jué, jiāng chéng wǎng luó. háo mò bù zā, jiāng xún fǔ kē. chéng néng shèn zhī, fú zhī yín yě kǒu shì hé shāng, huò zhī mén yě. qiáng liáng zhě bù dé qí sǐ, hǎo shèng zhě bì yù qí dí. dào zēng zhǔ rén, mín yuàn qí shàng. jūn zǐ zhī tiān xià zhī bù kě shàng yě, gù xià zhī zhī zhòng zhī bù kě xiān yě, gù hòu zhī. wēn gōng shèn dé, shǐ rén mù zhī zhí cí chí xià, rén mò yú zhī. rén jiē qū bǐ, wǒ dú shǒu cǐ." kǒng zǐ gù wèi zǐ dì yuē:" cǐ yán suī bǐ, ér zhōng shì qíng." yòu kǒng zǐ guān yú zhōu miào ér yǒu yī qì yān. kǒng zǐ wèn shǒu miào zhě yuē:" cǐ wèi hé qì?" duì yuē:" gài wèi yòu zuò zhī qì." kǒng zǐ yuē:" wú wén yòu zuò zhī qì mǎn zé fù, xū zé yī, zhōng zé zhèng, yǒu zhī hū?" duì yuē:" rán." kǒng zǐ shǐ zǐ lù qǔ shuǐ ér shì zhī, mǎn zé fù, zhōng zé zhèng, xū zé yī, kǒng zǐ kuì rán tàn yuē:" wū hū! è yǒu mǎn ér bù fù zhě zāi!" zǐ lù yuē:" gǎn wèn chí mǎn yǒu dào hū?" kǒng zǐ yuē:" chí mǎn zhī dào, yì ér sǔn zhī." zǐ lù yuē:" sǔn zhī, yǒu dào hū?" kǒng zǐ yuē:" gāo ér néng xià, mǎn ér néng xū, fù ér néng jiǎn, guì ér néng bēi, zhì ér néng yú, yǒng ér néng qiè, biàn ér néng nè, bó ér néng qiǎn, míng ér néng àn, shì wèi sǔn ér bù jí. néng xíng cǐ dào, wéi zhì dé zhě jí zhī. yì yuē: bù sǔn ér yì zhī, zì sǔn ér zhōng yì gù yě."
《家語》曰:孔子之周,觀於太廟,右階之前有金人焉,三緘其口而銘其背曰:"古之慎言之人也,戒之哉。無多言,多言多敗;無多事,多事多患。安樂必戒,無行所悔。勿謂何傷,其禍將長;勿謂何害,其禍將大;勿謂莫聞,神將伺人。熒熒不滅,炎炎奈何;涓涓不壅,終為江河;綿綿不絕,將成網羅。毫末不紥,將尋斧柯。誠能慎之,福之垠也;口是何傷,禍之門也。強梁者不得其死,好勝者必遇其敵。盜憎主人,民怨其上。君子知天下之不可上也,故下之;知眾之不可先也,故後之。溫恭慎德,使人慕之;執雌持下,人莫逾之。人皆趨彼,我獨守此。"孔子顧謂子弟曰:"此言雖鄙,而中事情。"又孔子觀於周廟而有欹器焉。孔子問守廟者曰:"此謂何器?"對曰:"蓋謂右坐之器。"孔子曰:"吾聞右坐之器滿則覆,虛則欹,中則正,有之乎?"對曰:"然。"孔子使子路取水而試之,滿則覆,中則正,虛則欹,孔子喟然嘆曰:"嗚呼!惡有滿而不覆者哉!"子路曰:"敢問持滿有道乎?"孔子曰:"持滿之道,挹而損之。"子路曰:"損之,有道乎?"孔子曰:"高而能下,滿而能虛,富而能儉,貴而能卑,智而能愚,勇而能怯,辯而能訥,博而能淺,明而能暗,是謂損而不極。能行此道,惟至德者及之。《易》曰:不損而益之,自損而終益故也。"
jiā yǔ yuē: kǒng zǐ xíng yóu zhōng lù, wén kū zhě shēng shén bēi. kǒng zǐ qū zhī qián, yǒu yì rén zhě shǎo jìn jiàn zhī wú qiū zi yě, yōng suǒ dài suǒ ér kū. kǒng zǐ pì chē ér xià, wèn yuē:" fū zǐ yǒu sàng yě, hé kū zhī bēi yě?" wú qiū zi duì yuē:" wú yǒu sān shī." kǒng zǐ yuē:" yuàn wén sān shī." wú qiū zǐ yuē:" wú shǎo hǎo xué wèn, zhōu tōng tiān xià, hái hòu wú qīn wáng, yī shī yě. shì jūn jiāo shē, jiàn bù suí, shì èr shī yě. hòu jiāo yǒu ér hòu jué, sān shī yě. shù yù jìng ér fēng bù zhǐ, zi yù yǎng ér qīn bù dài. wǎng ér bù lái zhě nián yě, bù kě dé zài jiàn zhě qīn yě. qǐng cóng cǐ cí." zé zì wěn ér sǐ. kǒng zǐ yuē:" dì zǐ jì zhī, cǐ zú yǐ wèi jiè yǐ." yú shì dì zǐ guī yǎng qīn zhě shí sān rén.
《家語》曰:孔子行游中路,聞哭者聲甚悲。孔子驅之前,有異人者少進見之;吾丘子也,擁鎖帶索而哭。孔子辟車而下,問曰:"夫子有喪也,何哭之悲也?"吾丘子對曰:"吾有三失。"孔子曰:"願聞三失。"吾丘子曰:"吾少好學問,周通天下,還後吾親亡,一失也。事君驕奢,諫不遂,是二失也。厚交友而後絕,三失也。樹欲靜而風不止,子欲養而親不待。往而不來者年也,不可得再見者親也。請從此辭。"則自刎而死。孔子曰:"弟子記之,此足以為戒矣。"於是弟子歸養親者十三人。
yòu yuē: zēng zǐ yuē:" xiá shén zé jiǎn, zhuāng shén zé bù qīn. shì gù jūn zǐ xiá zú yǐ jiāo qíng, zhuāng zú yǐ chéng lǐ ér yǐ." kǒng zǐ wén sī yán yě, yuē:" èr sān zi zhì zhī! shú wèi cān yě ér bù zhī lǐ zhě hū?"
又曰:曾子曰:"狎甚則簡,莊甚則不親。是故君子狎足以交情,莊足以成禮而已。"孔子聞斯言也,曰:"二三子志之!孰為參也而不知禮者乎?"
yòu yuē: wèi sūn wén zi dé zuì yú xiàn gōng, jū qī. gōng zú, wèi zàng, wén zi jī zhōng yān. yán líng jì zǐ shì jìn, guò wén zhī yuē:" yì zāi, fū zǐ zhī zài cǐ yě! yóu yàn zhī cháo yú mù, jù yóu wèi yě, yòu hé lè yān? jūn yòu zài bìn kě hū?" wén zi yú shì zhōng shēn bù tīng qín sè. kǒng zǐ wén zhī yuē:" jì zǐ néng yǐ yì zhèng rén, wén zi néng kè jǐ fù yì, kě wèi shàn jī shàn gǎi yǐ."
又曰:衛孫文子得罪於獻公,居戚。公卒,未葬,文子擊鍾焉。延陵季子適晉,過聞之曰:"異哉,夫子之在此也!猶燕之巢於幕,懼猶未也,又何樂焉?君又在殯可乎?"文子於是終身不聽琴瑟。孔子聞之曰:"季子能以義正人,文子能克己復義,可謂善譏善改矣。"
guó yǔ yuē:" zhī xiāng zi wèi shì měi, shì zhú xī yān. zhī bó yuē:" shì měi fū!" duì yuē:" měi zé měi yǐ, yì chén yì yǒu jù yě." yuē:" hé jù?" duì yuē:" chén yǐ bǐng bǐ shì jūn. jì yǒu zhī yuē:' fū gāo shān jùn yuán. bù shēng cǎo mù sōng bǎi zhī dì, qí tǔ bù féi.' jīn tǔ mù shèng, chén jù qí bù ān rén yě." shì chéng, sān nián ér zhī shì wáng.
《國語》曰:"知襄子為室美,士窋夕焉。知伯曰:"室美夫!"對曰:"美則美矣,抑臣亦有懼也。"曰:"何懼?"對曰:"臣以秉筆事君。記有之曰:'夫高山峻原。不生草木;松柏之地,其土不肥。'今土木勝,臣懼其不安人也。"室成,三年而知氏亡。
hàn shū: zhāng ān shì céng sūn bó sì, měi dēng gé diàn, cháng yuē:" sāng huò wèi wǒ jiè, qǐ bù hòu zāi!"
《漢書》:張安世曾孫勃嗣,每登閣殿,常曰:"桑、霍為我誡,豈不厚哉!"
yòu yuē: jùn bù yí, zì màn qiàn, bó hǎi rén yě. wèi jùn wén xué, jìn tuì bì yǐ lǐ, míng wén zhōu jùn. wǔ dì mò, jùn guó dào zéi qún qǐ, bào shèng zhī wèi zhí zhǐ shǐ zhě, yī xiù yī, chí fǔ bǔ dào. sù wén bù yí xián, zhì bó hǎi, qiǎn lì qǐng yǔ xiāng jiàn, xǐ lǚ yíng zhī. zuò dìng, bù yí jù dì yuē:" qiè fú hǎi bīn, wén bào gōng zǐ jiù yǐ, nǎi jīn chéng yán jiē cí. fán wèi lì, tài gāng zé zhé, tài ruǎn zé fèi, wēi xíng shī zhī yǐ ēn, rán hòu shù gōng yáng míng, yǒng zhōng tiān lù." shèng zhī nà qí jiè, shēn jiē yǐ lǐ.
又曰:俊不疑,字曼倩,渤海人也。為郡文學,進退必以禮,名聞州郡。武帝末,郡國盜賊群起,暴勝之為直指使者,衣繡衣,持斧捕盜。素聞不疑賢,至渤海,遣吏請與相見,屣履迎之。坐定,不疑據地曰:"竊伏海瀕,聞暴公子舊矣,乃今承顏接辭。凡為吏,太剛則折,太軟則廢,威行施之以恩,然後樹功揚名,永終天祿。"勝之納其誡,深接以禮。
yòu yuē: yáng yùn shī jué wèi, jū chù zhì chǎn yè, qǐ shì zhái. qí yǒu rén ān dìng shǒu sūn huì zōng, yǔ shū jiè zhī yuē:" dà chén fèi tuì, dāng hé mén huáng kǒng, wèi kě lián zhī yì, bù dāng tōng bīn kè, yǒu yù chēng yě." yùn nèi huái bù fú, jiāo shē bù huǐ, zuò yāo zhǎn.
又曰:楊惲失爵位,居處治產業,起室宅。其友人安定守孫會宗,與書誡之曰:"大臣廢退,當闔門惶恐,為可憐之意,不當通賓客,有譽稱也。"惲內懷不服,驕奢不悔,坐腰斬。
wàng qián liè yuē: xuán dì shí, jīng fáng yǐ yán zāi yì shù zhào jiàn, yòu wèi lì kǎo kè shì zòu zhī, yīn wèn shàng yuē:" yōu lì zhī jūn hé yǐ wēi, suǒ rèn zhě hé rén yě?" shàng yuē:" zhǔ bù míng ér rèn qiǎo nìng." fáng yuē:" zhī qiǎo nìng ér rèn zhī xié, jiāng yǐ wèi xián ér rèn zhī yé?" shàng yuē:" xián zhī." fáng yuē:" rán zé hé yǐ zhī qí bù xián yě?" yuē:" yǐ qí shí luàn ér jūn wēi zhī zhī." fáng yuē:" jīn zhì hū, luàn hū?" shàng yuē:" luàn." fáng yuē:" rán zé yǒu suǒ rèn hū?" shàng yuē:" xìng qí wèi zhì yú bǐ yě." fáng yuē:" chén kǒng hòu shì zhī shì jīn, yóu jīn zhī shì gǔ yě." xuán dì mò rán yǐ.
望前列曰:玄帝時,京房以言災異數召見,又為吏考課事奏之,因問上曰:"幽、厲之君何以危,所任者何人也?"上曰:"主不明而任巧佞。"房曰:"知巧佞而任之邪,將以為賢而任之耶?"上曰:"賢之。"房曰:"然則何以知其不賢也?"曰:"以其時亂而君危知之。"房曰:"今治乎,亂乎?"上曰:"亂。"房曰:"然則有所任乎?"上曰:"幸其未至於彼也。"房曰:"臣恐後世之視今,猶今之視古也。"玄帝默然矣。
yòu yuē: hán yán shòu shàn wèi zhèng, zuò fǎ qì shì, lì mín shù qiān rén sòng zhì wèi chéng, lǎo xiǎo fú chí chē gǔ, zhēng fèng jiǔ zhì. yán shòu bù rěn jù nì, wèi yǐn jiǔ shí yú. shǐ chuán lì fēn xiè, lì mín bǎi xìng mò bù liú tì. yán shòu sān zi jiē wèi láng lì. lín sǐ, shǔ qí zi wù wèi lì, yǐ jǐ wèi jiè. zi jiē yǐ fù yán qù guān.
又曰:韓延壽善為政,坐法棄市,吏民數千人送至渭城,老小扶持車轂,爭奉酒炙。延壽不忍拒逆,為飲酒石餘。使椽吏分謝,吏民百姓莫不流涕。延壽三子皆為郎吏。臨死,屬其子勿為吏,以己為戒。子皆以父言去官。
dōng guān hàn jì yuē: féng qín qiān sī tú. shì shí sān gōng duō jiàn zuì tuì, shàng yù lìng yǐ shàn zì zhōng, nǎi yīn yàn jiàn cóng róng jiè zhī yuē:" zhū fú shàng bù zhōng yú jūn, xià líng lì tóng liè, zhōng yǐ zhōng shāng, fàng zhú shòu zhū, suī fù jiā shǎng cì, bù zú yǐ cháng bù zī zhī shēn. zhōng chén xiào zǐ jiàn zhào qián shì, yǐ wěn jiàn jiè. néng jǐn zhōng yú guó, shì jūn wú èr, zé jué shǎng, xiān hū dāng shì míng lì yú bù xiǔ, kě bù miǎn zāi!"
《東觀漢記》曰:馮勤遷司徒。是時三公多見罪退,上欲令以善自終,乃因宴見從容戒之曰:"朱浮上不忠於君,下陵轢同列,終以中傷,放逐受誅,雖復加賞賜,不足以償不訾之身。忠臣孝子鑒照前世,以吻鑑戒。能盡忠於國,事君無二,則爵賞,先乎當世名利於不朽,可不勉哉!"
yòu yuē: fán hóng wèi rén qiān shèn, cháng jiè qí zǐ yuē:" fù guì yíng yì, wèi yǒu néng zhōng zhě. tiān dào è mǎn ér hǎo qiān, qián shì guì qī míng jiè yě. bǎo shēn quán jǐ, qǐ bù lè zāi!"
又曰:樊弘為人謙慎,常戒其子曰:"富貴盈溢,未有能終者。天道惡滿而好謙,前世貴戚明戒也。保身全己,豈不樂哉!"
hòu hàn shū yuē: bān chāo wèi dōu hù, yǐ rèn shàng dài chāo, shàng wèi chāo yuē:" jūn zài wài guó sān shí yú nián, ér xiǎo rén wěi chéng jūn hòu, yí yǐ huì zhī." chāo yuē:" sài wài lì shì, běn fēi xiào zǐ shùn sūn, jiē yǐ zuì guò xǐ bǔ biān tún, ér mán yí huái niǎo shòu zhī xīn, nán yǎng yì bài. jīn jūn qíng yán jí, shuǐ qīng wú dà yú, chá zhèng bù dé xià, yí dàng yì jiǎn yì, kuān xiǎo guò, shéng dà zuì ér yǐ."
《後漢書》曰:班超為都護,以任尚代超,尚謂超曰:"君在外國三十餘年,而小人猥承君後,宜以誨之。"超曰:"塞外吏士,本非孝子順孫,皆以罪過徙補邊屯,而蠻夷懷鳥獸之心,難養易敗。今君情嚴急,水清無大魚,察政不得下,宜盪佚簡易,寬小過,繩大罪而已。"
yòu yuē: mǎ yuán chū tún xiāng guó. zhào bǎi guān zǔ dào. yuán wèi huáng mén shì láng liáng sōng dòu gù yuē:" fán rén guì fù, dāng shǐ kě jiàn, rú qīng děng yù bù kě fù jiàn, jū gāo zì chí, miǎn sī bǐ yán." sōng hòu guǒ guì mǎn zhì zāi, gù yì jǐ bù miǎn.
又曰:馬援出屯襄國。詔百官祖道。援謂黃門侍郎梁松、竇固曰:"凡人貴富,當使可賤,如卿等欲不可復賤,居高自持,勉思鄙言。"松後果貴滿致災,固亦幾不免。
hòu liè yuē: mǎ yuán xiōng zi yán dūn bìng xǐ, tōng qīng xiá. yuán qián zài jiāo zhǐ, yí shū jiè zhī yuē:" wú yù rǔ cáo wén rén guò shī, rú wén fù mǔ zhī míng, ěr kě dé wén, ér kǒu bù kě dé yán yě. hǎo lùn yì rén zhǎng duǎn, shì fēi zhèng fǎ, cǐ wú suǒ dà è yě. níng sǐ bù yuàn wén zi sūn yǒu cǐ xíng."
後列曰:馬援兄子嚴、敦並喜,通輕俠。援前在交趾,遺書戒之曰:"吾欲汝曹聞人過失,如聞父母之名,耳可得聞,而口不可得言也。好論議人長短,是非正法,此吾所大惡也。寧死不願聞子孫有此行。"
yòu yuē: xú zhì cháng wèi tài wèi huáng qióng suǒ pì, bù jiù. jí qióng zú guī zàng, zhì nǎi fù liáng tú bù dào jiāng xià fù zhī, shè jī jiǔ báo jì, kū zú ér qù, bù gào xìng míng. shí huì zhě sì fāng míng shì guō lín zōng děng shù qiān rén, wén zhī, yí qí zhì yě, nǎi xuǎn néng yán shēng máo róng qīng qí zhuī zhī. jí yú tú, róng wèi shè fàn, gòng yán jià sè zhī shì. lín jué qù, wèi yuē:" wèi wǒ xiè guō lín zōng, dà shà jiāng diān, fēi yī shéng suǒ wéi, hé wèi qī qī bù huáng níng chù yě?"
又曰:徐稚嘗為太尉黃瓊所辟,不就。及瓊卒歸葬,稚乃負糧徒步到江夏赴之,設雞酒薄祭,哭卒而去,不告姓名。時會者四方名士郭林宗等數千人,聞之,疑其稚也,乃選能言生茅容輕騎追之。及於塗,容為設飯,共言稼穡之事。臨決去,謂曰:"為我謝郭林宗,大廈將顛,非一繩所維,何為棲棲不遑寧處也?"
wèi zhì yuē: fù gǔ yǔ zhōng huì cóng píng guàn qiū jiǎn hòu, huì yǒu zì jīn sè, gǔ jiè zhī yuē:" zi zhì dà liàng xiǎo, ér xūn yè nán wèi yě, kě bù shèn zāi!"
《魏志》曰:傅嘏與鍾會從平毌丘儉後,會有自矜色,嘏戒之曰:"子志大量小,而勳業難為也,可不慎哉!"
yòu yuē: lì bù shàng shū hé yàn yì guǎn hé, wèn yuē:" lián mèng qīng shéng shù tóu, lái zài bí shàng, qū zhī bù kěn qù, yǒu hé yì gù?" hé yuē:" jīn jūn hóu wèi chóng shān yuè, shì ruò léi tíng, ér huái dé zhě xiān, wèi wēi zhě zhòng, dài fēi xiǎo xīn yì yì duō fú zhī rén. yòu bí zhě gěn, cǐ tiān zhōng zhī shān, gāo ér bù wēi, suǒ yǐ zhǎng shǒu fù yě. jīn yǒu yíng jí yān, wèi jùn zhě diān, qīng háo zhě wáng, bù kě bù shèn!"
又曰:吏部尚書何晏詣管輅,問曰:"連夢青繩數頭,來在鼻上,驅之不肯去,有何意故?"輅曰:"今君侯位重山嶽,勢若雷霆,而懷德者鮮,畏威者眾,殆非小心翼翼多福之人。又鼻者艮,此天中之山,高而不危,所以長守富也。今有蠅集焉,位峻者顛,輕毫者亡,不可不慎!"
yòu yuē: cáo shuǎng yǐn shí yī fú, nǐ yú chéng yú, shàn qǔ wǔ kù jìn bīng. cáo xī shēn yǐ wèi yōu, shù jiàn zhǐ zhī. yòu zhe shū sān piān, chén jiāo yín yíng yì zhī zhì huò bài, cí zhǐ shén qiè, bù gǎn chì shuǎng, tuō jiè zhū zi yǐ shì shuǎng. shuǎng zhī qí wèi jǐ fā yě, shén bù yuè. xī huò shí yǐ jiàn yù bù nà, tì sì ér qǐ.
又曰:曹爽飲食衣服,擬於乘輿,擅取武庫禁兵。曹羲深以為憂,數諫止之。又著書三篇,陳驕淫盈溢之致禍敗,辭旨甚切,不敢斥爽,托戒諸子以示爽。爽知其為己發也,甚不悅。羲或時以諫喻不納,涕泗而起。
wú zhì yuē: sūn quán měi tián liè, cháng chéng mǎ shè hǔ, hǔ cháng tū qián pān chí mǎ ān. zhāng zhāo biàn sè ér qián yuē:" jiāng jūn hé yòng bù dāng ěr? fū wèi rén jūn, wèi néng jià yù yīng xióng, qū shǐ qún xián, qǐ wèi chí zhú yú yuán yě, xiào yǒng yú měng shòu zhě hū?"
《吳志》曰:孫權每田獵,常乘馬射虎,虎嘗突前攀持馬鞍。張昭變色而前曰:"將軍何用不當爾?夫為人君,謂能駕御英雄,驅使群賢,豈謂馳逐於原野,校勇於猛獸者乎?"
jiāng biǎo chuán yuē: sūn quán zhēng hé féi hái, wèi zhāng liáo suǒ xí, jǐ zhì wēi dài. hè qí shí lǜ sān qiān bīng zài nán jīn yíng quán. quán jì jiù dà chuán, huì zhū jiāng yǐn yàn, qí xià xí tì qì ér yán yuē:" zhì zūn rén zhǔ, dāng chí zhòng. jīn rì zhī shì, jǐ zhì huò bài, qún xià zhèn xī, ruò wú tiān dì, yuàn yǐ cǐ wèi zhōng shēn jiè." quán zì qián shì qí lèi yuē:" dà cán! jǐn yǐ kè xīn, fēi dàn shū shēn yě."
《江表傳》曰:孫權征合肥還,為張遼所襲,幾至危殆。賀齊時率三千兵在南津迎權。權既就大船,會諸將飲宴,齊下席涕泣而言曰:"至尊人主,當持重。今日之事,幾致禍敗,群下震悕,若無天地,願以此為終身戒。"權自前拭其淚曰:"大慚!謹以刻心,非但書紳也。"
wáng yǐn jìn shū yuē: yǔ gǔn xiōng nǚ fāng jiāng jià, měi fú jù yǐ. gǔn yì jīng sháo wèi jī zhǒu yān. zhào zhū zǐ jí zhī yú táng, nán nǚ yǐ bān, ér mìng fāng:" lái! rǔ shǎo gū, rǔ yì rǔ yù, bù rǔ cī xiá. jīn rǔ jiāng shì rén, shì jiù gū, sǎ sǎo tíng nèi, fù rén dào yě, gù cì rǔ yǐ. fěi qì zhī měi, yù rǔ zhī wēn gōng zhāo xī, suī xiū wù xiū yě."
王隱《晉書》曰:庾袞兄女芳將嫁,美服具矣。袞刈荊苕為箕帚焉。召諸子集之於堂,男女以班,而命芳:"來!汝少孤,汝逸汝豫,不汝疵瑕。今汝將適人,事舅姑,灑掃庭內,婦人道也,故賜汝以。匪器之美,欲汝之溫恭朝夕,雖休勿休也。"
jìn shū yuē: zhào wáng lún cuàn wèi, jī shào wèi shì zhōng. huì dì fù zuò, shào jū běn zhí, shàng shū yuē:" yuàn bì xià wú wàng jīn yōng, dà sī mǎ wú wàng yǐng shàng, dà jiāng wú wàng huáng qiáo, zé huò luàn zhī méng, wú yóu ér zhào."
《晉書》曰:趙王倫篡位,嵇紹為侍中。惠帝復祚,紹居本職,上疏曰:"願陛下無忘金墉,大司馬無忘潁上,大將無忘黃橋,則禍亂之萌,無由而兆。"
suí shū yuē: hè ruò bì, fù dūn, yǐ wǔ liè zhī míng, shì zhōu wèi jīn zhōu zǒng guǎn, yǔ wén hù jì ér hài zhī. lín xíng hū bì, wèi zhī yuē:" wú bì yù píng jiāng nán, rán cǐ xīn bù guǒ, rǔ dāng chéng wú zhì. qiě wú yǐ shé sǐ, rǔ bù kě bù sī." yīn yǐn zhuī cì bì shé chū xuè, jiè yǐ shèn kǒu.
《隋書》曰:賀若弼,父敦,以武烈知名,仕周為金州總管,宇文護忌而害之。臨刑呼弼,謂之曰:"吾必欲平江南,然此心不果,汝當成吾志。且吾以舌死,汝不可不思。"因引錐刺弼舌出血,誡以慎口。
táng shū yuē: tài zōng cháng wèi zhǎng sūn wú jì děng yuē:" zhèn wén zhǔ xián chén zhí, rén bù zì zhī, gōng zhí miàn lùn, gōng zhèn dé shī." wú jì zòu yán:" bì xià wǔ gōng wén dé, kuà jué gǔ jīn, fā hào shī lìng, shì jiē lì wù. xiào jīng yún:' jiāng shùn qí měi.' chén shùn zhī bù xiá, shí bù jiàn bì xià yǒu suǒ qiān shī." tài zōng yuē:" zhèn jì wén jǐ guò, gōng nǎi wàng xiāng yú yuè. zhèn jīn miàn tán gōng děng de shī, yǐ wèi jiàn jiè. yán zhī zhě wú guò, wén zhī zhě kě yǐ zì gǎi." yīn mù wú jì yuē:" shàn bì xián yí, yīng duì mǐn sù, qiú zhī gǔ rén, yì dāng wú bǐ ér zǒng bīng gōng zhàn, fēi suǒ zhǎng yě. gāo shì lián shè liè gǔ jīn, xīn shù cōng wù, lín nán jì bù gǎi jié, wèi guān yì wú péng dǎng suǒ shǎo zhě gǔ gěng guī jiàn ěr. táng jiǎn yán cí jùn lì, shàn hé jiě rén, jiǔ bēi liú xíng, fā yán qǐ chǐ shì zhèn sān shí zài, suì wú yī yán lùn guó jiā dé shī. yáng shī dào xìng xíng jué shàn, zì wú qiān guò, wú qíng shí qiè nuò, wèi shén gèng shì, jí huǎn bù kě dé lì. cén wén běn xìng guò dūn hòu, wén zhāng zì qí suǒ zhǎng ér chí lùn héng jù jīng yuǎn, zì dāng bù fù yú wù. liú jì xìng zuì jiān zhēn, yán duō lì yì rán qí yì shàng rán nuò yú péng yǒu, néng zì bǔ què, yì hé yǐ shàng. mǎ zhōu jiàn shì mǐn sù, xìng shén zhēn zhèng, yú lùn liàng rén wù, zhí dào ér xíng, zhèn bǐ rèn shǐ, duō suǒ chēng yì. chǔ suì liáng xué wèn shāo zhǎng, xìng yì jiān zhèng, jì xiě zhōng chéng, shén qīn fù yú zhèn, pì rú fēi niǎo yī rén, zì jiā lián ài."
《唐書》曰:太宗嘗謂長孫無忌等曰:"朕聞主賢臣直,人不自知,公直面論,攻朕得失。"無忌奏言:"陛下武功文德,跨絕古今,發號施令,事皆利物。《孝經》云:'將順其美。'臣順之不暇,實不見陛下有所愆失。"太宗曰:"朕冀聞己過,公乃妄相諛悅。朕今面談公等得失,以為鑑誡。言之者無過,聞之者可以自改。"因目無忌曰:"善避嫌疑,應對敏速,求之古人,亦當無比;而總兵攻戰,非所長也。高士廉涉獵古今,心術聰悟,臨難既不改節,為官亦無朋黨;所少者骨鯁規諫耳。唐儉言辭俊利,善和解人,酒杯流行,發言啟齒;事朕三十載,遂無一言論國家得失。楊師道性行絕善,自無愆過,無情實怯懦,未甚更事,急緩不可得力。岑文本性過敦厚,文章自其所長;而持論恆據經遠,自當不負於物。劉洎性最堅貞,言多利益;然其意尚然諾於朋友,能自補闕,亦何以尚。馬周見事敏速,性甚貞正,於論量人物,直道而行,朕比任使,多所稱意。褚遂良學問稍長,性亦堅正,既寫忠誠,甚親附於朕,譬如飛鳥依人,自加憐愛。"
yòu yuē: yán lì běn suī yǒu yīng wù zhī cái. ér yóu shàn tú huà, gōng yú xiě zhēn, qín fǔ shí bā xué shì tú jí zhēn guān zhōng líng yān gé gōng chén tú, bìng lì běn zhī jī yě, shí rén xián chēng qí miào. tài zōng cháng yǔ shì chén xué shì fàn zhōu yú chūn yuàn, chí zhōng yǒu yì niǎo suí bō róng yǔ, tài zōng jī shǎng shù, cì zhào zuò zhě wèi yǒng, zhào lì běn lìng xiě yān. shí gé wài fù hū yún:" huà shī yán lì běn." shí yǐ wèi zhǔ jué láng zhōng, bēn zǒu liú hàn, fǔ fú chí cè, shǒu huī dān fěn, zhān wàng zuò bīn, bù shèng kuì nǎn. tuì jiè qí zǐ yuē:" wú shǎo hǎo dú shū, xìng miǎn qiáng miàn, yuán qíng rǎn hàn, pō jí chái liú. wéi yǐ dān qīng jiàn zhī, gōng sī yì zhī wù, rǔ mò dà yān! rǔ yí shēn jiè, wù xí cǐ mò jì." lì běn wèi xìng suǒ hǎo, yù bà bù néng yě. jí wèi yòu xiāng, yǔ zuǒ xiāng jiāng kè duì zhǎng shū mì. kè jì lì rèn jiāng jūn, lì gōng sài wài lì běn wéi shàn yú tú huà, fēi zǎi fǔ zhī qì. gù shí rén yǐ qiān zì wén wèi yǔ yuē:" zuǒ xiāng xuān wēi shā mò, yòu xiāng chí yù dān qīng."
又曰:閻立本雖有應務之才。而尤善圖畫,工於寫真,《秦府十八學士圖》及貞觀中《凌煙閣功臣圖》,並立本之跡也,時人咸稱其妙。太宗嘗與侍臣學士泛舟於春苑,池中有異鳥隨波容與,太宗擊賞數,賜詔座者為詠,召立本令寫焉。時閣外傅呼云:"畫師閻立本。"時以為主爵郎中,奔走流汗,俯伏池側,手揮丹粉,瞻望座賓,不勝愧赧。退戒其子曰:"吾少好讀書,倖免牆面,緣情染翰,頗及儕流。惟以丹青見知,躬廝役之務,辱莫大焉!汝宜深戒,勿習此末伎。"立本為性所好,欲罷不能也。及為右相,與左相姜恪對掌樞密。恪既歷任將軍,立功塞外;立本惟善於圖畫,非宰輔之器。故時人以《千字文》為語曰:"左相宣威沙漠,右相馳譽丹青。"
táng shū yuē: fáng xuán líng cháng jiè zhū zi yǐ jiāo shē chén nì, bì bù kě yǐ dì wàng líng rén, jí gǔ jīn shèng xián jiā jiè, shū yú píng fēng, lìng gè qǔ yī jù, wèi yuē:" ruò néng liú yì, zú yǐ bǎo shēn chéng míng." yòu yún:" yuán jiā lěi yè zhōng jié, shì wú suǒ xiàng, rǔ jí yí shī zhī."
《唐書》曰:房玄齡嘗誡諸子以驕奢沉溺,必不可以地望陵人,集古今聖賢家戒,書於屏風,令各取一具,謂曰:"若能留意,足以保身成名。"又云:"袁家累葉忠節,是吾所向,汝即宜師之。"