strong xuǎn jǔ wǔ strong
選舉五
zá yì lùn zhōng
雜議論中
dà táng zhēn guān bā nián sān yuè, zhào jìn shì dú yī bù jīng shǐ. èr shí èr nián jiǔ yuè, kǎo gōng yuán wài láng wáng shī míng zhī gòng jǔ, shí jì zhōu jìn shì zhāng chāng líng wáng gōng lǐ bìng yǒu jùn cái, shēng zhèn jīng yì, ér shī míng kǎo qí wén cè quán xià, jǔ cháo bù zhī suǒ yǐ. jí zòu děng dì, tài zōng guài wú chāng líng děng míng, yīn zhào shī míng wèn zhī, duì yuē: cǐ bèi chéng yǒu cí huá, rán qí tǐ qīng báo, wén zhāng fú yàn, bì bù chéng lìng qì. chén ruò zhuó zhī, kǒng hòu shēng xiàng fǎng xiào, yǒu biàn bì xià fēng yǎ. dì yǐ wèi míng yán, hòu bìng rú qí yán. qí nián, mǎ zhōu shàng shū yuē: zì gǔ jùn shǒu xiàn lìng, jiē miào xuǎn xián dé, yù yǒu zhuó shēng, bì xiān shì yǐ lín rén, huò cóng èr qiān dàn rù wèi chéng xiàng. jīn zhāo tíng dú zhòng nèi guān, xiàn lìng cì shǐ, pō qīng qí xuǎn, cì shǐ duō shì wǔ fū xūn rén, huò jīng guān bù néng zhí, fāng shǐ wài chū ér zhé chōng guǒ yì zhī nèi, shēn cái qiáng zhuàng zhě, xiān rù wèi zhōng láng jiāng, qí cì shǐ bǔ zhōu rèn. biān yuǎn zhī chù, yòng rén gèng qīng, qí cái kān zǎi lì, yǐ dé xíng jiàn zhuó zhě, shí bù néng yī. suǒ yǐ bǎi xìng wèi ān, dài yóu yú cǐ.
大唐貞觀八年三月,詔進士讀一部經史。二十二年九月,考功員外郎王師明知貢舉,時冀州進士張昌齡、王公理並有俊才,聲振京邑,而師明考其文策全下,舉朝不知所以。及奏等第,太宗怪無昌齡等名,因召師明問之,對曰:「此輩誠有詞華,然其體輕薄,文章浮艷,必不成令器。臣若擢之,恐後生相仿傚,有變陛下風雅。」帝以為名言,後並如其言。其年,馬周上書曰:「自古郡守、縣令,皆妙選賢德,欲有擢升,必先試以臨人,或從二千石入為丞相。今朝廷獨重內官,縣令、刺史,頗輕其選,刺史多是武夫、勛人,或京官不能職,方始外出;而折衝、果毅之內,身材強壯者,先入為中郎將,其次始補州任。邊遠之處,用人更輕,其才堪宰蒞,以德行見擢者,十不能一。所以百姓未安,殆由於此。」
gāo zōng xiǎn qìng chū, huáng mén shì láng liú xiáng dào yǐ xuǎn jǔ jiàn bì, chén zòu. qí yī yuē:
高宗顯慶初,黃門侍郎劉祥道以選舉漸弊,陳奏。其一曰:
lì bù bǐ lái qǔ rén, shāng duō qiě làn: měi nián rù liú shù guò qiān sì bǎi rén, shì shāng duō yǒng huī wǔ nián, yī qiān sì bǎi sān shí rén liù nián, yī qiān shí bā rén xiǎn qìng yuán nián, yī qiān sì bǎi wǔ shí rén. bù jiǎn zá sè rén jí zhù guān, shì shāng làn. zá sè jiě wén: sān wèi nèi wài háng shǔ nèi wài fān guān qīn shì zhàng nèi pǐn zi rèn zá zhǎng jì shù zhí sī shū shǒu bīng bù pǐn zi bīng bù sàn guān xūn guān jì shì jí gōng cáo cān jūn jiǎn xiào guān tún fù yì zhǎng xiào wèi mù zhǎng. jīng xué shí wù děng bǐ zá sè, sān fēn bù jū qí yī. jīng míng xíng xiū zhī shì yóu hǎn yǒu zhèng rén, duō qǔ xū tú zhī liú, qǐ kě jiē qiú dé xíng. jí zhī tiān xià gòng lí bǎi xìng zhī wù zhě, shàn rén shǎo ér è rén duō. wèi guó yǐ lái sì shí yú zài, shàng wèi xíng cuò, qǐ bù yóu cǐ! qiě guān rén fēi cái zhě, běn yīn yòng rén zhī yuán làn làn yuán zhī suǒ qǐ, fù yóu rù liú rén shī yú jiǎn zé. jīn xíng shǔ děng láo mǎn, wéi cáo sī shì pàn, bù jiǎn shàn è, léi tóng zhù guān. dàn fú yīng xiān wáng zhī dào zhě, zòu dì rán shǐ fù xuǎn qū zǒu jī àn zhī jiān zhě, bù jiǎn biàn jiā lù zhì. jī gǔ zhī yè suī xìn nán chéng, dǒu shāo zhī cái shāng yú yì jìn. qí zá sè yīng rù liú rén, qǐng lìng cáo sī shì pàn qì, jiǎn wèi sì děng zòu wén. liàng yǒu cái yòng, jiān yǒu jǐng xíng zhě wèi dì yī děng shēn pǐn qiáng zhuàng, jí dì bā shàng, bìng bīng bù suǒ sòng rén bù zhān dì yī děng, jí zhǔn lì hé sòng bīng bù zhě, wèi dì èr děng yú liàng jiǎn wèi dì sān dì sì děng. dì yī děng fù lì bù, dì èr děng fù bīng bù, dì sān děng fù zhǔ jué, dì sì děng fù sī xūn, bìng zhǔn lì chù fēn. qí xíng shǔ děng sī fàn xià dì gōng zuò xià xià, suī jīng shè jiàng, qíng zhuàng kě zé zhě, yì liàng pèi sān sī, bù jīng shè jiàng zhě, fàng hái běn guàn. jì rù liú bù làn, guān jiē dé rén, fēi cái bù qǔ, bù zhì rǒng zá qiě lìng xū tú zhī bèi zhī yǒu quán zé, suī fù sù fēi lián jǐn, bì jiāng jiàn zì chì lì.
吏部比來取人,傷多且濫:每年入流數過千四百人,是傷多;(永徽五年,一千四百三十人;六年,一千十八人;顯慶元年,一千四百五十人。)不簡雜色人即注官,是傷濫。(雜色解文:三衛、內外行署、內外番官、親事、帳內、品子任雜掌、伎術、直司、書手、兵部品子、兵部散官、勛官、記室及功曹、參軍、檢校官、屯副、驛長、校尉、牧長。)經學時務等比雜色,三分不居其一。經明行修之士猶罕有正人,多取胥徒之流,豈可皆求德行。即知天下共釐百姓之務者,善人少而惡人多。為國以來四十餘載,尚未刑措,豈不由此!且官人非材者,本因用人之源濫;濫源之所起,復由入流人失於簡擇。今行署等勞滿,唯曹司試判,不簡善惡,雷同注官。但服膺先王之道者,奏第然始付選;趨走几案之間者,不簡便加祿秩。稽古之業雖信難成,斗筲之材傷於易進。其雜色應入流人,請令曹司試判訖,簡為四等奏聞。(量有材用,兼有景行者為第一等;身品強壯,及第八上,並兵部所送人不沾第一等,及準例合送兵部者,為第二等;餘量簡為第三、第四等。)第一等付吏部,第二等付兵部,第三等付主爵,第四等付司勛,並準例處分。其行署等私犯下第公坐下下,雖經赦降,情狀可責者,亦量配三司,不經赦降者,放還本貫。冀入流不濫,官皆得人,非材不取,不至冗雜;且令胥徒之輩知有銓擇,雖復素非廉謹,必將漸自飭勵。
qí èr yuē:
其二曰:
gǔ zhī xuǎn zhě, wèi guān zé rén, bù wén zé rén duō ér guān yuán shǎo. jīn zhī xuǎn zhě yì zé rén, dàn zé zhī wú zhǔn yuē. guān yuán yǒu shù, rù liú wú xiàn, yǐ yǒu shù gōng wú xiàn, rén suí suì jī, qǐ dé bù shèng. jǐn zhǔn yuē suǒ xū rén, liàng zhī nián bié rù liú shù: jīn nèi wài wén wǔ guān yī pǐn yǐ xià, jiǔ pǐn yǐ shàng, yī wàn sān qiān sì bǎi liù shí wǔ yuán, lüè jǔ dà shù, dāng yī wàn sì qiān rén. rén zhī fù mìng, zì yǒu xiū cù. ruò guàn ér cóng huàn, xuán chē ér zhì shì, wǔ shí nián shí lù zhě, hǎn jiàn qí rén. zhuàng shì ér shì, ěr shùn ér tuì, qǔ qí zhōng shù, bù guò zhī sān shí nián. cǐ zé yī wàn sì qiān rén, sān shí nián ér lüè jǐn. ruò nián bié rù liú zhě wǔ bǎi rén, jīng sān shí nián biàn dé yī wàn wǔ qiān rén, dìng xū zhě yī wàn sān qiān sì bǎi liù shí wǔ rén, zú chōng suǒ xū zhī shù. kuàng sān shí nián zhī wài, zài guān zhě yóu duō, cǐ biàn zú yǒu shèng rén, bù lǜ qí shǎo. jīn měi nián rù liú zhě suì zhì yī qiān sì bǎi yú rén, yīng xū wǔ bǎi shù wài, cháng shèng yī bèi yǐ shàng. yòu bǐ lái fàng hái zhě, jiàn tíng yì qiān yú rén, gèng fù nián bié xīn jiā, shí fēi sōu yáng zhī fǎ.
古之選者,為官擇人,不聞擇人多而官員少。今之選者亦擇人,但擇之無准約。官員有數,入流無限,以有數供無限,人隨歲積,豈得不賸。謹准約所須人,量支年別入流數:今內外文武官一品以下,九品以上,一萬三千四百六十五員,略舉大數,當一萬四千人。人之賦命,自有修促。弱冠而從宦,懸車而致仕,五十年食祿者,罕見其人。壯室而仕,耳順而退,取其中數,不過支三十年。此則一萬四千人,三十年而略盡。若年別入流者五百人,經三十年便得一萬五千人,定須者一萬三千四百六十五人,足充所須之數。況三十年之外,在官者猶多,此便足有賸人,不慮其少。今每年入流者遂至一千四百餘人,應須五百數外,常賸一倍以上。又比來放還者,見停亦千餘人,更復年別新加,實非搜揚之法。
qí sān yuē:
其三曰:
zá sè rén qǐng yǔ míng jīng jìn shì tōng chōng rù liú zhī shù, yǐ sān fēn lùn, měi èr fēn qǔ míng jīng jìn shì, yī fēn qǔ zá sè rén.
雜色人請與明經、進士通充入流之數,以三分論,每二分取明經、進士,一分取雜色人。
qí sì yuē:
其四曰:
rú wèi jiào huà zhī běn, xué zhě zhī zōng, rú jiào bù xìng, fēng sú jiāng tì. jīn xiáng xù biàn yú sì hǎi, rú shēng yì yú sān xué, quàn yòu zhī fāng, lǐ shí wèi bèi, ér jiǎng jìn zhī dào, shì huò wèi zhōu. dàn yǒng huī yǐ lái, yú jīn bā zài, zài guān zhě yǐ shàn zhèng cū wén, lùn shì zhě yǐ yī yán kě cǎi, mò bù guāng bèi lún zhǐ, chāo shēng bù cì. ér rú shēng wèi wén ēn jí, chén gù yǐ wèi jiǎng jìn zhī dào wèi zhōu.
儒為教化之本,學者之宗,儒教不興,風俗將替。今庠序遍於四海,儒生溢於三學,勸誘之方,理實為備,而獎進之道,事或未周。但永徽以來,於今八載,在官者以善政粗聞,論事者以一言可采,莫不光被綸旨,超升不次。而儒生未聞恩及,臣故以為獎進之道未周。
qí wǔ yuē:
其五曰:
guó jiā fù yǒu sì hǎi, yú jīn yǐ sì shí nián, bǎi xìng guān liáo wèi yǒu xiù cái zhī jǔ. wèi zhī jīn rén zhī bù rú xī, jiāng jiàn xián zhī dào wèi zhì? qǐ shǐ fāng chēng duō shì, suì què sī rén. qǐng liù pǐn yǐ xià, yuán jí shān gǔ, tè jiàng lún yán, gèng shěn sōu fǎng, réng liàng wèi tiáo lì, shāo jiā yōu jiǎng. bù rán, hè hè zhī chén, sī jǔ suì jué, yī dài shèng shì, shí wèi cháo tíng xī zhī.
國家富有四海,於今已四十年,百姓官寮未有秀才之舉。未知今人之不如昔,將薦賢之道未至?豈使方稱多士,遂闕斯人。請六品以下,爰及山谷,特降綸言,更審搜訪,仍量為條例,稍加優獎。不然,赫赫之辰,斯舉遂絕,一代盛事,實為朝廷惜之。
qí liù yuē:
其六曰:
táng yú sān zài kǎo jī, sān kǎo chù zhì yōu míng. liǎng hàn yòng rén, yì jiǔ jū qí zhí, suǒ yǐ yīn guān mìng shì, yǒu cāng yǔ zhī xìng. wèi jìn yǐ lái, shì wú kě jì. jīn zhī zài rèn, sì kǎo jí qiān. guān rén zhī jiāng zhì mǎn, qǐ wú qù jiù bǎi xìng jiàn guān rén qiān dài, bì huái gǒu qiě. yǐ qù jiù zhī rén, lín gǒu qiě bǎi xìng, zé qí yí fēng yì sú, bì wú de lǐ. qǐng sì kǎo, yī xuǎn fǎ jiù rèn suǒ jiā jiē, zhì bā kǎo mǎn, rán hòu tīng xuǎn. lǐng nán jí zhàng lì zhī suǒ, sì kǎo bù dé tì zhě, bù zài cǐ xiàn lì. ruò jì zhì wǔ pǐn, jí yǒu zhōng shàng yǐ shàng sī fàn, zhōng xià gōng zuò, xià shàng yǐ xià kǎo zhě, sì kǎo mǎn, yī jiù zhì tì, dé tì rén yī shì tīng xuǎn. hái chún fǎn pǔ, suī wèi gǎn qī sòng gù yíng xīn, shí jiǎn qí láo rǎo.
唐虞三載考績,三考黜陟幽明。兩漢用人,亦久居其職,所以因官命氏,有倉、庾之姓。魏晉以來,事無可紀。今之在任,四考即遷。官人知將秩滿,豈無去就;百姓見官人遷代,必懷苟且。以去就之人,臨苟且百姓,責其移風易俗,必無得理。請四考,依選法就任所加階,至八考滿,然後聽選。(嶺南及瘴癘之所,四考不得替者,不在此限例。若計至五品,及有中上以上私犯,中下公坐,下上以下考者,四考滿,依舊置替,得替人依式聽選。)還淳反樸,雖未敢期;送故迎新,實減其勞擾。
qí qī yuē:
其七曰:
shàng shū shěng èr shí sì sī jí mén xià zhōng shū zhǔ shì děng, bǐ lái xuǎn bǔ, jiē qǔ jiù rèn liú wài yǒu dāo bǐ zhī rén. yù cān yòng jīng xué shí wù zhī liú, jiē yǐ chóu lèi wèi chǐ. qián hòu xiāng chéng, suì chéng gù shì. dàn jìn shěng chóng jùn, wáng yán mì mì, shàng shū zhèng běn, rén wù yōu guī, ér duō yòng xū tú zhī rén, kǒng wèi jǐn quán héng zhī lǐ. qǐng jiàng jìn zhǐ, shāo qīng qí xuǎn.
尚書省二十四司及門下、中書主事等,比來選補,皆取舊任流外有刀筆之人。欲參用經學時務之流,皆以儔類為恥。前後相承,遂成故事。但禁省崇峻,王言秘密,尚書政本,人物攸歸,而多用胥徒之人,恐未盡銓衡之理。請降進止,稍清其選。
fèng chì fù suǒ sī, jí qún guān xiáng yì. yì zhě duō nán yú gǎi zuò, shì jìng bù xíng.
奉敕付所司,集群官詳議。議者多難於改作,事竟不行。
sān nián qī yuè, shàng wèi zǎi chén yuē: sì hǎi zhī guǎng, wéi zài dé xián. qīng děng yòng rén, duō zuò xíng jī, hù bì qīn zhī, bù dé jǐn yì, shén wèi bù qǔ. xī qí xī jǔ zi, gǔ rén yǐ wèi měi tán. jí shǐ qīng děng ér zhí yǒu cái, yì xū yī lì jìn fèng.
三年七月,上謂宰臣曰:「四海之廣,唯在得賢。卿等用人,多作形跡,護避親知,不得盡意,甚為不取。昔祁奚舉子,古人以為美談。即使卿等兒侄有才,亦須依例進奉。」
gān fēng èr nián bā yuè, shàng yǐn shì chén, zé yǐ bù jìn xián liáng, zǎi xiàng lǐ ān qī jìn yuē: chén wén shèng dì míng wáng, mò bù láo yú qiú xián, yì yú rèn shǐ. qiě shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn, kuàng tiān xià zhì guǎng, qǐ wú yīng yàn? dàn bǐ lái gōng qīng yǒu suǒ jiàn yǐn, jí zāo xiāo bàng, yǐ wèi péng dǎng, chén qū zhě wèi shēn, ér zài wèi zhě yǐ sǔn, suǒ yǐ rén sī gǒu miǎn, jìng wèi jiān mò. ruò bì xià xū jǐ zhāo nà, wù yú sōu fǎng, bù jì qīn chóu, wéi néng shì yòng, chán huǐ bù rù, shuí bù jié chéng? cǐ jiē shì yóu bì xià, fēi chén děng suǒ néng zhì yě. shàng shēn rán zhī.
乾封二年八月,上引侍臣,責以不進賢良,宰相李安期進曰:「臣聞聖帝明王,莫不勞於求賢,逸於任使。且十室之邑,必有忠信,況天下至廣,豈無英彥?但比來公卿有所薦引,即遭囂謗,以為朋黨,沉屈者未申,而在位者已損,所以人思苟免,競為緘默。若陛下虛己招納,務於搜訪,不忌親讎,唯能是用,讒毀不入,誰不竭誠?此皆事由陛下,非臣等所能致也。」上深然之。
shàng yuán yuán nián, liú yáo shàng shū yuē: guó jiā yǐ lǐ bù wèi kǎo xiù zhī mén, kǎo wén zhāng yú jiǎ yǐ, gù tiān xià xiǎng yīng, qū chí yú cái yì, bù wù yú dé xíng. fū dé xíng zhě kě yǐ huà rén chéng sú, cái yì zhě kě yǐ yuē fǎ lì míng, gù yǒu zhāo dēng jiǎ kē ér xī xiàn xíng pì, zhì fǎ shǒu dù shǐ zhī rán yě. bì xià yān dé bù gǎi ér zhāng zhī! zhì rú rì sòng wàn yán, hé guān lǐ tǐ wén chéng qī bù, wèi zú huà rén. xī zi zhāng xué gàn lù, zhòng ní yuē:' yán guǎ yóu, xíng guǎ huǐ, lù zài qí zhōng yǐ.' yòu yuē:' xíng yǒu yú lì, zé yǐ xué wén.' jīn shě qí běn ér xún qí mò. kuàng gǔ zhī zuò wén, bì xié fēng yǎ, jīn zhī mò xué, bù jìn diǎn mó, láo xīn yú huì mù zhī jiān, jí bǐ yú yān yún zhī jì, yǐ cǐ chéng sú, sī dà miù yě. xī zhī cǎi shī, yǐ guān fēng sú, yǒng juǎn ěr zé zhōng chén xǐ, sòng liǎo é ér xiào zǐ bēi, wēn liáng dūn hòu, shī jiào yě. qǐ zhǔ yú yín wén zāi! fū rén zhī ài míng, rú shuǐ zhī wù xià, shàng yǒu suǒ hǎo, xià bì shén yān. bì xià ruò yǐ dé xíng wèi xiān, cái yì wèi mò, bì dūn dé lì xíng, yǐ zhù jiǎ kē, fēng shū jùn cái, méi ér bù chǐ, chén shí zhǎng zhě, bá ér yòng zhī, zé duō shì léi bēn, sì fāng fēng dòng. fēng dòng yú xià, shèng lǐ yú shàng, qǐ yǒu bù biàn zhě yú!
上元元年,劉嶢上疏曰:「國家以禮部為考秀之門,考文章於甲乙,故天下響應,驅馳於才藝,不務於德行。夫德行者可以化人成俗,才藝者可以約法立名,故有朝登甲科而夕陷刑辟,製法守度使之然也。陛下焉得不改而張之!至如日誦萬言,何關理體;文成七步,未足化人。昔子張學干祿,仲尼曰:'言寡尤,行寡悔,祿在其中矣。'又曰:'行有餘力,則以學文。'今舍其本而循其末。況古之作文,必諧風雅,今之末學,不近典謨,勞心於卉木之間,極筆於煙雲之際,以此成俗,斯大謬也。昔之采詩,以觀風俗,詠卷耳則忠臣喜,誦蓼莪而孝子悲,溫良敦厚,詩教也。豈主於淫文哉!夫人之愛名,如水之務下,上有所好,下必甚焉。陛下若以德行為先,才藝為末,必敦德勵行,以佇甲科,豐舒俊才,沒而不齒,陳寔長者,拔而用之,則多士雷奔,四方風動。風動於下,聖理於上,豈有不變者歟!」
wǔ tài hòu lín cháo, chuí gǒng zhōng, nà yán wèi xuán tóng yǐ wèi lì bù xuǎn jǔ wèi jǐn dé rén zhī shù, shàng shū yuē:
武太后臨朝,垂拱中,納言魏玄同以為吏部選舉未盡得人之術,上疏曰:
xī zhī liè guó, jīn zhī zhōu xiàn, shì wú cháng jūn, rén yǒu dìng zhǔ, zì qiú chén zuǒ, gè xuǎn yīng xián, dà chén nǎi mìng yú wáng cháo ěr. qín bìng tiān xià, bà hóu zhì shǒu. hàn shì yīn zhī, yǒu yán yǒu gé: zhū hóu dé zì zhì lì sì bǎi shí yǐ xià, qí fù xiāng dà guān zé hàn wèi zhì zhī zhōu jùn yuàn shǐ dū yóu cóng shì, xī rèn zhī yú mù shǒu. yuán zì wèi jìn, shǐ guī lì bù, dì xiāng yīn xún, yǐ qì yú jīn. yǐ dāo bǐ qiú cái, yǐ bù shū chá xíng, fǎ zhī bì jiǔ yǐ.
昔之列國,今之州縣,士無常君,人有定主,自求臣佐,各選英賢,大臣乃命於王朝耳。秦並天下,罷侯置守。漢氏因之,有沿有革:諸侯得自置吏四百石以下,其傅相大官則漢為置之;州郡掾史、督郵、從事,悉任之於牧守。爰自魏晉,始歸吏部,遞相因循,以迄於今。以刀筆求才,以簿書察行,法之弊久矣。
gài jūn zǐ zhòng yīn xún ér dàn gǎi zuò, yǒu bù dé yǐ zhě, yì dāng yùn dú jiàn zhī míng, dìng zhuō rán zhī yì. rú jīn xuǎn sī suǒ xíng zhě, fēi shàng huáng zhī lìng diǎn, nǎi jìn dài zhī quán dào, suǒ yí qiān gé, shí wèi zhì yào. hé yǐ yán zhī? fū chǐ zhàng zhī liàng, suǒ jí bù yǒng zhōng yǔ zhī qì, suǒ jī bù duō. fēi qí suǒ jí, yān néng dù zhī fēi qí suǒ shòu, hé yǐ róng zhī. kuàng tiān xià zhī dà, shì rén zhī zhòng, ér kě wěi zhī shù rén zhī shǒu hū? jiǎ shǐ píng rú quán héng, míng rú shuǐ jiàn, lì yǒu suǒ jí, zhào yǒu suǒ qióng, quán zōng jì duō, wěn shī sī guǎng. kuàng bǐ jū cǐ rèn, shí yǒu fēi rén ér xùn yú shì lì zhě zāi! shǐ zāng huò jiāo yì, tóng hū shì jǐng, jiā yǐ hòu mào shēn zhōng, xiǎn rú qiū líng, shǐ bǎi xíng jiǔ liú, zhé zhī yú yī miàn, jù liáo shù pǐn, zhuān duàn yú yī sī, bù yì nán yǐ!
蓋君子重因循而憚改作,有不得已者,亦當運獨見之明,定卓然之議。如今選司所行者,非上皇之令典,乃近代之權道,所宜遷革,實為至要。何以言之?夫尺丈之量,所及不永;鍾庾之器,所積不多。非其所及,焉能度之;非其所受,何以容之。況天下之大,士人之眾,而可委之數人之手乎?假使平如權衡,明如水鑒,力有所極,照有所窮,銓綜既多,紊失斯廣。況比居此任,時有非人而徇於勢利者哉!使贓貨交易,同乎市井,加以厚貌深衷,險如丘陵,使百行九流,折之於一面,具僚庶品,專斷於一司,不亦難矣!
qiě qián gǔ yǐ lái, luàn duō lǐ shǎo. wǔ dé zhēn guān, yǔ jīn yì yì, huáng yùn zhī chū, shù shì cǎo chuàng, qǐ wéi rì bù xiá gěi, yì nǎi rén wù xī shǎo. tiān zuò dà shèng, xiǎng guó yǒng nián, bǐ wū kě fēng, yì rén xián chū, xián yǐ wèi yǒu dào chǐ jiàn, dé shí wú dài, zhū sè rù liú, nián yǐ qiān jì. qún sī liè wèi, wú fù xīn jiā, guān yǒu cháng yuán, rén wú dìng xiàn. xuǎn jí zhī shǐ, wù jī yún tún, zhuó xù yú zhōng, shí bù shōu yī. zī miǎn hùn xiáo, yù shí bù fēn, yòng shě qù liú, dé shī xiāng bàn. jì jí shì wèi bì, zhì hòu lái zī shén.
且前古以來,亂多理少。武德、貞觀,與今亦異,皇運之初,庶事草創,豈唯日不暇給,亦乃人物稀少。天祚大聖,享國永年,比屋可封,異人閒出,咸以為有道恥賤,得時無怠,諸色入流,年以千計。群司列位,無復新加,官有常員,人無定限。選集之始,霧積雲屯,擢敘於終,十不收一。淄澠混淆,玉石不分,用捨去留,得失相半。既即事為弊,致後來滋甚。
fū xià yīn yǐ qián, zhì dù duō què, zhōu jiān èr dài, huàn hū kě dǔ. qǐ zhū hóu zhī chén, bù jiē mìng yú tiān zǐ wáng cháo shù guān, yì bù kě zhuān yú yī zhí. gù mù wáng yǐ bó jiǒng wèi tài pú zhèng, mìng zhī yuē: shèn jiǎn nǎi liáo, wú yǐ qiǎo yán lìng sè biàn pì cè mèi, qí wéi jí shì. cǐ zé lìng qí zì zé xià lì zhī wén yě. tài pú zhèng, zhōng dài fū ěr, shàng yǐ liáo shǔ wěi zhī, zé sān gōng jiǔ qīng yì rán yǐ. zhōu lǐ, tài zǎi nèi shǐ, bìng zhǎng jué lù fèi zhì sī tú sī mǎ, bié zhǎng xìng xián zhào shì. dāng shì fēn rèn yú qún sī, ér tǒng zhī yǐ shù zhí, gè zì qiú qí xiǎo zhě, ér wáng mìng qí dà zhě yě. xī qū qū sòng cháo, shàng wèi péi zi yě suǒ tàn, ér kuàng yú dāng jīn hū!
夫夏殷以前,制度多闕,周監二代,煥乎可睹。豈諸侯之臣,不皆命於天子;王朝庶官,亦不可專於一職。故穆王以伯煚為太僕正,命之曰:「慎簡乃僚,無以巧言令色便僻側媚,其唯吉士。」此則令其自擇下吏之文也。太僕正,中大夫耳,尚以僚屬委之,則三公九卿亦然矣。周禮,太宰、內史,並掌爵祿廢置;司徒、司馬,別掌興賢詔事。當是分任於群司,而統之以數職,各自求其小者,而王命其大者也。昔區區宋朝,尚為裴子野所嘆,而況於當今乎!
yòu fū cóng zhèng lì guān, bù kě yǐ wú xué. shū yuē: xué gǔ rù guān, yì shì yǐ zhì. chuán yuē: wǒ wén xué yǐ cóng zhèng, bù wén yǐ zhèng rù xué. jīn guì qī zǐ dì, lì zǎo qiú guān, huò tiáo chèn zhī nián, yǐ yāo yín ài huò tóng guàn zhī suì, yǐ xí zhū zǐ. hóng wén chóng xián zhī shēng, qiān niú niǎn jiǎo zhī tú, kè shì jì qiǎn, yì néng yì báo, ér mén fá yǒu sù, zī yīn zì gāo. fū xiàng xián jì jí, gǔ zhī dào yě. suǒ wèi zhòu zǐ, bì cái zhū xué, xiū liù lǐ yǐ jié qí xìng, míng qī jiào yǐ xìng qí dé, shǎo zé shòu yè, zhǎng ér chū shì, bìng yóu dé jìn, bì yǐ cái shēng, rán hòu kě yǐ lì yòng bīn wáng, yí jiā shì guó. shǎo shì zé fèi xué, qīng shì zé wú cái, yú qí yī liú, liáng zú xī yě. yòu xūn guān sān wèi liú wài zhī tú, bù dài zhōu xiàn zhī jǔ, zhí qǔ zhī yú shū pàn, kǒng fēi xiān dé xíng ér hòu yán cái zhī yì yě.
又夫從政蒞官,不可以無學。書曰:「學古入官,議事以制。」傳曰:「我聞學以從政,不聞以政入學。」今貴戚子弟,例早求官,或齠齔之年,已腰銀艾;或童丱之歲,已襲朱紫。弘文、崇賢之生,千牛、輦腳之徒,課試既淺,藝能亦薄,而門閥有素,資蔭自高。夫象賢繼及,古之道也。所謂胄子,必裁諸學,修六禮以節其性,明七教以興其德,少則受業,長而出仕,並由德進,必以才升,然後可以利用賓王,移家事國。少仕則廢學,輕試則無才,於其一流,良足惜也。又勛官三衛流外之徒,不待州縣之舉,直取之於書判,恐非先德行而後言才之義也。
chén qiè jiàn zhì shū, měi lìng sān pǐn jiàn shì, xià zhì jiǔ pǐn, yì lìng jǔ rén, cǐ shèng cháo zè xí páng qiú zhī yì yě. dàn yǐ bāo biǎn bù shèn míng, dé shī wú dà gé, gù rén shàng bù yōu chù zé, xià bù jǐn sōu yáng, gǒu yǐ yīng mìng, mò shèn suǒ jǔ. qiě wéi xián zhī xián, shèng rén dǔ lùn yī gāo jì jǔ, bù rén xián yuǎn. fù huàn jiē zhì suī tóng, rén cái yì děng, shēn qiě làn jìn, jiàn qǐ zhī rén? jīn yù wù dé shí cái, jiān yí zé qí jǔ zhǔ. liú qīng yǐ yuán jié, yǐng duān yóu biǎo zhèng, bù xiáng jǔ zhǔ zhī xíng néng, ér zé jǔ rén zhī yōng làn, bù kě de yě.
臣竊見制書,每令三品薦士,下至九品,亦令舉人,此聖朝仄席旁求之意也。但以褒貶不甚明,得失無大隔,故人上不憂黜責,下不盡搜揚,苟以應命,莫慎所舉。且惟賢知賢,聖人篤論;伊、皋既舉,不仁咸遠。復患階秩雖同,人才異等,身且濫進,鑒豈知人?今欲務得實才,兼宜擇其舉主。流清以源潔,影端由表正,不詳舉主之行能,而責舉人之庸濫,不可得也。
wǔ tài hòu bù nà.
武太后不納。
tiān shòu sān nián, yòu bǔ què xuē qiān guāng yǐ qí shí suī yǒu xué xiào zhī shè, jìn fáng zhī zhì, ér fēng sú liú bì, jiē bèi běn ér qū mò, jiǎo shì xíng néng, yǐ qǐng tuō bēn chí wèi wù, shàng shū yuē:
天授三年,右補闕薛謙光以其時雖有學校之設,禁防之制,而風俗流弊,皆背本而趨末,矯飾行能,以請託奔馳為務,上疏曰:
zì qī guó yǐ lái, suī zá yǐ zòng héng, ér hàn xìng qiú shì, yóu zhēng bǎi xíng. shì yǐ lǐ ràng zhī shì, dǐ cái yù dé, jì lǘ lǐ tuī gāo, rán hòu wèi fǔ sì suǒ pì. ér wèi shì qǔ rén, hǎo qí fàng dá. jìn sòng zhī hòu, zhǐ zhòng mén zī, jiǎng wèi rén qiú guān zhī fēng, guāi shòu zhí wéi xián zhī yì. liáng chén zhī jiān, tè hǎo cí fù, gù qí sú yǐ shī jiǔ wèi zhòng, wèi cháng yǐ xiū shēn wèi wù. jiàng jí suí shì, yú fēng shàng cún, kāi huáng zhōng lǐ è zòu yú wén dì yuē: xī wèi zhī sān zǔ, gèng hǎo wén cí, hū jūn rén dà dào, hǎo diāo chóng xiǎo yì, lián biān lèi dú, yíng xiāng jī àn, dú yǒu yuè lù fēng yún zhī zhuàng ér yǐ. dài sú yǐ zhī xiāng gāo, cháo tíng yǐ zī zhuó rén, gù wén bǐ rì fán, qí zhèng rì luàn. dì nà qí yán, nǎi xià zhì jìn wén bǐ zhī wèi fú cí zhě. qí nián, sì zhōu cì shǐ sī mǎ yòu zhī yǐ biǎo cí bù zhì shū zuì. yú shì fēng sú gǎi lì, zhèng huà dà xíng. jí yáng dì, yòu biàn qián fǎ, zhì jìn shì děng kē, gù hòu shēng fù xiāng fǎng xiào, jiē yǐ fú xū wèi guì.
自七國以來,雖雜以縱橫,而漢興求士,猶徵百行。是以禮讓之士,砥才毓德,既閭里推高,然後為府寺所辟。而魏氏取人,好其放達。晉、宋之後,衹重門資,獎為人求官之風,乖授職惟賢之義。梁、陳之間,特好詞賦,故其俗以詩酒為重,未嘗以修身為務。降及隋室,餘風尚存,開皇中李諤奏於文帝曰:「昔魏之三祖,更好文詞,忽君人大道,好雕蟲小藝,連編累牘,盈箱積案,獨有月露風雲之狀而已。代俗以之相高,朝廷以茲擢人,故文筆日煩,其政日亂。」帝納其言,乃下制禁文筆之為浮詞者。其年,泗州刺史司馬幼之以表詞不質書罪。於是風俗改勵,政化大行。及煬帝,又變前法,置進士等科,故後生復相仿效,皆以浮虛為貴。
yǒu táng zuǎn lì, jiàn gé qián bì, bì xià jūn lín, shù běn chóng huà. ér jīn zhī jǔ rén, yǒu guāi shì shí, xiāng yì jué xiǎo rén zhī bǐ, xíng xiū wú zhǎng zhě zhī lùn, cè dì xuān jìng yú zhōu fǔ, qí ēn bù shèng yú bài fú. huò míng zhì shì xià, shì lìng sōu yáng, zé qū chí fǔ sì, qǐng yè quán guì, chén shī zòu jì, xī hāi tuò zhī zé, mó dǐng zhì zú, jì tí xié zhī ēn. gù sú hào jǔ rén wèi chēn jǔ. fū chēn zhě, zì qiú zhī chēng, fēi rén zhī wǒ zhī wèi yě. chá cí dù cái, zé rén pǐn kě jiàn yǐ. gù xuǎn cáo shòu zhí, xuān xiāo yú lǐ wéi zhōu jùn gòng shì, zhèng sòng yú bì tà. bàng yì fēn yún, jìn chéng fēng sú. jīn fū jǔ rén, xún yú xiāng lǘ, guī yú lǐ zhèng ér yǐ. suī jī kuī míng jiào, zuì jiā xíng diǎn, huò mào jí qiè zī, yāo xūn dào jí, jiǎ qí huì lù, jí wèi wú fàn xiāng lǘ.
有唐纂歷,漸革前弊,陛下君臨,樹本崇化。而今之舉人,有乖事實,鄉議決小人之筆,行修無長者之論,策第喧競於州府,祈恩不勝於拜伏。或明制適下,試令搜揚,則驅馳府寺,請謁權貴,陳詩奏記,希咳唾之澤,摩頂至足,冀提攜之恩。故俗號舉人為「賝舉」。夫賝者,自求之稱,非人知我之謂也。察辭度材,則人品可見矣。故選曹授職,諠囂於禮闈;州郡貢士,諍訟於陛闥。謗議紛紜,浸成風俗。今夫舉人,詢於鄉閭,歸於里正而已。雖跡虧名教,罪加刑典,或冒籍竊資,邀勛盜級,假其賄賂,即為無犯鄉閭。
shè rú cái yīng jīng bāng, wéi lìng shì cè wǔ néng zhì dí, zhǐ yàn wān hú. wén shàn qīng qí, zé dēng jiǎ kē zǎo sī xiǎo jiǎn, zé wèi bù dì. yǐ cǐ shōu rén, kǒng guāi shì shí. hé zhě? lè guǎng jiǎ bǐ yú ān rén, líng yùn cí gāo yú mù zhī, píng jīn wén liè yú zhǎng qīng, zi jiàn zǎo lì yú xún yù. ruò yǐ shè cè wèi guān, zé pān xiè cáo mǎ bì jū sūn lè zhī yòu xié zàn jī yóu, zé ān rén líng yùn yì wú bì fù zhī yì. yóu cǐ yán zhī, gù bù kě yī gài ér qǔ yě. qí wǔ yì yì rán. gù móu jiāng bù zhǎng yú gōng mǎ, liáng xiāng níng zī yú shè cè. fú yuàn bì xià jiàng míng zhì, bān jùn kē, wén zé shì yǐ lǐ guān, wǔ zé lìng qí shǒu yù, shǐ jiǎo míng làn chuī zhī wǔ, wú suǒ cáng qí yōng miù.
設如才應經邦,唯令試策;武能制敵,只驗彎弧。文擅清奇,則登甲科;藻思小減,則為不第。以此收人,恐乖事實。何者?樂廣假筆於安仁,靈運詞高於穆之,平津文劣於長卿,子建藻麗於荀彧。若以射策為官,則潘、謝、曹、馬必居孫、樂之右;協贊機猷,則安仁、靈運亦無裨附之益。由此言之,固不可一概而取也。其武藝亦然。故謀將不長於弓馬,良相寧資於射策。伏願陛下降明制,頒峻科,文則試以理官,武則令其守御,使僥名濫吹之伍,無所藏其庸謬。
chén jǐn àn wú qǐ lín zhàn, zuǒ yòu jìn jiàn, wú zǐ yuē: fū lín nán jué yí, nǎi jiāng shì yě. yī jiàn zhī rèn, fēi jiāng shì yě. yòu àn zhū gé liàng lín róng, bù qīn róng fú, dùn shǔ bīng yú wèi nán, sī mǎ xuān wáng chí jiàn, jìn zú bù gǎn dāng, cǐ qǐ gōng shǐ zhī yòng hū? yòu àn yáng dé yì sòng zhǎng qīng zhī wén, wǔ dì yuē: hèn bù dé yǔ cǐ rén tóng shí. jí xiàng rú zhì, zhōng yú wén yuán lìng, bù yǐ gōng qīng zhī wèi chù zhī zhě, gài fēi qí rèn gù yě.
臣謹按吳起臨戰,左右進劍,吳子曰:「夫臨難決疑,乃將事也。一劍之任,非將事也。」又按諸葛亮臨戎,不親戎服,頓蜀兵於渭南,司馬宣王持劍,勁卒不敢當,此豈弓矢之用乎?又按楊得意誦長卿之文,武帝曰:「恨不得與此人同時。」及相如至,終於文園令,不以公卿之位處之者,蓋非其任故也。
yòu àn hàn fǎ, suǒ jǔ zhī zhǔ, zhōng shēn bǎo rèn. yáng xióng zhī zuò tián yí, zé qí mào jiàn chéng zi zhī jū wèi xiāng, chóu yú dé xián. shǎng fá zhī lìng xíng, zé qǐng yè zhī xīn jué tuì ràng zhī yì zhe, zé tān jìng zhī lù sāi yǐ. réng qǐng kuān lì nián xiàn, róng qí cǎi fǎng jiǎn tài, kān yòng zhě lìng shì shǒu, yǐ guān néng fǒu, cān jiǎn xíng shì, yǐ hé shì fēi. chēng zhí zhě shòu jiàn xián zhī shǎng, làn jǔ zhě dǐ qī wǎng zhī zuì, zì rán jǔ dé cái xíng, ér jūn zǐ zhī dào zhǎng yǐ.
又按漢法,所舉之主,終身保任。楊雄之坐田儀,責其冒薦;成子之居魏相,酬於得賢。賞罰之令行,則請謁之心絕;退讓之義著,則貪競之路塞矣。仍請寬立年限,容其採訪簡汰,堪用者令試守,以觀能否,參檢行事,以覈是非。稱職者受薦賢之賞,濫舉者抵欺罔之罪,自然舉得才行,而君子之道長矣。
shèng lì sān nián èr yuè, wǔ tài hòu lìng zǎi xiàng gè jǔ shàng shū láng yī rén, dí rén jié dú jiàn nán guāng sì, yóu shì bài dì guān shàng shū láng, lì shì yǒu shēng. tài hòu wèi rén jié yuē: qí xī nèi jǔ, guǒ dé rén yě. zhǎng ān èr nián, wǔ tài hòu xià qiú xián lìng, dí rén jié yuē: jīng zhōu zhǎng shǐ zhāng jiǎn zhī, qí rén suī lǎo, zhēn zǎi xiàng cái yě. nǎi zhào wèi luò zhōu sī mǎ. tā rì, yòu qiú xián, rén jié yuē: chén qián yán zhāng jiǎn zhī. tài hòu yuē: yǐ qiān zhī yǐ. duì yuē: chén jiàn zhī qǐng wèi xiāng yě, jīn wèi luò zhōu sī mǎ, fēi yòng zhī. yòu qiān qiū guān shì láng. sì nián, xià guān shàng shū líng wǔ dà zǒng guǎn yáo yuán zhī jiāng fù zhèn, tài hòu lìng jǔ kān wèi zǎi xiàng zhě. yuán zhī duì yuē: qiū guān shì láng zhāng jiǎn zhī shěn hòu yǒu móu, néng duàn dà shì, qiě qí rén nián lǎo, wéi bì xià jí yòng zhī. suì wèi xiāng.
聖歷三年二月,武太后令宰相各舉尚書郎一人,狄仁傑獨薦男光嗣,由是拜地官尚書郎,蒞事有聲。太后謂仁傑曰:「祁奚內舉,果得人也。」長安二年,武太后下求賢令,狄仁傑曰:「荊州長史張柬之,其人雖老,真宰相才也。」乃召為洛州司馬。他日,又求賢,仁傑曰:「臣前言張柬之。」太后曰:」已遷之矣。」對曰:「臣薦之請為相也,今為洛州司馬,非用之。」又遷秋官侍郎。四年,夏官尚書、靈武大總管姚元之將赴鎮,太后令舉堪為宰相者。元之對曰:「秋官侍郎張柬之沈厚有謀,能斷大事,且其人年老,惟陛下急用之。」遂為相。
kāi yuán sān nián, zuǒ shí yí zhāng jiǔ líng shàng shū yuē:
開元三年,左拾遺張九齡上書曰:
fū yuán yuán zhī zhòng, mò bù xuán mìng yú xiàn lìng, zhái shēng yú cì shǐ, cǐ qí yóu qīn yú rén zhě yě. shì yǐ qīn rén zhī rèn, yí dé xián cái yòng rén zhī dào, yí zhòng qí xuǎn. ér jīn cì shǐ xiàn lìng, chú jīng fǔ jìn chù zhī zhōu cì shǐ yóu zé qí rén, xiàn lìng huò bèi yuán ér yǐ qí yú jiāng huái lǒng shǔ sān hé zhū chù, chú dà fǔ zhī wài, shāo shāo fēi cái. dàn yú jīng guān zhī zhōng, chū wèi zhōu xiàn zhě, huò shì yuán shēn yǒu lèi, zài zhí wú shēng, yòng yú mù zǎi zhī jiān, yǐ wèi chì zhú zhī dì yīn shì fù huì, suì tiǎn gāo bān, bǐ qí shì shuāi, yì wèi cì shǐ zhì yú wǔ fū liú wài, jī zī ér dé guān, chéng yú jīng jiǔ, bù jì yǒu cái, zhū ruò cǐ liú, jǐn wèi cì shǐ. qí yú xiàn lìng yǐ xià, gù bù kě shèng yán. gài méng shù suǒ xì, guó jiā zhī běn. wù běn zhī zhí, fǎn wèi hǎo jìn zhě suǒ qīng, chéng bì zhī yì, měi zāo fēi cái zhě suǒ rǎo, ér yù tiān xià hé qià, gù bù kě de yě. gǔ zhě cì shǐ rù wèi sān gōng, láng guān chū zǎi bǎi lǐ, mò bù hù yǒu suǒ zhòng, quàn qí suǒ xíng. chén qiè guài jìn sú piān qīng cǐ rèn. jīn zhāo tíng qīng shì rù ér bù chū, yú qí sī qíng, shén zì dé jì. hé zé? jīng huá zhī dì, yì guān suǒ jù, zǐ dì zhī jiān, shēn míng suǒ chū, cóng róng fù huì, bù láo ér chéng. yī chū wài fān, yǒu yì yú shì. rén qíng jìn qǔ, qǐ wàng zhī yú sī, dàn fǎ zhì zhī bù gǎn wéi ěr, yuán qí běn yì, gù sī shì yù. jīn dà lì yú jīng zhí, ér bù zài wài jùn, rú cǐ zé zhì néng zhī shì, yù lì zhī xīn, rì yè yíng yíng, ān kěn fù chū wèi cì shǐ xiàn lìng? ér guó jiā zhī lì, fāng lài zhì néng zhī rén, cǐ bèi jì zì gù ér bù xíng, zài wài zhě yòu jì yǎng ér qiú rù, rú cǐ, zé zhì néng zhī bèi cháng wú qīn rén zhī zhě, jīn yòu wèi gé zhī yǐ fǎ, wú nǎi shén bù kě hū! gù chén yǐ wèi yù lǐ zhī běn, mò ruò zhòng cì shǐ xiàn lìng, cǐ guān chéng zhòng, zhì néng zhě kě xíng. zhèng yí xuán yǐ kē tiáo, dìng qí zī lì: fán bù lì dū du cì shǐ, suī yǒu gāo dì zhě, bù dé rù wèi shì láng liè qīng bù lì xiàn lìng, suī yǒu shàn zhèng zhě, yì bù dé rù wèi tái láng gěi shě suī yuǎn chù dū du cì shǐ, zhì yú xiàn lìng, dì cì chà jiàng, yǐ wèi chū rù, yì bù shí nián pín rèn jīng zhí, yòu bù dé shí nián jǐn rèn wài guān. rú cǐ shè kē yǐ jiù qí shī, zé nèi wài tōng lǐ, wàn xìng huò ān. rú jī xí wèi cháng, suì qí sī jì, tiān xià bù kě wèi lǐ yě.
夫元元之眾,莫不懸命於縣令,宅生於刺史,此其尤親於人者也。是以親人之任,宜得賢才;用人之道,宜重其選。而今刺史、縣令,除京輔近處之州刺史猶擇其人,縣令或備員而已;其餘江、淮、隴、蜀、三河諸處,除大府之外,稍稍非才。但於京官之中,出為州縣者,或是緣身有累,在職無聲,用於牧宰之間,以為斥逐之地;因勢附會,遂忝高班,比其勢衰,亦為刺史;至於武夫、流外,積資而得官,成於經久,不計有才,諸若此流,盡為刺史。其餘縣令以下,固不可勝言。蓋甿庶所系,國家之本。務本之職,反為好進者所輕,承弊之邑,每遭非才者所擾,而欲天下和洽,固不可得也。古者刺史入為三公,郎官出宰百里,莫不互有所重,勸其所行。臣竊怪近俗偏輕此任。今朝廷卿士入而不出,於其私情,甚自得計。何則?京華之地,衣冠所聚,子弟之間,身名所出,從容附會,不勞而成。一出外藩,有異於是。人情進取,豈忘之於私,但法制之不敢違耳,原其本意,固私是欲。今大利於京職,而不在外郡,如此則智能之士,欲利之心,日夜營營,安肯復出為刺史、縣令?而國家之利,方賴智能之人,此輩既自固而不行,在外者又技癢而求入,如此,則智能之輩常無親人之者,今又未革之以法,無乃甚不可乎!故臣以為欲理之本,莫若重刺史、縣令,此官誠重,智能者可行。正宜懸以科條,定其資歷:凡不歷都督、刺史,雖有高第者,不得入為侍郎、列卿;不歷縣令,雖有善政者,亦不得入為台郎、給、舍;雖遠處都督、刺史,至於縣令,遞次差降,以為出入,亦不十年頻任京職,又不得十年盡任外官。如此設科以救其失,則內外通理,萬姓獲安。如積習為常,遂其私計,天下不可為理也。
yòu gǔ zhī xuǎn yòng xián liáng, qǔ qí chēng zhí, huò yáo wén ér pì zhào, huò yī jiàn ér rèn zhī, shì yǐ shì xiū sù xíng, bù tú jiǎo xìng. jīn tiān xià wèi bì lǐ yú shàng gǔ, ér shì wù rì bèi yú qián, chéng wèi bù zhèng qí běn ér shè qiǎo yú mò. suǒ wèi mò zhě, lì bù tiáo zhāng, dòng yíng qiān wàn, dāo bǐ zhī lì, biàn xī háo lí, jié zhì qiǎng rǎng, nì yú wén mò xū tú zhī huá, yòu yuán xì ér qǐ. chén yǐ wèi shǐ zào bù shū, yǐ bèi yòng rén zhī yí wàng ěr, jīn fǎn qiú jīng yú àn dú, bù jí yú rén cái, yì hé yì yí jiàn zhōng liú, ér kè zhōu yǐ jì. qù zhī mí yuǎn, kě wèi shāng xīn. fán chēng lì bù zhī néng zhě, zé yuē cóng xiàn wèi yǔ zhǔ bù, cóng zhǔ bù yǔ xiàn chéng, sī xuǎn cáo zhí wén ér shàn zhī guān cì zhě yě, wéi jù qí hé yǔ bù hé, ér duō bù lùn xián yǔ bù xiào, dà lüè rú cǐ, qǐ bù miù zāi! bì xià ruò bù yǐ lì bù shàng shū shì láng wèi xián, bì bù shòu yǐ zhí shì shàng shū shì láng jì yǐ xián ér shòu wěi, qǐ fù bù néng zhī rén? rén zhī nán zhī, suī zì gǔ suǒ shèn, ér bá shí dé wǔ, qí dào kě xíng. jīn zé zhí yǐ gé tiáo, guì yú jǐn shǒu, xìng qí xīn néng zì jué zhě, měi xuǎn suǒ bá yì yǒu sān wǔ rén ruò yòu zhuān gù zhě, zé yì yī rén bù bá. jù zī pèi zhí, zì yǐ wèi néng, wèi guān zé rén, chū wú cǐ yì, gù shǐ shí rén yǒu píng pèi zhī yì, guān cáo wú dé xián zhī shí. gù chén yǐ wèi xuǎn bù zhī fǎ, bì yú bù biàn. biàn fǎ shén yì, zài bì xià huàn rán xíng zhī. jiǎ rú jīn zhī quán héng, yù zì wèi yì, yì xiàn xíng zhī yǐ jiǔ, dòng bì jiàn yí, suì yòng yīn xún, yì wèi fú báo. jīn ruò cì shǐ xiàn lìng jīng hé qí rén, jí měi nián dāng guǎn zhī nèi, yīng yǒu hé xuǎn zhī sè, qiě xiān wěi qū kǎo qí cái xíng, kān rù pǐn liú, rán hòu sòng tái, tái yòu tuī zé, jù suǒ yòng zhī duō shǎo, wèi zhōu xiàn zhī diàn zuì, yī zé zhōu xiàn shèn yú suǒ jǔ, bì qǔ rù guān zhī cái èr zé lì bù yīn qí yǒu chéng, wú duō yōng rén gàn mào. zòng yǒu bù rèn xuǎn zhě, miù qǐ yuàn duān, qiě yóu fēn bàng yú wài tái, bù zhì xuān huá yú nán shěng. jīn zé měi suì xuǎn zhě dòng yǐ wàn jì, jīng shī mǐ wù wèi zhī kōng xū, qǐ duō shì ruò sī, gài yú làn zhì cǐ. ér yù réng jiù zhì lǐ, nán yú gǎi zhì, zhǐ yì fǎ zhī fán suì, xián yú hùn zá, jiù zhōng yǐ yī shī yī pàn dìng qí shì fēi, shì shǐ xián rén jūn zǐ cóng cǐ yí yì, sī yì míng dài zhī què zhèng, yǒu shí zhī suǒ tàn xī yě.
又古之選用賢良,取其稱職,或遙聞而辟召,或一見而任之,是以士修素行,不圖僥倖。今天下未必理於上古,而事務日倍於前,誠為不正其本而設巧於末。所謂末者,吏部條章,動盈千萬,刀筆之吏,辨析毫釐,節制搶攘,溺於文墨;胥徒之猾,又緣隙而起。臣以為始造簿書,以備用人之遺忘耳,今反求精於案牘,不急於人才,亦何異遺劍中流,而刻舟以記。去之彌遠,可為傷心。凡稱吏部之能者,則曰從縣尉與主簿,從主簿與縣丞,斯選曹執文而善知官次者也,唯據其合與不合,而多不論賢與不肖,大略如此,豈不謬哉!陛下若不以吏部尚書、侍郎為賢,必不授以職事;尚書、侍郎既以賢而受委,豈復不能知人?人之難知,雖自古所慎,而拔十得五,其道可行。今則執以格條,貴於謹守,幸其心能自覺者,每選所拔亦有三五人;若又專固者,則亦一人不拔。據資配職,自以為能,為官擇人,初無此意,故使時人有」平配」之議,官曹無得賢之實。故臣以為選部之法,弊於不變。變法甚易,在陛下渙然行之。假如今之銓衡,欲自為意,亦限行之以久,動必見疑,遂用因循,益為浮薄。今若刺史、縣令精覈其人,即每年當管之內,應有合選之色,且先委曲考其才行,堪入品流,然後送台,台又推擇,據所用之多少,為州縣之殿最,一則州縣慎於所舉,必取入官之才;二則吏部因其有成,無多庸人干冒。縱有不任選者,謬起怨端,且猶分謗於外台,不至諠譁於南省。今則每歲選者動以萬計,京師米物為之空虛,豈多士若斯,蓋渝濫至此。而欲仍舊致理,難於改制,衹益法之煩碎,賢愚混雜,就中以一詩一判定其是非,適使賢人君子從此遺逸,斯亦明代之闕政,有識之所嘆息也。
yòu tiān xià suī guǎng, cháo tíng suī zhòng, ér shì zhī míng xián, chéng kě zhī yě. ruò shǐ huǐ chēng xiāng luàn, tīng shòu bù míng, shì jiāng yǐ yǐ, wú fù kě shuō. rú zhī qí xián néng, gè yǒu pǐn dì, měi yī guān què, ér bù yǐ cì yòng zhī, zé shì zhī ér bù wèi, yān yòng bǐ xiāng. jiè rú zhū sī qīng yào zhī zhí, dāng yòng dì yī zhī rén, jí qí yào guān què, shí huò yǐ xià děng dāo jìn, yǐ gù shí yì wú gāo wú xià, wéi lùn dé yǔ bù dé, zì rán qīng yì bù lì, míng jié bù xiū, shàng shàn zé shǒu zhì ér hòu shí, zhōng rén zé zào qiú ér yì cāo. qí gù hé zāi? cháo tíng ruò yǐ lìng míng jìn rén, shì zǐ yì yǐ xiū míng huò lì, ér lì zhī suǒ chū, zhòng zé qū yān. yǐ ér míng lì bù chū yú qīng xiū, suǒ qū duō guī yú rén shì, qí xiǎo zhě gǒu qiú qǔ de, yī biàn ér zhì ā sī qí dà zhě xǔ yǐ fēn yì, zài biàn ér chéng péng dǎng: sī bìng jiào huà jiàn zì, shǐ zhī bì rán. gù yú yòng rén zhī jì, bù kě bù dì qí gāo xià ruò gāo xià yǒu cì, bù kě miù gàn. fū shì bì kè yì xiū shì, sī qí rì zhòng, xíng zhèng zì qīng. cǐ jiē xìng shuāi zhī dà duān, ān kě bù chá yě.
又天下雖廣,朝廷雖眾,而士之名賢,誠可知也。若使毀稱相亂,聽受不明,事將已矣,無復可說。如知其賢能,各有品第,每一官闕,而不以次用之,則是知而不為,焉用彼相。借如諸司清要之職,當用第一之人,及其要官闕,時或以下等叨進,以故時議無高無下,唯論得與不得,自然清議不立,名節不修,上善則守志而後時,中人則躁求而易操。其故何哉?朝廷若以令名進人,士子亦以修名獲利,而利之所出,眾則趨焉。已而名利不出於清修,所趨多歸於人事,其小者苟求取得,一變而至阿私;其大者許以分義,再變而成朋黨:斯並教化漸漬,使之必然。故於用人之際,不可不第其高下;若高下有次,不可謬干。夫士必刻意修飾,思齊日眾,刑政自清。此皆興衰之大端,安可不察也。
shí qī nián sān yuè, guó zi jì jiǔ yáng chàng shàng yán: fú wén chéng qián zhī lì, měi nián yīng jǔ cháng yǒu qiān shù, jí dì liǎng jiān bù guò yī èr shí rén. chén kǒng sān qiān xué tú, xū fèi guān lǐn liǎng jiān bó shì, làn mí tiān lù. chén qiè jiàn rù shì zhū sè chū shēn, měi suì xiàng èr qiān yú rén, fāng yú míng jīng jìn shì, duō shí yú bèi, zì rán fú qín dào yè zhī shì bù jí xū lì, yǐ qí xiào guān, qǐ shí xiān wáng zhī lǐ yì. bì xià shè xué xiào wù yǐ quàn jìn zhī, yǒu sī wèi xiàn yuē wù yǐ chù tuì zhī, chén zhī wēi chéng, shí suǒ wèi xiǎo. jīn jiān sī kè shì, shí yǐ tuì qí bā jiǔ, kǎo gōng jí dì, shí yòu bù shōu yī èr, zhǎng yǐ cǐ wèi xiàn, kǒng rú fēng jiàn zhuì, xiǎo dào jiāng xìng. ruò yǐ chū shēn rén duō, yīng xū zhū sè dōu jiǎn, qǐ zài dú yì míng jīng jìn shì yě. shàng rán zhī.
十七年三月,國子祭酒楊瑒上言:「伏聞承前之例,每年應舉常有千數,及第兩監不過一二十人。臣恐三千學徒,虛費官廩;兩監博士,濫縻天祿。臣竊見入仕諸色出身,每歲向二千餘人,方於明經、進士,多十餘倍,自然服勤道業之士不及胥吏,以其效官,豈識先王之禮義。陛下設學校務以勸進之,有司為限約務以黜退之,臣之微誠,實所未曉。今監司課試,十已退其八九,考功及第,十又不收一二,長以此為限,恐儒風漸墜,小道將興。若以出身人多,應須諸色都減,豈在獨抑明經、進士也。」上然之。
zuǒ jiān mén wèi lù shì cān jūn liú zhì lùn yuē:
左監門衛錄事參軍劉秩論曰:
wáng zhě guān rén, bì shì guó zhī yào, dù zhū hù, yī qí mén, ān píng zé zūn jīng shù zhī shì, yǒu nán zé guì jiè zhòu zhī chén.
王者官人,必視國之要,杜諸戶,一其門,安平則尊經術之士,有難則貴介冑之臣。
xià yīn zhōu xuǎn shì bì yú xiáng xù, fēi qí dào zhě mò de shì jìn, shì yǐ yòu rén yě wú èr, qí yīng zhī zhě yì yī. jí zhōu zhī mò, zhū hóu yì zhèng, qǔ rén duō fāng, gù shāng yāng huàn zhī, shuō qín xiào gōng yuē: lì chū yī kǒng zhě wáng, lì chū èr kǒng zhě qiáng, lì chū sān kǒng zhě ruò. yú shì xià lìng: fēi zhàn fēi nóng, bù dé jué wèi. qín zú yǐ shì néng bìng tūn liù guó. hàn shì gān gē yǐ dìng huò luàn, guì shàng chún zhì. gāo hòu jǔ xiào tì lì tián, wén jǐng shǒu ér bù biàn, gù xià yǒu cháng yè, ér cháo chēng duō shì. jí xiào wǔ chá xiào lián, zhì wǔ jīng bó shì dì zǐ, suī mén kāi èr sān, ér wèi shī dào dé yě. dǎi zhì wǎn suì, wù lì gōng míng, ruì yì sì yí, gù quán jué zhī móu shè, jīng chǔ zhī shì jìn, jūn lǚ xiāng jì, guān yòng bù zú. shì yǐ jù liǎn jì liào zhī zhèng shēng, shè xiǎn xìng lì zhī chén qǐ, fān xì yán xióng pí děng jīng huái zào qú, yǐ tōng cáo yùn, dōng guō yǎn kǒng jǐn jiàn yán tiě zhū lì cè, fù zhě mào jué shè guān, miǎn xíng chú zuì. gōng yòng mí duō, ér wèi guān zhě xùn sī, shàng xià bìng qiú, bǎi xìng bù kān wán bì. gù qiǎo fǎ cǎn jí zhī chén jìn, ér jiàn zhī fèi gé zhī fǎ zuò, dù zhōu jiǎn xuān zhī shǔ yǐ jùn wén jué lǐ guì, ér wáng wēn shū zhī tú yǐ yīng jī gǎn shā zhāng. ér fǎ xiān wáng zhī shù, xí zǔ dòu zhī róng zhě, wú suǒ rèn yòng, yóu shì jīng tōng xiù yǐng zhī shì bù yóu yú xué, yóu yú xué zhě lǜ zhāng jù zhī rú yě. shì yǐ zhāo dì zhī shí, huò guāng wèn rén jí kǔ, bù běn zhī yú tài cháng zhū shēng, zhēng tiān xià xián liáng wén xué yǐ fǎng zhī, shì cháng dào bù zú yǐ qǔ rén yě. zhì yú dōng hàn, guāng wǔ hǎo xué, bù néng shī zhī yú zhèng, nǎi gōng zì jiǎng jīng. sù zōng yǐ hòu, shí huò zǔ xiào, zūn zhòng rú shù, bù dá qí yì ér zhuó qí wén sān gōng shàng shū suī yòng jīng shù zhī shì, ér bù xíng jīng shù zhī dào. shì yǐ yuán chéng yǐ jiàng, qì yú dōng hàn, kāng kǎi tōng fāng zhī shì guǎ, lián yú lì jié zhī tú zhòng. wú hé, hàn shì shī yù, cáo wèi tiě qiè, zhōng zhèng qǔ shì, quán guī zhe xìng, suī kě yǐ zhèn fú méng shù, fēi shàng xián zhī shù, gài zūn zūn zhī dào. yú shí shèng rén bù chū, xián zhé wú wèi, shī dào dà zuò, yuàn kuàng zhī duān yě. jì hū jìn sòng qí liáng, dì xiāng zǔ xí, qí fēng mí shèng. shě xué wèn, shàng wén zhāng xiǎo rén yì, dà fàng dàn. tán zhuāng zhōu lǎo dān zhī shuō, sòng chǔ cí wén xuǎn zhī yán. liù jīng jiǔ liú, shí céng yuè mù bǎi jiā sān shǐ, hǎn wén yú ěr. cuō qún chāo yǐ wèi xué, zǒng zhòng shī yǐ wèi zī. wèi shàn fù zhě láng miào zhī rén, diāo chóng zhě tái dǐng zhī qì. xià yǐ cǐ zì fù, shàng yǐ cǐ xuǎn cái, shàng xià xiāng méng, chí cǐ wèi yè, suī míng zhòng yú dāng shí, ér bù dá yú cóng zhèng. gù yuē: qǔ rén zhī dào, kě yǐ dūn huà. zhōu shū yuē: yǐ yán qǔ rén, rén jié qí yán yǐ xíng qǔ rén, rén jié qí xíng. qǔ rén zhī dào, bù kě bù shèn yě. yuán fū shī fù zhī yì, suǒ yǐ dá xià qíng, suǒ yǐ fěng jūn shàng. shàng xià qíng tōng ér tiān xià luàn zhě, wèi zhī yǒu yě. jìn zhī zuò zhě, xiān wén hòu lǐ, cí yě bù yǎ, jì bù guān yú fěng cì, yòu bù zú yǐ jiàn qíng, gài shī qí běn, yòu hé wèi hū! suí shì bà zhōng zhèng, jǔ xuǎn bù běn xiāng qū, gù lǐ lǘ wú háo zú, jǐng yì wú yì guān, rén bù tǔ zhù, cuì chù jīng jī, shì bù shì xíng, rén ruò ér yú.
夏、殷、周選士必於庠序,非其道者莫得仕進,是以誘人也無二,其應之者亦一。及周之末,諸侯異政,取人多方,故商鞅患之,說秦孝公曰:「利出一孔者王,利出二孔者強,利出三孔者弱。」於是下令:非戰非農,不得爵位。秦卒以是能併吞六國。漢室干戈以定禍亂,貴尚淳質。高后舉孝悌、力田,文景守而不變,故下有常業,而朝稱多士。及孝武察孝廉,置五經博士弟子,雖門開二三,而未失道德也。逮至晚歲,務立功名,銳意四夷,故權譎之謀設,荊楚之士進,軍旅相繼,官用不足。是以聚斂計料之政生,設險興利之臣起,番系、嚴熊羆等經淮造渠,以通漕運,東郭偃、孔僅建鹽鐵諸利策,富者冒爵射官,免刑除罪。公用彌多,而為官者徇私,上下並求,百姓不堪刓弊。故巧法慘急之臣進,而見知廢格之法作,杜周、減宣之屬以峻文決理貴,而王溫舒之徒以鷹擊敢殺彰。而法先王之術,習俎豆之容者,無所任用,由是精通秀穎之士不游於學,游於學者率章句之儒也。是以昭帝之時,霍光問人疾苦,不本之於太常諸生,徵天下賢良文學以訪之,是常道不足以取人也。至於東漢,光武好學,不能施之於政,乃躬自講經。肅宗以後,時或祖效,尊重儒術,不達其意而酌其文;三公尚書雖用經術之士,而不行經術之道。是以元、成以降,迄於東漢,慷慨通方之士寡,廉隅立節之徒眾。無何,漢氏失馭,曹魏僣竊,中正取士,權歸著姓,雖可以鎮伏甿庶,非尚賢之術,蓋尊尊之道。於時聖人不出,賢哲無位,詩道大作,怨曠之端也。洎乎晉、宋、齊、梁,遞相祖習,其風彌盛。舍學問,尚文章;小仁義,大放誕。談莊周、老聃之說,誦楚詞、文選之言。六經九流,時曾閱目;百家三史,罕聞於耳。撮群鈔以為學,總眾詩以為資。謂善賦者廊廟之人,雕蟲者台鼎之器。下以此自負,上以此選材,上下相蒙,持此為業,雖名重於當時,而不達於從政。故曰:」取人之道,可以敦化。」周書曰:「以言取人,人竭其言;以行取人,人竭其行。」取人之道,不可不慎也。原夫詩賦之義,所以達下情,所以諷君上。上下情通而天下亂者,未之有也。近之作者,先文後理,詞冶不雅,既不關於諷刺,又不足以見情,蓋失其本,又何為乎!隋氏罷中正,舉選不本鄉曲,故里閭無豪族,井邑無衣冠,人不土著,萃處京畿,士不飾行,人弱而愚。
fū gǔ zhě yǐ xūn shǎng gōng, yǐ cái lì zhí, yǐ cái lì zhí, shì yǐ zhí yǔ rén yí jìn zé yǐ zhí shǎng gōng, shì yǐ guān yǔ rén guāi. gǔ zhě jì rén ér gòng shì, jì lì ér yòng rén, gù shì wú bù guān, guān wú fá lì jìn zé guān bèi yú gǔ, shì shí yú guān, qiú guān zhě yòu shí yú shì, gù shì wú guān, hòu wèi yǔ lín shì, jīn zhī wàn qí jūn gōng shì yě. guān fá lù, lì rǎo rén. gǔ zhě wáng jī qiān lǐ, qiān lǐ zhī wài, fēng jiàn zhū hóu, zhū hóu zhī lì, zì qīng yǐ jiàng, gè zì jǔ rèn. dāng hū hàn shì, chú bǎo fù jiāng xiāng, yú jǐn zhuān zhī. zhōu xiàn zuǒ shǐ, zé jiē mù shǒu xuǎn pì. fū gōng qīng zhě, zhǔ xiāng zhī suǒ rèn yě diān wài zhī guān lì zhě, yòu zhū hóu mù shǒu zhī shì yě. rán zé zhǔ sī zhī suǒ xuǎn zhě, dú diān nèi zhī lì, gōng qīng fǔ zhī shǔ ěr, qǐ bù guǎ zāi! suǒ xuǎn jì guǎ, zé yān dé bù jīng! jìn zé yǒu fēng jiàn ér wú guó yì, wǔ fú zhī nèi, zhèng jué wáng cháo yī mìng bài miǎn, bì guī lì bù. àn míng shòu zhí, yóu bù néng qiǎn, hé xiá cǎi fǎng xián liáng, sōu hé xíng néng yé? shí jiē gòng chī qí shī, ér bù zhī shī zhī suǒ yǐ, gù bèi xiáng zhī.
夫古者以勛賞功,以才蒞職,以才蒞職,是以職與人宜;近則以職賞功,是以官與人乖。古者計人而貢士,計吏而用人,故士無不官,官無乏吏;近則官倍於古,士十於官,求官者又十於士,故士無官,(後魏羽林士,今之萬騎、軍功是也。)官乏祿,吏擾人。古者王畿千里,千里之外,封建諸侯,諸侯之吏,自卿以降,各自舉任。當乎漢室,除保傅將相,餘盡專之。州縣佐史,則皆牧守選辟。夫公卿者,主相之所任也;甸外之官吏者,又諸侯牧守之事也。然則主司之所選者,獨甸內之吏,公卿府之屬耳,豈不寡哉!所選既寡,則焉得不精!近則有封建而無國邑,五服之內,政決王朝;一命拜免,必歸吏部。按名授職,猶不能遣,何暇採訪賢良,搜覈行能耶?時皆共嗤其失,而不知失之所以,故備詳之。
yòu yuē: fū guān yǒu dà xiǎo, cái yǒu duǎn zhǎng, zhǎng zhě rèn zhī yǐ dà guān, duǎn zhě rèn zhī yǐ xiǎo zhí, zhí yǔ rén xiāng yí, ér gōng yǔ shì bìng lǐ. shì yǐ mèng gōng chuò wèi zhào wèi lǎo zé yōu, bù kě yǐ wèi téng xuē dài fū. jìn zhī rèn guān, qí xuǎn zhī yě lüè, qí shǐ zhī yě bèi, yī rén zhī shēn, zhí wú bù lì, ruò wěi yóu xià yǐ zhèng shì, zé rǎn jì yǐ wén xué yě, hé qí miù yú! gù rén shī qí zhǎng, guān shī qí lǐ.
又曰:夫官有大小,材有短長,長者任之以大官,短者任之以小職,職與人相宜,而功與事並理。是以孟公綽為趙、魏老則優,不可以為滕、薛大夫。近之任官,其選之也略,其使之也備,一人之身,職無不蒞,若委游、夏以政事,責冉、季以文學也,何其謬歟!故人失其長,官失其理。
shì yǐ sān dài zhī zhì, jiā yǒu dài yè, guó yǒu dài guān. kǒng zǐ yuē: yī bù sān shì, bù fú qí yào. shǐ mò yuē: gǔ zhī wèi guān, dài shǒu qí yè, zhāo xī sī zhī. yī zhāo shī yè, sǐ zé jí yān. shì zhī yè bù dài xí, zé qí shì bù jīng. cǐ zhōu zhī suǒ yǐ dé rén yě. xī xī shì hé shì zhǎng tiān dì, liú shì dài rǎo lóng, jí shì dài sī rén, yǔ shì kù shì dài sī chū nà, zhì shì dài sī zhù zhōng, jí qí shì yě. zhì hòu dài, yǐ dài qīng zhí bǐng, yì sī mén, bēi gōng shì, qí duó yú tián shì, lǔ ruò yú sān huán. gé dài qīng zhī shī, ér bù fù dài yè zhī zhì, yī gōng shì shù, qí dào jìn wēi, gài wèi cǐ yě.
是以三代之制,家有代業,國有代官。孔子曰:「醫不三世,不服其藥。」史墨曰:「古之為官,代守其業,朝夕思之。一朝失業,死則及焉。」是知業不代習,則其事不精。此周之所以得人也。昔羲氏、和氏掌天地,劉氏代擾龍,籍氏代司人,庾氏、庫氏代司出納,制氏代司鑄鐘,即其事也。至後代,以代卿執柄,益私門,卑公室,齊奪於田氏,魯弱於三桓。革代卿之失,而不復代業之制,醫、工、筮、數,其道浸微,蓋為此也。
gù lǎo zǐ yuē: shèng rén cháng shàn jiù rén, gù wú qì rén cháng shàn jiù wù, gù wú qì wù. bù shàn yòng rén zhě, pì ruò shǐ jì bǔ shǔ, lìng yīng shǒu ròu: jì zhī bǔ shǔ, zhōng bù kě huò, ér qiān lǐ zhī gōng fèi yǐ yīng zhī shǒu ròu, sǐ yǒu yú zuì, ér jué cuō zhī xiào méi yǐ. fū cái jìng chǐ zhī bó, kān fāng cùn zhī mù, bù rèn zuǒ yòu, bì qiú liáng gōng zhě, cái bó kān mù fēi zuǒ yòu zhī suǒ néng gù yě. jìng chǐ zhī bó, fāng cùn zhī mù, báo wù yě, fēi liáng gōng bù néng cái zhī kuàng dì wáng zhī zuǒ, jīng guó zhī rèn, kě bù shěn zé qí rén hū? gù gòu dà shà zhě xiān zé mù, rán hòu jiǎn cái lǐ guó jiā zhě xiān zé zuǒ, rán hòu shǒu rén. dà jiàng gòu wū, bì yǐ dà cái wèi dòng liáng, xiǎo cái wèi cuī lǎo, gǒu yǒu suǒ zhōng, chǐ cùn zhī mù wú qì, cǐ shàn lǐ mù zhě yě.
故老子曰:「聖人常善救人,故無棄人;常善救物,故無棄物。」不善用人者,譬若使驥捕鼠,令鷹守肉:驥之捕鼠,終不可獲,而千里之功廢矣;鷹之守肉,死有餘罪,而攫撮之效沒矣。夫裁徑尺之帛,刊方寸之木,不任左右,必求良工者,裁帛、刊木非左右之所能故也。徑尺之帛,方寸之木,薄物也,非良工不能裁之;況帝王之佐,經國之任,可不審擇其人乎?故構大廈者先擇木,然後揀材;理國家者先擇佐,然後守人。大匠構屋,必以大材為棟樑,小材為榱橑,苟有所中,尺寸之木無棄,此善理木者也。
yáng zhōu cì shǐ zhào kuāng jǔ xuǎn yì yuē:
洋州刺史趙匡舉選議曰:
xī sān dài jiàn hóu, yǔ jīn shì yì. lǐ dào sǔn yì, qǐng zì hàn yán zhī. hàn cháo yòng rén, zì zhào jǔ zhī wài, qí fǔ sì jùn guó shǔ lì, jiē lìng zì shǔ. gù tiān xià zhī shì, xiū shēn yú jiā, ér pì shū jiāo zhì, yǐ cǐ shì wù míng jié, fēng sú yòng xiū. wèi shì lì jiǔ pǐn zhī zhì, zhōng zhèng sī zhī, yú shì zú dà zhě dì gāo, ér hán mén zhī xiù qū yǐ. guó cháo jǔ xuǎn, yòng suí shì zhī zhì, suì yuè jì jiǔ, qí fǎ yì é.
昔三代建侯,與今事異。理道損益,請自漢言之。漢朝用人,自詔舉之外,其府、寺、郡國屬吏,皆令自署。故天下之士,修身於家,而辟書交至,以此士務名節,風俗用修。魏氏立九品之制,中正司之,於是族大者第高,而寒門之秀屈矣。國朝舉選,用隋氏之制,歲月既久,其法益訛。
fū cái zhì yīn xí jiù, gù rán zhī lǐ. jìn shì zhě shí gòng guì zhī, zhǔ sī bāo biǎn, shí zài shī fù, wù qiú qiǎo lì, yǐ cǐ wèi xián, bù wéi wú yì yú yòng, shí yì fáng qí zhèng xí bù wéi náo qí chún hé, shí yòu zhǎng qí tiāo sī. zì fēi shí dù chāo rán, shí huò gū xiù, qí yú nì yú suǒ xí, xī mèi běn yuán. yù yǐ qǐ dǎo xìng líng, jiǎng chéng hòu jìn, sī yì nán yǐ! gù shì lín xiān tǐ guó zhī lùn, qí bì yī yě. yòu rén zhī xīn zhì, gài yǒu yá fēn, ér jiǔ liú qī lüè, shū jí wú qióng. zhǔ sī zhēng wèn, bù lì chéng xiàn, gù xiū xí zhī shí, dàn wù chāo lüè, bǐ jí jiù shì, ǒu zhōng shì qī. yè wú suǒ chéng, gù yóu yú cǐ. gù dāng dài guǎ rén shī zhī xué, qí bì èr yě. shū yǐ shì jīng, gài quán tí ěr. míng jīng dú shū, qín kǔ yǐ shèn, qí kǒu wèn yì, yòu sòng shū wén, tú jié qí jīng huá, xí bù jí zhī yè. ér dāng dài lǐ fǎ, wú bù miàn qiáng, jí lín rén jué shì, qǔ bàn xū lì zhī kǒu ér yǐ. suǒ wèi suǒ xí fēi suǒ yòng, suǒ yòng fēi suǒ xí zhě yě. gù dāng guān shǎo chēng zhí zhī lì, qí bì sān yě. jǔ rén dà shuài èr shí rén zhōng fāng shōu yī rén, gù méi chǐ ér bù dēng kē zhě shén zhòng, qí shì nán, qí lù ài yě rú cǐ. ér zá sè zhī liú, guǎng tōng qí lù yě. cǐ yī bǐ shí, cǐ bǎi bǐ qiān, kuí qí zhì xù, wú suǒ chà jiàng, gù shòu guān duō dǐ xià zhī rén, xiū yè bào hòu shí zhī tàn, dài bù cái zhě hé hòu, chù yǒu néng zhě hé báo! chóng mò yì běn, qǐ hūn zhì míng, gù shì zǐ shě xué yè ér qū mò jì, qí bì sì yě. shōu rén jì shǎo, zé zhēng dì jí qiè, jiāo chí gōng qīng, yǐ qiú jí yǐn, huǐ zī tóng lèi, yòng yǐ zhēng xiān. gù yè yīn rú yǎ, xíng chéng xiǎn báo, fēi shòu xìng rú cǐ, shì shǐ rán yě. jìn yǐ chéng sú, kuī sǔn guó fēng, qí bì wǔ yě. dà dǐ jǔ xuǎn rén yǐ qiū mò jiù lù, chūn mò fāng guī, xiū xī wèi dìng, jù liáng wèi bàn, jí yòu jí qiū. shì yè bù dé xiū xí, yì lìng yì néng qiǎn báo, qí bì liù yě. jī lǚ wǎng lái, mí fèi shí shén, fēi wéi fáng què shēng yè, gài yì huī qí jiù chǎn, wèi jí shù jǔ, suǒ rán yǐ kōng, qí bì qī yě. pín jù zhī shì zài yuǎn fāng, yù lì fù jīng shī, ér suǒ jì wú jì, yǐ cǐ kuí dù, suì zhì méi shēn. shǐ zī rén yǒu bào qū zhī hèn, guó jiā yǒu yí cái zhī què, qí bì bā yě. guān sī yùn jiāng huái zhī chǔ, jì wǔ fèi qí sì, nǎi dá jīng yì, chú xīn zhī guì, yòu shí bèi sì fāng. ér jǔ xuǎn zhī rén, měi nián zǎn huì, jì qí rén chù, gài jiāng shù wàn, wú chéng ér guī, shí nǎi qī bā, tú lìng guān zhōng fán hào, qí bì jiǔ yě. wèi guān zé rén, wéi cái shì dài. jīn xuǎn sī bìng gé zhī yǐ nián shù, hé gé zhě, pàn suī xià liè, yī qiè jiē shōu rú wèi hé gé ér yīng kē mù zhě, cái yǒu xiǎo xiá, mò bù jiàn qì. gù wú néng zhī shì, lù yǐ lì zhēn cái jùn zhī liú, zuò chéng bái shǒu. cǐ fēi gǔ rén qiú xián shěn guān zhī yì, yì yǐ míng yǐ. qí bì shí yě. xuǎn rén bù yuē běn zhōu suǒ shì, xī lìng jù yú jīng shī, rén jì hào ráng, wén bù fán zá, yīn cǐ yú làn, qí shì bǎi duān. gù sú xián xiāng chuán yún: rù shì fēi zhèng shēn shí yǒu sān sì, fù guān fēi zhèng shēn shí yǒu èr sān. cǐ yòu bì zhī yóu zhě.
夫才智因習就,固然之理。進士者時共貴之,主司褒貶,實在詩賦,務求巧麗,以此為賢,不唯無益於用,實亦妨其正習;不唯撓其淳和,實又長其佻思。自非識度超然,時或孤秀,其餘溺於所習,悉昧本源。欲以啟導性靈,獎成後進,斯亦難矣!故士林鮮體國之論,其弊一也。又人之心智,蓋有涯分,而九流七略,書籍無窮。主司徵問,不立程限,故修習之時,但務鈔略,比及就試,偶中是期。業無所成,固由於此。故當代寡人師之學,其弊二也。疏以釋經,蓋筌蹄耳。明經讀書,勤苦已甚,其口問義,又誦疏文,徒竭其精華,習不急之業。而當代禮法,無不面牆,及臨人決事,取辦胥吏之口而已。所謂所習非所用,所用非所習者也。故當官少稱職之吏,其弊三也。舉人大率二十人中方收一人,故沒齒而不登科者甚眾,其事難,其路隘也如此。而雜色之流,廣通其路也。此一彼十,此百彼千,揆其秩序,無所差降,故受官多底下之人,修業抱後時之嘆,待不才者何厚,處有能者何薄!崇末抑本,啟昏窒明,故士子舍學業而趨末伎,其弊四也。收人既少,則爭第急切,交馳公卿,以求汲引,毀訾同類,用以爭先。故業因儒雅,行成險薄,非受性如此,勢使然也。浸以成俗,虧損國風,其弊五也。大抵舉選人以秋末就路,春末方歸,休息未定,聚糧未辦,即又及秋。事業不得修習,益令藝能淺薄,其弊六也。羈旅往來,縻費實甚,非唯妨闕生業,蓋亦隳其舊產,未及數舉,索然以空,其弊七也。貧窶之士在遠方,欲力赴京師,而所冀無際,以此揆度,遂至沒身。使茲人有抱屈之恨,國家有遺才之闕,其弊八也。官司運江、淮之儲,計五費其四,乃達京邑,芻薪之貴,又十倍四方。而舉選之人,每年攢會,計其人畜,蓋將數萬,無成而歸,十乃七八,徒令關中煩耗,其弊九也。為官擇人,唯才是待。今選司並格之以年數,合格者,判雖下劣,一切皆收;如未合格而應科目者,才有小瑕,莫不見棄。故無能之士,祿以例臻;才俊之流,坐成白首。此非古人求賢審官之義,亦已明矣。其弊十也。選人不約本州所試,悉令聚於京師,人既浩穰,文簿繁雜,因此渝濫,其事百端。故俗閒相傳云:」入試非正身十有三四,赴官非正身十有二三。」此又弊之尤者。
jīn ruò wèi néng dùn chú jǔ xuǎn, yǐ cóng gǔ zhì, qiě shāo biàn yì, yǐ xī bì yuán, zé guān duō jiā lì, fēng sú kě biàn. qí tiáo lì rú hòu:
今若未能頓除舉選,以從古制,且稍變易,以息弊源,則官多佳吏,風俗可變。其條例如後:
jǔ rén tiáo lì
舉人條例
yī lì shēn rù shì, mò xiān yú lǐ, shàng shū míng wáng dào, lùn yǔ quán bǎi xíng, xiào jīng dé zhī běn, xué zhě suǒ yí xiān xí. qí míng jīng tōng cǐ, wèi zhī liǎng jīng jǔ, lùn yǔ xiào jīng wèi zhī yì zhù. zhū shì tiē yī qiè qǐng tíng, wéi lìng cè shì yì jí kǒu wèn. qí shì cè zì gǎi wèn shí wù yǐ lái, jīng yè zhī rén xiān néng shǔ zhuì, yǐ cǐ shǎo néng tōng zhě. suǒ sī zhī qí ruò cǐ, yì bù yú cǐ qǔ rén, gù shí rén yún: míng jīng wèn cè, lǐ shì ér yǐ. suǒ wèi biàn shí wèi xū, wú yì yú zhèng. jīn qǐng lìng qí jīng xí, shì cè wèn jīng yì jí shí wù gè wǔ jié, bìng yǐ tōng sì yǐ shàng wèi dì. dàn lìng zhí shū shì yì, jiě shì fēn míng, bù yòng kōng xiě shū wén jí wù huá shì. qí shí jié, zǒng yú yī dào zhī nèi wèn zhī. yú kē zhǔn cǐ. qí kǒu wèn zhū shū, měi juǎn wèn yī jié, qǔ qí xīn zhōng liǎo wù, jiě shì fēn míng, wǎng lái wèn dá, wú suǒ zhì ài, bù yòng yào lìng sòng shū, yì yǐ shí tōng bā yǐ shàng wèi dì. zhū kē yì zhǔn cǐ. wài gèng tōng zhōu yì máo shī, míng sì jīng jǔ. jiā zuǒ shì chūn qiū, wèi wǔ jīng jǔ. bù xí zuǒ shì zhě, rèn yǐ gōng yáng gǔ liáng dài zhī. qí dàn xí lǐ jì jí lùn yǔ xiào jīng, míng yī jīng jǔ. jì lì chà děng, suí děng shòu guān, zé néng fǒu qū fēn, rén zhī quàn miǎn.
一、立身入仕,莫先於禮,尚書明王道,論語詮百行,孝經德之本,學者所宜先習。其明經通此,謂之兩經舉,論語、孝經為之翼助。諸試帖一切請停,唯令策試義及口問。其試策自改問時務以來,經業之人鮮能屬綴,以此少能通者。所司知其若此,亦不於此取人,故時人云:「明經問策,禮試而已。」所謂變實為虛,無益於政。今請令其精習,試策問經義及時務各五節,並以通四以上為第。但令直書事義,解釋分明,不用空寫疏文及務華飾。其十節,總於一道之內問之。餘科准此。其口問諸書,每卷問一節,取其心中了悟,解釋分明,往來問答,無所滯礙,不用要令誦疏,亦以十通八以上為第。諸科亦准此。外更通周易、毛詩,名四經舉。加左氏春秋,為五經舉。不習左氏者,任以公羊、穀梁代之。其但習禮記及論語、孝經,名一經舉。既立差等,隨等授官,則能否區分,人知勸勉。
yī míng fǎ jǔ yì qǐng bù tiē, dàn cè wèn yì bìng kǒu wèn, zhǔn jīng yè kē.
一、明法舉亦請不帖,但策問義並口問,准經業科。
yī xué chūn qiū zhě néng duàn dà shì, qí yǒu jiān xí sān chuán, cān qí yì tóng, shāng què bǐ nǐ, dé qí zhǎng zhě, wèi zhī chūn qiū jǔ. cè wèn jīng yì bìng kǒu wèn, bìng zhǔn qián.
一、學春秋者能斷大事,其有兼習三傳,參其異同,商搉比擬,得其長者,謂之春秋舉。策問經義並口問,並准前。
yī jìn shì xí yè, yì qǐng lìng xí lǐ jì shàng shū lùn yǔ xiào jīng bìng yī shǐ. qí zá wén qǐng shì liǎng shǒu, gòng wǔ bǎi zì yǐ shàng liù bǎi zì yǐ xià, shì jiān biǎo yì lùn míng sòng zhēn xí děng yǒu zī yú yòng zhě, bù shì shī fù. qí lǐ tōng, qí cí yǎ, wèi shàng lǐ tōng cí píng, wèi cì yú wèi fǒu. qí suǒ shì cè, yú suǒ xí jīng shǐ nèi zhēng wèn, jīng wèn shèng rén zhǐ qù, shǐ wèn chéng bài dé shī, bìng shí wù, gòng shí jié. guì guān lǐ shí, bù yòng zhēng qiú yǐn pì jié yǐ míng shù, wèi wú yì zhī néng. yán cí bù zhì bǐ lòu, jí wèi dì.
一、進士習業,亦請令習禮記、尚書、論語、孝經並一史。其雜文請試兩首,共五百字以上、六百字以下,試箋、表、議、論、銘、頌、箴、檄等有資於用者,不試詩賦。其理通,其詞雅,為上;理通詞平,為次;餘為否。其所試策,於所習經史內徵問,經問聖人旨趣,史問成敗得失,並時務,共十節。貴觀理識,不用徵求隱僻、詰以名數,為無益之能。言詞不至鄙陋,即為第。
yī qí yǒu tōng lǐ jì shàng shū lùn yǔ xiào jīng zhī wài, gèng tōng dào dé zhū jīng tōng xuán jīng mèng zǐ xún qīng zi lǚ shì chūn qiū guǎn zǐ mò zǐ hán zi, wèi zhī mào cái jǔ. dá guān zhī shì, jì zhī jīng xué, jiān yǒu zhū zi zhī xué, qǔ qí suǒ zhǎng, shě qí piān zhì, zé yú lǐ dào wú bù gāi yǐ. shì cè zhēng wèn zhū shū yì lǐ, bìng shí wù, gòng èr shí jié. réng yǔ zhī yán lùn, guān qí tōng sāi.
一、其有通禮記、尚書、論語、孝經之外,更通道德諸經、通玄經、孟子、荀卿子、呂氏春秋、管子、墨子、韓子,謂之茂才舉。達觀之士,既知經學,兼有諸子之學,取其所長,舍其偏滯,則於理道無不該矣。試策徵問諸書義理,並時務,共二十節。仍與之言論,觀其通塞。
yī qí yǒu xué jiān jīng shǐ, dá yú zhèng tǐ, cè lüè shēn zhèng, qí cí diǎn yǎ zhě, wèi zhī xiù cái jǔ. jīng tōng sì jīng, huò sān lǐ, huò sān jiā chūn qiū, jiān tōng sān shǐ yǐ shàng, jí dāng qí mù. qí shì cè, jīng wèn shèng rén zhǐ qù, shǐ wèn chéng bài dé shī, bìng shí wù, gòng èr shí jié. réng yǔ zhī tán lùn, yǐ jiū qí néng.
一、其有學兼經史,達於政體,策略深正,其詞典雅者,謂之秀才舉。經通四經,或三禮,或三家春秋,兼通三史以上,即當其目。其試策,經問聖人旨趣,史問成敗得失,並時務,共二十節。仍與之談論,以究其能。
yī xué bèi xiù cái, ér cí cè tóng zhī, tán lùn guàn tōng, jiū shí chéng bài, wèi zhī hóng cái jǔ. yǐ qián sān kē, qí cè dāng cí gāo lǐ bèi, bù kě tóng yú jìn shì. qí suǒ zhēng wèn, měi shí jié tōng bā yǐ shàng wèi dì.
一、學倍秀才,而詞策同之,談論貫通,究識成敗,謂之宏才舉。以前三科,其策當詞高理備,不可同於進士。其所徵問,每十節通八以上為第。
yī qí shǐ shū, shǐ jì wèi yī shǐ, hàn shū wèi yī shǐ, hòu hàn shū bìng liú zhāo suǒ zhù zhì wèi yī shǐ, sān guó zhì wèi yī shǐ, jìn shū wèi yī shǐ, lǐ yán shòu nán shǐ wèi yī shǐ, běi shǐ wèi yī shǐ. xí nán shǐ zhě, jiān tōng sòng qí zhì xí běi shǐ zhě, tōng hòu wèi suí shū zhì. zì sòng yǐ hòu, shǐ shū fán suì rǒng zhǎng, qǐng dàn wèn zhèng lǐ chéng bài suǒ yīn, jí qí rén wù sǔn yì guān yú dāng dài zhě, qí yú yī qiè bù wèn. guó cháo zì gāo zǔ yǐ xià jí ruì zōng shí lù, bìng zhēn guān zhèng yào, gòng wèi yī shǐ.
一、其史書,史記為一史,漢書為一史,後漢書並劉昭所注志為一史,三國志為一史,晉書為一史,李延壽南史為一史,北史為一史。習南史者,兼通宋、齊志;習北史者,通後魏、隋書志。自宋以後,史書煩碎冗長,請但問政理成敗所因,及其人物損益關於當代者,其餘一切不問。國朝自高祖以下及睿宗實錄,並貞觀政要,共為一史。
yì tiān wén lǜ lì, zì yǒu suǒ sī zhuān xí, qiě fēi xué zhě zú néng xún jiū, bìng qǐng bù wèn. wéi wǔ jīng suǒ lùn, gài jǔ qí dà tǐ, bù kě bù zhī.
一、天文律歷,自有所司專習,且非學者卒能尋究,並請不問。唯五經所論,蓋舉其大體,不可不知。
yī měi nián tiān xià jǔ rén lái qiū rù gòng zhě, jīn nián jiǔ yuè, zhōu fǔ yī qián kē mù, xiān qǐ shì qí wén cè, tōng zhě zhù děng dì qì, shì guān běn sī guān lù shì cān jūn jí zhǎng lì lián yā qí hòu. qí kǒu wèn zhě, tí cè hòu yún kǒu wèn tōng ruò gān. jí xiāng lián yìn fèng, bìng yī xiě jiě wèi xiān hòu, bù dé cān chà. fēng tí qì, shí yuè zhōng xún sòng guān chá shǐ, guān chá shǐ chāi rén dōu sòng shěng sī, suí yuǎn jìn bǐ lèi, xū hé chéng xiàn. shěng sī zhòng kǎo dìng qì, qí rù dì zhě, èr yuè nèi fú xià zhū dào zhū zhōu zhuī zhī, xiàn jiǔ yuè nèi jǐn dào, dào jí zhòng shì zhī. qí wén cè, jiē kān huì shū jī cí lǐ, yǔ zhōu shì tóng jí shōu zhī, wěi zhě sòng fǎ sī tuī wèn. qí guó zi jiān jǔ rén yì zhǔn qián lì.
一、每年天下舉人來秋入貢者,今年九月,州府依前科目,先起試其文策,通者注等第訖,試官、本司官、錄事、參軍及長吏連押其後。其口問者,題策後雲口問通若干。即相連印縫,並依寫解為先後,不得參差。封題訖,十月中旬送觀察使,觀察使差人都送省司,隨遠近比類,須合程限。省司重考定訖,其入第者,二月內符下諸道、諸州追之,限九月內盡到,到即重試之。其文策,皆勘會書跡詞理,與州試同即收之,偽者送法司推問。其國子監舉人亦准前例。
yī zhū sè shēn míng dōu bù shè xué, mèi yú lián chǐ, hé yǐ jū guān? qí jiǎn shì zhī shí, suī yún shì jīng jí pàn, qí shì gǒu qiě, yǔ bù shì tóng. qǐng jiē lìng xí xiào jīng lùn yǔ. qí xiào jīng kǒu wèn wǔ dào, lùn yǔ kǒu wèn shí dào, xū wèn dá jīng shú, zhī qí yì lǐ, bìng xū tōng bā yǐ shàng. rú xiān xí zhū jīng shū zhě, rèn suí suǒ xí shì zhī, bù xū gèng shì xiào jīng lùn yǔ. qí pàn wèn yǐ shí shì, qǔ qí lǐ tōng. bì zài zé qí zhòng bǎo, yǐ jué tì dài. qí hé wài zhōu shēn jiě zhě, yī jǔ xuǎn lì chù fēn.
一、諸色身名都不涉學,昧於廉恥,何以居官?其簡試之時,雖雲試經及判,其事苟且,與不試同。請皆令習孝經、論語。其孝經口問五道,論語口問十道,須問答精熟,知其義理,並須通八以上。如先習諸經書者,任隨所習試之,不須更試孝經、論語。其判問以時事,取其理通。必在責其重保,以絕替代。其合外州申解者,依舉選例處分。
yī yī jīng jí dì rén, xuǎn rì qǐng shòu zhōng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng jí yīn gāo, shòu shàng xiàn wèi zhī lèi. liǎng jīng chū shēn, shòu shàng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng jí yīn gāo, shòu jǐn xiàn wèi zhī lèi. yòng yīn zhǐ yú cǐ. qí yǐ shàng dāng yǐ cái jìn. sì jīng chū shēn, shòu jǐn xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng, shòu wàng xiàn wèi zhī lèi. wǔ jīng, shòu wàng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì èr děng, shòu jī xiàn wèi zhī lèi. míng fǎ chū shēn, yǔ liǎng jīng tóng zī. jìn shì jí sān lǐ jǔ chūn qiū jǔ, yǔ sì jīng tóng zī. qí mào cái xiù cái, qǐng shòu jī wèi zhī lèi. qí hóng cái, qǐng sòng cí cè shàng zhōng shū mén xià, qǐng shòu jiàn guān shǐ guān děng. lǐ jīng jǔ rén, ruò gèng tōng zhū jiā lǐ lùn jí hàn yǐ lái lǐ yí yán gé zhě, qǐng biàn shòu tài cháng bó shì. mào cái děng sān kē, wèi xué jì yōu, bìng zhǔn wǔ jīng jǔ rén, biàn shòu guān. qí zá sè chū shēn rén, liàng shū pàn, shòu zhōng xiàn wèi zhī lèi. pàn rù dì sān děng jí yīn gāo zhě, jiā yī děng. fán yīn chú jiě hè guān wài, bù zài yòng xiàn.
一、一經及第人,選日請授中縣尉之類;判入第三等及蔭高,授上縣尉之類。兩經出身,授上縣尉之類;判入第三等及蔭高,授緊縣尉之類。用蔭止於此。其以上當以才進。四經出身,授緊縣尉之類;判入第三等,授望縣尉之類。五經,授望縣尉之類;判入第二等,授畿縣尉之類。明法出身,與兩經同資。進士及三禮舉、春秋舉,與四經同資。其茂才、秀才,請授畿尉之類。其宏才,請送詞策上中書、門下,請授諫官、史官等。禮經舉人,若更通諸家禮論及漢已來禮儀沿革者,請便授太常博士。茂才等三科,為學既優,並准五經舉人,便授官。其雜色出身人,量書判,授中縣尉之類。判入第三等及蔭高者,加一等。凡蔭除解褐官外,不在用限。
yī qí jīn jǔ rén suǒ xí jì cóng jiǎn yì, shì zǐ qū xué bì dāng shù bèi wǎng shí. měi nián zhū sè jǔ rén, zhǔ sī jiǎn zé, cháng yǐ wǔ bǎi rén wèi dà xiàn, cǐ wài rèn shōu zá sè.
一、其今舉人所習既從簡易,士子趨學必當數倍往時。每年諸色舉人,主司簡擇,常以五百人為大限,此外任收雜色。
xuǎn rén tiáo lì
選人條例
yī qí qián zī guān jí xīn chū shēn, bìng qǐng bù xiàn xuǎn shù rèn jí, shù yǒu cái bù zhì, guān dé qí rén.
一、其前資官及新出身,並請不限選數任集,庶有才不滯,官得其人。
yī bù xí jīng shǐ, wú yǐ lì shēn bù xí fǎ lǐ, wú yǐ xiào zhí. rén chū shēn yǐ hòu, dāng yí xí fǎ. qí pàn wèn, qǐng jiē wèn yǐ shí shì yí yù, lìng yuē lǜ wén duàn jué. qí yǒu jì yī lǜ wén, yòu yuē jīng yì, wén lǐ hóng yǎ, chāo rán chū qún, wèi dì yī děng qí duàn yǐ fǎ lǐ, cān yǐ jīng shǐ, wú suǒ kuī shī, càn rán kě guān, wèi dì èr děng pàn duàn yī fǎ, pō yǒu wén cǎi, wèi dì sān děng pō yuē fǎ shì, zhí shū kě fǒu, yán suī bù wén, qí lǐ wú shī, wèi dì sì děng. cǐ wài bù shōu. dàn rú cáo pàn jí shū tí rú cǐ zé kě, bù dé jū yǐ shēng shì wén lǜ, fān shī qí zhēn. gù hé yú lǐ zhě shù jù yì shōu, guāi yú lǐ zhě cí duō yì shě. qí qiàn rén àn pàn, rén xián wèi zhī pàn luó, cǐ zuì wú chǐ, qǐng bǎng shì yǐ chéng zhī.
一、不習經史,無以立身;不習法理,無以效職。人出身以後,當宜習法。其判問,請皆問以時事、疑獄,令約律文斷決。其有既依律文,又約經義,文理弘雅,超然出群,為第一等;其斷以法理,參以經史,無所虧失,粲然可觀,為第二等;判斷依法,頗有文彩,為第三等;頗約法式,直書可否,言雖不文,其理無失,為第四等。此外不收。但如曹判及書題如此則可,不得拘以聲勢文律,翻失其真。故合於理者數句亦收,乖於理者詞多亦舍。其倩人暗判,人閒謂之」判羅」,此最無恥,請榜示以懲之。
yī qí shòu shì guān jí yuán wài guān děng, ruò xī bù xǔ xuǎn, kǒng bào cái zhě fù qū ruò bìng lìng jí, zé jiǎo xìng zhě pō duō. dāng zhuó shì yí, qǔ qí zhé zhōng. qǐng lìng suǒ zài, shěn jiā kān zé, dàn wú yú làn, bìng zhǔn chū shēn rén lì, shì pàn sòng shěng. shòu guān rì, qí jiǔ pǐn bā pǐn guān qǐng tóng huáng yī xuǎn rén lì shòu guān qī pǐn liù pǐn yī qián zī jiě hè guān lì wǔ pǐn sì pǐn yī qián zī dì èr zhèng guān lì. qí guān hǎo è, yuē pàn zhī gōng zhuō yě.
一、其授試官及員外官等,若悉不許選,恐抱才者負屈;若並令集,則僥倖者頗多。當酌事宜,取其折中。請令所在,審加勘責,但無渝濫,並准出身人例,試判送省。授官日,其九品、八品官請同黃衣選人例授官;七品、六品依前資解褐官例;五品、四品依前資第二正官例。其官好惡,約判之工拙也。
yī jiù fǎ, sì pǐn wǔ pǐn guān bù fù shì pàn zhě, yǐ qí lì rèn jì jiǔ, jīng shì gù duō, qiě guān bān yǐ chóng, rén suǒ zhī shí, bù kě fù wèi wěi làn ěr. zì yǒu bīng nán, shì jìn duō mén, jiǎo xìng chāo zhuó, bù tóng wǎng rì, bìng qǐng shì pàn. dài sān wǔ nián, jǔ xuǎn lù qīng, rán hòu rèn yī jiù fǎ. qí céng jīng dēng kē jí yǒu qīng bái zhuàng, bìng céng rèn tái shěng guān bìng zhū sī zhǎng guān pàn shǐ zhě, yǐ jīng xuǎn zé, bìng bù shì, yī cháng lì chù fēn.
一、舊法,四品、五品官不複試判者,以其歷任既久,經試固多,且官班已崇,人所知識,不可復為偽濫耳。自有兵難,仕進多門,僥倖超擢,不同往日,並請試判。待三五年,舉選路清,然後任依舊法。其曾經登科及有清白狀,並曾任台省官並諸司長官判史者,已經選擇,並不試,依常例處分。
yī měi nián tiān xià lái dōng xuǎn rén, jīn qiū jiǔ yuè, yī jǔ rén zhào jí shěn kān, zé jué qí jiān làn. shì shí, zhǎng lì qīn zì jiān lín, jiē lìng xiāng yuǎn, jué qí kǒu shòu jí tì dài. qí dì sì děng yǐ shàng, fēng sòng shěng, jiē yī jǔ rén lì chù zhì. lì bù jì tiān xià què yuán qì, jí zhòng kǎo tiān xià suǒ sòng pàn, shěn dìng děng dì qì, cóng shàng děng jù běn shǎi rén shù shōu rén, jù míng xià běn dào guān chá shǐ zhuī zhī, xiàn shí yuè nèi dào, bìng zhòng shì zhī qì, qǔ zhōu shì pàn, lèi qí shū zōng jí wén tǐ. yǒu wěi làn zhě, zhǔn fǎ chù fēn. qí hé liú zhě, yī kē mù zī xù, suí wěn biàn zhù nǐ.
一、每年天下來冬選人,今秋九月,依舉人召集審勘,責絕其奸濫。試時,長吏親自監臨,皆令相遠,絕其口授及替代。其第四等以上,封送省,皆依舉人例處置。吏部計天下闕員訖,即重考天下所送判,審定等第訖,從上等據本色人數收人,具名下本道觀察使追之,限十月內到,並重試之訖,取州試判,類其書蹤及文體。有偽濫者,准法處分。其合留者,依科目資緒,隨穩便注擬。
yī qí liǎng dōu xuǎn rén, bù bǐ wài zhōu, qǐng lìng shěng sī zì shì. gé nián xiān shì, yī tóng wài zhōu. dōng dōu xuǎn rén, pàn yì jiāng jiù shàng dōu, kǎo dìng děng dì, jiān lèi huì rén shù. míng nián, yī lì zhuī jí zhòng shì zhī, hái yǐ qù qiū suǒ shì, yàn qí shū zōng jí cí lǐ. zé gé nián jì huì tì dài, shì yì nán wèi.
一、其兩都選人,不比外州,請令省司自試。隔年先試,一同外州。東都選人,判亦將就上都,考定等第,兼類會人數。明年,依例追集重試之,還以去秋所試,驗其書蹤及詞理。則隔年計會替代,事亦難為。
yī bīng xìng yǐ lái, shì rén duō qù xiāng tǔ, jì yīn bì nán, suǒ zài jì jū, bì yù wǎng luó cái néng, gé nián xiān shì. lìng guī běn guàn, wèi bì gēng shēn. qí zhū sè jǔ xuǎn rén, bìng qǐng zhǔn suǒ zài jì zhuāng jì zhù chù tóu zhuàng, qǐng shì jǔ rén. jì bù lǜ wěi làn, qí xuǎn rén dàn kān huì fú gào, bìng zé zhòng bǎo, zhī fēi wěi làn, jí zhǔn lì chù fēn.
一、兵興以來,士人多去鄉土,既因避難,所在寄居,必欲網羅才能,隔年先試。令歸本貫,為弊更深。其諸色舉選人,並請准所在寄莊寄住處投狀,請試舉人。既不慮偽濫,其選人但勘會符告,並責重保,知非偽濫,即準例處分。
yī hóng cí bá cuì, yǐ zhēn yì cái jìn shì míng jīng, yǐ zhǎng xué yè: bìng qǐng yī cháng nián lì. qí píng xuǎn pàn rù dì èr děng, yì rèn chāo zī shòu guān.
一、宏詞拔萃,以甄逸才;進士、明經,以長學業:並請依常年例。其平選判入第二等,亦任超資授官。
yī zhū yǐ yīn xù yōu láo zhǔn chì shòu guān zhě, rú pàn liè è zhě, qǐng shòu yuán wài guān. dài shāo xí fǎ lǐ, shì pàn hé liú, jí yī zī shòu zhèng yuán guān.
一、諸以蔭緒優勞、准敕授官者,如判劣惡者,請授員外官。待稍習法理,試判合留,即依資授正員官。
yī zhū hé shòu zhèng yuán guān rén, nián wèi mǎn sān shí zhě, qǐng shòu wú zhí shì jīng guān jí wài zhōu fǔ cān jūn, bù dé shòu zhí shì guān.
一、諸合授正員官人,年未滿三十者,請授無職事京官及外州府參軍,不得授職事官。
hòu lùn: yǒu sī huò jié yú yì zhě yuē: lì cáo suǒ quán zhě sì, wèi shēn yán shū pàn. jīn wài zhōu sòng pàn, zé shēn yán què yǐ, rú hé? duì yuē: fū shēn yán zhě, qǐ fēi hóng fàn mào yán hū? mào wèi jǔ cuò kě guān, yán wèi cí shuō hé lǐ, cǐ jiē cái gàn zhī shì fāng néng jí cǐ. jīn suǒ shì zhī pàn, bù qiú fú huá, dàn lìng zhí shū shì fēi, yǐ guān lǐ shí, yú cǐ jì bì, zé wú mào yán, duàn kě zhī yǐ. shū zhě, fēi lǐ rén zhī jù, dàn zì tǐ bù zhì guāi yuè, jí wèi zhī shū. pàn zhě, duàn jué bǎi shì, zhēn wèi lì suǒ qiè, gù guān qí pàn, zé cái kě zhī yǐ. bǐ shēn yán jí shū, qǐ kě tóng wèi quán xù zāi! yǒu sī fù jié yuē: wáng zhě zhī shèng, mò yú yáo shùn, shū chēng fū nà yǐ yán, wèi qiú cái zhī tōng guǐ. jīn yǐ yán wèi hòu, yì yǒu shuō hū? duì yuē: fū fū nà yǐ yán zhě, wèi yǐn yòng xián liáng, shēng yú dá wèi, fāng jiāng xún yǐ shù zhèng, fēi yán wú yǐ zhī zhī, qí táng yú guān bǎi, zī yú wú jǐ qí xià xiǎo lì, guān zhǎng zì qiú, gè xíng fū nà, shì zhì jiǎn yì. jīn lì cáo suǒ xí, zhé shù qiān rén, sān quán zǎo jiàn, xīn mù nán pǔ, zhòu xuān jìng zhī bù xiá, yòu hé fū nà zhī yǒu hū? qí mào cái yǐ shàng, xué yè jì yōu, kě yǐ yán zhèng jiào, jiē yǐ tán lùn, jìn yú fū nà yǐ. yǒu sī fù yuē: shì yǒu yán xíng bù chà ér què yú wén xué, huò pō yǒu wén xué ér yán xíng wèi xiū. dàn yǐ zhū kē qǔ zhī, wú nǎi wèi bèi? duì yuē: lì cáo suǒ quán, bì qiú yán xíng, dé zhī jì shěn, rán hòu shòu guān, zé wài zhōu yáo shì, wèi wèi tōng yǐ. jīn quán héng zhī xià, jiān làn suǒ cuì, fēn zhēng jù yú yù sòng, wěi làn shēn yú shì jǐng, fǎ gù zhì cǐ, wú rú zhī hé. qǐ ruò wài zhōu xiān shì, jiān chá qí xíng, gǒu jū zhái suǒ zài, zé lín wǔ zhī zhī, guān sī ěr mù, yì wèi cǎi tīng. gǔ zhī xiāng jǔ lǐ xuǎn, fāng sī jìn yǐ. qiě jīn zhī xīn fǎ, yǐ xué jǔ zhě, yī jīng bì shōu yǐ pàn xuǎn zhě, zhí shū kě fǒu: kě wèi yì yǐ. xiū yán xíng zhě, xīn dāng dūn gù, bù néng wèi cǐ, yú hé zú guān. ruò yǒu zhì xìng guò rén, zú cún jī quàn, jí gōng wèi è xíng, bù dāng jǔ yòng zhě, zé diǎn zhāng yǐ bèi, dàn jǔ ér xíng zhī ěr, gù wú yún yān. yǒu sī fù yuē: qí yǒu xiào guān gōng qīng, qiě yǒu néng zhèng, yǐ qí duǎn yú cí pàn, bù jiàn bāo shēng, wú nǎi què yú shì shí hū? duì yuē: gǒu néng rú cǐ, zuì wèi gōng qì. shǐ sī shàn zhuàng, guó yǒu cháng guī, bìng zài bù xíng ěr. dàn lìng zhū dào guān chá shǐ, měi nián zhōng bì yǒu bāo biǎn, bù dé tiě làn, zé shàn bù bì yǐ. wèn yuē: shì tiē jīng zhě, qiú qí jīng shú, jīn fèi zhī, yǒu hé lǐ hū? duì yuē: fū rén zhī wèi xué, tiē yì yú sòng, sòng yì yú jiǎng. jīn kǒu wèn zhī, lìng qí jiǎng shì, ruò bù jīng shú, rú hé yīng duì? cǐ jǔ qí nán zhě, hé yòng tiē wèi! qiě wù yú tiē, zé yú yì bù zhuān, fēi yǎn zhì zhī shù, gù yǐ míng yǐ. fū tiē zhě, tóng zhì zhī shì, jīn fāng shòu zhī yǐ zhí, ér dài yǐ tóng zhì, yú lǐ fēi yí. yǒu sī fù yuē: jiù fǎ, kǒu wèn bìng qǔ tōng liù, jīn lìng tōng bā, wú nǎi fēi jiù yì zhī yì hū? dá yuē: suǒ xí zhě shǎo, dāng wù qí jīng, zhǐ yú tōng liù, shī zài lǔ mǎng, shì yǐ rán ěr. fù yuē: jǔ rén shì cè, lì jiē wǔ tòng, jīn bìng wèi yī, yǒu hé lǐ? duì yuē: fū shì shàng shí zé yǒu gōng, xùn xū zé yì guǎ. shì cè wǔ tòng, duō shū wèn mù, shù lì tóu wěi, xùn xū duō yǐ, qǐ rú yī cè zhī nèi bìng wèn zhī hū!
後論:有司或詰於議者曰:「吏曹所銓者四,謂身、言、書、判。今外州送判,則身、言闕矣,如何?」對曰:「夫身、言者,豈非洪範貌、言乎?貌謂舉措可觀,言謂詞說合理,此皆才幹之士方能及此。今所試之判,不求浮華,但令直書是非,以觀理識,於此既蔽,則無貌、言,斷可知矣。書者,非理人之具,但字體不至乖越,即為知書。判者,斷決百事,真為吏所切,故觀其判,則才可知矣。彼身、言及書,豈可同為銓序哉!」有司復詰曰:「王者之盛,莫逾堯舜,書稱敷納以言,為求才之通軌。今以言為後,亦有說乎?」對曰:「夫敷納以言者,謂引用賢良,升於達位,方將詢以庶政,非言無以知之,其唐、虞官百,咨俞無幾;其下小吏,官長自求,各行敷納,事至簡易。今吏曹所習,輒數千人,三銓藻鑒,心目難溥,詶喧競之不暇,又何敷納之有乎?其茂才以上,學業既優,可以言政教,接以談論,近於敷納矣。」有司復曰:「士有言行不差而闕於文學,或頗有文學而言行未脩。但以諸科取之,無乃未備?」對曰:「吏曹所銓,必求言行,得之既審,然後授官,則外州遙試,未為通矣。今銓衡之下,奸濫所萃,紛爭劇於獄訟,偽濫深於市井,法固致此,無如之何。豈若外州先試,兼察其行,苟居宅所在,則鄰伍知之,官司耳目,易為采聽。古之鄉舉里選,方斯近矣。且今之新法,以學舉者,一經畢收;以判選者,直書可否:可謂易矣。修言行者,心當敦固,不能為此,餘何足觀。若有志性過人,足存激勸,及躬為惡行,不當舉用者,則典章已備,但舉而行之耳,故無雲焉。」有司復曰:「其有效官公清,且有能政,以其短於詞判,不見褒昇,無乃闕於事實乎?」對曰:「苟能如此,最為公器。使司善狀,國有常規,病在不行耳。但令諸道觀察使,每年終必有褒貶,不得僣濫,則善不蔽矣。」問曰:「試帖經者,求其精熟,今廢之,有何理乎?」對曰:「夫人之為學,帖易於誦,誦易於講。今口問之,令其講釋,若不精熟,如何應對?此舉其難者,何用帖為!且務於帖,則於義不專,非演智之術,固已明矣。夫帖者,童稚之事,今方授之以職,而待以童稚,於理非宜。」有司復曰:「舊法,口問並取通六,今令通八,無乃非就易之義乎?」答曰:「所習者少,當務其精,止於通六,失在鹵莽,是以然耳。」復曰:「舉人試策,例皆五通,今並為一,有何理?」對曰:「夫事尚實則有功,徇虛則益寡。試策五通,多書問目,數立頭尾,徇虛多矣,豈如一策之內並問之乎!」