sǒu
○薮
shuō wén yuē: sǒu, dà zé yě.
《说文》曰:薮,大泽也。
zhōu lǐ yuē: yáng zhōu zhī zé sǒu yuē jù qū, jīng zhōu zhī zé sǒu yuē yún mèng, yù zhōu zhī zé sǒu yuē fǔ tián, qīng zhōu zhī zé sǒu yuē mèng zhū, yǎn zhōu zhī zé sǒu yuē dà yě, yōng zhōu zhī zé sǒu yuē xián pú, yōu zhōu zhī zé yuē yī wú lǘ, jì zhōu zhī zé yuē zhāo yú qí. yú hòu qí wàng, jiē guān míng yě.
《周礼》曰:扬州之泽薮曰具区,荆州之泽薮曰云梦,豫州之泽薮曰甫田,青州之泽薮曰孟诸,兖州之泽薮曰大野,雍州之泽薮曰弦蒲,幽州之泽曰医无闾,冀州之泽曰昭馀祁。(虞候、祈望,皆官名也。)
guó yǔ yuē: gǔ luò dòu, jiāng huǐ wáng gōng, wáng yù yōng zhī. tài zǐ jìn jiàn yuē:" gǔ zhī zhǎng mín zhě bù huī shān, bù chóng sǒu, bù fáng chuān, bù dòu zé. fū shān, tǔ zhī jù yě sǒu, wù zhī guī yě."
《国语》曰:穀、洛斗,将毁王宫,王欲壅之。太子晋谏曰:"古之长民者不隳山,不崇薮,不防川,不窦泽。夫山,土之聚也;薮,物之归也。"
yòu yuē: qí hòu bó yǔ niàn qián zhī fēi dù, dù, fǎ yě. lí gǎi zhì liàng, xiàng wù tiān dì, bǐ lèi bǎi zé, yí zhī yú mín, ér dù zhī yú qún shēng, gòng zhī cóng sūn, sì yuè zuǒ yān. gāo gāo xià xià, shū chuān dǎo zhì, zhōng shuǐ fēng wù, fēng zhí jiǔ sǒu, mì yuè jiǔ yuán, zhái jū jiǔ ào, ào nèi, jiǔ zhōu zhī nèi, jiē kě zhái jū yě. hé tōng sì hǎi. gù tiān wú fú yīn, dì wú sàn yáng, shuǐ wú chén qì, huǒ wú zāi chǎn, shén wú jiàn xíng, mín wú yín xīn, shí wú nì shù, wù wú hài shēng, shuài xiàng yǔ zhī gōng, dù zhī yú guǐ yí, mò bù jiā jī, kè yàn dì xīn. huáng tiān jiā zhī, zuò yǐ tiān xià.
又曰:其后伯禹念前之非度,(度,法也。)厘改制量,象物天地,比类百则,仪之於民,而度之於群生,共之从孙,四岳左焉。高高下下,疏川导滞,锺水丰物,丰殖九薮,汨越九原,宅居九隩,(隩内,九州之内,皆可宅居也。)合通四海。故天无伏阴,地无散阳,水无沉气,火无灾燀,神无间行,民无淫心,时无逆数,物无害生,帅象禹之功,度之于轨仪,莫不嘉绩,克厌帝心。皇天嘉之,祚以天下。
ěr yǎ yuē: lǔ yǒu dà yě, jīn gāo píng jù yě xiàn dōng běi dà zé. jìn yǒu dà lù, jīn jù lù běi guǎng hé zé. qín yǒu yáng yū, yīn ōu. jīn zài fú fēng qiān xiàn xī yě. sòng yǒu mèng zhū, jīn zài liáng guó suī yáng xiàn dōng běi yě. chǔ yǒu yún mèng, jīn nán jùn huá róng xiàn dōng nán bā qiū hú shì yě. wú yuè zhī jiān yǒu jù qū, jīn wú xiàn nán tài hú, jí zhèn zé yě. zhèng yǒu fǔ tián, jīn xíng yáng zhōng mù xiàn xī fǔ tián zé. zhōu yǒu jiāo huò, yīn hù. jīn fú fēng chí xiàn yáng hù zhōng shì yě. wèi zhī shí sǒu.
《尔雅》曰:鲁有大野,(今高平钜野县东北大泽。)晋有大陆,(今钜鹿北广河泽。)秦有杨纡,(音讴。今在扶风汧县西也。)宋有孟诸,(今在梁国睢阳县东北也。)楚有云梦,(今南郡华容县东南巴丘湖是也。)吴越之间有具区,(今吴县南太湖,即震泽也。)郑有甫田,(今荥阳中牟县西甫田泽。)周有焦获,(音互。今扶风池县阳瓠中是也。)谓之十薮。
hàn shū yuē: sī mǎ xiàng rú yù bā shǔ fù lǎo wén yún jiāo diāo péng yǐ xiáng yú liáo kuò zhī yǔ, ér luó zhě yóu shì yú sǒu zé.
《汉书》曰:司马相如谕巴蜀父老文云鹪雕鹏已翔於寥廓之宇,而罗者犹视於薮泽。
fēng sú tōng yuē: sǒu, hòu yě. cǎo mù yú biē suǒ yǐ hòu yǎng rén jūn yǔ bǎi xìng yě.
《风俗通》曰:薮,厚也。草木鱼鳖所以厚养人君与百姓也。
lǚ shì chūn qiū yuē: zhāo yú qí, yī míng dà zhāo, yòu míng ōu zé. zhōu lǐ bīng zhōu sǒu, sú míng yān chéng pō shì. àn sǒu zì tài yuán qí xiàn lián yán xī jiē zhì cǐ.
《吕氏春秋》曰:昭馀祁,一名大昭,又名沤泽。《周礼》并州薮,俗名鄢城泊是。按薮自太原祁县连延西接至此。
guān zhōng jì yuē: xián pú sǒu, àn zhōu lǐ zhí fāng shì yōng zhōu, qí sǒu yuē xián pú.
《关中记》曰:弦蒲薮,案《周礼职方氏》雍州,其薮曰弦蒲。
jìn tài kāng dì zhì yún: qiān zé yǒu pú gǔ xiāng xián zhōng gǔ, nǎi yōng zhōu zhī xián pú yě. àn hàn shū dì lǐ zhì qǔ pú sǒu jí xián pú sǒu shì yān.
《晋太康地志》云:汧泽有蒲谷乡弦中谷,乃雍州之弦蒲也。按《汉书地理志》取蒲薮即弦蒲薮是焉。
shuǐ jīng zhù yuē: qiān shuǐ, yuán chū qiān shān pú gǔ xiāng yōng zhōng gǔ, jué wèi xián pú sǒu.
《水经注》曰:汧水,源出汧山蒲谷乡雍中谷,决为弦蒲薮。
zé
○泽
shì míng yuē: xià yǒu shuǐ yuē zé, yán rùn zé yě.
《释名》曰:下有水曰泽,言润泽也。
yòu yuē: shuǐ yì chū suǒ wéi zé yuē zhǎng, shuǐ tíng chù rú shǒu zhǎng zhōng yě. jīn yǎn zhōu rén wèi zé yuē zhǎng.
又曰:水泆出所为泽曰掌,水停处如手掌中也。今兖州人谓泽曰掌。
shuō wén yuē: ào zé zài kūn lún xū xià. hé zé zài shān yáng hú lù nán.
《说文》曰:坳泽在昆仑墟下。荷泽在山阳胡陆南。
yì yuē: lì zé, duì, jūn zǐ yǐ péng yǒu jiǎng xí.
《易》曰:丽泽,兑,君子以朋友讲习。
yòu yuē: zé zhōng yǒu léi, suí, jūn zǐ yǐ xiāng huì rù yàn xī.
又曰:泽中有雷,随,君子以乡晦入宴息。
yòu yuē: shàng tiān xià zé, lǚ, jūn zǐ yǐ biàn shàng xià, dìng mín zhì.
又曰:上天下泽,履,君子以辨上下,定民志。
yòu yuē: zé shàng yǒu dì, lín, jūn zǐ yǐ jiào sī wú qióng, róng bǎo mín wú jiāng.
又曰:泽上有地,临,君子以教思无穷,容保民无疆。
yòu yuē: shān shàng yǒu zé, xián, jūn zǐ yǐ xū shòu rén.
又曰:山上有泽,咸,君子以虚受人。
yòu yuē: shàng huǒ xià zé, kuí, jūn zǐ yǐ tóng ér yì.
又曰:上火下泽,睽,君子以同而异。
yòu yuē: zé shàng yǒu léi, guī mèi, jūn zǐ yǐ yǒng zhōng zhī bì.
又曰:泽上有雷,归妹,君子以永终知敝。
yòu yuē: shān xià yǒu zé, sǔn, jūn zǐ yǐ chéng fèn zhì yù.
又曰:山下有泽,损,君子以惩忿窒欲。
yòu yuē: zé shàng yú dì, cuì, jūn zǐ yǐ chú róng qì, jiè bù yú.
又曰:泽上于地,萃,君子以除戎器,戒不虞。
yòu yuē: zé shàng yǒu shuǐ, jié, jūn zǐ yǐ zhì shù dù, yì dé xíng.
又曰:泽上有水,节,君子以制数度,议德行。
yòu yuē: zé zhōng yǒu huǒ, gé, jūn zǐ yǐ zhì lì míng shí.
又曰:泽中有火,革,君子以治历明时。
yòu yuē: zé shàng yǒu fēng, zhōng fú, jūn zǐ yǐ yì yù huǎn sǐ.
又曰:泽上有风,中孚,君子以议狱缓死。
yòu yuē: zé miè mù, dà guò, jūn zǐ yǐ dú lì bù jù, dùn shì wú mèn.
又曰:泽灭木,大过,君子以独立不惧,遁世无闷。
yòu yuē: zé wú shuǐ, kùn, jūn zǐ yǐ zhì mìng suì zhì.
又曰:泽无水,困,君子以致命遂志。
yòu yuē: xiàng yuē: zé shàng yú tiān, guài, jūn zǐ yǐ shī lù jí xià, jū dé zé jì.
又曰:象曰:泽上于天,夬,君子以施禄及下,居德则忌。
hé tú yuē yuē: dà jī chū léi zé, huá xū lǚ zhī shēng fú xī. léi zé, zé yě.
《河图曰》曰:大迹出雷泽,华胥履之生伏牺。(雷泽,泽也。)
shū yuē: léi xià jì zé, wáng yōng jǔ huì tóng. kǒng ān guó zhù yuē: léi xià, zé míng.
《书》曰:雷夏既泽,〈王雝〉沮会同。(孔安国注曰:雷夏,泽名。)
shū dà chuán yuē: shùn yú yú léi zé. zhèng xuán zhù yuē: léi zé, jīn shǔ jì yīn.
《书大传》曰:舜渔于雷泽。(郑玄注曰:雷泽,今属济阴。)
shī yuē: bǐ zé zhī bēi, yǒu pú yǔ hé.
《诗》曰:彼泽之陂,有蒲与荷。
zhōu lǐ yuē: chuān zé, qí dòng wù yí lín wù, qí zhí wù yí gāo wù, qí mín hēi ér jīn.
《周礼》曰:川泽,其动物宜鳞物,其植物宜膏物,其民黑而津。
yòu yuē: zé yú, zhǎng guó zé zhī zhèng lìng, wèi zhī lì jìn, shǐ qí dì zhī rén shǒu qí cái wù, yǐ shí rù yú wáng fǔ, bān qí yú yú wàn mín.
又曰:泽虞,掌国泽之政令,为之厉禁,使其地之人守其财物,以时入于王府,颁其馀于万民。
lǐ yuē: tǎ jì yú, rán hòu yú rén rù zé liáng.
《礼》曰:獭祭鱼,然后虞人入泽梁。
lǐ jī mìng zhēng yuē: wáng zhě, dé lǐ zhī zhì zhě, zé gǔ yǒu zhū niǎo bái yù, chì shé chì lóng chū yān.
《礼稽命征》曰:王者,德礼之制者,泽谷有朱鸟白玉,赤蛇赤龙出焉。
chuán yuē: xuān shí wǔ nián, jìn hóu jiù sòng. bó zōng yuē:" bù kě. gǔ rén yǒu yán, yuē suī biān zhī zhǎng, bù jí mǎ fù. tiān fāng shòu chǔ, wèi kě yǔ zhēng, suī jìn zhī qiáng, néng wéi tiān hū? yàn yuē gāo xià zài xīn, dù shí zhì zhì. chuān zé nà wū, shòu wū zhuó yě. shān sǒu cáng jí. jūn qí dài zhī."
《传》曰:宣十五年,晋侯救宋。伯宗曰:"不可。古人有言,曰虽鞭之长,不及马腹。天方授楚,未可与争,虽晋之强,能违天乎?谚曰高下在心,(度时制置。)川泽纳污,(受污浊也。)山薮藏疾。……君其待之。"
yòu yuē: wèi hóu chū bēn qí, sūn shì zhuī zhī, bài gōng tú yú kē zé. jì běi dōng ē xiàn xī nán yǒu dà zé shì yě.
又曰:卫侯出奔齐,孙氏追之,败公徒于柯泽。(济北东阿县西南有大泽是也。)
yòu yuē: shū xiàng mǔ yuē:" shēn shān dà zé, shí shēng lóng shé."
又曰:叔向母曰:"深山大泽,实生龙蛇。"
guǎng yǎ yuē: fāng zé, jì dì yě.
《广雅》曰:方泽,祭地也。
tài gōng jīn kuì yuē: xià jié zhī shí, yǒu qín shān zhī shuǐ, jié cháng yǐ shí yuè fā mín záo shān chuān líng, tōng yú hé. mín jiàn yuē:" mèng dōng záo shān chuān líng, shì xiè tiān qì, fā dì cáng, tiān zǐ shī zǐ dào, hòu bì yǒu bài." jié shā zhī. qī nián, líng shān yī dàn bēng wèi dà zé.
《太公金匮》曰:夏桀之时,有芩山之水,桀常以十月发民凿山穿陵,通於河。民谏曰:"孟冬凿山穿陵,是泄天气,发地藏,天子失子道,后必有败。"桀杀之。期年,苓山一旦崩为大泽。
zhàn guó cè yuē: chún yú kūn yī rì jiàn qī rén yú qí xuān wáng. wáng yuē:" qiān lǐ ér yī shì, shì bǐ jiān ér lì, bǎi shì ér yī shèng, ruò suí zhǒng ér zhì." chún yú kūn yuē:" jīn qiú jié gěng yú jǔ zé, zé lěi shì bù dé yī yǐ." jié gěng, shān zhōng zhī cǎo.
《战国策》曰:淳于髡一日见七人於齐宣王。王曰:"千里而一士,是比肩而立,百世而一圣,若随踵而至。"淳于髡曰:"今求桔梗於沮泽,则累世不得一矣。"(桔梗,山中之草。)
shǐ jì yuē: chén yú yǔ zhāng ěr xiāng shī, yú jiě yìn shòu fù ěr, wáng rù zé zhōng bǔ yú.
《史记》曰:陈馀与张耳相失,余解印绶付耳,亡入泽中捕鱼。
yòu yuē: fēng shàn shū yún: shàng jiāo yōng, tōng huí zhōng dào, chūn zhì míng zé.
又曰:《封禅书》云:上郊雍,通回中道,春至鸣泽。
hàn shū yuē: gāo zǔ yǐ tíng cháng sòng tú lí shān, tú dào wáng, dào fēng xī zé zhōng tíng yǐn, yè jiē jiě zòng, yuē:" gōng děng jiē qù, wú yì cóng cǐ shì yǐ."
《汉书》曰:高祖以亭长送徒骊山,徒道亡,到丰西泽中停饮,夜皆解纵,曰:"公等皆去,吾亦从此逝矣。"
yòu yuē: qín shǐ huáng dì cháng yuē, dōng nán yǒu tiān zǐ qì. yú shì, dōng yóu yǐ yàn dāng zhī. gāo zǔ jí zì yí wáng nì, yǐn yán shí zhī jiān, lǚ hòu yú rén jù qiú, cháng dé zhī, gāo zǔ guài ér wèn zhī, lǚ hòu yuē:" jì suǒ jū, shàng cháng yǒu yún qì, gù cóng wǎng, cháng dé jì." gāo zǔ xīn xǐ, pèi zhōng zǐ dì huò wén zhī, duō yù fù zhě.
又曰:秦始皇帝常曰,东南有天子气。於是,东游以厌当之。高祖即自疑亡匿,隐岩石之间,吕后与人俱求,常得之,高祖怪而问之,吕后曰:"季所居,上常有云气,故从往,常得季。"高祖心喜,沛中子弟或闻之,多欲附者。
xī yù chuán yuē: kāng jū guó xī běi èr qiān lǐ yǒu yǎn cài guó, kòng xián shí wàn, lín dà zé ér jū.
《西域传》曰:康居国西北二千里有奄蔡国,控弦十万,临大泽而居。
yòu yuē: hé yǒu liǎng yuán, hé dōng zhù yán zé, yī míng chāng pú hǎi, qù yù mén guān sān bǎi lǐ, guǎng lún sì bǎi lǐ, shuǐ dōng xià bù jiǎn, jiē yǐ wéi qián xíng dì xià.
又曰:河有两源,合东注盐泽,一名昌蒲海,去玉门关三百里,广轮四百里,水冬夏不减,皆以为潜行地下。
xù hàn shū yuē: wú yòu cháng mù shǐ yú cháng yuán zé zhōng.
《续汉书》曰:吴祐尝牧豕於长垣泽中。
jìn zhōng xīng shū yuē: liú láo zhī zhì wǔ qiáo zé zhōng bài jī, bīng shì dài jìn, láo zhī mǎ chāo wǔ zhàng jiàn dé miǎn.
《晋中兴书》曰:刘牢之至五桥泽中败绩,兵士殆尽,牢之马超五丈涧得免。
jìn shū yuē: táo kǎn shǎo shí, yú yú léi zé, cháng wǎng dé yī zhī suō, yǐ guà yú bì, yǒu qǐng léi yǔ zhì, suì wèi lóng ér qù.
《晋书》曰:陶侃少时,渔於雷泽,尝网得一织梭,以挂于壁,有顷雷雨至,遂为龙而去。
mù tiān zǐ chuán yuē: tiān zǐ běi zhēng, shě yú zhū zé.
《穆天子传》曰:天子北征,舍于珠泽。
shān hǎi jīng yuē: jì zé. hòu jì shén suǒ píng, yīn yǐ wéi míng yě.
《山海经》曰:稷泽。(后稷神所凭,因以为名也。)
dì wáng shì jì yuē: què shān zhī dì, yī xī wèi dà zé, ér shēn jiǔ chǐ.
《帝王世纪》曰:雀山之地,一夕为大泽,而深九尺。
dài yán zhī xī zhēng jì yuē: jù zé, lǔ zhī xī jiè, kǒng zǐ huò lín chù.
戴延之《西征记》曰:巨泽,鲁之西界,孔子获麟处。
guǎn zǐ yuē: běi zé shāo huǒ zhào tái xià. guǎn zǐ yuē:" wàn shèng zhī guó, bù kě wú xīn ér chuī. jīn běi zé shāo, nóng fū dé mài qí xīn ráo, yī shù shí bèi."
《管子》曰:北泽烧火照台下。管子曰:"万乘之国,不可无薪而炊。今北泽烧,农夫得卖其薪荛,一束十倍。"
yòu yuē: hé zé shù bǎi suì shuǐ bù jué zhě, shēng qìng jì, qí zhuàng ruò rén, zhǎng sì cùn, huáng yī huáng guān, dài huáng gài, chéng shuǐ niǎo, hǎo jí chí, yǐ qí míng hū zhī, kě shǐ qiān lǐ wài, yī rì fǎn bào, cǐ hé zé zhī jīng yě.
又曰:涸泽数百岁水不绝者,生庆忌,其状若人,长四寸,黄衣黄冠,戴黄盖,乘水鸟,好疾驰,以其名呼之,可使千里外,一日反报,此涸泽之精也。
wén zǐ yuē: gāo mò gāo yú tiān, xià mò xià yú zé, tiān gāo zé xià, shèng rén fǎ zhī.
《文子》曰:高莫高於天,下莫下於泽,天高泽下,圣人法之。
hán fēi zǐ yuē: lǔ rén shāo jī zé. tiān běi fēng, huǒ nán yǐ, kǒng shāo guó. āi gōng jù, zì jiāng zhòng qū jiù zhī.
《韩非子》曰:鲁人烧积泽。天北风,火南倚,恐烧国。哀公惧,自将众趋救之。
xīn xù yuē: jìn gōng zhú shòu yú dàng, rù dà zé, mí bù zhī suǒ chū, wèn yú zhě, sòng chū zé, yīn yǐ jiàn zhī. gōng lìng jì qí míng, yú zhě yuē:" gōng jí fǎn guó, chén yì fǎn yú suǒ."
《新序》曰:晋公逐兽于砀,入大泽,迷不知所出,问渔者,送出泽,因以谏之。公令记其名,渔者曰:"公亟反国,臣亦反渔所。"
yòu yuē: chǔ wēi wáng wèn yú sòng yù yuē:" xiān shēng qí yǒu yí xíng yě, hé shì mín zhòng shù bù yù zhī shén?" sòng yù duì yuē:" jīng yú cháo fā kūn lún zhī xū, mù sù yú mèng zhū, fū chǐ zé zhī ní, qǐ néng yǔ zhī liàng jiāng hǎi zhī dà zāi? shì sú zhī mín, yòu ān zhī chén zhī suǒ wéi zāi?
又曰:楚威王问於宋玉曰:"先生其有遗行也,何士民众庶不誉之甚?"宋玉对曰:"鲸鱼朝发昆仑之墟,暮宿於孟诸,夫尺泽之鲵,岂能与之量江海之大哉?世俗之民,又安知臣之所为哉?
fēng sú tōng yuē: shuǐ cǎo jiāo yuē zé, yán rùn wàn wù yǐ fù mín yòng.
《风俗通》曰:水草交曰泽,言润万物以阜民用。
shuǐ jīng zhù yuē: lù wēn shū, jù lù xiàn zhī dōng lǐ rén, lǐ jiān mén shǐ wēn shū mù yáng zé zhōng, qǔ pú yè yòng xiě shū, jí cǐ zé yě.
《水经注》曰:路温舒,钜鹿县之东里人,里监门使温舒牧羊泽中,取蒲叶用写书,即此泽也。
yòu yuē: ào zé, hé shuǐ zhī suǒ qián yě, qí yuán hún hún pào pào zhě yě. dōng qù yù mén yáng guān yī qiān sān bǎi lǐ, guǎng lún sì bǎi lǐ. qí shuǐ chéng tíng, dōng xià bù jiǎn. qí zhōng huí tuān léi lún zhuàn, wèi yǐn lún zhī mài, dāng qí huán liú zhī shàng, fēi qín fèn hé yú xiāo zhōng zhě, wú bù zhuì yú yuān bō. jí hé shuǐ zhī suǒ qián, ér chū yú jī shí yě.
又曰:坳泽,河水之所潜也,其源浑浑泡泡者也。东去玉门阳关一千三百里,广轮四百里。其水澄停,冬夏不减。其中洄湍雷轮转,为隐沦之脉,当其圜流之上,飞禽奋翮于霄中者,无不坠於渊波。即河水之所潜,而出於积石也。
yòu yuē: xú zhōu fēng xī zé, jí gāo zǔ zhǎn bái shé zhī suǒ.
又曰:徐州丰西泽,即高祖斩白蛇之所。
yòu yuē: zhōng mù xiàn pǔ tián zé, běi yǔ yáng wǔ fēn, shuǐ zé duō má huáng cǎo, gù shù zhēng jì yuē:" jiàn xiàn jìng biàn dǔ sī huì, sī huì qióng, zé zhī yú jiè." jīn suī bù néng rán, liàng yì fēi miù. shī suǒ wèi" dōng yǒu fǔ cǎo" yě. huáng wǔ zǐ yuē:" zhèng zhī yǒu yuán pǔ, yóu qín zhī yǒu jù yòu." zé zài zhōng mù xiàn, xī xiàn cháng chéng, dōng jí guān dù, běi pèi qú shuǐ, dōng xī sì shí xǔ lǐ, nán běi èr shí xǔ lǐ, zhōng yǒu shā gāng, shàng xià èr shí sì pǔ, jīn liú jìng tōng, yuān tán xiāng jiē, gè yǒu míng yān. yǒu dà zhǎn xiǎo zhǎn, yǒu dà huī xiǎo huī yì lǔ liàn qiū dà bái yáng xiǎo bái yáng sàn xià yú zhōng yáng juàn dà gǔ xiǎo gǔ lóng zé mì luó dà āi xiǎo āi dà zhǎng xiǎo zhǎng dà suō xiǎo suō bó qiū dà gài niú yǎn děng pǔ, shuǐ shèng zé běi zhù, qú yì zé nán bō. gù zhú shū jì nián yún: liáng huì chéng wáng shí wǔ nián, rù hé shuǐ yú fǔ tián. yòu wèi dà gōu ér yǐn fǔ shuǐ zhě yě.
又曰:中牟县圃田泽,北与阳武分,水泽多麻黄草,故《述征记》曰:"践县境便睹斯卉,斯卉穷,则知逾界。"今虽不能然,谅亦非谬。《诗》所谓"东有甫草"也。皇武子曰:"郑之有原圃,犹秦之有具囿。"泽在中牟县,西限长城,东极官渡,北佩渠水,东西四十许里,南北二十许里,中有沙冈,上下二十四浦,津流迳通,渊潭相接,各有名焉。有大斩、小斩,有大灰、小灰、义鲁、练秋、大白杨、小白杨、散吓、禺中、羊圈、大鹄、小鹄、龙泽、蜜罗、大哀、小哀、大长、小长、大缩、小缩、伯丘、大盖、牛眼等浦,水盛则北注,渠溢则南播。故《竹书纪年》云:梁惠成王十五年,入河水于甫田。又为大沟而引甫水者也。
tú jīng yuē: jìn yǒu dà lù, lǚ shì chūn qiū yún: jìn zhī dà lù, yóu zhào zhī jù lù yě. àn suí tú jīng yún: dà lù dà lù dà hé, jí yī zé ér yì míng yě. hàn shū yún: lù wēn shū qǔ pú yú cǐ yě. zé yì shàng shū yún:" nà yú dà lù", shì cǐ yě.
《图经》曰:晋有大陆,《吕氏春秋》云:晋之大陆,犹赵之钜鹿也。按《隋图经》云:大陆、大鹿、大河,即一泽而异名也。《汉书》云:路温舒取蒲于此也。泽亦《尚书》云:"纳於大麓",是此也。
hé nán tú jīng yuē: guǎng chéng zé, zài liáng xiàn xī sì shí lǐ.
《河南图经》曰:广成泽,在梁县西四十里。
hòu hàn shū yún: ān dì yǒng chū yuán nián, yǐ guǎng chéng yóu liè dì jiǎ yǔ pín rén, yú shí mǎ róng zuò guǎng chéng sòng yún:" dà hàn zhī chū jī yě, kuí jué líng yòu, yíng yú nán jiāo, yòu luán sān tú, zuǒ zhěn sōng yuè, miàn jù héng yīn, jī bèi wáng wū, jìn yǐ bō zhà, yǎn yǐ róng luò, jīn shān shí lín, yīn qǐ hū zhōng, shén quán cè chū, dān shuǐ huáng chí, guài shí fú qìng, kūn hū qí bēi." shì cǐ zé yě. suí dà yè zhōng, zhì mǎ mù yān. yì míng guǎng bēi, qí guàn gài zhī lì, zhì jīn bǎi xìng lài zhī.
《后汉书》云:安帝永初元年,以广成游猎地假与贫人,于时马融作《广成颂》云:"大汉之初基也,揆厥灵囿,营于南郊,右曫三途,左枕嵩岳,面据衡阴,箕背王屋,浸以波溠,演以荣洛,金山石林,殷起乎中,神泉侧出,丹水湟池,怪石浮磬,焜乎其陂。"是此泽也。隋大业中,置马牧焉。亦名广陂,其灌溉之利,至今百姓赖之。
yú dì zhì yuē: zǐ zé zài wáng chéng xī běi sān shí lǐ, yǔ jīn gǔ xiāng jìn. yòu jùn guó zhì yún:" zé jí jīn gǔ yě, yǒu jīn shuǐ chū yān, gù wèi zhī jīn gǔ, jìn shí jì lún bié shù zài yān.
《舆地志》曰:梓泽在王城西北三十里,与金谷相近。又《郡国志》云:"泽即金谷也,有金水出焉,故谓之金谷,晋石季伦别墅在焉。
bēi
○陂
shuō wén yuē: bēi, chí yě.
《说文》曰:陂,池也。
shū yuē: jiǔ chuān dí yuán, jiǔ zé jì bēi. bēi, zé yě.
《书》曰:九川涤源,九泽既陂。(陂,泽也。)
shī yuē: bǐ zé zhī bēi, yǒu pú yǔ hé.
《诗》曰:彼泽之陂,有蒲与荷。
shǐ jì yuē: gāo zǔ mǔ yún liú ǎo, cháng xī dà zé zhī bēi, mèng yǔ shén yù, shí léi diàn huì míng, jiàn jiāo lóng yú qí shàng, sì ér yǒu shēn, suì chǎn gāo zǔ.
《史记》曰:高祖母云刘媪,尝息大泽之陂,梦与神遇,时雷电晦冥,见蛟龙於其上,巳而有娠,遂产高祖。
yòu yuē: níng chéng dǐ zuì dé tuō, nǎi zhà chí chuán chū guān guī jiā, chēng yuē:" shì bù zhì èr qiān dàn, jiǎ bù zhì qiān wàn, ān kě bǐ rén hū?" nǎi shì dài, mǎi bēi tián qiān yú qǐng, jiǎ pín mín, yì shù qiān jiā yān.
又曰:宁成抵罪得脱,乃诈驰传出关归家,称曰:"仕不至二千石,贾不至千万,安可比人乎?"乃贳贷,买陂田千馀顷,假贫民,役数千家焉。
hàn shū yuē: rǔ nán jiù yǒu hóng xì dà bēi, jùn yǐ wéi ráo, chéng dì shí, guān dōng shù shuǐ, bēi yì wéi hài. dí fāng jìn wèi zhēng xiāng, yǐ wéi jué qù bēi shuǐ, qí dì féi měi, shěng dī fáng zhī fèi, suì zòu bà zhī. jí dí shì bài hòu, xiāng lǐ guī è yú fāng jìn, yán fāng jìn qǐng bēi xià liáng tián bù dé ér zòu bà bēi. gù yě wáng yún: wáng mǎng shí cháng kǔ hàn, yīn zhuī yuàn fāng jìn, tóng yáo yún:" huài bēi shuí? dí zi wēi. fàn wǒ dòu, shí měi yù. kuí fǎn hū fù, bēi dāng fù. shuí yán zhě? liǎng huáng gǔ." jiàn wǔ zhōng, tài shǒu dèng chén shǐ xǔ yáng diǎn fù hóng qiè, yǐ yáng wèi dōu shuǐ yuàn. yáng yuē:" xī chéng dì mèng shàng tiān, tiān dì nù yuē: hé gù huài wǒ zhuó lóng chí." yú shì, nǎi yīn gāo xià xíng shèng, qǐ táng sì bǎi yú lǐ, shù nián nǎi lì.
《汉书》曰:汝南旧有鸿隙大陂,郡以为饶,成帝时,关东数水,陂溢为害。翟方进为烝相,以为决去陂水,其地肥美,省堤防之费,遂奏罢之。及翟氏败后,乡里归恶於方进,言方进请陂下良田不得而奏罢陂。顾野王云:王莽时尝苦旱,因追怨方进,童谣云:"坏陂谁?翟子威。饭我豆,食美芋。魁反乎覆,陂当复。谁言者?两黄鹄。"建武中,太守邓晨使许阳典复鸿郄,以阳为都水掾。阳曰:"昔成帝梦上天,天帝怒曰:何故坏我濯龙池。"於是,乃因高下形胜,起塘四百馀里,数年乃立。
xù hàn shū yuē: guō lín zōng jiāo rǔ nán huáng shū dù, xiān guò yuán fèng gāo, bù sù ér qù, xìn cóng huáng xiàn, lèi rì fāng hái. tài yuē:" shū dù zhī liàng, wāng wāng ruò wàn qǐng zhī bēi, chéng zhī bù qīng, rǎo zhī bù zhuó, bù kě liàng yě."
《续汉书》曰:郭林宗交汝南黄叔度,先过袁奉高,不宿而去,信从黄宪,累日方还。泰曰:"叔度之量,汪汪若万顷之陂,澄之不清,扰之不浊,不可量也。"
xiè chéng hòu hàn shū yuē: rǔ nán xǔ yáng, xiǎo yǐ shù chéng dì mài, tài shǒu dèng chén shǔ wèi píng shuǐ yuàn, shǐ zhì hóng qiè bēi, bēi chéng, rén zèn yáng yán qǔ qián, chén xì yáng yú yù, hù zì kāi, xiè zì jiě, chén shì zhī chū, shí rì mù, bēi shàng yǒu huǒ guāng yǐn qián, qīng dé zhī gǎn yě.
谢承《后汉书》曰:汝南许阳,晓以术承地脉,太守邓晨署为平水掾,使治鸿郄陂,陂成,人谮阳言取钱,晨系阳於狱,户自开,械自解,晨释之出,时日暮,陂上有火光引前,清德之感也。
wèi lüè yuē: míng dì chū cì mó bēi, yǒu lóng jiàn yú jǐng zhōng, dì chū guān lóng, yīn gǎi mó bēi wèi lóng bēi.
《魏略》曰:明帝出次摩陂,有龙见於井中,帝出观龙,因改摩陂为龙陂。
yì yuàn yuē: dōng xiāng tài hú, wú gēng shēn suì yú cǐ yǒu yī jūn shì wǔ bǎi rén, jiāng pò yàn qǔ yú, xiān yǐ jiǔ ròu qí shén, yuē lìng shuǐ hé. yè mèng rén yún, táng shuǐ sù jié, ruò jiàn jù lín, shèn wù shā yě yòu yǒu tóng fǔ, bìng bù kě fā. míng wǎng jué shuǐ, xī rán ér jǐn, dé bái yú, xíng zhuàng fēi cháng, xiǎo rén tān lì, pōu ér zhì zhī, jiàn zuó suǒ jì yú shí chōng yì cháng nèi. xū yú fù dé fǔ, yòu qǔ fā, shuǐ biàn bào chū, wǔ bǎi rén yī shí méi nì. wéi dū jiān dé cún, jù shuō shì zhuàng, yú jīn yóu míng cǐ hú wèi wǔ bǎi bēi.
《异苑》曰:东乡太湖,吴庚申岁於此有一军士五百人,将破堰取鱼,先以酒肉祈神,约令水涸。夜梦人云,塘水速竭,若见巨鳞,慎勿杀也;又有铜釜,并不可发。明往决水,翕然而尽,得白鱼,形状非常,小人贪利,剖而治之,见昨所祭馀食充溢肠内。须臾复得釜,又取发,水便暴出,五百人一时没溺。惟督监得存,具说事状,于今犹名此湖为五百陂。
rǔ nán xiān xián chuán yuē: zhèng jìng qù lì, yǐn jū yú yǐ bēi zhī yáng, yǐ yú diào zì yú, tán qín yǒng shī, cháng fāng zuò yú bēi cè, suí qǐ liǔ zhī yīn, pù máo mí wèi xí.
《汝南先贤传》曰:郑敬去吏,隐居于蚁陂之阳,以渔钓自娱,弹琴咏诗,常方坐於陂侧,随杞柳之荫,铺茅蘼为席。
huái nán zǐ yuē: pì ruò tóng bēi ér gài tián, qí shòu shuǐ jūn yě.
《淮南子》曰:譬若同陂而溉田,其受水均也。
sūn chuò zǐ yuē: hǎi rén yuē, héng hǎi yǒu yú, yī xī wàn qǐng zhī bēi.
《孙绰子》曰:海人曰,横海有鱼,一吸万顷之陂。
bào piáo zǐ yuē: gé xiān gōng měi jiǔ zuì, cháng rù jiā mén qián bēi shuǐ zhōng wò, jìng rì nǎi chū.
《抱朴子》曰:葛仙公每酒醉,常入家门前陂水中卧,竟日乃出。
fāng yú jì yuē: xīn cài xiàn gé bēi, fèi zhǎng fáng huà zhú zhī suǒ, hòu hàn yú cǐ lì gé bēi xiàn.
《方舆记》曰:新蔡县葛陂,费长房化竹之所,后汉於此立葛陂县。
hé nán tú jīng yuē: luò shuǐ, zì yuàn nèi shàng yáng gōng nán mí jìn dōng zhù, dāng yǔ wén kǎi bǎn zhù zhī shí, yīn zhù xié dī, jīn dōng běi liú. shuǐ héng zuò yàn jiǔ suǒ, xíng rú yǎn yuè, wèi zhī yuè bēi.
《河南图经》曰:洛水,自苑内上阳宫南弥浸东注,当宇文恺版筑之时,因筑斜堤,今东北流。水衡作堰九所,形如偃月,谓之月陂。
shòu chūn tú jīng yuē: què pí zài ān fēng xiàn. huái nán zǐ yuē:" chǔ xiāng zuò qī sī zhī bēi, guàn yú lóu zhī yě." yòu yú dì zhì cuī shí yuè lìng yún, sūn shū áo zuò qī sī bēi, jí cǐ shì yě. gù hàn wáng jǐng wèi lú jiāng tài shǒu, chóng xiū qǐ zhī, jìng nèi fēng gěi. yòu àn què pí shàng chéng pì shuǐ, nán zì huò shān xiàn běi jiè zōu yú shí rù, hào yuē háo shuǐ shì. běi liú zhù bēi zhōng, fán jīng bǎi lǐ, guàn sì wàn qǐng.
《寿春图经》曰:芍陂在安丰县。《淮南子》曰:"楚相作期思之陂,灌雩娄之野。"又《舆地志》、崔实《月令》云,孙叔敖作期思陂,即此是也。故汉王景为庐江太守,重修起之,境内丰给。又按芍陂上承渒水,南自霍山县北界驺虞石入,号曰濠水是。北流注陂中,凡经百里,灌四万顷。