sòng zǐ yuē: yù yùn shān huī, zhū hán shuǐ mèi, cǐ lǐ chéng rán hū zāi, yì yì nì zhī shuō yě? dà fán tiān dì shēng wù, guāng míng zhě hūn zhuó zhī fǎn, zī rùn zhě kū sè zhī chóu, guì zài cǐ zé jiàn zài bǐ yǐ. hé pǔ yú tián xíng chéng xiāng qù èr wàn lǐ, zhū xióng yú cǐ, yù zhì yú bǐ, wú jìng ér lái, yǐ chǒng ài rén huán zhī zhōng, ér huī huáng láng miào zhī shàng, shǐ zhōng huá wú duān bǎo zàng zhé jié ér tuī shàng zuò yān. qǐ zhōng guó huī shān mèi shuǐ zhě, cuì zài rén shēn, ér tiān dì jīng huá zhǐ yǒu cǐ shù zāi?
宋子曰:玉韫山辉,珠涵水媚,此理诚然乎哉,抑意逆之说也?大凡天地生物,光明者昏浊之反,滋润者枯涩之仇,贵在此则贱在彼矣。合浦、于阗行程相去二万里,珠雄于此,玉峙于彼,无胫而来,以宠爱人寰之中,而辉煌廊庙之上,使中华无端宝藏折节而推上坐焉。岂中国辉山、媚水者,萃在人身,而天地菁华止有此数哉?
zhū
○珠
fán zhēn zhū bì chǎn bàng fù, yìng yuè chéng tāi, jīng nián zuì jiǔ, nǎi wèi zhì bǎo. qí yún shé fù lóng hàn jiāo pí yǒu zhū zhě, wàng yě. fán zhōng guó zhū bì chǎn léi lián èr chí. sān dài yǐ qián, huái yáng yì nán guó dì, dé zhū shāo jìn yǔ gòng" huái yí zhū", huò hòu hù shì zhī biàn, fēi bì zé qí tǔ chǎn yě. jīn cǎi pú lǐ lù, yuán cǎi yáng cūn zhí gū kǒu, jiē zhuàn jì xiāng chéng zhī wàng, hé cháng dé zhū. zhì yún hū lǚ gǔ jiāng chū zhū, zé yí dì, fēi zhōng guó yě.
凡珍珠必产蚌腹,映月成胎,经年最久,乃为至宝。其云蛇蝮、龙颔、鲛皮有珠者,妄也。凡中国珠必产雷、廉二池。三代以前,淮扬亦南国地,得珠稍近《禹贡》“淮夷珠”,或后互市之便,非必责其土产也。金采蒲里路,元采杨村直沽口,皆传记相承之妄,何尝得珠。至云忽吕古江出珠,则夷地,非中国也。
fán bàng yùn zhū, nǎi wú zhì ér shēng zhì. tā wù xíng xiǎo ér jū shuǐ zú zhě, tūn shì hóng duō, shòu yǐ bù yǒng. bàng zé huán bāo jiān jiǎ, wú xì kě tóu, jí tūn fù, hú lún bù néng xiāo huà, gù dú de bǎi nián qiān nián, chéng jiù wú jià zhī bǎo yě. fán bàng yùn zhū, jí qiān rèn shuǐ dǐ, yī féng yuán yuè zhōng tiān, jí kāi jiǎ yǎng zhào, qǔ yuè jīng yǐ chéng qí pò. zhōng qiū yuè míng, zé lǎo bàng yóu xǐ shén. ruò chè xiǎo wú yún, zé suí yuè dōng shēng xī méi, zhuǎn cè qí shēn ér yìng zhào zhī. tā hǎi bīn wú zhū zhě, cháo xī zhèn hàn, bàng wú ān shēn jìng cún zhī dì yě.
凡蚌孕珠,乃无质而生质。他物形小而居水族者,吞噬弘多,寿以不永。蚌则环包坚甲,无隙可投,即吞腹,囫囵不能消化,故独得百年千年,成就无价之宝也。凡蚌孕珠,即千仞水底,一逢圆月中天,即开甲仰照,取月精以成其魄。中秋月明,则老蚌犹喜甚。若彻晓无云,则随月东升西没,转侧其身而映照之。他海滨无珠者,潮汐震撼,蚌无安身静存之地也。
fán lián zhōu chí zì wū ní dú lǎn shā zhì yú qīng luán, kě bǎi bā shí lǐ. léi zhōu chí zì duì lè dǎo xié wàng shí chéng jiè, kě bǎi wǔ shí lǐ. hù cǎi zhū měi suì bì yǐ sān yuè, shí shēng shā jì hǎi shén, jí qí qián jìng. hù shēng dàn hǎi xīng, rù shuǐ néng shì shuǐ sè, zhī jiāo lóng suǒ zài, zé bù gǎn qīn fàn.
凡廉州池自乌泥、独揽沙至于青鸾,可百八十里。雷州池自对乐岛斜望石城界,可百五十里。户采珠每岁必以三月,时牲杀祭海神,极其虔敬。户生啖海腥,入水能视水色,知蛟龙所在,则不敢侵犯。
fán cǎi zhū bó, qí zhì shì tā zhōu héng kuò ér yuán, duō zài cǎo jiàn yú shàng. jīng guò shuǐ xuán, zé zhì jiàn tóu zhī, zhōu nǎi wú yàng. zhōu zhōng yǐ zhǎng shéng xì méi rén yāo, xié lán tóu shuǐ. fán méi rén yǐ xī zào wān huán kōng guǎn, qí běn quē chù duì yǎn méi rén kǒu bí, lìng shū tòu hū xī yú zhōng, bié yǐ shú pí bāo luò ěr xiàng zhī jì. jí shēn zhě zhì sì wǔ bǎi chǐ, shí bàng lán zhōng. qì bī zé hàn shéng, qí shàng jí tí yǐn shàng, wú mìng zhě huò zàng yú fù. fán méi rén chū shuǐ, zhǔ rè cuì jí fù zhī, huǎn zé hán lì sǐ.
凡采珠舶,其制视他舟横阔而圆,多载草荐于上。经过水漩,则掷荐投之,舟乃无恙。舟中以长绳系没人腰,携篮投水。凡没人以锡造弯环空管,其本缺处对掩没人口鼻,令舒透呼吸于中,别以熟皮包络耳项之际。极深者至四五百尺,拾蚌篮中。气逼则撼绳,其上急提引上,无命者或葬鱼腹。凡没人出水,煮热毳急覆之,缓则寒栗死。
sòng cháo lǐ zhāo tǎo shè fǎ yǐ wéi jiǎng, zuì hòu mù zhù bān kǒu, liǎng jiǎo zhuì shí, yòng má shéng zuò dōu rú náng zhuàng. shéng xì bó liǎng bàng, chéng fēng yáng fān ér dōu qǔ zhī, rán yì yǒu piào nì zhī huàn. jīn hù liǎng fǎ bìng yòng zhī.
宋朝李招讨设法以为耩,最后木柱扳口,两角坠石,用麻绳作兜如囊状。绳系舶两傍,乘风扬帆而兜取之,然亦有漂溺之患。今户两法并用之。
fán zhū zài bàng, rú yù zài pú. chū bù shí qí guì jiàn, pōu qǔ ér shí zhī. zì wǔ fēn zhì yī cùn yī fēn jīng zhě wèi dà pǐn. xiǎo píng shì fù fǔ, yī biān guāng cǎi wēi shì dù jīn zhě, cǐ míng zhū, qí zhí yī kē qiān jīn yǐ. gǔ lái" míng yuè"" yè guāng", jí cǐ biàn shì. bái zhòu qíng míng, yán xià kàn yǒu guāng yī xiàn shǎn shuò bù dìng," yè guāng" nǎi qí měi hào, fēi zhēn yǒu hūn yè fàng guāng zhī zhū yě. cì zé zǒu zhū, zhì píng dǐ pán zhōng, yuán zhuǎn wú dìng xiē, jià yì yǔ zhū xiāng fǎng. huà zhě zhī shēn shòu hán yī lì, zé bù fù xiǔ huài, gù dì wáng zhī jiā zhòng jià gòu cǐ. cì zé huá zhū, sè guāng ér xíng bù shèn yuán. cì zé lèi zhū, cì guān yǔ zhū, cì shuì zhū, cì cōng fú zhū. yòu zhū rú liáng sù, cháng zhū rú wān dòu. bēi ér suì zhě yuē jī. zì yè guāng zhì yú suì jī, pì jūn yī rén shēn ér wáng gōng zhì yú máng lì yě.
凡珠在蚌,如玉在璞。初不识其贵贱,剖取而识之。自五分至一寸一分经者为大品。小平似覆釜,一边光彩微似镀金者,此名珠,其值一颗千金矣。古来“明月”、“夜光”,即此便是。白昼晴明,檐下看有光一线闪烁不定,“夜光”乃其美号,非真有昏夜放光之珠也。次则走珠,置平底盘中,圆转无定歇,价亦与珠相仿。(化者之身受含一粒,则不复朽坏,故帝王之家重价购此。)次则滑珠,色光而形不甚圆。次则累珠,次官雨珠,次税珠,次葱符珠。幼珠如粱粟,常珠如豌豆。卑而碎者曰玑。自夜光至于碎玑,譬均一人身而王公至于氓隶也。
fán zhū shēng zhǐ yǒu cǐ shù, cǎi qǔ tài pín, zé qí shēng bù jì. jīng shù shí nián bù cǎi, zé bàng nǎi ān qí shēn, fán qí zǐ sūn ér guǎng yùn bǎo zhì. suǒ wèi zhū xǐ zhū hái, cǐ shā dìng sǐ pǔ, fēi zhēn yǒu qīng guān gǎn zhào yě. wǒ cháo hóng zhì zhōng, yī cǎi dé èr wàn bā qiān liǎng. wàn lì zhōng, yī cǎi zhǐ dé sān qiān liǎng, bù cháng suǒ fèi.
凡珠生止有此数,采取太频,则其生不继。经数十年不采,则蚌乃安其身,繁其子孙而广孕宝质。所谓珠徙珠还,此煞定死谱,非真有清官感召也。(我朝弘治中,一采得二万八千两。万历中,一采止得三千两,不偿所费。)
bǎo
○宝
fán bǎo shí jiē chū jǐng zhōng, xī fān zhū yù zuì shèng, zhōng guó wéi chū yún nán jīn chǐ wèi yǔ lì jiāng liǎng chù. fán bǎo shí zì dà zhì xiǎo, jiē yǒu shí chuáng bāo qí wài, rú yù zhī yǒu pú. jīn yín bì jī tǔ qí shàng, yùn jié nǎi chéng, ér bǎo zé bù rán, cóng jǐng dǐ zhí tòu shàng kōng, qǔ rì jīng yuè huá zhī qì ér jiù, gù shēng zhì yǒu guāng míng. rú yù chǎn jùn tuān, zhū yùn shuǐ dǐ, qí yì yī yě.
凡宝石皆出井中,西番诸域最盛,中国惟出云南金齿卫与丽江两处。凡宝石自大至小,皆有石床包其外,如玉之有璞。金银必积土其上,韫结乃成,而宝则不然,从井底直透上空,取日精月华之气而就,故生质有光明。如玉产峻湍,珠孕水底,其义一也。
fán chǎn bǎo zhī jǐng jí jí shēn wú shuǐ, cǐ qián kūn pài shè jī guān. dàn qí zhōng bǎo qì rú wù, yīn yūn jǐng zhōng, rén jiǔ shí qí qì duō zhì sǐ. gù cǎi bǎo zhī rén, huò jié shí shù wèi qún, rù jǐng zhě dé qí bàn, ér jǐng shàng zhòng rén gòng dé qí bàn yě. xià jǐng rén yǐ zhǎng shéng xì yāo, yāo dài chā kǒu dài liǎng tiáo, jí quán jìn bǎo shí, suí shǒu jí shí rù dài. bǎo jǐng nèi bù róng shé chóng. yāo dài yī jù líng, bǎo qì bī bù dé guò, zé jí yáo qí líng, jǐng shàng rén yǐn tí shàng, qí rén jí wú yàng, rán yǐ hūn méng. zhǐ yǔ bái gǔn tāng rù kǒu jiě sàn, sān rì zhī nèi bù dé jìn shí liáng, rán hòu tiáo lǐ píng fù. qí dài nèi shí, dà zhě rú wǎn, zhōng zhě rú quán, xiǎo zhě rú dòu, zǒng bù xiǎo qí zhōng hé děng sè. fù yǔ zuó gōng jīn lǜ cuò jiě kāi, rán hòu zhī qí wèi hé děng sè yě.
凡产宝之井即极深无水,此乾坤派设机关。但其中宝气如雾,氤氲井中,人久食其气多致死。故采宝之人,或结十数为群,入井者得其半,而井上众人共得其半也。下井人以长绳系腰,腰带叉口袋两条,及泉近宝石,随手疾拾入袋。(宝井内不容蛇虫。)腰带一巨铃,宝气逼不得过,则急摇其铃,井上人引ㄌ提上,其人即无恙,然已昏瞢。止与白滚汤入口解散,三日之内不得进食粮,然后调理平复。其袋内石,大者如碗,中者如拳,小者如豆,总不晓其中何等色。付与琢工钅虑错解开,然后知其为何等色也。
shǔ hóng huáng zhǒng lèi zhě, wèi māo jīng jié yá xīng hàn shā hǔ pò mù nán jiǔ huáng lǎ zi. māo jīng huáng ér wēi dài hóng. hǔ pò zuì guì zhě míng yuē yù yīn yī, cǐ zhí huáng jīn wǔ bèi jià, hóng ér wēi dài hēi, rán zhòu jiàn zé hēi, dēng guāng xià zé hóng shén yě. mù nán chún huáng sè, lǎ zi chún hóng. qián dài hé wàng rén, yú sōng shù zhù fú líng, yòu zhù hǔ pò, kě xiào yě.
属红黄种类者,为猫精、羯芽、星汉砂、琥珀、木难、酒黄、喇子。猫精黄而微带红。琥珀最贵者名曰{玉}(音依,此值黄金五倍价,)红而微带黑,然昼见则黑,灯光下则红甚也。木难纯黄色,喇子纯红。前代何妄人,于松树注茯苓,又注琥珀,可笑也。
shǔ qīng lǜ zhǒng lèi zhě, wèi sè sè zhū qiě mǔ lǜ yā gǔ shí kōng qīng zhī lèi. kōng qīng jì qǔ nèi zhì, qí mó shēng dǎ wèi kōng qīng. zhì méi guī yī zhǒng rú huáng dòu lǜ dòu dà zhě, zé hóng bì qīng huáng shù sè jiē jù. bǎo shí yǒu méi guī, rú zhū zhī yǒu jī yě. xīng hàn shā yǐ shàng, yóu yǒu zhǔ hǎi jīn dān. cǐ děng jiē xī fān chǎn, yì jiān qì chū. diān zhōng jǐng suǒ wú.
属青绿种类者,为瑟瑟珠、且母绿、鸦鹘石、空青之类。(空青既取内质,其膜升打为空青。)至玫瑰一种如黄豆、绿豆大者,则红、碧、青、黄数色皆具。宝石有玫瑰,如珠之有玑也。星汉砂以上,犹有煮海金丹。此等皆西番产,亦间气出。滇中井所无。
shí rén wěi zào zhě, wéi hǔ pò yì jiǎ. gāo zhě zhǔ huà liú huáng, dī zhě yǐ yān hóng zhī liào zhǔ rù niú yáng míng jiǎo, yìng zhào hóng chì yǐn rán, jīn yì zuì yì biàn rèn. hǔ pò mó zhī yǒu jiāng. zhì yǐn dēng cǎo, yuán huò rén zhī shuō, fán wù jiè rén qì néng yǐn shí qīng jiè yě. zì lái běn cǎo lòu wàng, shān qù wú shǐ zāi mù.
时人伪造者,唯琥珀易假。高者煮化硫黄,低者以殷红汁料煮入牛羊明角,映照红赤隐然,今亦最易辨认。(琥珀磨之有浆。)至引灯草,原惑人之说,凡物借人气能引拾轻芥也。自来《本草》陋妄,删去毋使灾木。
yù
○玉
fán yù rù zhōng guó, guì zhòng yòng zhě jǐn chū yú tián hàn shí xī guó hào, hòu dài huò míng bié shī bā lǐ, huò tǒng fú chì jīn méng gǔ, dìng míng wèi xiáng. cōng lǐng. suǒ wèi lán tián, jí cōng lǐng chū yù bié dì míng, ér hòu shì wù yǐ wéi xī ān zhī lán tián yě. qí lǐng shuǐ fā yuán míng ā nòu shān, zhì cōng lǐng fēn jiè liǎng hé, yī yuē bái yù hé, yī yuē lǜ yù hé. hòu jìn rén gāo jū hǎi zuò yú tián guó xíng chéng jì zǎi yǒu wū yù hé, cǐ jié zé wàng yě.
凡玉入中国,贵重用者尽出于阗、(汉时西国号,后代或名别失八里,或统服赤斤蒙古,定名未详。)葱岭。所谓蓝田,即葱岭出玉别地名,而后世误以为西安之蓝田也。其岭水发源名阿耨山,至葱岭分界两河,一曰白玉河,一曰绿玉河。后晋人高居海作《于阗国行程记》载有乌玉河,此节则妄也。
yù pú bù cáng shēn tǔ, yuán quán jùn jí jī yìng ér shēng. rán qǔ zhě bù yú suǒ shēng chù, yǐ jí tuān wú zhuó shǒu. qí qí xià yuè shuǐ zhǎng, pú suí tuān liú xǐ, huò bǎi lǐ, huò èr sān bǎi lǐ, qǔ zhī hé zhōng. fán yù yìng yuè jīng guāng ér shēng, gù guó rén yán hé qǔ yù zhě, duō yú qiū jiān míng yuè yè, wàng hé hòu shì. yù pú duī jù chù, qí yuè sè bèi míng liàng. fán pú suí shuǐ liú, réng cuò zá luàn shí qiǎn liú zhī zhōng, tí chū biàn rèn ér hòu zhī yě.
玉璞不藏深土,源泉峻急激映而生。然取者不于所生处,以急湍无着手。俟其夏月水涨,璞随湍流徙,或百里,或二三百里,取之河中。凡玉映月精光而生,故国人沿河取玉者,多于秋间明月夜,望河候视。玉璞堆聚处,其月色倍明亮。凡璞随水流,仍错杂乱石浅流之中,提出辨认而后知也。
bái yù hé liú xiàng dōng nán, lǜ yù hé liú xiàng xī běi. yì lì bǎ lì dì, qí dì yǒu míng wàng yě zhě, hé shuǐ duō jù yù. qí sú yǐ nǚ rén chì shēn méi shuǐ ér qǔ zhě, yún yīn qì xiāng zhào, zé yù liú bù shì, yì yú lāo qǔ, cǐ huò yí rén zhī yú yě. yí zhōng bù guì cǐ wù, gèng liú shù bǎi lǐ, tú yuǎn mò huò, zé qì ér bù yòng.
白玉河流向东南,绿玉河流向西北。亦力把力地,其地有名望野者,河水多聚玉。其俗以女人赤身没水而取者,云阴气相召,则玉留不逝,易于捞取,此或夷人之愚也。(夷中不贵此物,更流数百里,途远莫货,则弃而不用。)
fán yù wéi bái yǔ lǜ liǎng sè. lǜ zhě zhōng guó míng cài yù. qí chì yù huáng yù zhī shuō, jiē qí shí láng zhī lèi, jià jí bù xià yú yù, rán fēi yù yě. fán yù pú gēn xì shān shí liú shuǐ, wèi tuī chū wèi shí, pú zhōng yù ruǎn rú mián xù, tuī chū wèi shí zé yǐ yìng, rù chén jiàn fēng zé yù yìng. wèi shì jiān zuó mo yǒu ruǎn yù, zé yòu fēi yě. fán pú cáng yù, qí wài zhě yuē yù pí, qǔ wèi yàn tuō zhī lèi, qí zhí wú jǐ. pú zhōng zhī yù yǒu zòng héng chǐ yú wú xiá diàn zhě, gǔ zhě dì wáng qǔ yǐ wéi xǐ. suǒ wèi lián chéng zhī bì, yì bù yì dé. qí zòng héng wǔ liù cùn wú xiá zhě, zhì yǐ wéi bēi, cǐ yì dāng shì zhòng bǎo yě.
凡玉唯白与绿两色。绿者中国名菜玉。其赤玉、黄玉之说,皆奇石、琅之类,价即不下于玉,然非玉也。凡玉璞根系山石流水,未推出位时,璞中玉软如棉絮,推出位时则已硬,入尘见风则愈硬。谓世间琢磨有软玉,则又非也。凡璞藏玉,其外者曰玉皮,取为砚托之类,其值无几。璞中之玉有纵横尺余无瑕玷者,古者帝王取以为玺。所谓连城之璧,亦不易得。其纵横五六寸无瑕者,治以为杯,此亦当世重宝也。
cǐ wài wéi xī yáng suǒ lǐ yǒu yì yù, píng shí bái sè, qíng rì xià kàn yìng chū hóng sè. yīn yǔ shí yòu wèi qīng sè, cǐ kě wèi zhī yù yāo, shàng fāng yǒu zhī. cháo xiǎn xī běi tài wèi shān yǒu qiān nián pú, zhōng cáng yáng zhī yù, yǔ cōng lǐng měi zhě wú shū yì. qí tā suī yǒu zài zhì, wén jiàn zé wèi jīng yě. fán yù yóu bǐ dì chán tóu huí, qí sú rén shǒu yī suì guǒ bù yī céng, lǎo zé yōng zhǒng zhī shén, gù míng chán tóu huí zi. qí guó wáng yì jǐn bú jiàn fā. wèn qí gù, zé yún jiàn fā zé suì xiōng huāng, kě xiào zhī shén. huò sù hé zhōu, huò jià tuó tuó, jīng zhuāng làng rù jiā yù, ér zhì yú gān zhōu yǔ sù zhōu. zhōng guó fàn yù zhě, zhì cǐ hù shì ér dé zhī, dōng rù zhōng huá, xiè cuì yān jīng. yù gōng biàn pú gāo xià dìng jià, ér hòu zuó zhī. liáng yù suī jí jīng shī, gōng qiǎo zé tuī sū jùn.
此外惟西洋琐里有异玉,平时白色,晴日下看映出红色。阴雨时又为青色,此可谓之玉妖,尚方有之。朝鲜西北太尉山有千年璞,中藏羊脂玉,与葱岭美者无殊异。其他虽有载志,闻见则未经也。凡玉由彼地缠头回,(其俗人首一岁裹布一层,老则臃肿之甚,故名缠头回子。其国王亦谨不见发。问其故,则云见发则岁凶荒,可笑之甚。)或溯河舟,或驾橐驼,经庄浪入嘉峪,而至于甘州与肃州。中国贩玉者,至此互市而得之,东入中华,卸萃燕京。玉工辨璞高下定价,而后琢之。(良玉虽集京师,工巧则推苏郡。)
fán yù chū pōu shí, yě tiě wèi yuán pán, yǐ pén shuǐ shèng shā, zú tà yuán pán shǐ zhuǎn, tiān shā pōu yù, zhú hū huà duàn. zhōng guó jiě yù shā, chū shùn tiān yù tián yǔ zhēn dìng xíng tái liǎng yì, qí shā fēi chū hé zhōng, yǒu quán liú chū, jīng cuì rú miàn, jiè yǐ gōng yù, yǒng wú hào zhé. jì jiě zhī hòu, bié shī jīng qiǎo gōng fū, dé bīn tiě dāo zhě, zé wèi lì qì yě. bīn tiě yì chū xī fān hā mì wèi lì shí zhōng, pōu zhī nǎi dé.
凡玉初剖时,冶铁为圆盘,以盆水盛沙,足踏圆盘使转,添沙剖玉,逐忽划断。中国解玉沙,出顺天玉田与真定邢台两邑,其沙非出河中,有泉流出,精粹如面,藉以攻玉,永无耗折。既解之后,别施精巧工夫,得镔铁刀者,则为利器也。(镔铁亦出西番哈密卫砺石中,剖之乃得。)
fán yù qì zuó yú suì, qǔ rù diàn huā yòng. yòu suì bù kān zhě, niǎn shāi hé huī tú qín sè, qín yǒu yù yīn, yǐ cǐ gù yě. fán lòu kè jué xì chù, nán shī zhuī rèn zhě, yǐ chán sū tián huà ér hòu qiè zhī. wù lǐ zhì fú, dài bù kě xiǎo. fán jiǎ yù yǐ chōng zhě, rú xī zhī yú yín, zhāo rán yì biàn. jìn zé dǎo chōng shàng liào bái cí qì, xì guò wēi chén, yǐ bái liǎn zhū zhī diào chéng wéi qì, gān zào yù sè yè rán, cǐ wěi zuì qiǎo yún.
凡玉器琢余碎,取入钿花用。又碎不堪者,碾筛和灰涂琴瑟,琴有玉音,以此故也。凡镂刻绝细处,难施锥刃者,以蟾酥填画而后锲之。物理制服,殆不可晓。凡假玉以充者,如锡之于银,昭然易辨。近则捣舂上料白瓷器,细过微尘,以白敛诸汁调成为器,干燥玉色烨然,此伪最巧云。
fán zhū yù jīn yín, tāi xìng xiāng fǎn. jīn yín shòu rì jīng, bì chén mái shēn tǔ jié chéng. zhū yù bǎo shí shòu yuè huá, bù shòu tǔ cùn yǎn gài. bǎo shí zài jǐng shàng tòu bì kōng, zhū zài zhòng yuān, yù zài jùn tān, dàn shòu kōng míng shuǐ sè gài shang. zhū yǒu luó chéng, luó mǔ jū zhōng, lóng shén shǒu hù, rén bù gǎn fàn. shù yīng rù shì yòng zhě, luó mǔ tuī chū rén qǔ. yù chū yùn chù, yì bù kě dé. yù shén tuī xǐ rù hé, rán hòu zì qǔ, yǔ zhū gōng tóng shén yì yún.
凡珠玉、金银,胎性相反。金银受日精,必沉埋深土结成。珠玉、宝石受月华,不受土寸掩盖。宝石在井上透碧空,珠在重渊,玉在峻滩,但受空明、水色盖上。珠有螺城,螺母居中,龙神守护,人不敢犯。数应入世用者,螺母推出人取。玉初孕处,亦不可得。玉神推徙入河,然后恣取,与珠宫同神异云。
fù: mǎ nǎo shuǐ jīng liú lí
○附:玛瑙 水晶 琉璃
fán mǎ nǎo fēi shí fēi yù, zhōng guó chǎn chù pō duō, zhǒng lèi yǐ shí yú jì. dé zhě duō wèi zān dù gōu yīn kòu jié zhī lèi, huò wèi qí zǐ, zuì dà zhě wèi píng fēng jí zhào miàn. shàng pǐn zhě chǎn níng xià wài jiǎo qiāng dì shā qì zhōng, rán zhōng guó jí guǎng yǒu, shāng fàn zhě yì bù yuǎn shè yě. jīn jīng shī huò zhě duō shì dà tóng wèi zhōu jiǔ kōng shān xuān fǔ sì jiǎo shān suǒ chǎn, yǒu jiā tāi mǎ nǎo jié zi mǎ nǎo jǐn hóng mǎ nǎo, shì bù yī lèi. ér shén mù fǔ gǔ chū jiāng shuǐ mǎ nǎo jǐn chán mǎ nǎo, suí fāng huò yù, cǐ qí dà duān yún. shì fǎ yǐ yà mù bù rè zhě wéi zhēn. wěi zhě suī yì wèi, rán zhēn zhě zhí yuán bù shèn guì, gù bù lè shòu qí jì yě.
凡玛瑙非石非玉,中国产处颇多,种类以十余计。得者多为簪{度}、钩(音扣)结之类,或为棋子,最大者为屏风及棹面。上品者产宁夏外徼羌地砂碛中,然中国即广有,商贩者亦不远涉也。今京师货者多是大同、蔚州九空山、宣府四角山所产,有夹胎玛瑙、截子玛瑙、锦红玛瑙,是不一类。而神木、府谷出浆水玛瑙、锦缠玛瑙,随方货鬻,此其大端云。试法以砑木不热者为真。伪者虽易为,然真者值原不甚贵,故不乐售其技也。
fán zhōng guó chǎn shuǐ jīng, shì mǎ nǎo shǎo shā, jīn nán fāng yòng zhě duō fú jiàn zhāng pǔ chǎn shān míng tóng shān, běi fāng yòng zhě duō xuān fǔ huáng jiān shān chǎn, zhōng tǔ yòng zhě duō hé nán xìn yáng zhōu hēi sè zhě zuì měi yǔ hú guǎng xīng guó zhōu pān jiā shān chǎn, hēi sè zhě chǎn běi bù chǎn nán. qí tā shān xué běn yǒu zhī ér cǎi shí wèi dào, yǔ yǐ jīng cǎi shí ér guān sī lì jìn fēng bì rú guǎng xìn jù zhōng guān kāi cǎi zhī lèi zhě shàng duō yě. fán shuǐ jīng chū shēn shān xué nèi bào liú shí xià zhī zhōng, qí shuǐ jīng jīng liú chū, zhòu yè bù duàn, liú chū dòng mén bàn lǐ xǔ, qí miàn shàng rú yóu zhū gǔn fèi. fán shuǐ jīng wèi lí xué shí rú mián ruǎn, jiàn fēng fāng jiān yìng. zuó gōng dé yí zhě, jiù shān xué chéng cū pī, rán hòu chí guī jiā gōng, shěng lì shí bèi yún.
凡中国产水晶,视玛瑙少杀,今南方用者多福建漳浦产(山名铜山,)北方用者多宣府黄尖山产,中土用者多河南信阳州(黑色者最美)与湖广兴国州(潘家山)产,黑色者产北不产南。其他山穴本有之而采识未到,与已经采识而官司厉禁封闭(如广信惧中官开采之类)者尚多也。凡水晶出深山穴内瀑流石罅之中,其水经晶流出,昼夜不断,流出洞门半里许,其面尚如油珠滚沸。凡水晶未离穴时如棉软,见风方坚硬。琢工得宜者,就山穴成粗坯,然后持归加功,省力十倍云。
fán liú lí shí, yǔ zhōng guó shuǐ jīng zhàn chéng huǒ qí qí lèi xiāng tóng, tóng yī jīng guāng míng tòu zhī yì. rán bù chǎn zhōng guó, chǎn yú xī yù. qí shí wǔ sè jiē jù, zhōng huá rén yàn zhī, suì jié rén qiǎo yǐ xiào zhī. yú shì shāo líng lt shāng wǎ gt zhuǎn yòu chéng huáng lǜ sè zhě yuē liú lí wǎ. jiān huà yáng jiǎo wèi shèng yóu yǔ lóng zhú zhě wèi liú lí wǎn. hé huà xiāo qiān xiě zhū tóng xiàn chuān hé zhě wèi liú lí dēng. niē piàn wèi liú lí píng dài. xiāo yòng jiān liàn shàng jié mǎ yá zhě. gè sè yán liào zhī rèn cóng diǎn rǎn. fán wèi dēng zhū jiē huái běi qí dì rén, yǐ qí dì chǎn xiāo zhī gù.
凡琉璃石,与中国水精、占城火齐其类相同,同一精光明透之义。然不产中国,产于西域。其石五色皆具,中华人艳之,遂竭人巧以肖之。于是烧瓴<商瓦>转釉成黄绿色者曰琉璃瓦。煎化羊角为盛油与笼烛者为琉璃碗。合化硝、铅写珠铜线穿合者为琉璃灯。捏片为琉璃瓶袋。(硝用煎炼上结马牙者。)各色颜料汁任从点染。凡为灯、珠皆淮北齐地人,以其地产硝之故。
fán xiāo jiàn huǒ hái kōng, qí zhì běn wú, ér hēi qiān wéi zhòng zhì zhī wù. liǎng wù jiǎ huǒ wèi méi, xiāo yù yǐn qiān hái kōng, qiān yù liú xiāo zhù shì, hé tóng yī fǔ zhī zhōng, tòu chū guāng míng xíng xiàng. cǐ qián kūn zào huà yǐn xiàn yú róng yì dì miàn. tiān gōng juàn mò, zhe ér chū zhī.
凡硝见火还空,其质本无,而黑铅为重质之物。两物假火为媒,硝欲引铅还空,铅欲留硝住世,和同一釜之中,透出光明形象。此乾坤造化隐现于容易地面。《天工》卷末,著而出之。