gōu
○溝
shì míng yuē: tián jiān zhī shuǐ yuē gōu, gōu zhě, gòu yě, cóng héng xiāng jiāo gòu yě.
《釋名》曰:田間之水曰溝,溝者,構也,從橫相交構也。
ěr yǎ yuē: xī zhù gǔ yuē gōu.
《爾雅》曰:溪注谷曰溝。
zhōu lǐ yuē: jiàng rén wèi gōu xù, jiǔ fū wèi jǐng, jiān guǎng sì chǐ, shēn sì chǐ wèi zhī gōu. fāng shí lǐ wèi chéng, chéng jiān guǎng bā chǐ, shēn bā chǐ wèi zhī xù. fēng sú tōng yòu zài yě.
《周禮》曰:匠人為溝洫,九夫為井,間廣四尺,深四尺謂之溝。方十里為城,城間廣八尺,深八尺謂之洫。(《風俗通》又載也。)
chuán yuē: liáng bó hǎo tǔ gōng, nǎi gōu gōng gōng.
《傳》曰:梁伯好土功,乃溝公宮。
yòu yuē: lǔ jiāng yǔ qí zhàn, shī bù yú gōu, fán chí yuē, qǐng sān kè ér yú zhī. zhòng cóng zhī. rú fán chí yuē, nǎi yú gōu.
又曰:魯將與齊戰,師不逾溝,樊遲曰,請三刻而逾之。眾從之。(如樊遲約,乃逾溝。)
yòu yuē: āi gōng jiǔ nián, wú chéng hán, gōu tōng jiāng huái. dù yù zhù yuē: yú hán jiāng zhú chéng chuān gōu, dōng běi tōng shè yáng hú, xī běi zhì mò kǒu rù huái, tōng liáng dào yě. jīn guǎng líng hán jiāng shì. gù shǐ jì yún: hán gōu jí wú wáng fū chāi suǒ kāi cáo yùn, yǐ tōng shàng guó.
又曰:哀公九年,吳城邗,溝通江淮。杜預注曰:於邗江築城穿溝,東北通射陽湖,西北至末口入淮,通糧道也。今廣陵邗江是。故《史記》云:邗溝即吳王夫差所開漕運,以通上國。
guó yǔ yuē: wú wáng fū chāi jì shā shēn xū, bù rěn yú suì, rěn shú chēng suì yě. nǎi qǐ shī běi zhēng, kāi wèi shēn gōu, tōng yú shāng lǔ zhī jiān, kāi, jué dì. shāng, sòng yě. běi shǔ zhī yí, xī shǔ zhī jì, yǐ huì jìn dìng gōng yú huáng chí.
《國語》曰:吳王夫差既殺申胥,不稔於歲,(稔熟稱歲也。)乃起師北征,開為深溝,通於商魯之間,(開,掘地。商,宋也。)北屬之沂,西屬之濟,以會晉定公於黃池。
lùn yǔ yuē: yǔ jǐn lì yú gōu xù.
《論語》曰:禹盡力於溝洫。
shǐ jì yuē: hàn wáng sì nián, wáng jūn guǎng wǔ, guān zhōng bīng yì chū, dāng cǐ shí, péng yuè qǐ bīng jū liáng dì, wǎng lái ruò chǔ bīng, jué qí liáng dào, qí wáng xìn yòu jìn jī chǔ, xiàng yǔ kǒng, nǎi yǔ hàn wáng yuē, zhōng fēn tiān xià, gē hóng gōu yǐ xī zhě wèi hàn, hóng gōu ér dōng zhě wèi chǔ, xiàng yǔ guī hàn wáng fù mǔ qī zǐ, jūn jiē hū wàn suì, yǔ jiě ér dōng, hàn wáng yù yǐn ér xī, yòng zhāng liáng chén píng jì, nǎi jìn bīng zhuī xiàng yǔ.
《史記》曰:漢王四年,王軍廣武,關中兵益出,當此時,彭越起兵居梁地,往來弱楚兵,絕其糧道,齊王信又進擊楚,項羽恐,乃與漢王約,中分天下,割鴻溝以西者為漢,鴻溝而東者為楚,項羽歸漢王父母妻子,軍皆呼萬歲,羽解而東,漢王欲引而西,用張良陳平計,乃進兵追項羽。
bó wù zhì yuē: xú yǎn wáng zhì qí guó, rén yì zhe wén, yù zhōu xíng shàng guó, nǎi tōng gōu chén cài zhī jiān, dé zhū gōng zhū shǐ.
《博物志》曰:徐偃王治其國,仁義著聞,欲周行上國,乃通溝陳蔡之間,得朱弓朱矢。
yòu yuē: jiǔ quán yán shòu xiàn nán yǒu shān, shí shuǐ chū chù, rú jǔ dì wèi gōu.
又曰:酒泉延壽縣南有山,石水出處,如莒地為溝。
lì shàn zhǎng shuǐ jīng zhù yuē: gāo táng xiàn yǒu gān zǎo gōu, shuǐ cè duō zǎo, gù sú qǔ míng gōu yān.
酈善長《水經注》曰:高唐縣有甘棗溝,水側多棗,故俗取名溝焉。
yīn shì shì chuán yuē: yīn bāo wèi xíng yáng lìng, xiān duō yín yǔ, bǎi xìng jī jǐn, jūn nǎi chuān qú rù hé sì shí yú lǐ, shū dǎo yuán xí, yòng zhì fēng nián, mín lài qí lì, hào yuē yīn gōu ér sòng zhī.
《殷氏世傳》曰:殷褒為滎陽令,先多霪雨,百姓饑饉,君乃穿渠入河四十餘里,疏導原隰,用致豐年,民賴其利,號曰殷溝而頌之。
zhuāng zǐ yuē: xún cháng zhī gōu xù, jù yú wú suǒ hái qí tǐ, ér ní yóu wèi zhī zhì.
《莊子》曰:尋常之溝洫,巨魚無所還其體,而鯢魷為之制。
mèng zǐ yuē: sī tiān xià zhī mín, pǐ fū pǐ fù yǒu bù bèi yáo shùn zhī zé zhě, ruò jǐ tuī nèi zhī gōu zhōng.
《孟子》曰:思天下之民,匹夫匹婦有不被堯舜之澤者,若己推內之溝中。
yáng zi tú jīng yuē: liù hé xiàn dōng sān shí lǐ, cóng dài shí hú rù sì lǐ zhì gōu zhōng xīn, yǔ líng fēn jiè. àn hòu hàn shū zhāng gāng wèi guǎng líng tài shǒu, jì huì yú bǎi xìng, quàn kè nóng sāng, yú dōng líng cūn kāi cǐ gōu, yǐn hú shuǐ guàn tián, yǐ cǐ hào wèi zhāng gāng gōu.
《楊子圖經》曰:六合縣東三十里,從岱石湖入四里至溝中心,與陵分界。案《後漢書》張綱為廣陵太守,濟惠於百姓,勸課農桑,於東陵村開此溝,引湖水灌田,以此號為張綱溝。
ruǎn shèng zhī jì yuē: wú wáng bì kāi zhū yú gōu, tōng yùn zhì hǎi líng cāng, běi yǒu zhū yú cūn, gù yǐ cūn lì míng. gù shǐ jì yún: hán gōu, jí wú wáng fū chāi suǒ kāi cáo yùn yǐ tōng shàng guó.
阮勝之記曰:吳王濞開茱萸溝,通運至海陵倉,北有茱萸村,故以村立名。故《史記》云:邗溝,即吳王夫差所開漕運以通上國。
cuī bào gǔ jīn zhù yuē: yáng gōu zhě, yán yáng xǐ dǐ chù yuán qiáng, gù wèi gōu yǐ gé zhī. yī yuē, zhí gāo yáng yú qí shàng, gù wèi zhī yáng gōu.
崔豹《古今注》曰:羊溝者,言羊喜牴觸垣牆,故為溝以隔之。一曰,植高楊於其上,故謂之楊溝。
gǔ shī yuē: jīn rì dǒu jiǔ bié, míng rì gōu shuǐ tóu. dié xiè yù gōu shàng, gōu shuǐ dōng xī liú.
《古詩》曰:今日斗酒別,明日溝水頭。蹀躞御溝上,溝水東西流。
dú
○瀆
lǐ jì yuè lìng yuē: jì chūn zhī yuè, dào dá gōu dú kāi tōng dào lù.
《禮記月令》曰:季春之月,道達溝瀆開通道路。
ěr yǎ yuē: gōu zhù huì yuē dú. shuǐ liú bù jué yuē dú.
《爾雅》曰:溝注澮曰瀆。(水流不絕曰瀆。)
hàn jiù yí yuē: jì sì dú yòng shēng.
《漢舊儀》曰:祭四瀆用牲。
cuī hóng shí liù guó chūn qiū qián qín lù yuē: jiàn yuán shí èr nián, jiān yǐ guān zhōng shuǐ hàn bù shí, yì yī zhèng bái gù shì, fā wáng hóu yǐ xià jí háo qiáng fù mín tóng lì sān wàn rén, kāi jīng shuǐ shàng yuán, záo shān qǐ dī, tōng qú yǐn dú yǐ gài tián, mín lài qí lì.
崔鴻《十六國春秋前秦錄》曰:建元十二年,堅以關中水旱不時,議依鄭白故事,發王侯以下及豪強富民僮隸三萬人,開涇水上源,鑿山起堤,通渠引瀆以溉田,民賴其利。
fú tāo běi zhēng jì yuē: gū shú xī běi yǒu gān níng mù, sūn hào shí, zhàn zhě yún, mù yǒu wáng qì, hào záo qí hòu shí xǔ lǐ yuē zhí dú.
伏滔《北征記》曰:姑熟西北有甘寧墓,孫皓時,占者雲,墓有王氣,皓鑿其後十許里曰直瀆。
yuè jué shū yuē: tóng gū dú zhǎng yī bǎi wǔ shí bù, qù xiàn èr shí lǐ.
《越絕書》曰:銅姑瀆長一百五十步,去縣二十里。
qú
○渠
shǐ jì hé qú shū yuē: yǔ yǐ wèi hé suǒ cóng lái zhě gāo, nán yǐ xíng píng dì, shù wèi bài, nǎi shāi èr qú hàn shū yīn yì yuē: shāi, fēn yě. yǐ yǐn qí hé zài zhī gāo dì, guò jiàng shuǐ, zhì yú dà lù, bō wèi jiǔ hé yě. zhèng guó jiān shuō qín, lìng záo jīng, zì zhōng shān nán, xī jiāo hù kǒu wèi qú, gài chì lǔ zhī dì sì wàn yú qǐng, shōu jiē mǔ yī zhōng, yú shì guān zhōng wèi wò yě, wú xiōng nián, qín yǐ wèi fù qiáng, zú bìng zhū hóu, yīn mìng yuē zhèng guó qú.
《史記河渠書》曰:禹以為河所從來者高,難以行平地,數為敗,乃釃二渠(《漢書音義》曰:釃,分也。)以引其河載之高地,過降水,至於大陸,播為九河也。鄭國間說秦,令鑿涇,自中山南,西交瓠口為渠,溉斥鹵之地四萬餘頃,收皆畝一鍾,於是關中為沃野,無凶年,秦以為富強,卒並諸侯,因命曰鄭國渠。
hàn shū yuē: yǔ zuò èr qú yǐ yǐn hé, wǔ dì shí, chuān qú shuǐ àn ruò bēng, nǎi záo jǐng shēn sì shí zhàng, jǐng xià xiāng tōng, jǐng qú zì cǐ shǐ. dé lóng gǔ, gù lóng shǒu qú. qǐ gǔ kǒu, rù lì yáng, zhù wèi zhōng, yīn míng qú, mín dé qí ráo. gē yuē:" tián yú hé suǒ? chí yáng gǔ kǒu. zhèng guó zài qián, bái gōng qǐ hòu. jǔ chā wèi yún, jué qú wèi yǔ."
《漢書》曰:禹作二渠以引河,武帝時,穿渠水岸若崩,乃鑿井深四十丈,井下相通,井渠自此始。得龍骨,故龍首渠。起谷口,入櫟陽,注渭中,因名渠,民得其饒。歌曰:"田於何所?池陽穀口。鄭國在前,白公起後。舉鍤為雲,決渠為雨。"
yòu yuē: zhāng yē jùn yǒu qiān jīn qú.
又曰:張掖郡有千金渠。
fàn yè hòu hàn shū yuē: fán mì suǒ qǐ lú shě, jiē yǒu shēn táng gāo gé, bēi qú guàn zhù, yòu chí yú mù chù, yǒu qiú bì gěi.
范曄《後漢書》曰:樊密所起廬舍,皆有深堂高閣,陂渠灌注,又池魚牧畜,有求必給。
wèi zhì yuē: liáo xī dān yú tà dùn yóu qiáng, gōng jiāng zhēng zhī, záo qú zì hū tuó rù gū shuǐ, míng píng lǔ qú. yòu cóng gōu hé kǒu záo rù lù hé, míng quán zhōu qú, yǐ tōng hǎi.
《魏志》曰:遼西單于蹋頓尤強,公將征之,鑿渠自滹沱入泒水,名平虜渠。又從溝河口鑿入潞河,名泉州渠,以通海。
yòu yuē: jiàn ān shí bā nián jiǔ yuè, záo qú yǐn zhāng shuǐ rù bái gōu yǐ tōng hé.
又曰:建安十八年九月,鑿渠引漳水入白溝以通河。
yòu yuē: jiǎ kuí wèi yù zhōu cì shǐ, tōng yùn qú èr bǎi yú lǐ, suǒ wèi jiǎ hóu qú.
又曰:賈逵為豫州刺史,通運渠二百餘里,所謂賈侯渠。
běi shǐ yuē: guō yǎn wèi kāi cáo qú dà jiān, bù lǜ shuǐ gōng záo qú yǐn wèi shuǐ, jīng dà yú chéng běi, dōng zhì tóng guān, cáo yùn sì bǎi yú lǐ, guān zhōng lài zhī, míng yuē fù rén qú.
《北史》曰:郭衍為開漕渠大監,部率水工鑿渠引渭水,經大輿城北,東至潼關,漕運四百餘里,關中賴之,名曰富人渠。
suí shū yuē: xuē zhòu wèi yǎn zhōu cì shǐ, xiān shì yǎn zhōu chéng dōng yí sì èr shuǐ hé ér nán liú, fàn làn dà zé zhōng, zhòu suì jī shí yàn zhī, shǐ jué lìng xī zhù, bēi zé jǐn wèi liáng tián, yòu tōng zhuǎn yùn, lì jǐn huái hǎi, bǎi xìng lài zhī, hào wèi xuē gōng fēng yǎn qú.
《隋書》曰:薛胄為兗州刺史,先是兗州城東沂、泗二水合而南流,泛濫大澤中,胄遂積石堰之,使決令西注,陂澤盡為良田,又通轉運,利盡淮海,百姓賴之,號為薛公豐兗渠。
táng shū yuē: wēn zào wèi láng zhōu cì shǐ, zài rèn kāi hòu xiāng qú jiǔ shí qī lǐ, gài tián èr qiān qǐng, jùn rén huò lì, nǎi míng wèi yòu shǐ qú, zào zì qǐ jū shè rén chū jùn.
《唐書》曰:溫造為郎州刺史,在任開後鄉渠九十七里,溉田二千頃,郡人獲利,乃名為右史渠,造自起居舍人出郡。
shuǐ jīng zhù yuē: hàn sī kōng yú yáng wáng liáng zhī wèi hé nán yě, jiāng yǐn gǔ shuǐ yǐ gài jīng shī, qú chéng ér shuǐ bù liú, gù yǐ zuò miǎn. hòu zhāng chún yàn luò yǐ tōng cáo, luò zhōng gōng sī huái shàn. shì yǐ qú jīn yǐn gǔ shuǐ, gài chún zhī chuàng yě.
《水經注》曰:漢司空漁陽王梁之為河南也,將引穀水以溉京師,渠成而水不流,故以坐免。後張純堰洛以通漕,洛中公私懷贍。是以渠今引穀水,蓋純之創也。
yòu yuē: hàn míng dì zhī shì, sī tú fú gōng jiàn wáng jǐng shàn néng zhì shuǐ, xiǎn zōng zhào yǔ yè zhě wáng wú shǐ zuò jùn yí qú, wú yòng jǐng fǎ, shuǐ nǎi bù hài, cǐ jí jǐng shí suǒ xiū gù dú yě. qú liú dōng zhù jùn yí, gù fù wèi zhī jùn yí qú yě. míng dì shí wǔ nián dōng xún shòu zhì wú yán, dì jiā jǐng gōng, bài hé dī yè zhě.
又曰:漢明帝之世,司徒伏恭薦王景善能治水,顯宗詔與謁者王吳始作浚儀渠,吳用景法,水乃不害,此即景時所修故瀆也。渠流東注浚儀,故復謂之浚儀渠也。明帝十五年東巡狩至無鹽,帝嘉景功,拜河堤謁者。
yòu yuē: wèi wǔ dì yòu yàn zhāng shuǐ huí liú dōng zhù, shì hào tiān jǐng yàn. èr shí lǐ zhōng zuò shí èr dèng, dèng xiāng qù sān bǎi bù, lìng hù xiāng guàn zhù, yī yuán fēn wèi shí èr liú, jiē xuán shuǐ mén, zì chéng xī dōng rù, jìng tóng què tái xià, fú liú rù chéng, dōng liú wèi zhī zhǎng míng qú.
又曰:魏武帝又堰漳水回流東注,世號天井堰。二十里中作十二磴,磴相去三百步,令互相灌注,一原分為十二流,皆懸水門,自城西東入,逕銅雀台下,伏流入城,東流謂之長明渠。
dài yán zhī xī zhēng jì yuē: luò yáng chéng wài sì miàn yǒu yáng qú shuǐ, zhōu gōng suǒ zhì yě, jiàn chūn mén wài èr qiáo zuì dà, yī cóng yī héng.
戴延之《西征記》曰:洛陽城外四面有陽渠水,周公所制也,建春門外二橋最大,一從一橫。
xù shù zhēng jì yuē: àn hé qú shū gōu xù zhì yǐn hé wèi hóng gōu. yī shuō qín zhì wèi záo qú yǐn hé guàn dà liáng, míng yuē hóng gōu yān.
《續述征記》曰:按《河渠書》《溝洫志》引河為洪溝。一說秦至魏鑿渠引河灌大梁,名曰洪溝焉。
cuī shí zhèng lùn yuē: zhàn guó hǎi nèi shí èr fēn, wèi zhōu yǒu shǐ qǐ yǐn zhāng shuǐ guàn yè, mín yǐ xìng gē, shǔ jùn lǐ bīng záo lí duī tōng èr jiāng, yì bù zhì jīn lài zhī. qín kāi zhèng guó, hàn zuò bái gōu, ér guān zhōng hào wèi lù hǎi.
崔寔《政論》曰:戰國海內十二分,魏州有史起引漳水灌鄴,民以興歌,蜀郡李冰鑿離堆通二江,益部至今賴之。秦開鄭國,漢作白溝,而關中號為陸海。
jùn guó zhì yuē: yíng zhōu píng shū xiàn gǔ wǔ qú shuǐ, wèi yán xìng chū, wén ān xiàn rén sūn yuàn děng bǔ yú cǐ shuǐ, xiān jì, hū yǒu qún yú cóng xī ér lái, yǒu yī rén yì shén, wèi yuàn yuē:" ruò dé dà yú wù shā." jí xià wǎng, guǒ dé dà yú, nǎi shā zhī, fù zhōng jǐn dé qí jì ér shí, qún yú bìng fēi, suì bù fù dé, yīn míng cǐ chù wèi fēi yú kǒu.
《郡國志》曰:瀛州平舒縣古五渠水,魏延興初,文安縣人孫願等捕魚此水,先祭,忽有群魚從西而來,有一人異甚,謂願曰:"若得大魚勿殺。"及下網,果得大魚,乃殺之,腹中盡得其祭而食,群魚並飛,遂不復得,因名此處為飛魚口。
yè chéng gù shì yuē: xī mén bào wèi lìng, zào shí èr qú, jué zhàng shuǐ yǐ gài mín tián, yīn shì hù kǒu fēng ráo. jīn qú yī míng ān zé bēi shì yě.
《鄴城故事》曰:西門豹為令,造十二渠,決障水以溉民田,因是戶口豐饒。今渠一名安澤陂是也。
nèi huáng tú jīng yuē: qián hàn ní kuān qiān nèi huáng lìng, lì mín dà xìn, biǎo kāi liù fǔ qú yǐ dà guàn gài, mín jí huò lì, yīn yuē ní gōng qú.
《內黃圖經》曰:前漢倪寬遷內黃令,吏民大信,表開六輔渠以大灌溉,民極獲利,因曰倪公渠。
zhèn
○甽
shuō wén yuē: zhèn, shuǐ liú yě.
《說文》曰:甽,水流也。
zhōu lǐ yuē: bèi xù yuē zhèn.
《周禮》曰:倍洫曰甽。
jī kāng yǎng shēng lùn yuē: huò yì zhī yǐ zhèn huì.
稽康《養生論》曰:或益之以甽澮。
huì
○澮
shuō wén yuē: huì, shuǐ liú huì huì yě. guǎng èr xún, shēn èr rèn.
《說文》曰:澮,水流澮澮也。廣二尋,深二仞。
shū yuē: yǔ jué jiǔ chuān, jù sì hǎi, jùn quǎn huì.
《書》曰:予決九川,距四海,浚畎澮。
ěr yǎ yuē: gǔ zhù gōu yuē huì.
《爾雅》曰:谷注溝曰澮。
shì wén yuē: huì, huì yě, xiǎo gōu zhī suǒ huì yě.
《釋文》曰:澮,會也,小溝之所會也。
fàn
○汎
xù shù zhēng jì yuē: qí rén wèi hú wèi fàn, fàn zhōng yǒu jiǔ shí jiǔ tái, jiē shēng jié pú, yīn cǐ pú shēng zì jié.
《續述征記》曰:齊人謂湖為汎,汎中有九十九台,皆生結蒲,因此蒲生自結。
fēng sú tōng yuē: fàn, mǎng yě, yán qí píng wàng fàn mǎng, wú yá jì yě.
《風俗通》曰:汎,莽也,言其平望汎莽,無涯際也。
wān
○灣
lì shàn zhǎng zhù shuǐ jīng yuē: yuán shuǐ, yòu dōng lì lín yuán xiàn xī, wèi míng yuè chí bái bì wān, wān zhuàng bàn yuè, qīng tán jìng chè, shàng zé fēng lài kōng chuán, xià zé quán xiǎng bù duàn, xíng zhě mò bù yōng jí xī yóu, pái huái ài wán.
酈善長注《水經》曰:沅水,又東歷臨沅縣西,為明月池白壁灣,灣狀半月,清潭鏡澈,上則風籟空傳,下則泉響不斷,行者莫不擁檝嬉遊,徘徊愛玩。
jiāng xià jì yuē: bài bó wān, zài xiàn xī běi qī lǐ. àn wú zhì yún:" sūn quán yǔ qún chén fàn shāng yú dà chuán jiāng zhōng, xī shàng féng è fēng, quán qiǎn duò gōng zhāng xié qǔ shui luó zhōu, gǔ lì bá jiàn nǐ duò gōng jí qǔ fán kǒu, wèi jí zhì kǒu, wān zhōng chuán pò, yīn míng bài bó wān. quán zhì àn, wèi gǔ lì yuē:" hé qiè yú shuǐ yě?" gǔ lì yuē:" dài wáng wàn chéng zhī zhǔ, yù shè bù cè zhī yuān, yī dàn qīng wēi, shè jì hé jì?" yīn dēng lù lù ér guī.
《江夏記》曰:敗舶灣,在縣西北七里。按《吳志》云:"孫權與群臣泛觴於大船江中,西上逢惡風,權遣柁工張頡取氵羅洲,谷利抜劍擬柁工急取樊口,未及至口,灣中船破,因名敗舶灣。權至岸,謂谷利曰:"何怯於水也?"谷利曰:"大王萬乘之主,欲涉不測之淵,一旦傾危,社稷何寄?"因登陸路而歸。
xún yáng jì yuē: lí hú xī wān, xià qiū shuǐ miǎo zhǎng, shāng tú yíng yū qiān zhōu xún rào, rén lì pí láo, hào wèi xī pí wān, yì yún xī wān. yòu yǒu bái gōu wān, yì zài hú xī, fàn zhǎng jīng bō sì xuě, xiōng yǒng gōu wān, yīn shì míng yān. yòu yǒu luò xīng wān, wān nèi yǒu luò xīng shí, zhōu wéi bǎi bù xǔ. yòu yǒu shén lín, xià yǒu miào, qí fú ér huò qián jìn, yóu shì míng yān. yòu yǒu nǚ ér miào, qí dǎo yì yǒu líng yīng, jí bù xǔ, suǒ zhí yì wú hài.
《潯陽記》曰:蠡湖西灣,夏秋水渺漲,商徒縈紆牽舟循繞,人力疲勞,號為西疲灣,亦云西灣。又有白溝灣,亦在湖西,泛漲驚波似雪,洶湧溝灣,因是名焉。又有落星灣,灣內有落星石,周圍百步許。又有神林,下有廟,祈福而獲前進,由是名焉。又有女兒廟,祈禱亦有靈應,即不許,所值亦無害。
yǒng jiā jùn jì yuē: lè chéng xiàn sān yuán tíng, qù jùn bǎi èr shí lǐ, xī shuǐ qīng rú jìng, nǎng xī yǒu de yī sǐ yú zhàn zhě, qí dà wǔ liù wéi, yī qí zhé dé shù shí hú zhǎ, cǐ wān wú suǒ bù róng. yǒu rén néng shí zhě, cháng zì pì fù rú sān yuán wān, wú suǒ bù róng.
《永嘉郡記》曰:樂城縣三原亭,去郡百二十里,溪水清如鏡,曩昔有得一死〈魚占〉者,鰭大五六圍,一鰭輒得數十斛鮓,此灣無所不容。有人能食者,常自譬腹如三原灣,無所不容。
shuǐ jīng zhù yuē: wèi shuǐ dōng nán yǔ shén jiàn shuǐ hé, kāi shān tú suǒ wèi líng quán chí yě, sú míng wèi wàn shí wān. quán shēn bù cè, shí wèi líng yì, xiān hòu màn yóu zhě, duō lí qí hài.
《水經注》曰:渭水東南與神澗水合,《開山圖》所謂靈泉池也,俗名為萬石灣。泉深不測,實為靈異,先後漫遊者,多罹其害。
pó yáng jì yuē: qīng wān, zài xiàn dōng nán qī lǐ, suí kāi huáng zhōng, tài shǒu liáng wén qiān lì guān qīng jié, qǔ cǐ wān shuǐ yǐ zì gòng, hòu rén sī qí ēn dé, hào wèi qīng wān.
《鄱陽記》曰:清灣,在縣東南七里,隋開皇中,太守梁文謙蒞官清潔,取此灣水以自供,後人思其恩德,號為清灣。
pǔ
○浦
shuō wén yuē: pǔ, shuǐ bīn yě.
《說文》曰:浦,水濱也。
shī yuē: lǜ bǐ huái pǔ, shěng cǐ xú tǔ.
《詩》曰:率彼淮浦,省此徐土。
jùn guó zhì yuē: xià yuē pǔ yǒu lóng yú, xī yǔ nán jì huáng lóng jiā zhōu zhī chù.
《郡國志》曰:夏曰浦有龍魚,昔禹南濟黃龍夾舟之處。
chǔ cí yuē: wàng cén yáng zhī jí pǔ.
《楚詞》曰:望涔陽之極浦。
shù yì jì yuē: shàng yú xiàn yǒu shí tuó bù, shuǐ jì wèi zhī bù yě. guā bù zài wú zhōng, wú rén mài guā yú jiāng pàn, yīn yǐ míng yě. jiāng zhōng yǒu yú bù, guī bù, xiāng zhōng yǒu líng fēi bù. àn wú chǔ jiān wèi pǔ wèi bù, gài yǔ é ěr.
《述異記》曰:上虞縣有石駝步,水際謂之步也。瓜步在吳中,吳人賣瓜於江畔,因以名也。江中有魚步,龜步,湘中有靈妃步。按吳楚間謂浦為步,蓋語訛耳。
wú lù yuē: fù yáng pǔ, hàn mò wèi wú xiàn yú jīn, wú dà dì shí yǒu pǔ tōng zhè jiāng zhì lú jí tóng xī, gù yuē tóng lú xiàn. dōng yǒu dà xī zhù lú kǒu, lù bō qīng yán, xī jìn zhēng shì sàn qí shì láng dài bó yóu cǐ, zì yán shān shuǐ zhī jí zhì yě.
《吳錄》曰:富陽浦,漢末為吳縣於津,吳大帝時有浦通浙江至廬及桐溪,故曰桐廬縣。東有大溪注廬口,淥波青岩,昔晉徵士散騎侍郎戴勃游此,自言山水之極致也。
jùn guó zhì yuē: jīn líng xī pǔ, yì yún xiàng kǒu, jí zhāng shuò bǔ yú yù dù lán xiāng chù yě.
《郡國志》曰:金陵西浦,亦云項口,即張碩捕魚遇杜蘭香處也。
jiāng xià jì yuē: nán pǔ, zài xiàn nán sān lǐ. lí sāo yuē:" sòng měi rén xī nán pǔ." qí yuán chū jīng shǒu shān, liú rù dà jiāng, chūn dōng hé jié, qiū xià fàn zhǎng, shāng lǚ wǎng lái, jiē yú pǔ tíng bó, yǐ qí zài guō zhī nán, gù chēng nán pǔ.
《江夏記》曰:南浦,在縣南三里。《離騷》曰:"送美人兮南浦。"其源出京首山,流入大江,春冬涸竭,秋夏泛漲,商旅往來,皆於浦停泊,以其在郭之南,故稱南浦。
xù sōu shén jì yuē: lú jiāng zhēng dí pǔ, pǔ zhōng yǒu dà bó fù shuǐ nèi, yú rén sù páng, wén zhēng dí zhī shēng jí xiāng qì yīn yūn, yún shì cáo gōng zài jì chuán fù yú cǐ.
《續搜神記》曰:廬江箏笛浦,浦中有大舶覆水內,漁人宿旁,聞箏笛之聲及香氣氤氳,雲是曹公載妓船覆於此。