gōu
○沟
shì míng yuē: tián jiān zhī shuǐ yuē gōu, gōu zhě, gòu yě, cóng héng xiāng jiāo gòu yě.
《释名》曰:田间之水曰沟,沟者,构也,从横相交构也。
ěr yǎ yuē: xī zhù gǔ yuē gōu.
《尔雅》曰:溪注谷曰沟。
zhōu lǐ yuē: jiàng rén wéi gōu xù, jiǔ fū wèi jǐng, jiān guǎng sì chǐ, shēn sì chǐ wèi zhī gōu. fāng shí lǐ wèi chéng, chéng jiān guǎng bā chǐ, shēn bā chǐ wèi zhī xù. fēng sú tōng yòu zài yě.
《周礼》曰:匠人为沟洫,九夫为井,间广四尺,深四尺谓之沟。方十里为城,城间广八尺,深八尺谓之洫。(《风俗通》又载也。)
chuán yuē: liáng bó hǎo tǔ gōng, nǎi gōu gōng gōng.
《传》曰:梁伯好土功,乃沟公宫。
yòu yuē: lǔ jiāng yǔ qí zhàn, shī bù yú gōu, fán chí yuē, qǐng sān kè ér yú zhī. zhòng cóng zhī. rú fán chí yuē, nǎi yú gōu.
又曰:鲁将与齐战,师不逾沟,樊迟曰,请三刻而逾之。众从之。(如樊迟约,乃逾沟。)
yòu yuē: āi gōng jiǔ nián, wú chéng hán, gōu tōng jiāng huái. dù yù zhù yuē: yú hán jiāng zhù chéng chuān gōu, dōng běi tōng shè yáng hú, xī běi zhì mò kǒu rù huái, tōng liáng dào yě. jīn guǎng líng hán jiāng shì. gù shǐ jì yún: hán gōu jí wú wáng fū chāi suǒ kāi cáo yùn, yǐ tōng shàng guó.
又曰:哀公九年,吴城邗,沟通江淮。杜预注曰:於邗江筑城穿沟,东北通射阳湖,西北至末口入淮,通粮道也。今广陵邗江是。故《史记》云:邗沟即吴王夫差所开漕运,以通上国。
guó yǔ yuē: wú wáng fū chāi jì shā shēn xū, bù rěn yú suì, rěn shú chēng suì yě. nǎi qǐ shī běi zhēng, kāi wèi shēn gōu, tōng yú shāng lǔ zhī jiān, kāi, jué dì. shāng, sòng yě. běi shǔ zhī yí, xī shǔ zhī jì, yǐ huì jìn dìng gōng yú huáng chí.
《国语》曰:吴王夫差既杀申胥,不稔於岁,(稔熟称岁也。)乃起师北征,开为深沟,通於商鲁之间,(开,掘地。商,宋也。)北属之沂,西属之济,以会晋定公于黄池。
lún yǔ yuē: yǔ jìn lì yú gōu xù.
《论语》曰:禹尽力於沟洫。
shǐ jì yuē: hàn wáng sì nián, wáng jūn guǎng wǔ, guān zhōng bīng yì chū, dāng cǐ shí, péng yuè qǐ bīng jū liáng dì, wǎng lái ruò chǔ bīng, jué qí liáng dào, qí wáng xìn yòu jìn jī chǔ, xiàng yǔ kǒng, nǎi yǔ hàn wáng yuē, zhōng fēn tiān xià, gē hóng gōu yǐ xī zhě wèi hàn, hóng gōu ér dōng zhě wèi chǔ, xiàng yǔ guī hàn wáng fù mǔ qī zǐ, jūn jiē hū wàn suì, yǔ jiě ér dōng, hàn wáng yù yǐn ér xī, yòng zhāng liáng chén píng jì, nǎi jìn bīng zhuī xiàng yǔ.
《史记》曰:汉王四年,王军广武,关中兵益出,当此时,彭越起兵居梁地,往来弱楚兵,绝其粮道,齐王信又进击楚,项羽恐,乃与汉王约,中分天下,割鸿沟以西者为汉,鸿沟而东者为楚,项羽归汉王父母妻子,军皆呼万岁,羽解而东,汉王欲引而西,用张良陈平计,乃进兵追项羽。
bó wù zhì yuē: xú yǎn wáng zhì qí guó, rén yì zhe wén, yù zhōu xíng shàng guó, nǎi tōng gōu chén cài zhī jiān, dé zhū gōng zhū shǐ.
《博物志》曰:徐偃王治其国,仁义著闻,欲周行上国,乃通沟陈蔡之间,得朱弓朱矢。
yòu yuē: jiǔ quán yán shòu xiàn nán yǒu shān, shí shuǐ chū chù, rú jǔ dì wèi gōu.
又曰:酒泉延寿县南有山,石水出处,如莒地为沟。
lì shàn zhǎng shuǐ jīng zhù yuē: gāo táng xiàn yǒu gān zǎo gōu, shuǐ cè duō zǎo, gù sú qǔ míng gōu yān.
郦善长《水经注》曰:高唐县有甘枣沟,水侧多枣,故俗取名沟焉。
yīn shì shì chuán yuē: yīn bāo wèi xíng yáng lìng, xiān duō yín yǔ, bǎi xìng jī jǐn, jūn nǎi chuān qú rù hé sì shí yú lǐ, shū dǎo yuán xí, yòng zhì fēng nián, mín lài qí lì, hào yuē yīn gōu ér sòng zhī.
《殷氏世传》曰:殷褒为荥阳令,先多霪雨,百姓饥馑,君乃穿渠入河四十馀里,疏导原隰,用致丰年,民赖其利,号曰殷沟而颂之。
zhuāng zǐ yuē: xún cháng zhī gōu xù, jù yú wú suǒ hái qí tǐ, ér ní yóu wèi zhī zhì.
《庄子》曰:寻常之沟洫,巨鱼无所还其体,而鲵鱿为之制。
mèng zǐ yuē: sī tiān xià zhī mín, pǐ fū pǐ fù yǒu bù bèi yáo shùn zhī zé zhě, ruò jǐ tuī nèi zhī gōu zhōng.
《孟子》曰:思天下之民,匹夫匹妇有不被尧舜之泽者,若己推内之沟中。
yáng zǐ tú jīng yuē: liù hé xiàn dōng sān shí lǐ, cóng dài shí hú rù sì lǐ zhì gōu zhōng xīn, yǔ líng fēn jiè. àn hòu hàn shū zhāng gāng wèi guǎng líng tài shǒu, jì huì yú bǎi xìng, quàn kè nóng sāng, yú dōng líng cūn kāi cǐ gōu, yǐn hú shuǐ guàn tián, yǐ cǐ hào wèi zhāng gāng gōu.
《杨子图经》曰:六合县东三十里,从岱石湖入四里至沟中心,与陵分界。案《后汉书》张纲为广陵太守,济惠於百姓,劝课农桑,於东陵村开此沟,引湖水灌田,以此号为张纲沟。
ruǎn shèng zhī jì yuē: wú wáng bì kāi zhū yú gōu, tōng yùn zhì hǎi líng cāng, běi yǒu zhū yú cūn, gù yǐ cūn lì míng. gù shǐ jì yún: hán gōu, jí wú wáng fū chāi suǒ kāi cáo yùn yǐ tōng shàng guó.
阮胜之记曰:吴王濞开茱萸沟,通运至海陵仓,北有茱萸村,故以村立名。故《史记》云:邗沟,即吴王夫差所开漕运以通上国。
cuī bào gǔ jīn zhù yuē: yáng gōu zhě, yán yáng xǐ dǐ chù yuán qiáng, gù wèi gōu yǐ gé zhī. yī yuē, zhí gāo yáng yú qí shàng, gù wèi zhī yáng gōu.
崔豹《古今注》曰:羊沟者,言羊喜抵触垣墙,故为沟以隔之。一曰,植高杨于其上,故谓之杨沟。
gǔ shī yuē: jīn rì dǒu jiǔ bié, míng rì gōu shuǐ tóu. dié xiè yù gōu shàng, gōu shuǐ dōng xī liú.
《古诗》曰:今日斗酒别,明日沟水头。蹀躞御沟上,沟水东西流。
dú
○渎
lǐ jì yuè lìng yuē: jì chūn zhī yuè, dào dá gōu dú kāi tōng dào lù.
《礼记月令》曰:季春之月,道达沟渎开通道路。
ěr yǎ yuē: gōu zhù huì yuē dú. shuǐ liú bù jué yuē dú.
《尔雅》曰:沟注澮曰渎。(水流不绝曰渎。)
hàn jiù yí yuē: jì sì dú yòng shēng.
《汉旧仪》曰:祭四渎用牲。
cuī hóng shí liù guó chūn qiū qián qín lù yuē: jiàn yuán shí èr nián, jiān yǐ guān zhōng shuǐ hàn bù shí, yì yī zhèng bái gù shì, fā wáng hóu yǐ xià jí háo qiáng fù mín tóng lì sān wàn rén, kāi jīng shuǐ shàng yuán, záo shān qǐ dī, tōng qú yǐn dú yǐ gài tián, mín lài qí lì.
崔鸿《十六国春秋前秦录》曰:建元十二年,坚以关中水旱不时,议依郑白故事,发王侯以下及豪强富民僮隶三万人,开泾水上源,凿山起堤,通渠引渎以溉田,民赖其利。
fú tāo běi zhēng jì yuē: gū shú xī běi yǒu gān níng mù, sūn hào shí, zhàn zhě yún, mù yǒu wáng qì, hào záo qí hòu shí xǔ lǐ yuē zhí dú.
伏滔《北征记》曰:姑熟西北有甘宁墓,孙皓时,占者云,墓有王气,皓凿其后十许里曰直渎。
yuè jué shū yuē: tóng gū dú zhǎng yī bǎi wǔ shí bù, qù xiàn èr shí lǐ.
《越绝书》曰:铜姑渎长一百五十步,去县二十里。
qú
○渠
shǐ jì hé qú shū yuē: yǔ yǐ wéi hé suǒ cóng lái zhě gāo, nán yǐ xíng píng dì, shù wèi bài, nǎi shāi èr qú hàn shū yīn yì yuē: shāi, fēn yě. yǐ yǐn qí hé zài zhī gāo dì, guò jiàng shuǐ, zhì yú dà lù, bō wèi jiǔ hé yě. zhèng guó jiān shuō qín, lìng záo jīng, zì zhōng shān nán, xī jiāo hù kǒu wèi qú, gài chì lǔ zhī dì sì wàn yú qǐng, shōu jiē mǔ yī zhōng, yú shì guān zhōng wèi wò yě, wú xiōng nián, qín yǐ wéi fù qiáng, zú bìng zhū hóu, yīn mìng yuē zhèng guó qú.
《史记河渠书》曰:禹以为河所从来者高,难以行平地,数为败,乃酾二渠(《汉书音义》曰:酾,分也。)以引其河载之高地,过降水,至于大陆,播为九河也。郑国间说秦,令凿泾,自中山南,西交瓠口为渠,溉斥卤之地四万馀顷,收皆亩一锺,於是关中为沃野,无凶年,秦以为富强,卒并诸侯,因命曰郑国渠。
hàn shū yuē: yǔ zuò èr qú yǐ yǐn hé, wǔ dì shí, chuān qú shuǐ àn ruò bēng, nǎi záo jǐng shēn sì shí zhàng, jǐng xià xiāng tōng, jǐng qú zì cǐ shǐ. dé lóng gǔ, gù lóng shǒu qú. qǐ gǔ kǒu, rù lì yáng, zhù wèi zhōng, yīn míng qú, mín dé qí ráo. gē yuē:" tián yú hé suǒ? chí yáng gǔ kǒu. zhèng guó zài qián, bái gōng qǐ hòu. jǔ chā wèi yún, jué qú wèi yǔ."
《汉书》曰:禹作二渠以引河,武帝时,穿渠水岸若崩,乃凿井深四十丈,井下相通,井渠自此始。得龙骨,故龙首渠。起谷口,入栎阳,注渭中,因名渠,民得其饶。歌曰:"田於何所?池阳谷口。郑国在前,白公起后。举锸为云,决渠为雨。"
yòu yuē: zhāng yè jùn yǒu qiān jīn qú.
又曰:张掖郡有千金渠。
fàn yè hòu hàn shū yuē: fán mì suǒ qǐ lú shè, jiē yǒu shēn táng gāo gé, bēi qú guàn zhù, yòu chí yú mù chù, yǒu qiú bì gěi.
范晔《后汉书》曰:樊密所起庐舍,皆有深堂高阁,陂渠灌注,又池鱼牧畜,有求必给。
wèi zhì yuē: liáo xī chán yú tà dùn yóu qiáng, gōng jiāng zhēng zhī, záo qú zì hū tuó rù gū shuǐ, míng píng lǔ qú. yòu cóng gōu hé kǒu záo rù lù hé, míng quán zhōu qú, yǐ tōng hǎi.
《魏志》曰:辽西单于蹋顿尤强,公将征之,凿渠自滹沱入泒水,名平虏渠。又从沟河口凿入潞河,名泉州渠,以通海。
yòu yuē: jiàn ān shí bā nián jiǔ yuè, záo qú yǐn zhāng shuǐ rù bái gōu yǐ tōng hé.
又曰:建安十八年九月,凿渠引漳水入白沟以通河。
yòu yuē: jiǎ kuí wèi yù zhōu cì shǐ, tōng yùn qú èr bǎi yú lǐ, suǒ wèi jiǎ hóu qú.
又曰:贾逵为豫州刺史,通运渠二百馀里,所谓贾侯渠。
běi shǐ yuē: guō yǎn wèi kāi cáo qú dà jiān, bù lǜ shuǐ gōng záo qú yǐn wèi shuǐ, jīng dà yú chéng běi, dōng zhì tóng guān, cáo yùn sì bǎi yú lǐ, guān zhōng lài zhī, míng yuē fù rén qú.
《北史》曰:郭衍为开漕渠大监,部率水工凿渠引渭水,经大舆城北,东至潼关,漕运四百馀里,关中赖之,名曰富人渠。
suí shū yuē: xuē zhòu wèi yǎn zhōu cì shǐ, xiān shì yǎn zhōu chéng dōng yí sì èr shuǐ hé ér nán liú, fàn làn dà zé zhōng, zhòu suì jī shí yàn zhī, shǐ jué lìng xī zhù, bēi zé jǐn wèi liáng tián, yòu tōng zhuǎn yùn, lì jǐn huái hǎi, bǎi xìng lài zhī, hào wèi xuē gōng fēng yǎn qú.
《隋书》曰:薛胄为兖州刺史,先是兖州城东沂、泗二水合而南流,泛滥大泽中,胄遂积石堰之,使决令西注,陂泽尽为良田,又通转运,利尽淮海,百姓赖之,号为薛公丰兖渠。
táng shū yuē: wēn zào wèi láng zhōu cì shǐ, zài rèn kāi hòu xiāng qú jiǔ shí qī lǐ, gài tián èr qiān qǐng, jùn rén huò lì, nǎi míng wéi yòu shǐ qú, zào zì qǐ jū shè rén chū jùn.
《唐书》曰:温造为郎州刺史,在任开后乡渠九十七里,溉田二千顷,郡人获利,乃名为右史渠,造自起居舍人出郡。
shuǐ jīng zhù yuē: hàn sī kōng yú yáng wáng liáng zhī wèi hé nán yě, jiāng yǐn gǔ shuǐ yǐ gài jīng shī, qú chéng ér shuǐ bù liú, gù yǐ zuò miǎn. hòu zhāng chún yàn luò yǐ tōng cáo, luò zhōng gōng sī huái shàn. shì yǐ qú jīn yǐn gǔ shuǐ, gài chún zhī chuàng yě.
《水经注》曰:汉司空渔阳王梁之为河南也,将引穀水以溉京师,渠成而水不流,故以坐免。后张纯堰洛以通漕,洛中公私怀赡。是以渠今引穀水,盖纯之创也。
yòu yuē: hàn míng dì zhī shì, sī tú fú gōng jiàn wáng jǐng shàn néng zhì shuǐ, xiǎn zōng zhào yǔ yè zhě wáng wú shǐ zuò jùn yí qú, wú yòng jǐng fǎ, shuǐ nǎi bù hài, cǐ jí jǐng shí suǒ xiū gù dú yě. qú liú dōng zhù jùn yí, gù fù wèi zhī jùn yí qú yě. míng dì shí wǔ nián dōng xún shòu zhì wú yán, dì jiā jǐng gōng, bài hé dī yè zhě.
又曰:汉明帝之世,司徒伏恭荐王景善能治水,显宗诏与谒者王吴始作浚仪渠,吴用景法,水乃不害,此即景时所修故渎也。渠流东注浚仪,故复谓之浚仪渠也。明帝十五年东巡狩至无盐,帝嘉景功,拜河堤谒者。
yòu yuē: wèi wǔ dì yòu yàn zhāng shuǐ huí liú dōng zhù, shì hào tiān jǐng yàn. èr shí lǐ zhōng zuò shí èr dèng, dèng xiāng qù sān bǎi bù, lìng hù xiāng guàn zhù, yī yuán fēn wéi shí èr liú, jiē xuán shuǐ mén, zì chéng xī dōng rù, jìng tóng què tái xià, fú liú rù chéng, dōng liú wèi zhī zhǎng míng qú.
又曰:魏武帝又堰漳水回流东注,世号天井堰。二十里中作十二磴,磴相去三百步,令互相灌注,一原分为十二流,皆悬水门,自城西东入,迳铜雀台下,伏流入城,东流谓之长明渠。
dài yán zhī xī zhēng jì yuē: luò yáng chéng wài sì miàn yǒu yáng qú shuǐ, zhōu gōng suǒ zhì yě, jiàn chūn mén wài èr qiáo zuì dà, yī cóng yī héng.
戴延之《西征记》曰:洛阳城外四面有阳渠水,周公所制也,建春门外二桥最大,一从一横。
xù shù zhēng jì yuē: àn hé qú shū gōu xù zhì yǐn hé wèi hóng gōu. yī shuō qín zhì wèi záo qú yǐn hé guàn dà liáng, míng yuē hóng gōu yān.
《续述征记》曰:按《河渠书》《沟洫志》引河为洪沟。一说秦至魏凿渠引河灌大梁,名曰洪沟焉。
cuī shí zhèng lùn yuē: zhàn guó hǎi nèi shí èr fēn, wèi zhōu yǒu shǐ qǐ yǐn zhāng shuǐ guàn yè, mín yǐ xìng gē, shǔ jùn lǐ bīng záo lí duī tōng èr jiāng, yì bù zhì jīn lài zhī. qín kāi zhèng guó, hàn zuò bái gōu, ér guān zhōng hào wèi lù hǎi.
崔寔《政论》曰:战国海内十二分,魏州有史起引漳水灌邺,民以兴歌,蜀郡李冰凿离堆通二江,益部至今赖之。秦开郑国,汉作白沟,而关中号为陆海。
jùn guó zhì yuē: yíng zhōu píng shū xiàn gǔ wǔ qú shuǐ, wèi yán xìng chū, wén ān xiàn rén sūn yuàn děng bǔ yú cǐ shuǐ, xiān jì, hū yǒu qún yú cóng xī ér lái, yǒu yī rén yì shén, wèi yuàn yuē:" ruò dé dà yú wù shā." jí xià wǎng, guǒ dé dà yú, nǎi shā zhī, fù zhōng jǐn dé qí jì ér shí, qún yú bìng fēi, suì bù fù dé, yīn míng cǐ chù wèi fēi yú kǒu.
《郡国志》曰:瀛州平舒县古五渠水,魏延兴初,文安县人孙愿等捕鱼此水,先祭,忽有群鱼从西而来,有一人异甚,谓愿曰:"若得大鱼勿杀。"及下网,果得大鱼,乃杀之,腹中尽得其祭而食,群鱼并飞,遂不复得,因名此处为飞鱼口。
yè chéng gù shì yuē: xī mén bào wèi lìng, zào shí èr qú, jué zhàng shuǐ yǐ gài mín tián, yīn shì hù kǒu fēng ráo. jīn qú yī míng ān zé bēi shì yě.
《邺城故事》曰:西门豹为令,造十二渠,决障水以溉民田,因是户口丰饶。今渠一名安泽陂是也。
nèi huáng tú jīng yuē: qián hàn ní kuān qiān nèi huáng lìng, lì mín dà xìn, biǎo kāi liù fǔ qú yǐ dà guàn gài, mín jí huò lì, yīn yuē ní gōng qú.
《内黄图经》曰:前汉倪宽迁内黄令,吏民大信,表开六辅渠以大灌溉,民极获利,因曰倪公渠。
zhèn
○甽
shuō wén yuē: zhèn, shuǐ liú yě.
《说文》曰:甽,水流也。
zhōu lǐ yuē: bèi xù yuē zhèn.
《周礼》曰:倍洫曰甽。
jī kāng yǎng shēng lùn yuē: huò yì zhī yǐ zhèn huì.
稽康《养生论》曰:或益之以甽浍。
huì
○澮
shuō wén yuē: huì, shuǐ liú huì huì yě. guǎng èr xún, shēn èr rèn.
《说文》曰:澮,水流澮澮也。广二寻,深二仞。
shū yuē: yǔ jué jiǔ chuān, jù sì hǎi, jùn quǎn huì.
《书》曰:予决九川,距四海,浚畎澮。
ěr yǎ yuē: gǔ zhù gōu yuē huì.
《尔雅》曰:谷注沟曰澮。
shì wén yuē: huì, huì yě, xiǎo gōu zhī suǒ huì yě.
《释文》曰:澮,会也,小沟之所会也。
fàn
○汎
xù shù zhēng jì yuē: qí rén wèi hú wèi fàn, fàn zhōng yǒu jiǔ shí jiǔ tái, jiē shēng jié pú, yīn cǐ pú shēng zì jié.
《续述征记》曰:齐人谓湖为汎,汎中有九十九台,皆生结蒲,因此蒲生自结。
fēng sú tōng yuē: fàn, mǎng yě, yán qí píng wàng fàn mǎng, wú yá jì yě.
《风俗通》曰:汎,莽也,言其平望汎莽,无涯际也。
wān
○湾
lì shàn zhǎng zhù shuǐ jīng yuē: yuán shuǐ, yòu dōng lì lín yuán xiàn xī, wèi míng yuè chí bái bì wān, wān zhuàng bàn yuè, qīng tán jìng chè, shàng zé fēng lài kōng chuán, xià zé quán xiǎng bù duàn, xíng zhě mò bù yōng jí xī yóu, pái huái ài wán.
郦善长注《水经》曰:沅水,又东历临沅县西,为明月池白壁湾,湾状半月,清潭镜澈,上则风籁空传,下则泉响不断,行者莫不拥檝嬉游,徘徊爱玩。
jiāng xià jì yuē: bài bó wān, zài xiàn xī běi qī lǐ. àn wú zhì yún:" sūn quán yǔ qún chén fàn shāng yú dà chuán jiāng zhōng, xī shàng féng è fēng, quán qiǎn duò gōng zhāng jié qǔ shui luó zhōu, gǔ lì bá jiàn nǐ duò gōng jí qǔ fán kǒu, wèi jí zhì kǒu, wān zhōng chuán pò, yīn míng bài bó wān. quán zhì àn, wèi gǔ lì yuē:" hé qiè yú shuǐ yě?" gǔ lì yuē:" dài wáng wàn shèng zhī zhǔ, yù shè bù cè zhī yuān, yī dàn qīng wēi, shè jì hé jì?" yīn dēng lù lù ér guī.
《江夏记》曰:败舶湾,在县西北七里。按《吴志》云:"孙权与群臣泛觞於大船江中,西上逢恶风,权遣柁工张颉取氵罗洲,谷利抜剑拟柁工急取樊口,未及至口,湾中船破,因名败舶湾。权至岸,谓谷利曰:"何怯於水也?"谷利曰:"大王万乘之主,欲涉不测之渊,一旦倾危,社稷何寄?"因登陆路而归。
xún yáng jì yuē: lí hú xī wān, xià qiū shuǐ miǎo zhǎng, shāng tú yíng yū qiān zhōu xún rào, rén lì pí láo, hào wèi xī pí wān, yì yún xī wān. yòu yǒu bái gōu wān, yì zài hú xī, fàn zhǎng jīng bō sì xuě, xiōng yǒng gōu wān, yīn shì míng yān. yòu yǒu luò xīng wān, wān nèi yǒu luò xīng shí, zhōu wéi bǎi bù xǔ. yòu yǒu shén lín, xià yǒu miào, qí fú ér huò qián jìn, yóu shì míng yān. yòu yǒu nǚ ér miào, qí dǎo yì yǒu líng yìng, jí bù xǔ, suǒ zhí yì wú hài.
《浔阳记》曰:蠡湖西湾,夏秋水渺涨,商徒萦纡牵舟循绕,人力疲劳,号为西疲湾,亦云西湾。又有白沟湾,亦在湖西,泛涨惊波似雪,汹涌沟湾,因是名焉。又有落星湾,湾内有落星石,周围百步许。又有神林,下有庙,祈福而获前进,由是名焉。又有女儿庙,祈祷亦有灵应,即不许,所值亦无害。
yǒng jiā jùn jì yuē: lè chéng xiàn sān yuán tíng, qù jùn bǎi èr shí lǐ, xī shuǐ qīng rú jìng, nǎng xī yǒu de yī sǐ yú zhàn zhě, qí dà wǔ liù wéi, yī qí zhé de shù shí hú zhǎ, cǐ wān wú suǒ bù róng. yǒu rén néng shí zhě, cháng zì pì fù rú sān yuán wān, wú suǒ bù róng.
《永嘉郡记》曰:乐城县三原亭,去郡百二十里,溪水清如镜,曩昔有得一死〈鱼占〉者,鳍大五六围,一鳍辄得数十斛鲊,此湾无所不容。有人能食者,常自譬腹如三原湾,无所不容。
shuǐ jīng zhù yuē: wèi shuǐ dōng nán yǔ shén jiàn shuǐ hé, kāi shān tú suǒ wèi líng quán chí yě, sú míng wéi wàn dàn wān. quán shēn bù cè, shí wèi líng yì, xiān hòu màn yóu zhě, duō lí qí hài.
《水经注》曰:渭水东南与神涧水合,《开山图》所谓灵泉池也,俗名为万石湾。泉深不测,实为灵异,先后漫游者,多罹其害。
pó yáng jì yuē: qīng wān, zài xiàn dōng nán qī lǐ, suí kāi huáng zhōng, tài shǒu liáng wén qiān lì guān qīng jié, qǔ cǐ wān shuǐ yǐ zì gòng, hòu rén sī qí ēn dé, hào wèi qīng wān.
《鄱阳记》曰:清湾,在县东南七里,隋开皇中,太守梁文谦莅官清洁,取此湾水以自供,后人思其恩德,号为清湾。
pǔ
○浦
shuō wén yuē: pǔ, shuǐ bīn yě.
《说文》曰:浦,水滨也。
shī yuē: lǜ bǐ huái pǔ, shěng cǐ xú tǔ.
《诗》曰:率彼淮浦,省此徐土。
jùn guó zhì yuē: xià yuē pǔ yǒu lóng yú, xī yǔ nán jì huáng lóng jiā zhōu zhī chù.
《郡国志》曰:夏曰浦有龙鱼,昔禹南济黄龙夹舟之处。
chǔ cí yuē: wàng cén yáng zhī jí pǔ.
《楚词》曰:望涔阳之极浦。
shù yì jì yuē: shàng yú xiàn yǒu shí tuó bù, shuǐ jì wèi zhī bù yě. guā bù zài wú zhōng, wú rén mài guā yú jiāng pàn, yīn yǐ míng yě. jiāng zhōng yǒu yú bù, guī bù, xiāng zhōng yǒu líng fēi bù. àn wú chǔ jiān wèi pǔ wèi bù, gài yǔ é ěr.
《述异记》曰:上虞县有石驼步,水际谓之步也。瓜步在吴中,吴人卖瓜於江畔,因以名也。江中有鱼步,龟步,湘中有灵妃步。按吴楚间谓浦为步,盖语讹耳。
wú lù yuē: fù yáng pǔ, hàn mò wèi wú xiàn yú jīn, wú dà dì shí yǒu pǔ tōng zhè jiāng zhì lú jí tóng xī, gù yuē tóng lú xiàn. dōng yǒu dà xī zhù lú kǒu, lù bō qīng yán, xī jìn zhēng shì sàn qí shì láng dài bó yóu cǐ, zì yán shān shuǐ zhī jí zhì yě.
《吴录》曰:富阳浦,汉末为吴县于津,吴大帝时有浦通浙江至庐及桐溪,故曰桐庐县。东有大溪注庐口,渌波青岩,昔晋征士散骑侍郎戴勃游此,自言山水之极致也。
jùn guó zhì yuē: jīn líng xī pǔ, yì yún xiàng kǒu, jí zhāng shuò bǔ yú yù dù lán xiāng chù yě.
《郡国志》曰:金陵西浦,亦云项口,即张硕捕鱼遇杜兰香处也。
jiāng xià jì yuē: nán pǔ, zài xiàn nán sān lǐ. lí sāo yuē:" sòng měi rén xī nán pǔ." qí yuán chū jīng shǒu shān, liú rù dà jiāng, chūn dōng hé jié, qiū xià fàn zhǎng, shāng lǚ wǎng lái, jiē yú pǔ tíng bó, yǐ qí zài guō zhī nán, gù chēng nán pǔ.
《江夏记》曰:南浦,在县南三里。《离骚》曰:"送美人兮南浦。"其源出京首山,流入大江,春冬涸竭,秋夏泛涨,商旅往来,皆於浦停泊,以其在郭之南,故称南浦。
xù sōu shén jì yuē: lú jiāng zhēng dí pǔ, pǔ zhōng yǒu dà bó fù shuǐ nèi, yú rén sù páng, wén zhēng dí zhī shēng jí xiāng qì yīn yūn, yún shì cáo gōng zài jì chuán fù yú cǐ.
《续搜神记》曰:庐江筝笛浦,浦中有大舶覆水内,渔人宿旁,闻筝笛之声及香气氤氲,云是曹公载妓船覆於此。