nán zhào mán
○南诏蛮
táng shū yuē: nán zhào mán, běn wū mán zhī bié zhǒng yě, xìng méng shì. mán wèi wáng wèi zhào, zì yán āi láo zhī hòu, dài jū méng shě zhōu, wèi qú shuài, zài hàn yǒng chāng gù jùn dōng yáo zhōu zhī xī. qí xiān, qú shuài yǒu liù, zì hào liù zhào, bīng lì xiāng liè, gè yǒu jūn zhǎng, wú tǒng shuài. shǔ shí, wèi zhū gě liàng suǒ zhēng, jiē chén fú zhī.
《唐书》曰:南诏蛮,本乌蛮之别种也,姓蒙氏。蛮谓王为诏,自言哀牢之后,代居蒙舍州,为渠帅,在汉永昌故郡东姚州之西。其先,渠帅有六,自号六诏,兵力相埒,各有君长,无统帅。蜀时,为诸葛亮所征,皆臣服之。
yòu yuē: nán zhào mán, guó chū shí, yǒu méng shě lóng shēng jiā dú, jiā dú shēng xì nú luó, gāo zōng shí lái zhāo. xì nú luó shēng luó shèng, wǔ hòu shí lái zhāo. qí qī fāng shēn luó shèng, cì yáo zhōu, wén qī shēng zǐ, yuē:" wú qiě yǒu zi, sǐ yú táng dì zú yǐ!" zi míng shèng luó pí. luó shèng zhì jīng shī, cì jǐn páo jīn dài hái guó. kāi yuán chū, luó shèng sǐ, zi shèng luó pí lì. shèng luó pí sǐ, zi pí luó gé lì.
又曰:南诏蛮,国初时,有蒙舍龙生迦独,迦独生细奴逻,高宗时来朝。细奴逻生逻盛,武后时来朝。其妻方娠逻盛,次姚州,闻妻生子,曰:"吾且有子,死於唐地足矣!"子名盛逻皮。逻盛至京师,赐锦袍金带还国。开元初,逻盛死,子盛逻皮立。盛逻皮死,子皮逻閤立。
yòu yuē: nán zhào mán, pí luó gé sì lì. èr shí liù nián, zhào shòu tè jìn fēng yuè guó gōng, cì míng yuē guī yì. qí hòu pò ěr ā mán, ěr, yīn ér zhì qiè. yǐ gōng cè shòu yún nán wáng. guī yì jiàn qiáng shèng, yú wǔ zhào jìn ruò. xiān shì, jiàn nán jié dù wáng yù shòu guī yì lù, zòu liù zhào hé wéi yī zhào. guī yì jì bìng wǔ zhào, fú qún mán, pò tǔ bō zhī zhòng, bīng rì yǐ jiāo dà, suì xǐ jū dà hé chéng. tiān bǎo sì zài, guī yì qiǎn sūn fèng jiā yì lái zhāo, shòu hóng lú qīng, guī guó, ēn cì shén hòu.
又曰:南诏蛮,皮逻閤嗣立。二十六年,诏授特进封越国公,赐名曰归义。其后破洱阿蛮,(洱,音而志切。)以功策授云南王。归义渐强盛,馀五诏浸弱。先是,剑南节度王昱受归义赂,奏六诏合为一诏。归义既并五诏,服群蛮,破吐蕃之众,兵日以骄大,遂徙居大和城。天宝四载,归义遣孙凤迦异来朝,授鸿胪卿,归国,恩赐甚厚。
yòu yuē: gé luó fèng xí fēng wáng, wú hé, xiān yú zhòng tōng wèi jiàn nán jié dù shǐ, zhāng qián tuó wèi yún nán tài shǒu. zhòng tōng biǎn jí guǎ móu, qián tuó jiǎo zhà, yù xià bù yǐ lǐ. jiù shì: nán zhào cháng yǔ qí qī zǐ yè jiàn dū du qián tuó, jiē sī zhī, yòu yǒu suǒ zhēng qiú, gé luó fèng duō bù yīng. qián tuó qiǎn rén mà rǔ zhī, réng mì zòu qí zuì è, gé luó fèng fèn yuàn, yīn fā bīng fǎn, wéi qián tuó, shā zhī. hòu qiǎn shǐ xiè zuì, réng yǔ yún nán lù shì cān jūn jiāng rú zhī jù lái, qǐng hái qí suǒ lǔ lüě, qiě yán tǔ bō dà bīng yā jìng, ruò bù xǔ, dāng guī mìng tǔ bō, yún nán zhī dì fēi táng yǒu yě. zhòng tōng bù xǔ, yīn qí shǐ jìn jūn, bī dà hé chéng, wèi nán zhào suǒ bài. zì shì gé luó fèng běi chén tǔ bō.
又曰:閤罗凤袭封王,无何,鲜于仲通为剑南节度使,张虔陀为云南太守。仲通褊急寡谋,虔陀矫诈,遇下不以礼。旧事:南诏尝与其妻子谒见都督虔陀,皆私之,又有所徵求,閤罗凤多不应。虔陁遣人骂辱之,仍密奏其罪恶,閤罗凤忿怨,因发兵反,围虔陁,杀之。后遣使谢罪,仍与云南录事参军姜如芝俱来,请还其所虏掠,且言吐蕃大兵压境,若不许,当归命吐蕃,云南之地非唐有也。仲通不许,因其使进军,逼大和城,为南诏所败。自是閤罗凤北臣吐蕃。
yòu yuē: gé luó fèng sǐ, qí sūn yì móu xún wèi wáng. móu xún pō zhī shū, yǒu cái zhì, shàn fǔ qí zhòng. tǔ bō yì fù nán mán chóng shù, yòu duó zhū mán xiǎn dì chéng, lì chéng bǎo, suì zhēng bīng, yǐ zhù zhèn fáng, móu xún yì yàn kǔ zhī. yǒu zhèng huí zhě, běn xiàng zhōu rén, tiān bǎo zhōng shòu guī zhōu xī lú xiàn lìng. guī zhōu xiàn, wèi suǒ lǔ. gé luó fèng yǐ huí yǒu rú xué, gēng míng yuē mán lì, shén ài zhòng zhī, mìng jiào fèng jiā yì. jí yì móu xún lì, yǐ huí wèi qīng píng guān, shì jiē zī zhī. huí cháng yán yú móu xún yuē:" zì xī nán zhào cháng kuǎn fù zhōng guó, zhōng guó shàng lǐ yì, yǐ huì yǎng wèi wù, wú suǒ qiú qǔ. jīn qì fān guī táng, wú yuǎn shù zhī láo, lì mò dà yān." móu xún shàn qí yán, móu nèi fù zhě shí yú nián yǐ. huì jiàn nán xī chuān jié dù shǐ wéi gāo zhāo fǔ zhū mán, jū wū xīng lǔ wàng děng guī huà, wén móu xún zhī yì, yīn zhū mán yù shū yú móu xún, qiě zhāo huái zhī. móu xún nǎi zhǎn tǔ bō shǐ, qù qí suǒ lì dì hào, yǐ guī wǒ, réng qǐng fù nán zhào jiù míng. chū, tǔ bō yīn zhēng běi tíng, yǔ huí hú dà zhàn, sǐ shāng pō zhòng, nǎi zhēng bīng yú móu xún, xū wàn rén. móu xún yù yīn yǐ xí zhī, nǎi shì guǎ ruò, wèi tǔ bō yuē:" mán jūn sù shǎo, jǐn kě fā sān qiān rén." tǔ bō shǎo zhī qǐng yì zhì wǔ qiān, nǎi xǔ. móu xún jù qiǎn bīng wǔ qiān rén shù tǔ bō, nǎi jiāng shù wàn zhǒng qí hòu, zhòu yè jiān xíng, chéng qí wú bèi, dà pò tǔ bō yú shén chuān tiě qiáo. qiǎn shǐ gào jié, dì nǎi mìng jiān yù shǐ zhōng chéng yuán zī chí jié cè nán zhào wáng, réng cì jīn yìn, yuē:" zhēn yuán cè nán zhào yìn".
又曰:閤罗凤死,其孙异牟寻为王。牟寻颇知书,有才智,善抚其众。吐蕃役赋南蛮重数,又夺诸蛮险地城,立城堡,岁征兵,以助镇防,牟寻益厌苦之。有郑回者,本相州人,天宝中授巂州西泸县令。巂州陷,为所虏。閤罗凤以回有儒学,更名曰蛮利,甚爱重之,命教凤迦异。及异牟寻立,以回为清平官,事皆咨之。回尝言於牟寻曰:"自昔南诏尝款附中国,中国尚礼义,以惠养为务,无所求取。今弃蕃归唐,无远戍之劳,利莫大焉。"牟寻善其言,谋内附者十馀年矣。会剑南西川节度使韦皋招抚诸蛮,苴乌、星虏望等归化,闻牟寻之意,因诸蛮寓书於牟寻,且招怀之。牟寻乃斩吐蕃使,去其所立帝号,以归我,仍请复南诏旧名。初,吐蕃因争北庭,与回鹘大战,死伤颇众,乃征兵於牟寻,须万人。牟寻欲因以袭之,乃示寡弱,谓吐蕃曰:"蛮军素少,仅可发三千人。"吐蕃少之请益至五千,乃许。牟寻遽遣兵五千人戍吐蕃,乃将数万踵其后,昼夜兼行,乘其无备,大破吐蕃於神川铁桥。遣使告捷,帝乃命兼御史中丞袁滋持节册南诏王,仍赐金印,曰:"贞元册南诏印"。
yòu yuē: zhēn yuán shí nián, nán zhào wáng qiǎn shǐ méng còu luó dòng lái xiàn duó shuò làng rén jiàn.
又曰:贞元十年,南诏王遣使蒙凑罗栋来献铎槊、浪人剑。
biāo guó
○骠国
táng shū yuē: biāo guó zài yǒng chāng gù jùn nán èr qiān yú lǐ. qí guó jìng dōng lín zhēn là, xī jiē dōng tiān zhú, nán jǐn míng hǎi, běi tōng nán zhào xiē lè chéng jiè, dōng běi jù yáng jū miē chéng liù qiān bā bǎi lǐ. wǎng lái tōng pìn jiā luó pó tí děng èr shí guó, yì shǔ zhě dào lín wáng děng jiǔ chéng, shí jìng tǔ zhě luó jūn qián děng èr bǎi jiǔ shí bā bù luò. qí wáng xìng kùn méi zhǎng, míng mó luó rě. qí guó xiāng míng mó hē sī nà. qí wáng jìn shì zé yú yǐ jīn shéng chuáng, yuǎn shì zé chéng xiàng. pín fēi shén zhòng, cháng shù bǎi rén. qí luó chéng gòu yǐ zhuān zhòu, zhōu yī bǎi liù shí lǐ, háo àn yì gòu zhuān. xiāng chuán běn shì shè lì fú chéng, chéng nèi yǒu jū rén shù wàn jiā, fó sì bǎi yú qū. qí táng yǔ jiē cuò yǐ jīn yín, tú yǐ dān cǎi, shī yǐ zǐ kuàng, fù yǐ jǐn jì. qí sú hǎo shēng è shā. qí tǔ yí shū sù dào liáng, wú má mài. qí lǐ wú xíng míng zhì gù zhī jù, fàn zuì zhě yǐ zhú wǔ shí běn cì zhī, fù fàn zhě tà qí bèi, shù zhǐ wǔ, jīng zhě zhǐ sān, shā rén zhě lù zhī. nán nǚ shí suì zé luò fà, zhǐ sì shě, yī sāng mén. zhì èr shí bù wù fó lǐ, nǎi fù fā wèi jū rén. qí yī fú xī yǐ bái dié wèi zhāo xiá, rào yāo ér yǐ, bù yī zēng bó, yún chū yú cán, wèi qí shāng shēng gù yě. jūn chén fù zǐ zhǎng yòu yǒu xù. huá yán wèi zhī biāo, zì wèi tū luó chéng, dū pó rén wèi zhī tú lǐ zhuō gǔ. wèi cháng tōng zhōng guó. zhēn yuán zhōng, qí wáng wén nán zhào yì móu xún guī fù, xīn mù zhī. bā nián, nǎi qiǎn qí dì xī lì yí yīn nán zhào chóng yì lái zhāo, yòu xiàn qí guó lè fán shí qū, yǔ yuè gōng sān shí wǔ rén jù. yuè qǔ jiē yǎn shì shì jīng lùn zhī cí yì. yǐ xī lì yí wèi shì dà pū qīng.
《唐书》曰:骠国在永昌故郡南二千馀里。其国境东邻真腊,西接东天竺,南尽溟海,北通南诏些乐城界,东北距阳苴咩城六千八百里。往来通聘迦罗婆提等二十国,役属者道林王等九城,食境土者罗君潜等二百九十八部落。其王姓困没长,名摩罗惹。其国相名摩诃思那。其王近适则舆以金绳床,远适则乘象。嫔妃甚众,常数百人。其罗城构以砖甃,周一百六十里,壕岸亦构砖。相传本是舍利佛城,城内有居人数万家,佛寺百馀区。其堂宇皆错以金银,涂以丹彩,施以紫纩,覆以锦罽。其俗好生恶杀。其土宜菽、粟、稻、梁,无麻、麦。其理无刑名桎梏之具,犯罪者以竹五十本朿之,复犯者挞其背,数止五,经者止三,杀人者戮之。男女十岁则落发,止寺舍,依桑门。至二十不悟佛理,乃复发为居人。其衣服悉以白氎为朝霞,绕腰而已,不衣缯帛,云出於蚕,为其伤生故也。君臣、父子、长幼有序。华言谓之骠,自谓突罗成,阇婆人谓之徒里拙古。未尝通中国。贞元中,其王闻南诏异牟寻归附,心慕之。八年,乃遣其弟悉利移因南诏重译来朝,又献其国乐凡十曲,与乐工三十五人俱。乐曲皆演释氏经论之词意。以悉利移为试大仆卿。
nán yí zhì yuē: biāo guó zài yǒng chāng nán qī shí wǔ rì chéng, gé luó fèng suǒ tōng yě. qí guó yòng yín qián. yǐ qīng zhuān wèi yuán chéng, zhōu xíng yī rì chéng. bǎi xìng jǐn zài chéng nèi, yǒu shí èr suǒ táng. dāng guó wáng suǒ jū, mén qián yǒu dà xiàng lù zuò, gāo bǎi yú chǐ, bái rú shuāng xuě. sú shàng lián chǐ, rén zhuàng hé shàn, shǎo yán, zhòng fó fǎ. chéng zhōng bìng wú zǎi shā, yòu duō tuī bù tiān wén. ruò yǒu sù sòng zhě, wáng jí lìng fén xiāng, xiàng dà xiàng sī wéi shì fēi, biàn gè yǐn tuì. huò yǒu zāi yì, wáng yì fén xiāng duì xiàng, huǐ guò zì zé. nán zǐ duō yī bái dié, fù rén dāng dǐng wèi gāo jì, yǐ jīn yín bèi zhū wèi shì, yú zhe qīng pó qún, yòu pī luó duàn. xíng bì chí shàn, guì jiā fù nǚ jiē sān rén wǔ rén zài bàng gòng shàn. yǔ bō sī jí pó luó mén jiē jiè, xī qù shè lì chéng liù shí rì chéng, yí cǐ shì dōng tiān zhú yě.
《南夷志》曰:骠国在永昌南七十五日程,閤罗凤所通也。其国用银钱。以青砖为圆城,周行一日程。百姓尽在城内,有十二所堂。当国王所居,门前有大象露坐,高百馀尺,白如霜雪。俗尚廉耻,人壮和善,少言,重佛法。城中并无宰杀,又多推步天文。若有诉讼者,王即令焚香,向大象思惟是非,便各引退。或有灾役,王亦焚香对象,悔过自责。男子多衣白叠,妇人当顶为高髻,以金银贝珠为饰,馀着青婆裙,又披罗段。行必持扇,贵家妇女皆三人、五人在傍共扇。与波斯及婆罗门接界,西去舍利城六十日程,疑此是东天竺也。
bào mán děng bù luò
○暴蛮等部落
nán yí zhì yuē: zhú zi lǐng dōng yǒu bào mán bù luò, lǐng xī yǒu lú lù mán bù luò, yòu yǒu shēng mán mó mí diàn bù luò. cǐ děng bù luò, jiē dōng cuàn wū mán yě. nán zé jì, nǚ zé sàn fà, jiàn rén wú lǐ jié bài guì. sān yì, nǎi yǔ huá tōng. dà bù luò zé yǒu dà guǐ zhǔ, bǎi xìng èr bǎi jiā, xiǎo bù luò yì yǒu xiǎo guǐ zhǔ. yī qiè xìn shǐ guǐ wū, yòng xiāng fú zhì. tǔ duō niú mǎ, wú bù bó, nán nǚ xī bèi niú yáng pí.
《南夷志》曰:竹子岭东有暴蛮部落,岭西有卢鹿蛮部落,又有生蛮磨弥殿部落。此等部落,皆东爨乌蛮也。男则髻,女则散发,见人无礼节拜跪。三译,乃与华通。大部落则有大鬼主,百姓二百家,小部落亦有小鬼主。一切信使鬼巫,用相服制。土多牛马,无布帛,男女悉被牛羊皮。
wù dèng
○勿邓
nán yí zhì yuē: wù dèng bù luò, dà guǐ zhǔ mèng chōng, dì fāng qiān lǐ, gōng bù yī xìng bái mán, wǔ xìng wū mán. wū mán fù rén yǐ bái hēi zēng wèi yī, bái mán fù rén bái zēng wèi yī, xià bù guò xī.
《南夷志》曰:勿邓部落,大鬼主梦冲,地方千里,功部一姓白蛮,五姓乌蛮。乌蛮妇人以白黑缯为衣,白蛮妇人白缯为衣,下不过膝。
dà dǎn
○大赕
nán yí zhì yuē: dà dǎn, zhōu huí bǎi yú lǐ, xī shì yě mán, wú jūn zhǎng. dì yǒu zhàng dú hé, dǎn rén zhì zhōng zhàng zhě, shí sǐ bā jiǔ. gé luó fèng cháng qiǎn shǐ zhù chéng yú bǐ, guǎn zhì yě mán, bù yú suì, sǐ zhě guò bàn, suì suì bà qì. qí tǔ féi wò, zhǒng hù zhǎng zhàng yú. dōng guā yì rán, jiē sān chǐ wéi. yòu duō yì yǐ, wú nóng sāng, shōu cǐ chōng liáng. sān miàn jiē shì xuě shān, qí gāo zào tiān.
《南夷志》曰:大赕,周回百馀里,悉是野蛮,无君长。地有瘴毒河,赕人至中瘴者,十死八九。閤罗凤尝遣使筑城於彼,管制野蛮,不逾岁,死者过半,岁遂罢弃。其土肥沃,种瓠长丈馀。冬瓜亦然,皆三尺围。又多薏苡,无农桑,收此充粮。三面皆是雪山,其高造天。
nán lú
○南泸
nán yí zhì yuē: lú shuǐ, shǔ zhū gě liàng fá nán mán, wǔ yuè dù lú chù. dà rú bì, chuān zhōng qì hòu cháng rè, suī fāng dōng, xíng guò zhě jiē tǎn yī liú hàn.
《南夷志》曰:泸水,蜀诸葛亮伐南蛮,五月渡泸处。大如臂,川中气候常热,虽方冬,行过者皆袒衣流汗。
liàng shuǐ chuān
○量水川
nán yí zhì yuē: liàng shuǐ chuān, zài diān chí nán liǎng rì xíng, hàn jiù lí zhōu dì. chuān zhōng yǒu tiān chí, qí shuǐ dōng nán liú, chū yī shí dòu zhōng, shuǐ liú shén guǎng, shí dòu shén xiá. mán yún: cǐ dòu hū shì kōng, zé bǎi xìng yōu nì.
《南夷志》曰:量水川,在滇池南两日行,汉旧黎州地。川中有天池,其水东南流,出一石窦中,水流甚广,石窦甚狭。蛮云:此窦忽室空,则百姓忧溺。
mí nuò guó mí chén guó
○弥诺国、弥臣国
nán yí zhì yuē: mí nuò guó mí chén guó, jiē biān hǎi guó yě. hū qí jūn zhǎng wèi shòu. mí nuò, miàn chì ér zhǎng mí chén, miàn hēi ér duǎn. xìng gōng jǐn, měi yú rén yǔ, xiàng qián yī bù yī bài. guó wú chéng guō, mí nuò wáng suǒ jū wū zhī zhōng, yǒu yī dà zhù, diāo kè wéi wén, shì yǐ jīn yín mí chén wáng yǐ mù shān wèi jū hǎi jì shuǐ zhōng, yǐ shí shī zi wèi wū, sì zú réng yǐ bǎn gài, xī yòng xiāng mù. zhǔ chū jí chéng xiàng. bǎi xìng jiē lóu jū, pī pó luó lóng, nán shào nǚ duō. sú hǎo yīn yuè, lóu liǎng tóu zhì gǔ, yǐn jiǔ jí jī gǔ, nán nǚ xié shǒu lóu zhōng, tà wǔ wéi lè, zài yǒng chāng chéng xī nán liù shí rì chéng.
《南夷志》曰:弥诺国、弥臣国,皆边海国也。呼其君长为寿。弥诺,面赤而长;弥臣,面黑而短。性恭谨,每与人语,向前一步一拜。国无城郭,弥诺王所居屋之中,有一大柱,雕刻为文,饰以金银;弥臣王以木栅为居海际水中,以石师子为屋,四足仍以板盖,悉用香木。主出即乘象。百姓皆楼居,披婆罗笼,男少女多。俗好音乐,楼两头置鼓,饮酒即击鼓,男女携手楼中,踏舞为乐,在永昌城西南六十日程。
kūn lún guó
○昆仑国
nán yí zhì yuē: kūn lún guó wáng běi qù xī ěr hé bā shí yī chéng, chū xiàng jí qīng mù xiāng zhān tán bīng láng liú lí shuǐ jīng xī jiǎo děng wù. mán kòu cháng gōng zhī, wèi qí jué shuǐ yān jìn, jìn tuì wú jì, è sǐ wàn yú, bù sǐ zhě qù qí yòu wàn hòu fàng huí.
《南夷志》曰:昆仑国王北去西洱河八十一程,出象及青木、香旃檀、槟榔、琉璃、水精、犀角等物。蛮寇尝攻之,为其决水淹浸,进退无计,饿死万馀,不死者去其右腕后放回。
xiǎo pó luó mén guó
○小婆罗门国
nán yí zhì yuē: xiǎo pó luó mén guó, zài yǒng chāng běi qī shí sì rì chéng. sú bù shí niú ròu, yù zhī shēn hòu shì. chū bèi chǐ bái là yuè nuò. gòng dà ěr guó lái wǎng, mán yí shàn zhī, xìn tōng qí guó.
《南夷志》曰:小婆罗门国,在永昌北七十四日程。俗不食牛肉,预知身后事。出贝齿、白蜡、越诺。共大耳国来往,蛮夷善之,信通其国。
yè bàn guó
○夜半国
nán yí zhì yuē: yè bàn guó, zài cāng wàng chéng dōng běi, gé lí shuǐ chéng chuān yuán. qí fù rén wéi yǔ guǐ tōng, néng zhī jí xiōng huò fú. běn tǔ jūn zhǎng chóng xìn zhī, mán yí wǎng wǎng yǐ jīn gòu zhī, yào zhī shàn è.
《南夷志》曰:夜半国,在苍望城东北,隔丽水城川原。其妇人惟与鬼通,能知吉凶祸福。本土君长崇信之,蛮夷往往以金购之,要知善恶。
nǚ wáng guó
○女王国
nán yí zhì yuē: ān wáng guó, qù huān zhōu shí yuè chéng, wǎng wǎng yǔ huān zhōu rén jiāo yì. mán cháng fá zhī, zhōng qí yào jiàn, bǎi bù cún yī.
《南夷志》曰:安王国,去驩州十月程,往往与驩州人交易。蛮尝伐之,中其药箭,百不存一。
dú jǐn mán
○独锦蛮
nán yí zhì yuē: dú jǐn mán zhě, wū mán zhī miáo yì yě. zài qín zāng chuān, qù ān níng liǎng rì chéng. qí zú duō xìng lǐ. yì móu xún mǔ, jí dú jǐn mán nǚ yě. yǒu jì fù lán, zhēn yuán zhōng wèi dà jiàng jūn, zài bó nòng jiǎn chuān wèi chéng shǐ děng.
《南夷志》曰:独锦蛮者,乌蛮之苗裔也。在秦臧川,去安宁两日程。其族多姓李。异牟寻母,即独锦蛮女也。有季负蓝,贞元中为大将军,在勃弄拣川为城使等。
nòng jiǎn mán
○弄拣蛮
nán yí zhì yuē: nòng jiǎn mán, zé bái mán miáo yì yě, běn yáo zhōu nòng jiǎn xiàn bù luò, qí dì jiù wèi bāo zhōu. cháng yǒu shǒu lǐng wù shā sī hù, jù zuì, lǜ zhòng běi bēn, zài mó mó xiē jiāng cè. zhēn yuán zhōng, yì móu xún pò tǔ bō chéng yì, huò nòng jiǎn chéng, qiān yú yǒng chāng zhī dì.
《南夷志》曰:弄拣蛮,则白蛮苗裔也,本姚州弄拣县部落,其地旧为褒州。尝有首领误杀司户,惧罪,率众北奔,在摩磨些江侧。贞元中,异牟寻破吐蕃城邑,获弄拣城,迁於永昌之地。
qīng líng mán
○清蛉蛮
nán yí zhì yuē: qīng líng mán, yì bái mán miáo yì yě, běn qīng líng xiàn bù luò. tiān bǎo zhōng, guī zhōu chū xiàn, yǒu shǒu lǐng yǐn shì fù zǐ, xiāng shuài nán bēn hé dǎn, gé luó fèng hòu dài zhī. zhēn yuán zhōng, nán zhào qīng píng guān yǐn fǔ qiú, jiē qí rén yě. yī fú yán yǔ yǔ méng shě lüè tóng.
《南夷志》曰:清蛉蛮,亦白蛮苗裔也,本清蛉县部落。天宝中,巂州初陷,有首领尹氏父子,相率南奔河赕,阁罗凤厚待之。贞元中,南诏清平官尹辅酋,皆其人也。衣服、言语与蒙舍略同。
zhǎng kūn mán
○长裈蛮
nán yí zhì yuē: zhǎng kūn mán, běn wū mán zhī hòu. bù luò zài jiàn chuān, shǔ làng zhào. qí sú jiē yī zhǎng kūn yè dì, gèng wú yī fú, wéi pī niú yáng pí.
《南夷志》曰:长裈蛮,本乌蛮之后。部落在剑川,属浪诏。其俗皆衣长裈曳地,更无衣服,惟披牛羊皮。
shī mán
○施蛮
nán yí zhì yuē: shī mán, běn wū mán zhǒng zú yě. tiě qiáo xī běi dà shī dǎn xiǎo shī dǎn jiàn xún dǎn, jiē qí suǒ jū zhī dì, nán yǐ zēng bù wèi màn dāng kūn. fù rén cóng dǐng héng fēn qí fā, dāng é jí dǐng hòu gè wèi jì. nán nǚ zhōng shēn xiǎn zú, pī niú yáng pí.
《南夷志》曰:施蛮,本乌蛮种族也。铁桥西北大施赕、小施赕、剑寻赕,皆其所居之地,男以缯布为缦裆裈。妇人从顶横分其发,当额及顶后各为髻。男女终身跣足,披牛、羊皮。
mó xiē mán
○磨些蛮
nán yí zhì yuē: mó xiē mán, wū zhǒng yě. tiě qiáo shàng xià jí dà pó xiǎo pó sān pó cǎi lǎn kūn chí děng chuān, jiē qí suǒ jū zhī dì. tǔ duō niú yáng, yī jiā jí yǒu yáng qún. zhōng shēn bù xǐ shǒu miàn. nán nǚ jiē pī yáng pí. sú hǎo yǐn jiǔ gē wǔ.
《南夷志》曰:磨些蛮,乌种也。铁桥上下及大婆、小婆、三婆采览、昆池等川,皆其所居之地。土多牛羊,一家即有羊群。终身不洗手面。男女皆披羊皮。俗好饮酒、歌舞。
pū zi mán
○扑子蛮
nán yí zhì yuē: pū zi mán, yǒng hàn jiǎo jié. yǐ qīng pó luó duàn wèi tōng shēn kūn. shàn yòng pō jī zhú gōng, shēn lín jiān shè fēi shǔ, fā wú bù zhōng. bù luò shǒu lǐng wèi zhī qiú. qí tǔ wú shí qì, yǐ bā jiāo yè jí zhī.
《南夷志》曰:扑子蛮,勇悍矫捷。以青婆罗段为通身裈。善用泊箕、竹弓,深林间射飞鼠,发无不中。部落首领谓之酋。其土无食器,以芭蕉叶藉之。
xún chuán mán
○寻传蛮
nán yí zhì yuē: xún chuán mán, sú wú sī mián bù bó, pī pó luó lóng, xiǎn zú, kě yǐ jiàn lǚ nà jí. chí gōng xié shǐ, shè háo zhū, shēng shí qí ròu, qǔ qí liǎng yá shuāng chā dǐng bàng wèi shì, yòu tiáo qí pí yǐ xì yāo. měi zhàn dòu, jí yǐ lóng zi lóng tóu, rú dōu móu zhuàng.
《南夷志》曰:寻传蛮,俗无丝绵布帛,披婆罗笼,跣足,可以践履捺棘。持弓挟矢,射豪猪,生食其肉,取其两牙双插顶傍为饰,又条其皮以系腰。每战斗,即以笼子笼头,如兜鍪状。
luǒ xíng mán
○裸形蛮
nán yí zhì yuē: luǒ xíng mán, zài xún chuán chéng xī sān bǎi lǐ, wèi cháo xué, wèi zhī yě mán. gé luó fèng jì dìng xún chuán, ér yě mán sǎn jū shān gǔ, jí zhàn jí zhào zhī. yì wú jūn zhǎng, nǚ duō nán shǎo. wú tián nóng, yī fú wéi yǒu mù pí yǐ bì xíng. huò shí qī wǔ qī gòng yǎng yī zhàng fū. jǐn rì chí gōng, xià jié lán, yǒu wài lái qīn hài zhě, zé shè zhī.
《南夷志》曰:裸形蛮,在寻传城西三百里,为巢穴,谓之野蛮。閤罗凤既定寻传,而野蛮散居山谷,集战即召之。亦无君长,女多男少。无田农,衣服惟有木皮以蔽形。或十妻、五妻共养一丈夫。尽日持弓,下楬栏,有外来侵害者,则射之。
cao dàn wàng zǐ mán
○{艹旦}望子蛮
nán yí zhì yuē: cao dàn wàng zǐ mán, zài lán cāng jiāng yǐ xī. qí rén yǒng jié, shàn yú mǎ shàng yòng qiāng, suǒ chéng mǎ bù yòng ān. xiǎn zú, yī duǎn jiǎ, cái bì xiōng fù ér yǐ.
《南夷志》曰:{艹旦}望子蛮,在兰苍江以西。其人勇捷,善於马上用枪,所乘马不用鞍。跣足,衣短甲,才蔽胸腹而已。
wàng mán
○望蛮
nán yí zhì yuē: wàng mán wài yù bù luò, zài yǒng chāng běi. qí rén zhǎng dà, fù pái chí shuò, qián wú qiáng dí. yòu néng yòng mù gōng duǎn jiàn, fù dú yào, zhōng rén lì bì. fù rén xiǎn zú, yǐ qīng bù wèi yī, lián kē bèi bā chǐ zhēn zhū, xié luò qí shēn. yǒu fū, shù fēn fā, wèi liǎng jì wú fū zhě, dǐng hòu wèi yī jì chuí zhī. dì yí shā niú, jiǎo zhǎng sì chǐ yǐ lái. fù rén shì rǔ lào.
《南夷志》曰:望蛮外喻部落,在永昌北。其人长大,负排持槊,前无强敌。又能用木弓短箭,傅毒药,中人立毙。妇人跣足,以青布为衣,联珂贝、巴齿、真珠,斜络其身。有夫,竖分发,为两髻;无夫者,顶后为一髻垂之。地宜沙牛,角长四尺以来。妇人嗜乳酪。
hēi chǐ zhū mán jīn chǐ yín chǐ xiù jiǎo fù
○黑齿诸蛮(金齿、银齿、绣脚附)
nán yí zhì yuē: hēi chǐ jīn chǐ yín chǐ xiù jiǎo sì mán, bìng zài yǒng chāng guān nán, zá zhǒng lèi yě. hēi chǐ, yǐ qī qī qí chǐ. jīn chǐ, yǐ jīn lòu piàn guǒ qí chǐ. yín chǐ, yǐ yín. yǒu shì jiàn rén, zé yǐ cǐ wéi shì, qǐn shí zé qù zhī. jiē dāng dǐng shàng wèi yī jì, yǐ qīng bù wèi tōng shēn kù, yòu xié pī qīng bù tiáo. xiù jiǎo mán, zé yú huái shàng féi xià zhōu zā kè wéi wén cǎi, yī yǐ fēi bù.
《南夷志》曰:黑齿、金齿、银齿、绣脚四蛮,并在永昌关南,杂种类也。黑齿,以漆漆其齿。金齿,以金镂片裹其齿。银齿,以银。有事见人,则以此为饰,寝食则去之。皆当顶上为一髻,以青布为通身裤,又斜披青布条。绣脚蛮,则於踝上、腓下周匝刻为文彩,衣以绯布。
xiù miàn mán
○绣面蛮
nán yí zhì yuē: xiù miàn mán, shēng yī yuè, zé yǐ zhēn cì miàn, qīng dài tú zhī, rú xiù zhuàng.
《南夷志》曰:绣面蛮,生一月,则以针刺面,青黛涂之,如绣状。
chuān bí mán
○穿鼻蛮
nán yí zhì yuē: chuān bí mán, zài zhè dōng. yǐ jìng chǐ jīn huán chuān bí zhōng gé, xià chuí guò yí. jūn zhǎng jí yǐ sī shéng xì, shǐ rén qiān qǐ nǎi xíng. qí cì zhě, huā tóu jīn dīng liǎng méi, cóng bí liǎng biān chuān, lìng tòu xià.
《南夷志》曰:穿鼻蛮,在柘东。以径尺金环穿鼻中隔,下垂过颐。君长即以丝绳系,使人牵起乃行。其次者,花头金钉两枚,从鼻两边穿,令透下。
zhǎng zōng jiǎn fēng
○长鬃、拣锋
nán yí zhì yuē: zhǎng zōng jiǎn fēng èr mán bù luò, zōng hēi ér zhǎng, dāng é qián wèi yī cháng zōng jì, xià guò qí, měi xíng jí yǐ wù chēng qǐ. jūn zhǎng shǐ liǎng nǚ zài qián, gè chí yī wù chēng zhī. jīn wèi nán zhào suǒ zǒng.
《南夷志》曰:长鬃、拣锋二蛮部落,鬃黑而长,当额前为一长鬃髻,下过脐,每行即以物撑起。君长使两女在前,各持一物撑之。今为南诏所总。
máng mán
○茫蛮
nán yí zhì yuē: máng mán bù luò, bìng kāi nán zá zhǒng yě. máng shì qí jūn zhī hào, yì hū fàn zhào. cóng yǒng chāng chéng nán, xiān guò táng fēng, cì fèng lán jū, cì máng tiān lián, cì máng tǔ hāo. yòu yǒu huǒ dǎn máng chāng shèng, kǒng tā máng zhǎ máng shī, jiē qí lèi yě. lóu jū, wú chéng guō. huò qī chǐ, yī qīng bù shān, téng miè chán yāo, hóng zēng bù chán jì, chū qí yú, chuí hòu wèi shì. fù rén pī wǔ sè suō luó lóng. kǒng què cháo rén jiā shù shàng, xiàng rú shuǐ niú, sú yǎng yǐ gēng tián.
《南夷志》曰:茫蛮部落,并开南杂种也。茫是其君之号,亦呼范诏。从永昌城南,先过唐封,次凤蓝苴,次茫天连,次茫吐薅。又有火赕茫昌盛,恐他茫、鲊茫施,皆其类也。楼居,无城郭。或漆齿,衣青布衫,藤篾缠腰,红缯布缠髻,出其馀,垂后为饰。妇人披五色娑罗笼。孔雀巢人家树上,像如水牛,俗养以耕田。
táng mó mán
○棠魔蛮
nán yí zhì yuē: táng mó mán, qù ān nán lín xī yuán shí èr chéng. sú yǎng niú mǎ, zhǎng yǔ hàn rén bó yì. dà zhōng bā nián, jīng lüè shǐ kē bào, rén jiāng yán yī dòu, bó niú huò mǎ yī pǐ, yīn zī gé jué bù lái.
《南夷志》曰:棠魔蛮,去安南林西原十二程。俗养牛、马,长与汉人博易。大中八年,经略使苛暴,人将盐一斗,博牛或马一匹,因兹隔绝不来。