strong xuǎn jǔ wǔ strong
选举五
zá yì lùn zhōng
杂议论中
dà táng zhēn guān bā nián sān yuè, zhào jìn shì dú yī bù jīng shǐ. èr shí èr nián jiǔ yuè, kǎo gōng yuán wài láng wáng shī míng zhī gòng jǔ, shí jì zhōu jìn shì zhāng chāng líng wáng gōng lǐ bìng yǒu jùn cái, shēng zhèn jīng yì, ér shī míng kǎo qí wén cè quán xià, jǔ cháo bù zhī suǒ yǐ. jí zòu děng dì, tài zōng guài wú chāng líng děng míng, yīn zhào shī míng wèn zhī, duì yuē:" cǐ bèi chéng yǒu cí huá, rán qí tǐ qīng bó, wén zhāng fú yàn, bì bù chéng lìng qì. chén ruò zhuó zhī, kǒng hòu shēng xiàng fǎng xiào, yǒu biàn bì xià fēng yǎ." dì yǐ wéi míng yán, hòu bìng rú qí yán. qí nián, mǎ zhōu shàng shū yuē:" zì gǔ jùn shǒu xiàn lìng, jiē miào xuǎn xián dé, yù yǒu zhuó shēng, bì xiān shì yǐ lín rén, huò cóng èr qiān dàn rù wèi chéng xiàng. jīn zhāo tíng dú zhòng nèi guān, xiàn lìng cì shǐ, pō qīng qí xuǎn, cì shǐ duō shì wǔ fū xūn rén, huò jīng guān bù néng zhí, fāng shǐ wài chū ér zhé chōng guǒ yì zhī nèi, shēn cái qiáng zhuàng zhě, xiān rù wèi zhōng láng jiàng, qí cì shǐ bǔ zhōu rèn. biān yuǎn zhī chù, yòng rén gèng qīng, qí cái kān zǎi lì, yǐ dé xíng jiàn zhuó zhě, shí bù néng yī. suǒ yǐ bǎi xìng wèi ān, dài yóu yú cǐ."
大唐贞观八年三月,诏进士读一部经史。二十二年九月,考功员外郎王师明知贡举,时冀州进士张昌龄、王公理并有俊才,声振京邑,而师明考其文策全下,举朝不知所以。及奏等第,太宗怪无昌龄等名,因召师明问之,对曰:“此辈诚有词华,然其体轻薄,文章浮艳,必不成令器。臣若擢之,恐后生相仿傚,有变陛下风雅。”帝以为名言,后并如其言。其年,马周上书曰:“自古郡守、县令,皆妙选贤德,欲有擢升,必先试以临人,或从二千石入为丞相。今朝廷独重内官,县令、刺史,颇轻其选,刺史多是武夫、勋人,或京官不能职,方始外出;而折冲、果毅之内,身材强壮者,先入为中郎将,其次始补州任。边远之处,用人更轻,其才堪宰莅,以德行见擢者,十不能一。所以百姓未安,殆由於此。”
gāo zōng xiǎn qìng chū, huáng mén shì láng liú xiáng dào yǐ xuǎn jǔ jiàn bì, chén zòu. qí yī yuē:
高宗显庆初,黄门侍郎刘祥道以选举渐弊,陈奏。其一曰:
lì bù bǐ lái qǔ rén, shāng duō qiě làn: měi nián rù liú shù guò qiān sì bǎi rén, shì shāng duō yǒng huī wǔ nián, yī qiān sì bǎi sān shí rén liù nián, yī qiān shí bā rén xiǎn qìng yuán nián, yī qiān sì bǎi wǔ shí rén. bù jiǎn zá sè rén jí zhù guān, shì shāng làn. zá sè jiě wén: sān wèi nèi wài háng shǔ nèi wài fān guān qīn shì zhàng nèi pǐn zi rèn zá zhǎng jì shù zhí sī shū shǒu bīng bù pǐn zi bīng bù sàn guān xūn guān jì shì jí gōng cáo cān jūn jiǎn jiào guān tún fù yì zhǎng xiào wèi mù zhǎng. jīng xué shí wù děng bǐ zá sè, sān fēn bù jū qí yī. jīng míng xíng xiū zhī shì yóu hǎn yǒu zhèng rén, duō qǔ xū tú zhī liú, qǐ kě jiē qiú dé xíng. jí zhī tiān xià gòng lí bǎi xìng zhī wù zhě, shàn rén shǎo ér è rén duō. wèi guó yǐ lái sì shí yú zài, shàng wèi xíng cuò, qǐ bù yóu cǐ! qiě guān rén fēi cái zhě, běn yīn yòng rén zhī yuán làn làn yuán zhī suǒ qǐ, fù yóu rù liú rén shī yú jiǎn zé. jīn xíng shǔ děng láo mǎn, wéi cáo sī shì pàn, bù jiǎn shàn è, léi tóng zhù guān. dàn fú yīng xiān wáng zhī dào zhě, zòu dì rán shǐ fù xuǎn qū zǒu jī àn zhī jiān zhě, bù jiǎn biàn jiā lù zhì. jī gǔ zhī yè suī xìn nán chéng, dǒu shāo zhī cái shāng yú yì jìn. qí zá sè yīng rù liú rén, qǐng lìng cáo sī shì pàn qì, jiǎn wèi sì děng zòu wén. liàng yǒu cái yòng, jiān yǒu jǐng xíng zhě wèi dì yī děng shēn pǐn qiáng zhuàng, jí dì bā shàng, bìng bīng bù suǒ sòng rén bù zhān dì yī děng, jí zhǔn lì hé sòng bīng bù zhě, wèi dì èr děng yú liàng jiǎn wèi dì sān dì sì děng. dì yī děng fù lì bù, dì èr děng fù bīng bù, dì sān děng fù zhǔ jué, dì sì děng fù sī xūn, bìng zhǔn lì chǔ fèn. qí xíng shǔ děng sī fàn xià dì gōng zuò xià xià, suī jīng shè jiàng, qíng zhuàng kě zé zhě, yì liàng pèi sān sī, bù jīng shè jiàng zhě, fàng huán běn guàn. jì rù liú bù làn, guān jiē dé rén, fēi cái bù qǔ, bù zhì rǒng zá qiě lìng xū tú zhī bèi zhī yǒu quán zé, suī fù sù fēi lián jǐn, bì jiāng jiàn zì chì lì.
吏部比来取人,伤多且滥:每年入流数过千四百人,是伤多;(永徽五年,一千四百三十人;六年,一千十八人;显庆元年,一千四百五十人。)不简杂色人即注官,是伤滥。(杂色解文:三卫、内外行署、内外番官、亲事、帐内、品子任杂掌、伎术、直司、书手、兵部品子、兵部散官、勋官、记室及功曹、参军、检校官、屯副、驿长、校尉、牧长。)经学时务等比杂色,三分不居其一。经明行修之士犹罕有正人,多取胥徒之流,岂可皆求德行。即知天下共釐百姓之务者,善人少而恶人多。为国以来四十馀载,尚未刑措,岂不由此!且官人非材者,本因用人之源滥;滥源之所起,复由入流人失於简择。今行署等劳满,唯曹司试判,不简善恶,雷同注官。但服膺先王之道者,奏第然始付选;趋走几案之间者,不简便加禄秩。稽古之业虽信难成,斗筲之材伤於易进。其杂色应入流人,请令曹司试判讫,简为四等奏闻。(量有材用,兼有景行者为第一等;身品强壮,及第八上,并兵部所送人不沾第一等,及准例合送兵部者,为第二等;馀量简为第三、第四等。)第一等付吏部,第二等付兵部,第三等付主爵,第四等付司勋,并准例处分。其行署等私犯下第公坐下下,虽经赦降,情状可责者,亦量配三司,不经赦降者,放还本贯。冀入流不滥,官皆得人,非材不取,不至冗杂;且令胥徒之辈知有铨择,虽复素非廉谨,必将渐自饬励。
qí èr yuē:
其二曰:
gǔ zhī xuǎn zhě, wèi guān zé rén, bù wén zé rén duō ér guān yuán shǎo. jīn zhī xuǎn zhě yì zé rén, dàn zé zhī wú zhǔn yuē. guān yuán yǒu shù, rù liú wú xiàn, yǐ yǒu shù gōng wú xiàn, rén suí suì jī, qǐ dé bù shèng. jǐn zhǔn yuē suǒ xū rén, liàng zhī nián bié rù liú shù: jīn nèi wài wén wǔ guān yī pǐn yǐ xià, jiǔ pǐn yǐ shàng, yī wàn sān qiān sì bǎi liù shí wǔ yuán, lüè jǔ dà shù, dāng yī wàn sì qiān rén. rén zhī fù mìng, zì yǒu xiū cù. ruò guàn ér cóng huàn, xuán chē ér zhì shì, wǔ shí nián shí lù zhě, hǎn jiàn qí rén. zhuàng shì ér shì, ěr shùn ér tuì, qǔ qí zhōng shù, bù guò zhī sān shí nián. cǐ zé yī wàn sì qiān rén, sān shí nián ér lüè jǐn. ruò nián bié rù liú zhě wǔ bǎi rén, jīng sān shí nián biàn dé yī wàn wǔ qiān rén, dìng xū zhě yī wàn sān qiān sì bǎi liù shí wǔ rén, zú chōng suǒ xū zhī shù. kuàng sān shí nián zhī wài, zài guān zhě yóu duō, cǐ biàn zú yǒu shèng rén, bù lǜ qí shǎo. jīn měi nián rù liú zhě suì zhì yī qiān sì bǎi yú rén, yīng xū wǔ bǎi shù wài, cháng shèng yī bèi yǐ shàng. yòu bǐ lái fàng hái zhě, jiàn tíng yì qiān yú rén, gèng fù nián bié xīn jiā, shí fēi sōu yáng zhī fǎ.
古之选者,为官择人,不闻择人多而官员少。今之选者亦择人,但择之无准约。官员有数,入流无限,以有数供无限,人随岁积,岂得不賸。谨准约所须人,量支年别入流数:今内外文武官一品以下,九品以上,一万三千四百六十五员,略举大数,当一万四千人。人之赋命,自有修促。弱冠而从宦,悬车而致仕,五十年食禄者,罕见其人。壮室而仕,耳顺而退,取其中数,不过支三十年。此则一万四千人,三十年而略尽。若年别入流者五百人,经三十年便得一万五千人,定须者一万三千四百六十五人,足充所须之数。况三十年之外,在官者犹多,此便足有賸人,不虑其少。今每年入流者遂至一千四百馀人,应须五百数外,常賸一倍以上。又比来放还者,见停亦千馀人,更复年别新加,实非搜扬之法。
qí sān yuē:
其三曰:
zá sè rén qǐng yǔ míng jīng jìn shì tōng chōng rù liú zhī shù, yǐ sān fēn lùn, měi èr fēn qǔ míng jīng jìn shì, yī fēn qǔ zá sè rén.
杂色人请与明经、进士通充入流之数,以三分论,每二分取明经、进士,一分取杂色人。
qí sì yuē:
其四曰:
rú wèi jiào huà zhī běn, xué zhě zhī zōng, rú jiào bù xīng, fēng sú jiāng tì. jīn xiáng xù biàn yú sì hǎi, rú shēng yì yú sān xué, quàn yòu zhī fāng, lǐ shí wèi bèi, ér jiǎng jìn zhī dào, shì huò wèi zhōu. dàn yǒng huī yǐ lái, yú jīn bā zài, zài guān zhě yǐ shàn zhèng cū wén, lùn shì zhě yǐ yī yán kě cǎi, mò bù guāng bèi lún zhǐ, chāo shēng bù cì. ér rú shēng wèi wén ēn jí, chén gù yǐ wéi jiǎng jìn zhī dào wèi zhōu.
儒为教化之本,学者之宗,儒教不兴,风俗将替。今庠序遍於四海,儒生溢於三学,劝诱之方,理实为备,而奖进之道,事或未周。但永徽以来,於今八载,在官者以善政粗闻,论事者以一言可采,莫不光被纶旨,超升不次。而儒生未闻恩及,臣故以为奖进之道未周。
qí wǔ yuē:
其五曰:
guó jiā fù yǒu sì hǎi, yú jīn yǐ sì shí nián, bǎi xìng guān liáo wèi yǒu xiù cái zhī jǔ. wèi zhī jīn rén zhī bù rú xī, jiāng jiàn xián zhī dào wèi zhì? qǐ shǐ fāng chèn duō shì, suì quē sī rén. qǐng liù pǐn yǐ xià, yuán jí shān gǔ, tè jiàng lún yán, gèng shěn sōu fǎng, réng liàng wèi tiáo lì, shāo jiā yōu jiǎng. bù rán, hè hè zhī chén, sī jǔ suì jué, yī dài shèng shì, shí wèi cháo tíng xī zhī.
国家富有四海,於今已四十年,百姓官寮未有秀才之举。未知今人之不如昔,将荐贤之道未至?岂使方称多士,遂阙斯人。请六品以下,爰及山谷,特降纶言,更审搜访,仍量为条例,稍加优奖。不然,赫赫之辰,斯举遂绝,一代盛事,实为朝廷惜之。
qí liù yuē:
其六曰:
táng yú sān zài kǎo jī, sān kǎo chù zhì yōu míng. liǎng hàn yòng rén, yì jiǔ jū qí zhí, suǒ yǐ yīn guān mìng shì, yǒu cāng yǔ zhī xìng. wèi jìn yǐ lái, shì wú kě jì. jīn zhī zài rèn, sì kǎo jí qiān. guān rén zhī jiāng zhì mǎn, qǐ wú qù jiù bǎi xìng jiàn guān rén qiān dài, bì huái gǒu qiě. yǐ qù jiù zhī rén, lín gǒu qiě bǎi xìng, zé qí yí fēng yì sú, bì wú de lǐ. qǐng sì kǎo, yī xuǎn fǎ jiù rèn suǒ jiā jiē, zhì bā kǎo mǎn, rán hòu tīng xuǎn. lǐng nán jí zhàng lì zhī suǒ, sì kǎo bù dé tì zhě, bù zài cǐ xiàn lì. ruò jì zhì wǔ pǐn, jí yǒu zhōng shàng yǐ shàng sī fàn, zhōng xià gōng zuò, xià shàng yǐ xià kǎo zhě, sì kǎo mǎn, yī jiù zhì tì, dé tì rén yī shì tīng xuǎn. hái chún fǎn pǔ, suī wèi gǎn qī sòng gù yíng xīn, shí jiǎn qí láo rǎo.
唐虞三载考绩,三考黜陟幽明。两汉用人,亦久居其职,所以因官命氏,有仓、庾之姓。魏晋以来,事无可纪。今之在任,四考即迁。官人知将秩满,岂无去就;百姓见官人迁代,必怀苟且。以去就之人,临苟且百姓,责其移风易俗,必无得理。请四考,依选法就任所加阶,至八考满,然后听选。(岭南及瘴疠之所,四考不得替者,不在此限例。若计至五品,及有中上以上私犯,中下公坐,下上以下考者,四考满,依旧置替,得替人依式听选。)还淳反朴,虽未敢期;送故迎新,实减其劳扰。
qí qī yuē:
其七曰:
shàng shū shěng èr shí sì sī jí mén xià zhōng shū zhǔ shì děng, bǐ lái xuǎn bǔ, jiē qǔ jiù rèn liú wài yǒu dāo bǐ zhī rén. yù cān yòng jīng xué shí wù zhī liú, jiē yǐ chóu lèi wèi chǐ. qián hòu xiāng chéng, suì chéng gù shì. dàn jìn shěng chóng jùn, wáng yán mì mì, shàng shū zhèng běn, rén wù yōu guī, ér duō yòng xū tú zhī rén, kǒng wèi jǐn quán héng zhī lǐ. qǐng xiáng jìn zhǐ, shāo qīng qí xuǎn.
尚书省二十四司及门下、中书主事等,比来选补,皆取旧任流外有刀笔之人。欲参用经学时务之流,皆以俦类为耻。前后相承,遂成故事。但禁省崇峻,王言秘密,尚书政本,人物攸归,而多用胥徒之人,恐未尽铨衡之理。请降进止,稍清其选。
fèng chì fù suǒ sī, jí qún guān xiáng yì. yì zhě duō nàn yú gǎi zuò, shì jìng bù xíng.
奉敕付所司,集群官详议。议者多难於改作,事竟不行。
sān nián qī yuè, shàng wèi zǎi chén yuē:" sì hǎi zhī guǎng, wéi zài dé xián. qīng děng yòng rén, duō zuò xíng jī, hù bì qīn zhī, bù dé jìn yì, shèn wéi bù qǔ. xī qí xī jǔ zǐ, gǔ rén yǐ wéi měi tán. jí shǐ qīng děng ér zhí yǒu cái, yì xū yī lì jìn fèng."
三年七月,上谓宰臣曰:“四海之广,唯在得贤。卿等用人,多作形迹,护避亲知,不得尽意,甚为不取。昔祁奚举子,古人以为美谈。即使卿等儿侄有才,亦须依例进奉。”
gān fēng èr nián bā yuè, shàng yǐn shì chén, zé yǐ bù jìn xián liáng, zǎi xiàng lǐ ān qī jìn yuē:" chén wén shèng dì míng wáng, mò bù láo yú qiú xián, yì yú rèn shǐ. qiě shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn, kuàng tiān xià zhì guǎng, qǐ wú yīng yàn? dàn bǐ lái gōng qīng yǒu suǒ jiàn yǐn, jí zāo xiāo bàng, yǐ wéi péng dǎng, chén qū zhě wèi shēn, ér zài wèi zhě yǐ sǔn, suǒ yǐ rén sī gǒu miǎn, jìng wèi jiān mò. ruò bì xià xū jǐ zhāo nà, wù yú sōu fǎng, bù jì qīn chóu, wéi néng shì yòng, chán huǐ bù rù, shuí bù jié chéng? cǐ jiē shì yóu bì xià, fēi chén děng suǒ néng zhì yě." shàng shēn rán zhī.
乾封二年八月,上引侍臣,责以不进贤良,宰相李安期进曰:“臣闻圣帝明王,莫不劳於求贤,逸於任使。且十室之邑,必有忠信,况天下至广,岂无英彦?但比来公卿有所荐引,即遭嚣谤,以为朋党,沉屈者未申,而在位者已损,所以人思苟免,竞为缄默。若陛下虚己招纳,务於搜访,不忌亲雠,唯能是用,谗毁不入,谁不竭诚?此皆事由陛下,非臣等所能致也。”上深然之。
shàng yuán yuán nián, liú yáo shàng shū yuē:" guó jiā yǐ lǐ bù wèi kǎo xiù zhī mén, kǎo wén zhāng yú jiǎ yǐ, gù tiān xià xiǎng yìng, qū chí yú cái yì, bù wù yú dé xíng. fū dé xíng zhě kě yǐ huà rén chéng sú, cái yì zhě kě yǐ yuē fǎ lì míng, gù yǒu zhāo dēng jiǎ kē ér xī xiàn xíng pì, zhì fǎ shǒu dù shǐ zhī rán yě. bì xià yān dé bù gǎi ér zhāng zhī! zhì rú rì sòng wàn yán, hé guān lǐ tǐ wén chéng qī bù, wèi zú huà rén. xī zi zhāng xué gàn lù, zhòng ní yuē:' yán guǎ yóu, xíng guǎ huǐ, lù zài qí zhōng yǐ.' yòu yuē:' xíng yǒu yú lì, zé yǐ xué wén.' jīn shě qí běn ér xún qí mò. kuàng gǔ zhī zuò wén, bì xié fēng yǎ, jīn zhī mò xué, bù jìn diǎn mó, láo xīn yú huì mù zhī jiān, jí bǐ yú yān yún zhī jì, yǐ cǐ chéng sú, sī dà miù yě. xī zhī cǎi shī, yǐ guān fēng sú, yǒng juǎn ěr zé zhōng chén xǐ, sòng liǎo é ér xiào zǐ bēi, wēn liáng dūn hòu, shī jiào yě. qǐ zhǔ yú yín wén zāi! fū rén zhī ài míng, rú shuǐ zhī wù xià, shàng yǒu suǒ hǎo, xià bì shén yān. bì xià ruò yǐ dé xíng wéi xiān, cái yì wèi mò, bì dūn dé lì xíng, yǐ zhù jiǎ kē, fēng shū jùn cái, méi ér bù chǐ, chén shí zhǎng zhě, bá ér yòng zhī, zé duō shì léi bēn, sì fāng fēng dòng. fēng dòng yú xià, shèng lǐ yú shàng, qǐ yǒu bù biàn zhě yú!"
上元元年,刘峣上疏曰:“国家以礼部为考秀之门,考文章於甲乙,故天下响应,驱驰於才艺,不务於德行。夫德行者可以化人成俗,才艺者可以约法立名,故有朝登甲科而夕陷刑辟,制法守度使之然也。陛下焉得不改而张之!至如日诵万言,何关理体;文成七步,未足化人。昔子张学干禄,仲尼曰:'言寡尤,行寡悔,禄在其中矣。'又曰:'行有馀力,则以学文。'今舍其本而循其末。况古之作文,必谐风雅,今之末学,不近典谟,劳心於卉木之间,极笔於烟云之际,以此成俗,斯大谬也。昔之采诗,以观风俗,咏卷耳则忠臣喜,诵蓼莪而孝子悲,温良敦厚,诗教也。岂主於淫文哉!夫人之爱名,如水之务下,上有所好,下必甚焉。陛下若以德行为先,才艺为末,必敦德励行,以伫甲科,丰舒俊才,没而不齿,陈寔长者,拔而用之,则多士雷奔,四方风动。风动於下,圣理於上,岂有不变者欤!”
wǔ tài hòu lín cháo, chuí gǒng zhōng, nà yán wèi xuán tóng yǐ wéi lì bù xuǎn jǔ wèi jǐn dé rén zhī shù, shàng shū yuē:
武太后临朝,垂拱中,纳言魏玄同以为吏部选举未尽得人之术,上疏曰:
xī zhī liè guó, jīn zhī zhōu xiàn, shì wú cháng jūn, rén yǒu dìng zhǔ, zì qiú chén zuǒ, gè xuǎn yīng xián, dà chén nǎi mìng yú wáng cháo ěr. qín bìng tiān xià, bà hóu zhì shǒu. hàn shì yīn zhī, yǒu yán yǒu gé: zhū hóu dé zì zhì lì sì bǎi shí yǐ xià, qí fù xiāng dà guān zé hàn wèi zhì zhī zhōu jùn yuàn shǐ dū yóu cóng shì, xī rèn zhī yú mù shǒu. yuán zì wèi jìn, shǐ guī lì bù, dì xiāng yīn xún, yǐ qì yú jīn. yǐ dāo bǐ qiú cái, yǐ bù shū chá xíng, fǎ zhī bì jiǔ yǐ.
昔之列国,今之州县,士无常君,人有定主,自求臣佐,各选英贤,大臣乃命於王朝耳。秦并天下,罢侯置守。汉氏因之,有沿有革:诸侯得自置吏四百石以下,其傅相大官则汉为置之;州郡掾史、督邮、从事,悉任之於牧守。爰自魏晋,始归吏部,递相因循,以迄於今。以刀笔求才,以簿书察行,法之弊久矣。
gài jūn zǐ zhòng yīn xún ér dàn gǎi zuò, yǒu bù dé yǐ zhě, yì dāng yùn dú jiàn zhī míng, dìng zhuō rán zhī yì. rú jīn xuǎn sī suǒ xíng zhě, fēi shàng huáng zhī lìng diǎn, nǎi jìn dài zhī quán dào, suǒ yí qiān gé, shí wèi zhì yào. hé yǐ yán zhī? fū chǐ zhàng zhī liàng, suǒ jí bù yǒng zhōng yǔ zhī qì, suǒ jī bù duō. fēi qí suǒ jí, yān néng dù zhī fēi qí suǒ shòu, hé yǐ róng zhī. kuàng tiān xià zhī dà, shì rén zhī zhòng, ér kě wěi zhī shù rén zhī shǒu hū? jiǎ shǐ píng rú quán héng, míng rú shuǐ jiàn, lì yǒu suǒ jí, zhào yǒu suǒ qióng, quán zōng jì duō, wěn shī sī guǎng. kuàng bǐ jū cǐ rèn, shí yǒu fēi rén ér xùn yú shì lì zhě zāi! shǐ zāng huò jiāo yì, tóng hū shì jǐng, jiā yǐ hòu mào shēn zhōng, xiǎn rú qiū líng, shǐ bǎi xíng jiǔ liú, zhé zhī yú yī miàn, jù liáo shù pǐn, zhuān duàn yú yī sī, bù yì nán yǐ!
盖君子重因循而惮改作,有不得已者,亦当运独见之明,定卓然之议。如今选司所行者,非上皇之令典,乃近代之权道,所宜迁革,实为至要。何以言之?夫尺丈之量,所及不永;锺庾之器,所积不多。非其所及,焉能度之;非其所受,何以容之。况天下之大,士人之众,而可委之数人之手乎?假使平如权衡,明如水鉴,力有所极,照有所穷,铨综既多,紊失斯广。况比居此任,时有非人而徇於势利者哉!使赃货交易,同乎市井,加以厚貌深衷,险如丘陵,使百行九流,折之於一面,具僚庶品,专断於一司,不亦难矣!
qiě qián gǔ yǐ lái, luàn duō lǐ shǎo. wǔ dé zhēn guān, yǔ jīn yì yì, huáng yùn zhī chū, shù shì cǎo chuàng, qǐ wéi rì bù xiá jǐ, yì nǎi rén wù xī shǎo. tiān zuò dà shèng, xiǎng guó yǒng nián, bǐ wū kě fēng, yì rén xián chū, xián yǐ wéi yǒu dào chǐ jiàn, de shí wú dài, zhū sè rù liú, nián yǐ qiān jì. qún sī liè wèi, wú fù xīn jiā, guān yǒu cháng yuán, rén wú dìng xiàn. xuǎn jí zhī shǐ, wù jī yún tún, zhuó xù yú zhōng, shí bù shōu yī. zī miǎn hùn xiáo, yù shí bù fēn, yòng shě qù liú, dé shī xiāng bàn. jì jí shì wèi bì, zhì hòu lái zī shén.
且前古以来,乱多理少。武德、贞观,与今亦异,皇运之初,庶事草创,岂唯日不暇给,亦乃人物稀少。天祚大圣,享国永年,比屋可封,异人閒出,咸以为有道耻贱,得时无怠,诸色入流,年以千计。群司列位,无复新加,官有常员,人无定限。选集之始,雾积云屯,擢叙於终,十不收一。淄渑混淆,玉石不分,用舍去留,得失相半。既即事为弊,致后来滋甚。
fū xià yīn yǐ qián, zhì dù duō quē, zhōu jiān èr dài, huàn hū kě dǔ. qǐ zhū hóu zhī chén, bù jiē mìng yú tiān zǐ wáng cháo shù guān, yì bù kě zhuān yú yī zhí. gù mù wáng yǐ bó jiǒng wèi tài pú zhèng, mìng zhī yuē:" shèn jiǎn nǎi liáo, wú yǐ qiǎo yán lìng sè biàn pì cè mèi, qí wéi jí shì." cǐ zé lìng qí zì zé xià lì zhī wén yě. tài pú zhèng, zhōng dài fū ěr, shàng yǐ liáo shǔ wěi zhī, zé sān gōng jiǔ qīng yì rán yǐ. zhōu lǐ, tài zǎi nèi shǐ, bìng zhǎng jué lù fèi zhì sī tú sī mǎ, bié zhǎng xīng xián zhào shì. dàng shì fēn rèn yú qún sī, ér tǒng zhī yǐ shù zhí, gè zì qiú qí xiǎo zhě, ér wáng mìng qí dà zhě yě. xī qū qū sòng cháo, shàng wèi péi zi yě suǒ tàn, ér kuàng yú dāng jīn hū!
夫夏殷以前,制度多阙,周监二代,焕乎可睹。岂诸侯之臣,不皆命於天子;王朝庶官,亦不可专於一职。故穆王以伯煚为太仆正,命之曰:“慎简乃僚,无以巧言令色便僻侧媚,其唯吉士。”此则令其自择下吏之文也。太仆正,中大夫耳,尚以僚属委之,则三公九卿亦然矣。周礼,太宰、内史,并掌爵禄废置;司徒、司马,别掌兴贤诏事。当是分任於群司,而统之以数职,各自求其小者,而王命其大者也。昔区区宋朝,尚为裴子野所叹,而况於当今乎!
yòu fū cóng zhèng lì guān, bù kě yǐ wú xué. shū yuē:" xué gǔ rù guān, yì shì yǐ zhì." chuán yuē:" wǒ wén xué yǐ cóng zhèng, bù wén yǐ zhèng rù xué." jīn guì qī zǐ dì, lì zǎo qiú guān, huò tiáo chèn zhī nián, yǐ yāo yín ài huò tóng guàn zhī suì, yǐ xí zhū zǐ. hóng wén chóng xián zhī shēng, qiān niú niǎn jiǎo zhī tú, kè shì jì qiǎn, yì néng yì báo, ér mén fá yǒu sù, zī yīn zì gāo. fū xiàng xián jì jí, gǔ zhī dào yě. suǒ wèi zhòu zǐ, bì cái zhū xué, xiū liù lǐ yǐ jié qí xìng, míng qī jiào yǐ xìng qí dé, shǎo zé shòu yè, zhǎng ér chū shì, bìng yóu dé jìn, bì yǐ cái shēng, rán hòu kě yǐ lì yòng bīn wáng, yí jiā shì guó. shǎo shì zé fèi xué, qīng shì zé wú cái, yú qí yī liú, liáng zú xī yě. yòu xūn guān sān wèi liú wài zhī tú, bù dài zhōu xiàn zhī jǔ, zhí qǔ zhī yú shū pàn, kǒng fēi xiān dé xíng ér hòu yán cái zhī yì yě.
又夫从政莅官,不可以无学。书曰:“学古入官,议事以制。”传曰:“我闻学以从政,不闻以政入学。”今贵戚子弟,例早求官,或龆龀之年,已腰银艾;或童丱之岁,已袭朱紫。弘文、崇贤之生,千牛、辇脚之徒,课试既浅,艺能亦薄,而门阀有素,资荫自高。夫象贤继及,古之道也。所谓胄子,必裁诸学,修六礼以节其性,明七教以兴其德,少则受业,长而出仕,并由德进,必以才升,然后可以利用宾王,移家事国。少仕则废学,轻试则无才,於其一流,良足惜也。又勋官三卫流外之徒,不待州县之举,直取之於书判,恐非先德行而后言才之义也。
chén qiè jiàn zhì shū, měi lìng sān pǐn jiàn shì, xià zhì jiǔ pǐn, yì lìng jǔ rén, cǐ shèng cháo zè xí páng qiú zhī yì yě. dàn yǐ bāo biǎn bù shèn míng, dé shī wú dà gé, gù rén shàng bù yōu chù zé, xià bù jìn sōu yáng, gǒu yǐ yīng mìng, mò shèn suǒ jǔ. qiě wéi xián zhī xián, shèng rén dǔ lùn yī gāo jì jǔ, bù rén xián yuǎn. fù huàn jiē zhì suī tóng, rén cái yì děng, shēn qiě làn jìn, jiàn qǐ zhī rén? jīn yù wù dé shí cái, jiān yí zé qí jǔ zhǔ. liú qīng yǐ yuán jié, yǐng duān yóu biǎo zhèng, bù xiáng jǔ zhǔ zhī xíng néng, ér zé jǔ rén zhī yōng làn, bù kě de yě.
臣窃见制书,每令三品荐士,下至九品,亦令举人,此圣朝仄席旁求之意也。但以褒贬不甚明,得失无大隔,故人上不忧黜责,下不尽搜扬,苟以应命,莫慎所举。且惟贤知贤,圣人笃论;伊、皋既举,不仁咸远。复患阶秩虽同,人才异等,身且滥进,鉴岂知人?今欲务得实才,兼宜择其举主。流清以源洁,影端由表正,不详举主之行能,而责举人之庸滥,不可得也。
wǔ tài hòu bù nà.
武太后不纳。
tiān shòu sān nián, yòu bǔ quē xuē qiān guāng yǐ qí shí suī yǒu xué xiào zhī shè, jìn fáng zhī zhì, ér fēng sú liú bì, jiē bèi běn ér qū mò, jiǎo shì xíng néng, yǐ qǐng tuō bēn chí wèi wù, shàng shū yuē:
天授三年,右补阙薛谦光以其时虽有学校之设,禁防之制,而风俗流弊,皆背本而趋末,矫饰行能,以请讬奔驰为务,上疏曰:
zì qī guó yǐ lái, suī zá yǐ zòng héng, ér hàn xìng qiú shì, yóu zhēng bǎi xíng. shì yǐ lǐ ràng zhī shì, dǐ cái yù dé, jì lǘ lǐ tuī gāo, rán hòu wèi fǔ sì suǒ pì. ér wèi shì qǔ rén, hǎo qí fàng dá. jìn sòng zhī hòu, zhǐ zhòng mén zī, jiǎng wéi rén qiú guān zhī fēng, guāi shòu zhí wéi xián zhī yì. liáng chén zhī jiān, tè hǎo cí fù, gù qí sú yǐ shī jiǔ wéi zhòng, wèi cháng yǐ xiū shēn wéi wù. jiàng jí suí shì, yú fēng shàng cún, kāi huáng zhōng lǐ è zòu yú wén dì yuē:" xī wèi zhī sān zǔ, gèng hǎo wén cí, hū jūn rén dà dào, hǎo diāo chóng xiǎo yì, lián biān lěi dú, yíng xiāng jī àn, dú yǒu yuè lòu fēng yún zhī zhuàng ér yǐ. dài sú yǐ zhī xiāng gāo, cháo tíng yǐ zī zhuó rén, gù wén bǐ rì fán, qí zhèng rì luàn." dì nà qí yán, nǎi xià zhì jìn wén bǐ zhī wèi fú cí zhě. qí nián, sì zhōu cì shǐ sī mǎ yòu zhī yǐ biǎo cí bù zhì shū zuì. yú shì fēng sú gǎi lì, zhèng huà dà xíng. jí yáng dì, yòu biàn qián fǎ, zhì jìn shì děng kē, gù hòu shēng fù xiāng fǎng xiào, jiē yǐ fú xū wèi guì.
自七国以来,虽杂以纵横,而汉兴求士,犹徵百行。是以礼让之士,砥才毓德,既闾里推高,然后为府寺所辟。而魏氏取人,好其放达。晋、宋之后,衹重门资,奖为人求官之风,乖授职惟贤之义。梁、陈之间,特好词赋,故其俗以诗酒为重,未尝以修身为务。降及隋室,馀风尚存,开皇中李谔奏於文帝曰:“昔魏之三祖,更好文词,忽君人大道,好雕虫小艺,连编累牍,盈箱积案,独有月露风云之状而已。代俗以之相高,朝廷以兹擢人,故文笔日烦,其政日乱。”帝纳其言,乃下制禁文笔之为浮词者。其年,泗州刺史司马幼之以表词不质书罪。於是风俗改励,政化大行。及炀帝,又变前法,置进士等科,故后生复相仿效,皆以浮虚为贵。
yǒu táng zuǎn lì, jiàn gé qián bì, bì xià jūn lín, shù běn chóng huà. ér jīn zhī jǔ rén, yǒu guāi shì shí, xiāng yì jué xiǎo rén zhī bǐ, xíng xiū wú zhǎng zhě zhī lùn, cè dì xuān jìng yú zhōu fǔ, qí ēn bù shèng yú bài fú. huò míng zhì shì xià, shì lìng sōu yáng, zé qū chí fǔ sì, qǐng yè quán guì, chén shī zòu jì, xī hāi tuò zhī zé, mó dǐng zhì zú, jì tí xié zhī ēn. gù sú hào jǔ rén wéi" chēn jǔ". fū chēn zhě, zì qiú zhī chēng, fēi rén zhī wǒ zhī wèi yě. chá cí dù cái, zé rén pǐn kě jiàn yǐ. gù xuǎn cáo shòu zhí, xuān xiāo yú lǐ wéi zhōu jùn gòng shì, zhēng sòng yú bì tà. bàng yì fēn yún, jìn chéng fēng sú. jīn fū jǔ rén, xún yú xiāng lǘ, guī yú lǐ zhèng ér yǐ. suī jī kuī míng jiào, zuì jiā xíng diǎn, huò mào jí qiè zī, yāo xūn dào jí, jiǎ qí huì lù, jí wéi wú fàn xiāng lǘ.
有唐纂历,渐革前弊,陛下君临,树本崇化。而今之举人,有乖事实,乡议决小人之笔,行修无长者之论,策第喧竞於州府,祈恩不胜於拜伏。或明制適下,试令搜扬,则驱驰府寺,请谒权贵,陈诗奏记,希咳唾之泽,摩顶至足,冀提携之恩。故俗号举人为“賝举”。夫賝者,自求之称,非人知我之谓也。察辞度材,则人品可见矣。故选曹授职,諠嚣於礼闱;州郡贡士,诤讼於陛闼。谤议纷纭,浸成风俗。今夫举人,询於乡闾,归於里正而已。虽迹亏名教,罪加刑典,或冒籍窃资,邀勋盗级,假其贿赂,即为无犯乡闾。
shè rú cái yīng jīng bāng, wéi lìng shì cè wǔ néng zhì dí, zhǐ yàn wān hú. wén shàn qīng qí, zé dēng jiǎ kē zǎo sī xiǎo jiǎn, zé wèi bù dì. yǐ cǐ shōu rén, kǒng guāi shì shí. hé zhě? lè guǎng jiǎ bǐ yú ān rén, líng yùn cí gāo yú mù zhī, píng jīn wén liè yú zhǎng qīng, zi jiàn zǎo lì yú xún yù. ruò yǐ shè cè wèi guān, zé pān xiè cáo mǎ bì jū sūn lè zhī yòu xié zàn jī yóu, zé ān rén líng yùn yì wú bì fù zhī yì. yóu cǐ yán zhī, gù bù kě yī gài ér qǔ yě. qí wǔ yì yì rán. gù móu jiāng bù zhǎng yú gōng mǎ, liáng xiāng níng zī yú shè cè. fú yuàn bì xià jiàng míng zhì, bān jùn kē, wén zé shì yǐ lǐ guān, wǔ zé lìng qí shǒu yù, shǐ jiǎo míng làn chuī zhī wǔ, wú suǒ cáng qí yōng miù.
设如才应经邦,唯令试策;武能制敌,只验弯弧。文擅清奇,则登甲科;藻思小减,则为不第。以此收人,恐乖事实。何者?乐广假笔於安仁,灵运词高於穆之,平津文劣於长卿,子建藻丽於荀彧。若以射策为官,则潘、谢、曹、马必居孙、乐之右;协赞机猷,则安仁、灵运亦无裨附之益。由此言之,固不可一概而取也。其武艺亦然。故谋将不长於弓马,良相宁资於射策。伏愿陛下降明制,颁峻科,文则试以理官,武则令其守御,使侥名滥吹之伍,无所藏其庸谬。
chén jǐn àn wú qǐ lín zhàn, zuǒ yòu jìn jiàn, wú zǐ yuē:" fū lín nàn jué yí, nǎi jiāng shì yě. yī jiàn zhī rèn, fēi jiāng shì yě." yòu àn zhū gě liàng lín róng, bù qīn róng fú, dùn shǔ bīng yú wèi nán, sī mǎ xuān wáng chí jiàn, jìng zú bù gǎn dāng, cǐ qǐ gōng shǐ zhī yòng hū? yòu àn yáng dé yì sòng zhǎng qīng zhī wén, wǔ dì yuē:" hèn bù dé yǔ cǐ rén tóng shí." jí xiàng rú zhì, zhōng yú wén yuán lìng, bù yǐ gōng qīng zhī wèi chù zhī zhě, gài fēi qí rèn gù yě.
臣谨按吴起临战,左右进剑,吴子曰:“夫临难决疑,乃将事也。一剑之任,非将事也。”又按诸葛亮临戎,不亲戎服,顿蜀兵於渭南,司马宣王持剑,劲卒不敢当,此岂弓矢之用乎?又按杨得意诵长卿之文,武帝曰:“恨不得与此人同时。”及相如至,终於文园令,不以公卿之位处之者,盖非其任故也。
yòu àn hàn fǎ, suǒ jǔ zhī zhǔ, zhōng shēn bǎo rèn. yáng xióng zhī zuò tián yí, zé qí mào jiàn chéng zi zhī jū wèi xiāng, chóu yú dé xián. shǎng fá zhī lìng xíng, zé qǐng yè zhī xīn jué tuì ràng zhī yì zhe, zé tān jìng zhī lù sāi yǐ. réng qǐng kuān lì nián xiàn, róng qí cǎi fǎng jiǎn tài, kān yòng zhě lìng shì shǒu, yǐ guān néng fǒu, cān jiǎn xíng shì, yǐ hé shì fēi. chèn zhí zhě shòu jiàn xián zhī shǎng, làn jǔ zhě dǐ qī wǎng zhī zuì, zì rán jǔ dé cái xíng, ér jūn zǐ zhī dào cháng yǐ.
又按汉法,所举之主,终身保任。杨雄之坐田仪,责其冒荐;成子之居魏相,酬於得贤。赏罚之令行,则请谒之心绝;退让之义著,则贪竞之路塞矣。仍请宽立年限,容其采访简汰,堪用者令试守,以观能否,参检行事,以覈是非。称职者受荐贤之赏,滥举者抵欺罔之罪,自然举得才行,而君子之道长矣。
shèng lì sān nián èr yuè, wǔ tài hòu lìng zǎi xiàng gè jǔ shàng shū láng yī rén, dí rén jié dú jiàn nán guāng sì, yóu shì bài dì guān shàng shū láng, lì shì yǒu shēng. tài hòu wèi rén jié yuē:" qí xī nèi jǔ, guǒ dé rén yě." cháng ān èr nián, wǔ tài hòu xià qiú xián lìng, dí rén jié yuē:" jīng zhōu zhǎng shǐ zhāng jiǎn zhī, qí rén suī lǎo, zhēn zǎi xiàng cái yě." nǎi zhào wèi luò zhōu sī mǎ. tā rì, yòu qiú xián, rén jié yuē:" chén qián yán zhāng jiǎn zhī." tài hòu yuē:" yǐ qiān zhī yǐ." duì yuē:" chén jiàn zhī qǐng wèi xiāng yě, jīn wèi luò zhōu sī mǎ, fēi yòng zhī." yòu qiān qiū guān shì láng. sì nián, xià guān shàng shū líng wǔ dà zǒng guǎn yáo yuán zhī jiāng fù zhèn, tài hòu lìng jǔ kān wèi zǎi xiàng zhě. yuán zhī duì yuē:" qiū guān shì láng zhāng jiǎn zhī shěn hòu yǒu móu, néng duàn dà shì, qiě qí rén nián lǎo, wéi bì xià jí yòng zhī." suì wèi xiāng.
圣历三年二月,武太后令宰相各举尚书郎一人,狄仁杰独荐男光嗣,由是拜地官尚书郎,莅事有声。太后谓仁杰曰:“祁奚内举,果得人也。”长安二年,武太后下求贤令,狄仁杰曰:“荆州长史张柬之,其人虽老,真宰相才也。”乃召为洛州司马。他日,又求贤,仁杰曰:“臣前言张柬之。”太后曰:”已迁之矣。”对曰:“臣荐之请为相也,今为洛州司马,非用之。”又迁秋官侍郎。四年,夏官尚书、灵武大总管姚元之将赴镇,太后令举堪为宰相者。元之对曰:“秋官侍郎张柬之沈厚有谋,能断大事,且其人年老,惟陛下急用之。”遂为相。
kāi yuán sān nián, zuǒ shí yí zhāng jiǔ líng shàng shū yuē:
开元三年,左拾遗张九龄上书曰:
fū yuán yuán zhī zhòng, mò bù xuán mìng yú xiàn lìng, zhái shēng yú cì shǐ, cǐ qí yóu qīn yú rén zhě yě. shì yǐ qīn rén zhī rèn, yí dé xián cái yòng rén zhī dào, yí zhòng qí xuǎn. ér jīn cì shǐ xiàn lìng, chú jīng fǔ jìn chù zhī zhōu cì shǐ yóu zé qí rén, xiàn lìng huò bèi yuán ér yǐ qí yú jiāng huái lǒng shǔ sān hé zhū chù, chú dà fǔ zhī wài, shāo shāo fēi cái. dàn yú jīng guān zhī zhōng, chū wèi zhōu xiàn zhě, huò shì yuán shēn yǒu lèi, zài zhí wú shēng, yòng yú mù zǎi zhī jiān, yǐ wéi chì zhú zhī dì yīn shì fù huì, suì tiǎn gāo bān, bǐ qí shì shuāi, yì wèi cì shǐ zhì yú wǔ fū liú wài, jī zī ér dé guān, chéng yú jīng jiǔ, bù jì yǒu cái, zhū ruò cǐ liú, jǐn wèi cì shǐ. qí yú xiàn lìng yǐ xià, gù bù kě shèng yán. gài méng shù suǒ xì, guó jiā zhī běn. wù běn zhī zhí, fǎn wèi hǎo jìn zhě suǒ qīng, chéng bì zhī yì, měi zāo fēi cái zhě suǒ rǎo, ér yù tiān xià hé qià, gù bù kě de yě. gǔ zhě cì shǐ rù wèi sān gōng, láng guān chū zǎi bǎi lǐ, mò bù hù yǒu suǒ zhòng, quàn qí suǒ xíng. chén qiè guài jìn sú piān qīng cǐ rèn. jīn zhāo tíng qīng shì rù ér bù chū, yú qí sī qíng, shén zì dé jì. hé zé? jīng huá zhī dì, yì guān suǒ jù, zǐ dì zhī jiān, shēn míng suǒ chū, cóng róng fù huì, bù láo ér chéng. yī chū wài fān, yǒu yì yú shì. rén qíng jìn qǔ, qǐ wàng zhī yú sī, dàn fǎ zhì zhī bù gǎn wéi ěr, yuán qí běn yì, gù sī shì yù. jīn dà lì yú jīng zhí, ér bù zài wài jùn, rú cǐ zé zhì néng zhī shì, yù lì zhī xīn, rì yè yíng yíng, ān kěn fù chū wèi cì shǐ xiàn lìng? ér guó jiā zhī lì, fāng lài zhì néng zhī rén, cǐ bèi jì zì gù ér bù xíng, zài wài zhě yòu jì yǎng ér qiú rù, rú cǐ, zé zhì néng zhī bèi cháng wú qīn rén zhī zhě, jīn yòu wèi gé zhī yǐ fǎ, wú nǎi shén bù kě hū! gù chén yǐ wéi yù lǐ zhī běn, mò ruò zhòng cì shǐ xiàn lìng, cǐ guān chéng zhòng, zhì néng zhě kě xíng. zhèng yí xuán yǐ kē tiáo, dìng qí zī lì: fán bù lì dū du cì shǐ, suī yǒu gāo dì zhě, bù dé rù wèi shì láng liè qīng bù lì xiàn lìng, suī yǒu shàn zhèng zhě, yì bù dé rù wèi tái láng gěi shě suī yuǎn chù dū du cì shǐ, zhì yú xiàn lìng, dì cì chà jiàng, yǐ wéi chū rù, yì bù shí nián pín rèn jīng zhí, yòu bù dé shí nián jǐn rèn wài guān. rú cǐ shè kē yǐ jiù qí shī, zé nèi wài tōng lǐ, wàn xìng huò ān. rú jī xí wèi cháng, suì qí sī jì, tiān xià bù kě wèi lǐ yě.
夫元元之众,莫不悬命於县令,宅生於刺史,此其尤亲於人者也。是以亲人之任,宜得贤才;用人之道,宜重其选。而今刺史、县令,除京辅近处之州刺史犹择其人,县令或备员而已;其馀江、淮、陇、蜀、三河诸处,除大府之外,稍稍非才。但於京官之中,出为州县者,或是缘身有累,在职无声,用於牧宰之间,以为斥逐之地;因势附会,遂忝高班,比其势衰,亦为刺史;至於武夫、流外,积资而得官,成於经久,不计有才,诸若此流,尽为刺史。其馀县令以下,固不可胜言。盖甿庶所系,国家之本。务本之职,反为好进者所轻,承弊之邑,每遭非才者所扰,而欲天下和洽,固不可得也。古者刺史入为三公,郎官出宰百里,莫不互有所重,劝其所行。臣窃怪近俗偏轻此任。今朝廷卿士入而不出,於其私情,甚自得计。何则?京华之地,衣冠所聚,子弟之间,身名所出,从容附会,不劳而成。一出外藩,有异於是。人情进取,岂忘之於私,但法制之不敢违耳,原其本意,固私是欲。今大利於京职,而不在外郡,如此则智能之士,欲利之心,日夜营营,安肯复出为刺史、县令?而国家之利,方赖智能之人,此辈既自固而不行,在外者又技痒而求入,如此,则智能之辈常无亲人之者,今又未革之以法,无乃甚不可乎!故臣以为欲理之本,莫若重刺史、县令,此官诚重,智能者可行。正宜悬以科条,定其资历:凡不历都督、刺史,虽有高第者,不得入为侍郎、列卿;不历县令,虽有善政者,亦不得入为台郎、给、舍;虽远处都督、刺史,至於县令,递次差降,以为出入,亦不十年频任京职,又不得十年尽任外官。如此设科以救其失,则内外通理,万姓获安。如积习为常,遂其私计,天下不可为理也。
yòu gǔ zhī xuǎn yòng xián liáng, qǔ qí chèn zhí, huò yáo wén ér pì zhào, huò yī jiàn ér rèn zhī, shì yǐ shì xiū sù xíng, bù tú jiǎo xìng. jīn tiān xià wèi bì lǐ yú shàng gǔ, ér shì wù rì bèi yú qián, chéng wèi bù zhèng qí běn ér shè qiǎo yú mò. suǒ wèi mò zhě, lì bù tiáo zhāng, dòng yíng qiān wàn, dāo bǐ zhī lì, biàn xī háo lí, jié zhì qiǎng rǎng, nì yú wén mò xū tú zhī huá, yòu yuán xì ér qǐ. chén yǐ wéi shǐ zào bù shū, yǐ bèi yòng rén zhī yí wàng ěr, jīn fǎn qiú jīng yú àn dú, bù jí yú rén cái, yì hé yì yí jiàn zhōng liú, ér kè zhōu yǐ jì. qù zhī mí yuǎn, kě wèi shāng xīn. fán chēng lì bù zhī néng zhě, zé yuē cóng xiàn wèi yǔ zhǔ bù, cóng zhǔ bù yǔ xiàn chéng, sī xuǎn cáo zhí wén ér shàn zhī guān cì zhě yě, wéi jù qí hé yǔ bù hé, ér duō bù lùn xián yǔ bù xiào, dà lüè rú cǐ, qǐ bù miù zāi! bì xià ruò bù yǐ lì bù shàng shū shì láng wèi xián, bì bù shòu yǐ zhí shì shàng shū shì láng jì yǐ xián ér shòu wěi, qǐ fù bù néng zhī rén? rén zhī nán zhī, suī zì gǔ suǒ shèn, ér bá shí dé wǔ, qí dào kě xíng. jīn zé zhí yǐ gé tiáo, guì yú jǐn shǒu, xìng qí xīn néng zì jué zhě, měi xuǎn suǒ bá yì yǒu sān wǔ rén ruò yòu zhuān gù zhě, zé yì yī rén bù bá. jù zī pèi zhí, zì yǐ wéi néng, wèi guān zé rén, chū wú cǐ yì, gù shǐ shí rén yǒu" píng pèi" zhī yì, guān cáo wú de xián zhī shí. gù chén yǐ wéi xuǎn bù zhī fǎ, bì yú bù biàn. biàn fǎ shén yì, zài bì xià huàn rán xíng zhī. jiǎ rú jīn zhī quán héng, yù zì wèi yì, yì xiàn xíng zhī yǐ jiǔ, dòng bì jiàn yí, suì yòng yīn xún, yì wèi fú báo. jīn ruò cì shǐ xiàn lìng jīng hé qí rén, jí měi nián dāng guǎn zhī nèi, yīng yǒu hé xuǎn zhī sè, qiě xiān wěi qū kǎo qí cái xíng, kān rù pǐn liú, rán hòu sòng tái, tái yòu tuī zé, jù suǒ yòng zhī duō shǎo, wèi zhōu xiàn zhī diàn zuì, yī zé zhōu xiàn shèn yú suǒ jǔ, bì qǔ rù guān zhī cái èr zé lì bù yīn qí yǒu chéng, wú duō yōng rén gàn mào. zòng yǒu bù rèn xuǎn zhě, miù qǐ yuàn duān, qiě yóu fēn bàng yú wài tái, bù zhì xuān huá yú nán shěng. jīn zé měi suì xuǎn zhě dòng yǐ wàn jì, jīng shī mǐ wù wèi zhī kōng xū, qǐ duō shì ruò sī, gài yú làn zhì cǐ. ér yù réng jiù zhì lǐ, nán yú gǎi zhì, zhǐ yì fǎ zhī fán suì, xián yú hùn zá, jiù zhōng yǐ yī shī yī pàn dìng qí shì fēi, shì shǐ xián rén jūn zǐ cóng cǐ yí yì, sī yì míng dài zhī quē zhèng, yǒu shí zhī suǒ tàn xī yě.
又古之选用贤良,取其称职,或遥闻而辟召,或一见而任之,是以士修素行,不图侥倖。今天下未必理於上古,而事务日倍於前,诚为不正其本而设巧於末。所谓末者,吏部条章,动盈千万,刀笔之吏,辨析毫釐,节制抢攘,溺於文墨;胥徒之猾,又缘隙而起。臣以为始造簿书,以备用人之遗忘耳,今反求精於案牍,不急於人才,亦何异遗剑中流,而刻舟以记。去之弥远,可为伤心。凡称吏部之能者,则曰从县尉与主簿,从主簿与县丞,斯选曹执文而善知官次者也,唯据其合与不合,而多不论贤与不肖,大略如此,岂不谬哉!陛下若不以吏部尚书、侍郎为贤,必不授以职事;尚书、侍郎既以贤而受委,岂复不能知人?人之难知,虽自古所慎,而拔十得五,其道可行。今则执以格条,贵於谨守,幸其心能自觉者,每选所拔亦有三五人;若又专固者,则亦一人不拔。据资配职,自以为能,为官择人,初无此意,故使时人有”平配”之议,官曹无得贤之实。故臣以为选部之法,弊於不变。变法甚易,在陛下涣然行之。假如今之铨衡,欲自为意,亦限行之以久,动必见疑,遂用因循,益为浮薄。今若刺史、县令精覈其人,即每年当管之内,应有合选之色,且先委曲考其才行,堪入品流,然后送台,台又推择,据所用之多少,为州县之殿最,一则州县慎於所举,必取入官之才;二则吏部因其有成,无多庸人干冒。纵有不任选者,谬起怨端,且犹分谤於外台,不至諠譁於南省。今则每岁选者动以万计,京师米物为之空虚,岂多士若斯,盖渝滥至此。而欲仍旧致理,难於改制,衹益法之烦碎,贤愚混杂,就中以一诗一判定其是非,適使贤人君子从此遗逸,斯亦明代之阙政,有识之所叹息也。
yòu tiān xià suī guǎng, cháo tíng suī zhòng, ér shì zhī míng xián, chéng kě zhī yě. ruò shǐ huǐ chēng xiāng luàn, tīng shòu bù míng, shì jiāng yǐ yǐ, wú fù kě shuō. rú zhī qí xián néng, gè yǒu pǐn dì, měi yī guān quē, ér bù yǐ cì yòng zhī, zé shì zhī ér bù wéi, yān yòng bǐ xiāng. jiè rú zhū sī qīng yào zhī zhí, dāng yòng dì yī zhī rén, jí qí yào guān quē, shí huò yǐ xià děng dāo jìn, yǐ gù shí yì wú gāo wú xià, wéi lùn dé yǔ bù dé, zì rán qīng yì bù lì, míng jié bù xiū, shàng shàn zé shǒu zhì ér hòu shí, zhōng rén zé zào qiú ér yì cāo. qí gù hé zāi? cháo tíng ruò yǐ lìng míng jìn rén, shì zǐ yì yǐ xiū míng huò lì, ér lì zhī suǒ chū, zhòng zé qū yān. yǐ ér míng lì bù chū yú qīng xiū, suǒ qū duō guī yú rén shì, qí xiǎo zhě gǒu qiú qǔ de, yī biàn ér zhì ā sī qí dà zhě xǔ yǐ fēn yì, zài biàn ér chéng péng dǎng: sī bìng jiào huà jiàn zì, shǐ zhī bì rán. gù yú yòng rén zhī jì, bù kě bù dì qí gāo xià ruò gāo xià yǒu cì, bù kě miù gàn. fū shì bì kè yì xiū shì, sī qí rì zhòng, xíng zhèng zì qīng. cǐ jiē xīng shuāi zhī dà duān, ān kě bù chá yě.
又天下虽广,朝廷虽众,而士之名贤,诚可知也。若使毁称相乱,听受不明,事将已矣,无复可说。如知其贤能,各有品第,每一官阙,而不以次用之,则是知而不为,焉用彼相。借如诸司清要之职,当用第一之人,及其要官阙,时或以下等叨进,以故时议无高无下,唯论得与不得,自然清议不立,名节不修,上善则守志而后时,中人则躁求而易操。其故何哉?朝廷若以令名进人,士子亦以修名获利,而利之所出,众则趋焉。已而名利不出於清修,所趋多归於人事,其小者苟求取得,一变而至阿私;其大者许以分义,再变而成朋党:斯并教化渐渍,使之必然。故於用人之际,不可不第其高下;若高下有次,不可谬干。夫士必刻意修饰,思齐日众,刑政自清。此皆兴衰之大端,安可不察也。
shí qī nián sān yuè, guó zǐ jì jiǔ yáng chàng shàng yán:" fú wén chéng qián zhī lì, měi nián yìng jǔ cháng yǒu qiān shù, jí dì liǎng jiān bù guò yī èr shí rén. chén kǒng sān qiān xué tú, xū fèi guān lǐn liǎng jiān bó shì, làn mí tiān lù. chén qiè jiàn rù shì zhū sè chū shēn, měi suì xiàng èr qiān yú rén, fāng yú míng jīng jìn shì, duō shí yú bèi, zì rán fú qín dào yè zhī shì bù jí xū lì, yǐ qí xiào guān, qǐ shí xiān wáng zhī lǐ yì. bì xià shè xué xiào wù yǐ quàn jìn zhī, yǒu sī wéi xiàn yuē wù yǐ chù tuì zhī, chén zhī wēi chéng, shí suǒ wèi xiǎo. jīn jiān sī kè shì, shí yǐ tuì qí bā jiǔ, kǎo gōng jí dì, shí yòu bù shōu yī èr, zhǎng yǐ cǐ wéi xiàn, kǒng rú fēng jiàn zhuì, xiǎo dào jiāng xìng. ruò yǐ chū shēn rén duō, yīng xū zhū sè dōu jiǎn, qǐ zài dú yì míng jīng jìn shì yě." shàng rán zhī.
十七年三月,国子祭酒杨玚上言:“伏闻承前之例,每年应举常有千数,及第两监不过一二十人。臣恐三千学徒,虚费官廪;两监博士,滥縻天禄。臣窃见入仕诸色出身,每岁向二千馀人,方於明经、进士,多十馀倍,自然服勤道业之士不及胥吏,以其效官,岂识先王之礼义。陛下设学校务以劝进之,有司为限约务以黜退之,臣之微诚,实所未晓。今监司课试,十已退其八九,考功及第,十又不收一二,长以此为限,恐儒风渐坠,小道将兴。若以出身人多,应须诸色都减,岂在独抑明经、进士也。”上然之。
zuǒ jiān mén wèi lù shì cān jūn liú zhì lùn yuē:
左监门卫录事参军刘秩论曰:
wáng zhě guān rén, bì shì guó zhī yào, dù zhū hù, yī qí mén, ān píng zé zūn jīng shù zhī shì, yǒu nán zé guì jiè zhòu zhī chén.
王者官人,必视国之要,杜诸户,一其门,安平则尊经术之士,有难则贵介胄之臣。
xià yīn zhōu xuǎn shì bì yú xiáng xù, fēi qí dào zhě mò de shì jìn, shì yǐ yòu rén yě wú èr, qí yīng zhī zhě yì yī. jí zhōu zhī mò, zhū hóu yì zhèng, qǔ rén duō fāng, gù shāng yāng huàn zhī, shuō qín xiào gōng yuē:" lì chū yī kǒng zhě wáng, lì chū èr kǒng zhě qiáng, lì chū sān kǒng zhě ruò." yú shì xià lìng: fēi zhàn fēi nóng, bù dé jué wèi. qín zú yǐ shì néng bìng tūn liù guó. hàn shì gān gē yǐ dìng huò luàn, guì shàng chún zhì. gāo hòu jǔ xiào tì lì tián, wén jǐng shǒu ér bù biàn, gù xià yǒu cháng yè, ér cháo chèn duō shì. jí xiào wǔ chá xiào lián, zhì wǔ jīng bó shì dì zǐ, suī mén kāi èr sān, ér wèi shī dào dé yě. dǎi zhì wǎn suì, wù lì gōng míng, ruì yì sì yí, gù quán jué zhī móu shè, jīng chǔ zhī shì jìn, jūn lǚ xiāng jì, guān yòng bù zú. shì yǐ jù liǎn jì liào zhī zhèng shēng, shè xiǎn xìng lì zhī chén qǐ, fān xì yán xióng pí děng jīng huái zào qú, yǐ tōng cáo yùn, dōng guō yǎn kǒng jǐn jiàn yán tiě zhū lì cè, fù zhě mào jué shè guān, miǎn xíng chú zuì. gōng yòng mí duō, ér wèi guān zhě xùn sī, shàng xià bìng qiú, bǎi xìng bù kān wán bì. gù qiǎo fǎ cǎn jí zhī chén jìn, ér jiàn zhī fèi gé zhī fǎ zuò, dù zhōu jiǎn xuān zhī shǔ yǐ jùn wén jué lǐ guì, ér wáng wēn shū zhī tú yǐ yīng jī gǎn shā zhāng. ér fǎ xiān wáng zhī shù, xí zǔ dòu zhī róng zhě, wú suǒ rèn yòng, yóu shì jīng tōng xiù yǐng zhī shì bù yóu yú xué, yóu yú xué zhě lǜ zhāng jù zhī rú yě. shì yǐ zhāo dì zhī shí, huò guāng wèn rén jí kǔ, bù běn zhī yú tài cháng zhū shēng, zhēng tiān xià xián liáng wén xué yǐ fǎng zhī, shì cháng dào bù zú yǐ qǔ rén yě. zhì yú dōng hàn, guāng wǔ hào xué, bù néng shī zhī yú zhèng, nǎi gōng zì jiǎng jīng. sù zōng yǐ hòu, shí huò zǔ xiào, zūn zhòng rú shù, bù dá qí yì ér zhuó qí wén sān gōng shàng shū suī yòng jīng shù zhī shì, ér bù xíng jīng shù zhī dào. shì yǐ yuán chéng yǐ jiàng, qì yú dōng hàn, kāng kǎi tōng fāng zhī shì guǎ, lián yú lì jié zhī tú zhòng. wú hé, hàn shì shī yù, cáo wèi tiě qiè, zhōng zhèng qǔ shì, quán guī zhe xìng, suī kě yǐ zhèn fú méng shù, fēi shàng xián zhī shù, gài zūn zūn zhī dào. yú shí shèng rén bù chū, xián zhé wú wèi, shī dào dà zuò, yuàn kuàng zhī duān yě. jì hū jìn sòng qí liáng, dì xiāng zǔ xí, qí fēng mí shèng. shě xué wèn, shàng wén zhāng xiǎo rén yì, dà fàng dàn. tán zhuāng zhōu lǎo dān zhī shuō, sòng chǔ cí wén xuǎn zhī yán. liù jīng jiǔ liú, shí céng yuè mù bǎi jiā sān shǐ, hǎn wén yú ěr. cuō qún chāo yǐ wéi xué, zǒng zhòng shī yǐ wéi zī. wèi shàn fù zhě láng miào zhī rén, diāo chóng zhě tái dǐng zhī qì. xià yǐ cǐ zì fù, shàng yǐ cǐ xuǎn cái, shàng xià xiāng méng, chí cǐ wèi yè, suī míng zhòng yú dāng shí, ér bù dá yú cóng zhèng. gù yuē:" qǔ rén zhī dào, kě yǐ dūn huà." zhōu shū yuē:" yǐ yán qǔ rén, rén jié qí yán yǐ xíng qǔ rén, rén jié qí xíng." qǔ rén zhī dào, bù kě bù shèn yě. yuán fū shī fù zhī yì, suǒ yǐ dá xià qíng, suǒ yǐ fěng jūn shàng. shàng xià qíng tōng ér tiān xià luàn zhě, wèi zhī yǒu yě. jìn zhī zuò zhě, xiān wén hòu lǐ, cí yě bù yǎ, jì bù guān yú fěng cì, yòu bù zú yǐ jiàn qíng, gài shī qí běn, yòu hé wéi hū! suí shì bà zhōng zhèng, jǔ xuǎn bù běn xiāng qū, gù lǐ lǘ wú háo zú, jǐng yì wú yì guān, rén bù tǔ zhù, cuì chù jīng jī, shì bù shì xíng, rén ruò ér yú.
夏、殷、周选士必於庠序,非其道者莫得仕进,是以诱人也无二,其应之者亦一。及周之末,诸侯异政,取人多方,故商鞅患之,说秦孝公曰:“利出一孔者王,利出二孔者强,利出三孔者弱。”於是下令:非战非农,不得爵位。秦卒以是能并吞六国。汉室干戈以定祸乱,贵尚淳质。高后举孝悌、力田,文景守而不变,故下有常业,而朝称多士。及孝武察孝廉,置五经博士弟子,虽门开二三,而未失道德也。逮至晚岁,务立功名,锐意四夷,故权谲之谋设,荆楚之士进,军旅相继,官用不足。是以聚敛计料之政生,设险兴利之臣起,番系、严熊罴等经淮造渠,以通漕运,东郭偃、孔仅建盐铁诸利策,富者冒爵射官,免刑除罪。公用弥多,而为官者徇私,上下并求,百姓不堪刓弊。故巧法惨急之臣进,而见知废格之法作,杜周、减宣之属以峻文决理贵,而王温舒之徒以鹰击敢杀彰。而法先王之术,习俎豆之容者,无所任用,由是精通秀颖之士不游於学,游於学者率章句之儒也。是以昭帝之时,霍光问人疾苦,不本之於太常诸生,徵天下贤良文学以访之,是常道不足以取人也。至於东汉,光武好学,不能施之於政,乃躬自讲经。肃宗以后,时或祖效,尊重儒术,不达其意而酌其文;三公尚书虽用经术之士,而不行经术之道。是以元、成以降,迄於东汉,慷慨通方之士寡,廉隅立节之徒众。无何,汉氏失驭,曹魏僣窃,中正取士,权归著姓,虽可以镇伏甿庶,非尚贤之术,盖尊尊之道。於时圣人不出,贤哲无位,诗道大作,怨旷之端也。洎乎晋、宋、齐、梁,递相祖习,其风弥盛。舍学问,尚文章;小仁义,大放诞。谈庄周、老聃之说,诵楚词、文选之言。六经九流,时曾阅目;百家三史,罕闻於耳。撮群钞以为学,总众诗以为资。谓善赋者廊庙之人,雕虫者台鼎之器。下以此自负,上以此选材,上下相蒙,持此为业,虽名重於当时,而不达於从政。故曰:”取人之道,可以敦化。”周书曰:“以言取人,人竭其言;以行取人,人竭其行。”取人之道,不可不慎也。原夫诗赋之义,所以达下情,所以讽君上。上下情通而天下乱者,未之有也。近之作者,先文后理,词冶不雅,既不关於讽刺,又不足以见情,盖失其本,又何为乎!隋氏罢中正,举选不本乡曲,故里闾无豪族,井邑无衣冠,人不土著,萃处京畿,士不饰行,人弱而愚。
fū gǔ zhě yǐ xūn shǎng gōng, yǐ cái lì zhí, yǐ cái lì zhí, shì yǐ zhí yú rén yí jìn zé yǐ zhí shǎng gōng, shì yǐ guān yú rén guāi. gǔ zhě jì rén ér gòng shì, jì lì ér yòng rén, gù shì wú bù guān, guān wú fá lì jìn zé guān bèi yú gǔ, shì shí yú guān, qiú guān zhě yòu shí yú shì, gù shì wú guān, hòu wèi yǔ lín shì, jīn zhī wàn qí jūn gōng shì yě. guān fá lù, lì rǎo rén. gǔ zhě wáng jī qiān lǐ, qiān lǐ zhī wài, fēng jiàn zhū hóu, zhū hóu zhī lì, zì qīng yǐ jiàng, gè zì jǔ rèn. dāng hū hàn shì, chú bǎo fù jiàng xiàng, yú jǐn zhuān zhī. zhōu xiàn zuǒ shǐ, zé jiē mù shǒu xuǎn pì. fū gōng qīng zhě, zhǔ xiāng zhī suǒ rèn yě diān wài zhī guān lì zhě, yòu zhū hóu mù shǒu zhī shì yě. rán zé zhǔ sī zhī suǒ xuǎn zhě, dú diān nèi zhī lì, gōng qīng fǔ zhī shǔ ěr, qǐ bù guǎ zāi! suǒ xuǎn jì guǎ, zé yān dé bù jīng! jìn zé yǒu fēng jiàn ér wú guó yì, wǔ fú zhī nèi, zhèng jué wáng cháo yī mìng bài miǎn, bì guī lì bù. àn míng shòu zhí, yóu bù néng qiǎn, hé xiá cǎi fǎng xián liáng, sōu hé xíng néng yé? shí jiē gòng chī qí shī, ér bù zhī shī zhī suǒ yǐ, gù bèi xiáng zhī.
夫古者以勋赏功,以才莅职,以才莅职,是以职与人宜;近则以职赏功,是以官与人乖。古者计人而贡士,计吏而用人,故士无不官,官无乏吏;近则官倍於古,士十於官,求官者又十於士,故士无官,(后魏羽林士,今之万骑、军功是也。)官乏禄,吏扰人。古者王畿千里,千里之外,封建诸侯,诸侯之吏,自卿以降,各自举任。当乎汉室,除保傅将相,馀尽专之。州县佐史,则皆牧守选辟。夫公卿者,主相之所任也;甸外之官吏者,又诸侯牧守之事也。然则主司之所选者,独甸内之吏,公卿府之属耳,岂不寡哉!所选既寡,则焉得不精!近则有封建而无国邑,五服之内,政决王朝;一命拜免,必归吏部。按名授职,犹不能遣,何暇采访贤良,搜覈行能耶?时皆共嗤其失,而不知失之所以,故备详之。
yòu yuē: fū guān yǒu dà xiǎo, cái yǒu duǎn cháng, zhǎng zhě rèn zhī yǐ dà guān, duǎn zhě rèn zhī yǐ xiǎo zhí, zhí yú rén xiāng yí, ér gōng yǔ shì bìng lǐ. shì yǐ mèng gōng chuò wèi zhào wèi lǎo zé yōu, bù kě yǐ wéi téng xuē dài fū. jìn zhī rèn guān, qí xuǎn zhī yě lüè, qí shǐ zhī yě bèi, yī rén zhī shēn, zhí wú bù lì, ruò wěi yóu xià yǐ zhèng shì, zé rǎn jì yǐ wén xué yě, hé qí miù yú! gù rén shī qí zhǎng, guān shī qí lǐ.
又曰:夫官有大小,材有短长,长者任之以大官,短者任之以小职,职与人相宜,而功与事并理。是以孟公绰为赵、魏老则优,不可以为滕、薛大夫。近之任官,其选之也略,其使之也备,一人之身,职无不莅,若委游、夏以政事,责冉、季以文学也,何其谬欤!故人失其长,官失其理。
shì yǐ sān dài zhī zhì, jiā yǒu dài yè, guó yǒu dài guān. kǒng zǐ yuē:" yī bù sān shì, bù fú qí yào." shǐ mò yuē:" gǔ zhī wèi guān, dài shǒu qí yè, zhāo xī sī zhī. yī zhāo shī yè, sǐ zé jí yān." shì zhī yè bù dài xí, zé qí shì bù jīng. cǐ zhōu zhī suǒ yǐ dé rén yě. xī xī shì hé shì zhǎng tiān dì, liú shì dài rǎo lóng, jí shì dài sī rén, yǔ shì kù shì dài sī chū nà, zhì shì dài sī zhù zhōng, jí qí shì yě. zhì hòu dài, yǐ dài qīng zhí bǐng, yì sī mén, bēi gōng shì, qí duó yú tián shì, lǔ ruò yú sān huán. gé dài qīng zhī shī, ér bù fù dài yè zhī zhì, yī gōng shì shù, qí dào jìn wēi, gài wèi cǐ yě.
是以三代之制,家有代业,国有代官。孔子曰:“医不三世,不服其药。”史墨曰:“古之为官,代守其业,朝夕思之。一朝失业,死则及焉。”是知业不代习,则其事不精。此周之所以得人也。昔羲氏、和氏掌天地,刘氏代扰龙,籍氏代司人,庾氏、库氏代司出纳,制氏代司铸钟,即其事也。至后代,以代卿执柄,益私门,卑公室,齐夺於田氏,鲁弱於三桓。革代卿之失,而不复代业之制,医、工、筮、数,其道浸微,盖为此也。
gù lǎo zǐ yuē:" shèng rén cháng shàn jiù rén, gù wú qì rén cháng shàn jiù wù, gù wú qì wù." bù shàn yòng rén zhě, pì ruò shǐ jì bǔ shǔ, lìng yīng shǒu ròu: jì zhī bǔ shǔ, zhōng bù kě huò, ér qiān lǐ zhī gōng fèi yǐ yīng zhī shǒu ròu, sǐ yǒu yú zuì, ér jué cuō zhī xiào méi yǐ. fū cái jìng chǐ zhī bó, kān fāng cùn zhī mù, bù rèn zuǒ yòu, bì qiú liáng gōng zhě, cái bó kān mù fēi zuǒ yòu zhī suǒ néng gù yě. jìng chǐ zhī bó, fāng cùn zhī mù, báo wù yě, fēi liáng gōng bù néng cái zhī kuàng dì wáng zhī zuǒ, jīng guó zhī rèn, kě bù shěn zé qí rén hū? gù gòu dà shà zhě xiān zé mù, rán hòu jiǎn cái lǐ guó jiā zhě xiān zé zuǒ, rán hòu shǒu rén. dà jiàng gòu wū, bì yǐ dà cái wèi dòng liáng, xiǎo cái wèi cuī lǎo, gǒu yǒu suǒ zhōng, chǐ cùn zhī mù wú qì, cǐ shàn lǐ mù zhě yě.
故老子曰:“圣人常善救人,故无弃人;常善救物,故无弃物。”不善用人者,譬若使骥捕鼠,令鹰守肉:骥之捕鼠,终不可获,而千里之功废矣;鹰之守肉,死有馀罪,而攫撮之效没矣。夫裁径尺之帛,刊方寸之木,不任左右,必求良工者,裁帛、刊木非左右之所能故也。径尺之帛,方寸之木,薄物也,非良工不能裁之;况帝王之佐,经国之任,可不审择其人乎?故构大厦者先择木,然后拣材;理国家者先择佐,然后守人。大匠构屋,必以大材为栋梁,小材为榱橑,苟有所中,尺寸之木无弃,此善理木者也。
yáng zhōu cì shǐ zhào kuāng jǔ xuǎn yì yuē:
洋州刺史赵匡举选议曰:
xī sān dài jiàn hóu, yǔ jīn shì yì. lǐ dào sǔn yì, qǐng zì hàn yán zhī. hàn cháo yòng rén, zì zhào jǔ zhī wài, qí fǔ sì jùn guó shǔ lì, jiē lìng zì shǔ. gù tiān xià zhī shì, xiū shēn yú jiā, ér pì shū jiāo zhì, yǐ cǐ shì wù míng jié, fēng sú yòng xiū. wèi shì lì jiǔ pǐn zhī zhì, zhōng zhèng sī zhī, yú shì zú dà zhě dì gāo, ér hán mén zhī xiù qū yǐ. guó cháo jǔ xuǎn, yòng suí shì zhī zhì, suì yuè jì jiǔ, qí fǎ yì é.
昔三代建侯,与今事异。理道损益,请自汉言之。汉朝用人,自诏举之外,其府、寺、郡国属吏,皆令自署。故天下之士,修身於家,而辟书交至,以此士务名节,风俗用修。魏氏立九品之制,中正司之,於是族大者第高,而寒门之秀屈矣。国朝举选,用隋氏之制,岁月既久,其法益讹。
fū cái zhì yīn xí jiù, gù rán zhī lǐ. jìn shì zhě shí gòng guì zhī, zhǔ sī bāo biǎn, shí zài shī fù, wù qiú qiǎo lì, yǐ cǐ wéi xián, bù wéi wú yì yú yòng, shí yì fáng qí zhèng xí bù wéi náo qí chún hé, shí yòu zhǎng qí tiāo sī. zì fēi shí dù chāo rán, shí huò gū xiù, qí yú nì yú suǒ xí, xī mèi běn yuán. yù yǐ qǐ dǎo xìng líng, jiǎng chéng hòu jìn, sī yì nán yǐ! gù shì lín xiān tǐ guó zhī lùn, qí bì yī yě. yòu rén zhī xīn zhì, gài yǒu yá fēn, ér jiǔ liú qī lüè, shū jí wú qióng. zhǔ sī zhēng wèn, bù lì chéng xiàn, gù xiū xí zhī shí, dàn wù chāo lüè, bǐ jí jiù shì, ǒu zhōng shì qī. yè wú suǒ chéng, gù yóu yú cǐ. gù dāng dài guǎ rén shī zhī xué, qí bì èr yě. shū yǐ shì jīng, gài quán tí ěr. míng jīng dú shū, qín kǔ yǐ shèn, qí kǒu wèn yì, yòu sòng shū wén, tú jié qí jīng huá, xí bù jí zhī yè. ér dāng dài lǐ fǎ, wú bù miàn qiáng, jí lín rén jué shì, qǔ bàn xū lì zhī kǒu ér yǐ. suǒ wèi suǒ xí fēi suǒ yòng, suǒ yòng fēi suǒ xí zhě yě. gù dāng guān shǎo chèn zhí zhī lì, qí bì sān yě. jǔ rén dà shuài èr shí rén zhōng fāng shōu yī rén, gù méi chǐ ér bù dēng kē zhě shén zhòng, qí shì nán, qí lù ài yě rú cǐ. ér zá sè zhī liú, guǎng tōng qí lù yě. cǐ yī bǐ shí, cǐ bǎi bǐ qiān, kuí qí zhì xù, wú suǒ chà jiàng, gù shòu guān duō dǐ xià zhī rén, xiū yè bào hòu shí zhī tàn, dài bù cái zhě hé hòu, chù yǒu néng zhě hé báo! chóng mò yì běn, qǐ hūn zhì míng, gù shì zǐ shě xué yè ér qū mò jì, qí bì sì yě. shōu rén jì shǎo, zé zhēng dì jí qiè, jiāo chí gōng qīng, yǐ qiú jí yǐn, huǐ zī tóng lèi, yòng yǐ zhēng xiān. gù yè yīn rú yǎ, xíng chéng xiǎn báo, fēi shòu xìng rú cǐ, shì shǐ rán yě. jìn yǐ chéng sú, kuī sǔn guó fēng, qí bì wǔ yě. dà dǐ jǔ xuǎn rén yǐ qiū mò jiù lù, chūn mò fāng guī, xiū xī wèi dìng, jù liáng wèi bàn, jí yòu jí qiū. shì yè bù dé xiū xí, yì lìng yì néng qiǎn bó, qí bì liù yě. jī lǚ wǎng lái, mí fèi shí shén, fēi wéi fáng quē shēng yè, gài yì huī qí jiù chǎn, wèi jí shù jǔ, suǒ rán yǐ kōng, qí bì qī yě. pín jù zhī shì zài yuǎn fāng, yù lì fù jīng shī, ér suǒ jì wú jì, yǐ cǐ kuí dù, suì zhì méi shēn. shǐ zī rén yǒu bào qū zhī hèn, guó jiā yǒu yí cái zhī quē, qí bì bā yě. guān sī yùn jiāng huái zhī chǔ, jì wǔ fèi qí sì, nǎi dá jīng yì, chú xīn zhī guì, yòu shí bèi sì fāng. ér jǔ xuǎn zhī rén, měi nián zǎn huì, jì qí rén chù, gài jiāng shù wàn, wú chéng ér guī, shí nǎi qī bā, tú lìng guān zhōng fán hào, qí bì jiǔ yě. wèi guān zé rén, wéi cái shì dài. jīn xuǎn sī bìng gé zhī yǐ nián shù, hé gé zhě, pàn suī xià liè, yī qiè jiē shōu rú wèi hé gé ér yīng kē mù zhě, cái yǒu xiǎo xiá, mò bú jiàn qì. gù wú néng zhī shì, lù yǐ lì zhēn cái jùn zhī liú, zuò chéng bái shǒu. cǐ fēi gǔ rén qiú xián shěn guān zhī yì, yì yǐ míng yǐ. qí bì shí yě. xuǎn rén bù yuē běn zhōu suǒ shì, xī lìng jù yú jīng shī, rén jì hào ráng, wén bù fán zá, yīn cǐ yú làn, qí shì bǎi duān. gù sú xián xiāng chuán yún:" rù shì fēi zhèng shēn shí yǒu sān sì, fù guān fēi zhèng shēn shí yǒu èr sān." cǐ yòu bì zhī yóu zhě.
夫才智因习就,固然之理。进士者时共贵之,主司褒贬,实在诗赋,务求巧丽,以此为贤,不唯无益於用,实亦妨其正习;不唯挠其淳和,实又长其佻思。自非识度超然,时或孤秀,其馀溺於所习,悉昧本源。欲以启导性灵,奖成后进,斯亦难矣!故士林鲜体国之论,其弊一也。又人之心智,盖有涯分,而九流七略,书籍无穷。主司徵问,不立程限,故修习之时,但务钞略,比及就试,偶中是期。业无所成,固由於此。故当代寡人师之学,其弊二也。疏以释经,盖筌蹄耳。明经读书,勤苦已甚,其口问义,又诵疏文,徒竭其精华,习不急之业。而当代礼法,无不面墙,及临人决事,取办胥吏之口而已。所谓所习非所用,所用非所习者也。故当官少称职之吏,其弊三也。举人大率二十人中方收一人,故没齿而不登科者甚众,其事难,其路隘也如此。而杂色之流,广通其路也。此一彼十,此百彼千,揆其秩序,无所差降,故受官多底下之人,修业抱后时之叹,待不才者何厚,处有能者何薄!崇末抑本,启昏窒明,故士子舍学业而趋末伎,其弊四也。收人既少,则争第急切,交驰公卿,以求汲引,毁訾同类,用以争先。故业因儒雅,行成险薄,非受性如此,势使然也。浸以成俗,亏损国风,其弊五也。大抵举选人以秋末就路,春末方归,休息未定,聚粮未办,即又及秋。事业不得修习,益令艺能浅薄,其弊六也。羁旅往来,縻费实甚,非唯妨阙生业,盖亦隳其旧产,未及数举,索然以空,其弊七也。贫窭之士在远方,欲力赴京师,而所冀无际,以此揆度,遂至没身。使兹人有抱屈之恨,国家有遗才之阙,其弊八也。官司运江、淮之储,计五费其四,乃达京邑,刍薪之贵,又十倍四方。而举选之人,每年攒会,计其人畜,盖将数万,无成而归,十乃七八,徒令关中烦耗,其弊九也。为官择人,唯才是待。今选司并格之以年数,合格者,判虽下劣,一切皆收;如未合格而应科目者,才有小瑕,莫不见弃。故无能之士,禄以例臻;才俊之流,坐成白首。此非古人求贤审官之义,亦已明矣。其弊十也。选人不约本州所试,悉令聚於京师,人既浩穰,文簿繁杂,因此渝滥,其事百端。故俗閒相传云:”入试非正身十有三四,赴官非正身十有二三。”此又弊之尤者。
jīn ruò wèi néng dùn chú jǔ xuǎn, yǐ cóng gǔ zhì, qiě shāo biàn yì, yǐ xī bì yuán, zé guān duō jiā lì, fēng sú kě biàn. qí tiáo lì rú hòu:
今若未能顿除举选,以从古制,且稍变易,以息弊源,则官多佳吏,风俗可变。其条例如后:
jǔ rén tiáo lì
举人条例
yī lì shēn rù shì, mò xiān yú lǐ, shàng shū míng wáng dào, lún yǔ quán bǎi xíng, xiào jīng dé zhī běn, xué zhě suǒ yí xiān xí. qí míng jīng tōng cǐ, wèi zhī liǎng jīng jǔ, lún yǔ xiào jīng wèi zhī yì zhù. zhū shì tiě yī qiè qǐng tíng, wéi lìng cè shì yì jí kǒu wèn. qí shì cè zì gǎi wèn shí wù yǐ lái, jīng yè zhī rén xiān néng shǔ zhuì, yǐ cǐ shǎo néng tōng zhě. suǒ sī zhī qí ruò cǐ, yì bù yú cǐ qǔ rén, gù shí rén yún:" míng jīng wèn cè, lǐ shì ér yǐ." suǒ wèi biàn shí wèi xū, wú yì yú zhèng. jīn qǐng lìng qí jīng xí, shì cè wèn jīng yì jí shí wù gè wǔ jié, bìng yǐ tōng sì yǐ shàng wèi dì. dàn lìng zhí shū shì yì, jiě shì fēn míng, bù yòng kōng xiě shū wén jí wù huá shì. qí shí jié, zǒng yú yī dào zhī nèi wèn zhī. yú kē zhǔn cǐ. qí kǒu wèn zhū shū, měi juǎn wèn yī jié, qǔ qí xīn zhōng liǎo wù, jiě shì fēn míng, wǎng lái wèn dá, wú suǒ zhì ài, bù yòng yào lìng sòng shū, yì yǐ shí tōng bā yǐ shàng wèi dì. zhū kē yì zhǔn cǐ. wài gèng tōng zhōu yì máo shī, míng sì jīng jǔ. jiā zuǒ shì chūn qiū, wèi wǔ jīng jǔ. bù xí zuǒ shì zhě, rèn yǐ gōng yáng gǔ liáng dài zhī. qí dàn xí lǐ jì jí lún yǔ xiào jīng, míng yī jīng jǔ. jì lì chà děng, suí děng shòu guān, zé néng fǒu qū fēn, rén zhī quàn miǎn.
一、立身入仕,莫先於礼,尚书明王道,论语诠百行,孝经德之本,学者所宜先习。其明经通此,谓之两经举,论语、孝经为之翼助。诸试帖一切请停,唯令策试义及口问。其试策自改问时务以来,经业之人鲜能属缀,以此少能通者。所司知其若此,亦不於此取人,故时人云:“明经问策,礼试而已。”所谓变实为虚,无益於政。今请令其精习,试策问经义及时务各五节,并以通四以上为第。但令直书事义,解释分明,不用空写疏文及务华饰。其十节,总於一道之内问之。馀科准此。其口问诸书,每卷问一节,取其心中了悟,解释分明,往来问答,无所滞碍,不用要令诵疏,亦以十通八以上为第。诸科亦准此。外更通周易、毛诗,名四经举。加左氏春秋,为五经举。不习左氏者,任以公羊、穀梁代之。其但习礼记及论语、孝经,名一经举。既立差等,随等授官,则能否区分,人知劝勉。
yī míng fǎ jǔ yì qǐng bù tiē, dàn cè wèn yì bìng kǒu wèn, zhǔn jīng yè kē.
一、明法举亦请不帖,但策问义并口问,准经业科。
yī xué chūn qiū zhě néng duàn dà shì, qí yǒu jiān xí sān chuán, cān qí yì tóng, shāng què bǐ nǐ, dé qí zhǎng zhě, wèi zhī chūn qiū jǔ. cè wèn jīng yì bìng kǒu wèn, bìng zhǔn qián.
一、学春秋者能断大事,其有兼习三传,参其异同,商搉比拟,得其长者,谓之春秋举。策问经义并口问,并准前。
yī jìn shì xí yè, yì qǐng lìng xí lǐ jì shàng shū lún yǔ xiào jīng bìng yī shǐ. qí zá wén qǐng shì liǎng shǒu, gòng wǔ bǎi zì yǐ shàng liù bǎi zì yǐ xià, shì jiān biǎo yì lùn míng sòng zhēn xí děng yǒu zī yú yòng zhě, bù shì shī fù. qí lǐ tōng, qí cí yǎ, wèi shàng lǐ tōng cí píng, wèi cì yú wèi fǒu. qí suǒ shì cè, yú suǒ xí jīng shǐ nèi zhēng wèn, jīng wèn shèng rén zhǐ qù, shǐ wèn chéng bài dé shī, bìng shí wù, gòng shí jié. guì guān lǐ shí, bù yòng zhēng qiú yǐn pì jí yǐ míng shù, wèi wú yì zhī néng. yán cí bù zhì bǐ lòu, jí wéi dì.
一、进士习业,亦请令习礼记、尚书、论语、孝经并一史。其杂文请试两首,共五百字以上、六百字以下,试笺、表、议、论、铭、颂、箴、檄等有资於用者,不试诗赋。其理通,其词雅,为上;理通词平,为次;馀为否。其所试策,於所习经史内徵问,经问圣人旨趣,史问成败得失,并时务,共十节。贵观理识,不用徵求隐僻、诘以名数,为无益之能。言词不至鄙陋,即为第。
yī qí yǒu tōng lǐ jì shàng shū lún yǔ xiào jīng zhī wài, gèng tōng dào dé zhū jīng tōng xuán jīng mèng zǐ xún qīng zi lǚ shì chūn qiū guǎn zǐ mò zǐ hán zi, wèi zhī mào cái jǔ. dá guān zhī shì, jì zhī jīng xué, jiān yǒu zhū zǐ zhī xué, qǔ qí suǒ zhǎng, shě qí piān zhì, zé yú lǐ dào wú bù gāi yǐ. shì cè zhēng wèn zhū shū yì lǐ, bìng shí wù, gòng èr shí jié. réng yǔ zhī yán lùn, guān qí tōng sāi.
一、其有通礼记、尚书、论语、孝经之外,更通道德诸经、通玄经、孟子、荀卿子、吕氏春秋、管子、墨子、韩子,谓之茂才举。达观之士,既知经学,兼有诸子之学,取其所长,舍其偏滞,则於理道无不该矣。试策徵问诸书义理,并时务,共二十节。仍与之言论,观其通塞。
yī qí yǒu xué jiān jīng shǐ, dá yú zhèng tǐ, cè lüè shēn zhèng, qí cí diǎn yǎ zhě, wèi zhī xiù cái jǔ. jīng tōng sì jīng, huò sān lǐ, huò sān jiā chūn qiū, jiān tōng sān shǐ yǐ shàng, jí dāng qí mù. qí shì cè, jīng wèn shèng rén zhǐ qù, shǐ wèn chéng bài dé shī, bìng shí wù, gòng èr shí jié. réng yǔ zhī tán lùn, yǐ jiū qí néng.
一、其有学兼经史,达於政体,策略深正,其词典雅者,谓之秀才举。经通四经,或三礼,或三家春秋,兼通三史以上,即当其目。其试策,经问圣人旨趣,史问成败得失,并时务,共二十节。仍与之谈论,以究其能。
yī xué bèi xiù cái, ér cí cè tóng zhī, tán lùn guàn tōng, jiū shí chéng bài, wèi zhī hóng cái jǔ. yǐ qián sān kē, qí cè dāng cí gāo lǐ bèi, bù kě tóng yú jìn shì. qí suǒ zhēng wèn, měi shí jié tōng bā yǐ shàng wèi dì.
一、学倍秀才,而词策同之,谈论贯通,究识成败,谓之宏才举。以前三科,其策当词高理备,不可同於进士。其所徵问,每十节通八以上为第。
yī qí shǐ shū, shǐ jì wéi yī shǐ, hàn shū wèi yī shǐ, hòu hàn shū bìng liú zhāo suǒ zhù zhì wèi yī shǐ, sān guó zhì wèi yī shǐ, jìn shū wèi yī shǐ, lǐ yán shòu nán shǐ wèi yī shǐ, běi shǐ wèi yī shǐ. xí nán shǐ zhě, jiān tōng sòng qí zhì xí běi shǐ zhě, tōng hòu wèi suí shū zhì. zì sòng yǐ hòu, shǐ shū fán suì rǒng cháng, qǐng dàn wèn zhèng lǐ chéng bài suǒ yīn, jí qí rén wù sǔn yì guān yú dāng dài zhě, qí yú yī qiè bù wèn. guó cháo zì gāo zǔ yǐ xià jí ruì zōng shí lù, bìng zhēn guān zhèng yào, gòng wèi yī shǐ.
一、其史书,史记为一史,汉书为一史,后汉书并刘昭所注志为一史,三国志为一史,晋书为一史,李延寿南史为一史,北史为一史。习南史者,兼通宋、齐志;习北史者,通后魏、隋书志。自宋以后,史书烦碎冗长,请但问政理成败所因,及其人物损益关於当代者,其馀一切不问。国朝自高祖以下及睿宗实录,并贞观政要,共为一史。
yì tiān wén lǜ lì, zì yǒu suǒ sī zhuān xí, qiě fēi xué zhě zú néng xún jiū, bìng qǐng bù wèn. wéi wǔ jīng suǒ lùn, gài jǔ qí dà tǐ, bù kě bù zhī.
一、天文律历,自有所司专习,且非学者卒能寻究,并请不问。唯五经所论,盖举其大体,不可不知。
yī měi nián tiān xià jǔ rén lái qiū rù gòng zhě, jīn nián jiǔ yuè, zhōu fǔ yī qián kē mù, xiān qǐ shì qí wén cè, tōng zhě zhù děng dì qì, shì guān běn sī guān lù shì cān jūn jí zhǎng lì lián yā qí hòu. qí kǒu wèn zhě, tí cè hòu yún kǒu wèn tōng ruò gān. jí xiāng lián yìn fèng, bìng yī xiě jiě wèi xiān hòu, bù dé cēn cī. fēng tí qì, shí yuè zhōng xún sòng guān chá shǐ, guān chá shǐ chāi rén dōu sòng shěng sī, suí yuǎn jìn bǐ lèi, xū hé chéng xiàn. shěng sī zhòng kǎo dìng qì, qí rù dì zhě, èr yuè nèi fú xià zhū dào zhū zhōu zhuī zhī, xiàn jiǔ yuè nèi jǐn dào, dào jí zhòng shì zhī. qí wén cè, jiē kān huì shū jī cí lǐ, yǔ zhōu shì tóng jí shōu zhī, wěi zhě sòng fǎ sī tuī wèn. qí guó zǐ jiàn jǔ rén yì zhǔn qián lì.
一、每年天下举人来秋入贡者,今年九月,州府依前科目,先起试其文策,通者注等第讫,试官、本司官、录事、参军及长吏连押其后。其口问者,题策后云口问通若干。即相连印缝,并依写解为先后,不得参差。封题讫,十月中旬送观察使,观察使差人都送省司,随远近比类,须合程限。省司重考定讫,其入第者,二月内符下诸道、诸州追之,限九月内尽到,到即重试之。其文策,皆勘会书迹词理,与州试同即收之,伪者送法司推问。其国子监举人亦准前例。
yī zhū sè shēn míng dōu bù shè xué, mèi yú lián chǐ, hé yǐ jū guān? qí jiǎn shì zhī shí, suī yún shì jīng jí pàn, qí shì gǒu qiě, yǔ bù shì tóng. qǐng jiē lìng xí xiào jīng lún yǔ. qí xiào jīng kǒu wèn wǔ dào, lún yǔ kǒu wèn shí dào, xū wèn dá jīng shú, zhī qí yì lǐ, bìng xū tōng bā yǐ shàng. rú xiān xí zhū jīng shū zhě, rèn suí suǒ xí shì zhī, bù xū gèng shì xiào jīng lún yǔ. qí pàn wèn yǐ shí shì, qǔ qí lǐ tōng. bì zài zé qí zhòng bǎo, yǐ jué tì dài. qí hé wài zhōu shēn jiě zhě, yī jǔ xuǎn lì chǔ fèn.
一、诸色身名都不涉学,昧於廉耻,何以居官?其简试之时,虽云试经及判,其事苟且,与不试同。请皆令习孝经、论语。其孝经口问五道,论语口问十道,须问答精熟,知其义理,并须通八以上。如先习诸经书者,任随所习试之,不须更试孝经、论语。其判问以时事,取其理通。必在责其重保,以绝替代。其合外州申解者,依举选例处分。
yī yī jīng jí dì rén, xuǎn rì qǐng shòu zhōng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng jí yīn gāo, shòu shàng xiàn wèi zhī lèi. liǎng jīng chū shēn, shòu shàng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng jí yīn gāo, shòu jǐn xiàn wèi zhī lèi. yòng yīn zhǐ yú cǐ. qí yǐ shàng dàng yǐ cái jìn. sì jīng chū shēn, shòu jǐn xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì sān děng, shòu wàng xiàn wèi zhī lèi. wǔ jīng, shòu wàng xiàn wèi zhī lèi pàn rù dì èr děng, shòu jī xiàn wèi zhī lèi. míng fǎ chū shēn, yǔ liǎng jīng tóng zī. jìn shì jí sān lǐ jǔ chūn qiū jǔ, yǔ sì jīng tóng zī. qí mào cái xiù cái, qǐng shòu jī wèi zhī lèi. qí hóng cái, qǐng sòng cí cè shàng zhōng shū mén xià, qǐng shòu jiàn guān shǐ guān děng. lǐ jīng jǔ rén, ruò gèng tōng zhū jiā lǐ lùn jí hàn yǐ lái lǐ yí yán gé zhě, qǐng biàn shòu tài cháng bó shì. mào cái děng sān kē, wéi xué jì yōu, bìng zhǔn wǔ jīng jǔ rén, biàn shòu guān. qí zá sè chū shēn rén, liàng shū pàn, shòu zhōng xiàn wèi zhī lèi. pàn rù dì sān děng jí yīn gāo zhě, jiā yī děng. fán yīn chú jiě hè guān wài, bù zài yòng xiàn.
一、一经及第人,选日请授中县尉之类;判入第三等及荫高,授上县尉之类。两经出身,授上县尉之类;判入第三等及荫高,授紧县尉之类。用荫止於此。其以上当以才进。四经出身,授紧县尉之类;判入第三等,授望县尉之类。五经,授望县尉之类;判入第二等,授畿县尉之类。明法出身,与两经同资。进士及三礼举、春秋举,与四经同资。其茂才、秀才,请授畿尉之类。其宏才,请送词策上中书、门下,请授谏官、史官等。礼经举人,若更通诸家礼论及汉已来礼仪沿革者,请便授太常博士。茂才等三科,为学既优,并准五经举人,便授官。其杂色出身人,量书判,授中县尉之类。判入第三等及荫高者,加一等。凡荫除解褐官外,不在用限。
yī qí jīn jǔ rén suǒ xí jì cóng jiǎn yì, shì zǐ qū xué bì dāng shù bèi wǎng shí. měi nián zhū sè jǔ rén, zhǔ sī jiǎn zé, cháng yǐ wǔ bǎi rén wéi dà xiàn, cǐ wài rèn shōu zá sè.
一、其今举人所习既从简易,士子趋学必当数倍往时。每年诸色举人,主司简择,常以五百人为大限,此外任收杂色。
xuǎn rén tiáo lì
选人条例
yī qí qián zī guān jí xīn chū shēn, bìng qǐng bù xiàn xuǎn shù rèn jí, shù yǒu cái bù zhì, guān dé qí rén.
一、其前资官及新出身,并请不限选数任集,庶有才不滞,官得其人。
yī bù xí jīng shǐ, wú yǐ lì shēn bù xí fǎ lǐ, wú yǐ xiào zhí. rén chū shēn yǐ hòu, dāng yí xí fǎ. qí pàn wèn, qǐng jiē wèn yǐ shí shì yí yù, lìng yuē lǜ wén duàn jué. qí yǒu jì yī lǜ wén, yòu yuē jīng yì, wén lǐ hóng yǎ, chāo rán chū qún, wèi dì yī děng qí duàn yǐ fǎ lǐ, cān yǐ jīng shǐ, wú suǒ kuī shī, càn rán kě guān, wèi dì èr děng pàn duàn yī fǎ, pō yǒu wén cǎi, wèi dì sān děng pō yuē fǎ shì, zhí shū kě fǒu, yán suī bù wén, qí lǐ wú shī, wèi dì sì děng. cǐ wài bù shōu. dàn rú cáo pàn jí shū tí rú cǐ zé kě, bù dé jū yǐ shēng shì wén lǜ, fān shī qí zhēn. gù hé yú lǐ zhě shù jù yì shōu, guāi yú lǐ zhě cí duō yì shě. qí qiàn rén àn pàn, rén xián wèi zhī" pàn luó", cǐ zuì wú chǐ, qǐng bǎng shì yǐ chéng zhī.
一、不习经史,无以立身;不习法理,无以效职。人出身以后,当宜习法。其判问,请皆问以时事、疑狱,令约律文断决。其有既依律文,又约经义,文理弘雅,超然出群,为第一等;其断以法理,参以经史,无所亏失,粲然可观,为第二等;判断依法,颇有文彩,为第三等;颇约法式,直书可否,言虽不文,其理无失,为第四等。此外不收。但如曹判及书题如此则可,不得拘以声势文律,翻失其真。故合於理者数句亦收,乖於理者词多亦舍。其倩人暗判,人閒谓之”判罗”,此最无耻,请榜示以惩之。
yī qí shòu shì guān jí yuán wài guān děng, ruò xī bù xǔ xuǎn, kǒng bào cái zhě fù qū ruò bìng lìng jí, zé jiǎo xìng zhě pō duō. dāng zhuó shì yí, qǔ qí zhé zhōng. qǐng lìng suǒ zài, shěn jiā kān zé, dàn wú yú làn, bìng zhǔn chū shēn rén lì, shì pàn sòng shěng. shòu guān rì, qí jiǔ pǐn bā pǐn guān qǐng tóng huáng yī xuǎn rén lì shòu guān qī pǐn liù pǐn yī qián zī jiě hè guān lì wǔ pǐn sì pǐn yī qián zī dì èr zhèng guān lì. qí guān hào wù, yuē pàn zhī gōng zhuō yě.
一、其授试官及员外官等,若悉不许选,恐抱才者负屈;若并令集,则侥倖者颇多。当酌事宜,取其折中。请令所在,审加勘责,但无渝滥,并准出身人例,试判送省。授官日,其九品、八品官请同黄衣选人例授官;七品、六品依前资解褐官例;五品、四品依前资第二正官例。其官好恶,约判之工拙也。
yī jiù fǎ, sì pǐn wǔ pǐn guān bù fù shì pàn zhě, yǐ qí lì rèn jì jiǔ, jīng shì gù duō, qiě guān bān yǐ chóng, rén suǒ zhī shí, bù kě fù wèi wěi làn ěr. zì yǒu bīng nán, shì jìn duō mén, jiǎo xìng chāo zhuó, bù tóng wǎng rì, bìng qǐng shì pàn. dài sān wǔ nián, jǔ xuǎn lù qīng, rán hòu rèn yī jiù fǎ. qí céng jīng dēng kē jí yǒu qīng bái zhuàng, bìng céng rèn tái shěng guān bìng zhū sī zhǎng guān pàn shǐ zhě, yǐ jīng xuǎn zé, bìng bù shì, yī cháng lì chǔ fèn.
一、旧法,四品、五品官不复试判者,以其历任既久,经试固多,且官班已崇,人所知识,不可复为伪滥耳。自有兵难,仕进多门,侥倖超擢,不同往日,并请试判。待三五年,举选路清,然后任依旧法。其曾经登科及有清白状,并曾任台省官并诸司长官判史者,已经选择,并不试,依常例处分。
yī měi nián tiān xià lái dōng xuǎn rén, jīn qiū jiǔ yuè, yī jǔ rén zhào jí shěn kān, zé jué qí jiān làn. shì shí, zhǎng lì qīn zì jiān lín, jiē lìng xiāng yuǎn, jué qí kǒu shòu jí tì dài. qí dì sì děng yǐ shàng, fēng sòng shěng, jiē yī jǔ rén lì chǔ zhì. lì bù jì tiān xià quē yuán qì, jí zhòng kǎo tiān xià suǒ sòng pàn, shěn dìng děng dì qì, cóng shàng děng jù běn shǎi rén shù shōu rén, jù míng xià běn dào guàn chá shǐ zhuī zhī, xiàn shí yuè nèi dào, bìng zhòng shì zhī qì, qǔ zhōu shì pàn, lèi qí shū zōng jí wén tǐ. yǒu wěi làn zhě, zhǔn fǎ chǔ fèn. qí hé liú zhě, yī kē mù zī xù, suí wěn biàn zhù nǐ.
一、每年天下来冬选人,今秋九月,依举人召集审勘,责绝其奸滥。试时,长吏亲自监临,皆令相远,绝其口授及替代。其第四等以上,封送省,皆依举人例处置。吏部计天下阙员讫,即重考天下所送判,审定等第讫,从上等据本色人数收人,具名下本道观察使追之,限十月内到,并重试之讫,取州试判,类其书踪及文体。有伪滥者,准法处分。其合留者,依科目资绪,随稳便注拟。
yī qí liǎng dū xuǎn rén, bù bǐ wài zhōu, qǐng lìng shěng sī zì shì. gé nián xiān shì, yī tóng wài zhōu. dōng dōu xuǎn rén, pàn yì jiāng jiù shàng dōu, kǎo dìng děng dì, jiān lèi huì rén shù. míng nián, yī lì zhuī jí zhòng shì zhī, hái yǐ qù qiū suǒ shì, yàn qí shū zōng jí cí lǐ. zé gé nián jì huì tì dài, shì yì nán wéi.
一、其两都选人,不比外州,请令省司自试。隔年先试,一同外州。东都选人,判亦将就上都,考定等第,兼类会人数。明年,依例追集重试之,还以去秋所试,验其书踪及词理。则隔年计会替代,事亦难为。
yī bīng xìng yǐ lái, shì rén duō qù xiāng tǔ, jì yīn bì nàn, suǒ zài jì jū, bì yù wǎng luó cái néng, gé nián xiān shì. lìng guī běn guàn, wèi bì gēng shēn. qí zhū sè jǔ xuǎn rén, bìng qǐng zhǔn suǒ zài jì zhuāng jì zhù chù tóu zhuàng, qǐng shì jǔ rén. jì bù lǜ wěi làn, qí xuǎn rén dàn kān huì fú gào, bìng zé zhòng bǎo, zhī fēi wěi làn, jí zhǔn lì chǔ fèn.
一、兵兴以来,士人多去乡土,既因避难,所在寄居,必欲网罗才能,隔年先试。令归本贯,为弊更深。其诸色举选人,并请准所在寄庄寄住处投状,请试举人。既不虑伪滥,其选人但勘会符告,并责重保,知非伪滥,即准例处分。
yī hóng cí bá cuì, yǐ zhēn yì cái jìn shì míng jīng, yǐ zhǎng xué yè: bìng qǐng yī cháng nián lì. qí píng xuǎn pàn rù dì èr děng, yì rèn chāo zī shòu guān.
一、宏词拔萃,以甄逸才;进士、明经,以长学业:并请依常年例。其平选判入第二等,亦任超资授官。
yī zhū yǐ yīn xù yōu láo zhǔn chì shòu guān zhě, rú pàn liè è zhě, qǐng shòu yuán wài guān. dài shāo xí fǎ lǐ, shì pàn hé liú, jí yī zī shòu zhèng yuán guān.
一、诸以荫绪优劳、准敕授官者,如判劣恶者,请授员外官。待稍习法理,试判合留,即依资授正员官。
yī zhū hé shòu zhèng yuán guān rén, nián wèi mǎn sān shí zhě, qǐng shòu wú zhí shì jīng guān jí wài zhōu fǔ cān jūn, bù dé shòu zhí shì guān.
一、诸合授正员官人,年未满三十者,请授无职事京官及外州府参军,不得授职事官。
hòu lùn: yǒu sī huò jí yú yì zhě yuē:" lì cáo suǒ quán zhě sì, wèi shēn yán shū pàn. jīn wài zhōu sòng pàn, zé shēn yán quē yǐ, rú hé?" duì yuē:" fū shēn yán zhě, qǐ fēi hóng fàn mào yán hū? mào wèi jǔ cuò kě guān, yán wèi cí shuō hé lǐ, cǐ jiē cái gàn zhī shì fāng néng jí cǐ. jīn suǒ shì zhī pàn, bù qiú fú huá, dàn lìng zhí shū shì fēi, yǐ guān lǐ shí, yú cǐ jì bì, zé wú mào yán, duàn kě zhī yǐ. shū zhě, fēi lǐ rén zhī jù, dàn zì tǐ bù zhì guāi yuè, jí wéi zhī shū. pàn zhě, duàn jué bǎi shì, zhēn wèi lì suǒ qiè, gù guān qí pàn, zé cái kě zhī yǐ. bǐ shēn yán jí shū, qǐ kě tóng wèi quán xù zāi!" yǒu sī fù jí yuē:" wáng zhě zhī shèng, mò yú yáo shùn, shū chēng fū nà yǐ yán, wèi qiú cái zhī tōng guǐ. jīn yǐ yán wèi hòu, yì yǒu shuō hū?" duì yuē:" fū fū nà yǐ yán zhě, wèi yǐn yòng xián liáng, shēng yú dá wèi, fāng jiāng xún yǐ shù zhèng, fēi yán wú yǐ zhī zhī, qí táng yú guān bǎi, zī yú wú jǐ qí xià xiǎo lì, guān zhǎng zì qiú, gè xíng fū nà, shì zhì jiǎn yì. jīn lì cáo suǒ xí, zhé shù qiān rén, sān quán zǎo jiàn, xīn mù nán pǔ, zhòu xuān jìng zhī bù xiá, yòu hé fū nà zhī yǒu hū? qí mào cái yǐ shàng, xué yè jì yōu, kě yǐ yán zhèng jiào, jiē yǐ tán lùn, jìn yú fū nà yǐ." yǒu sī fù yuē:" shì yǒu yán xíng bù chà ér quē yú wén xué, huò pō yǒu wén xué ér yán xíng wèi xiū. dàn yǐ zhū kē qǔ zhī, wú nǎi wèi bèi?" duì yuē:" lì cáo suǒ quán, bì qiú yán xíng, dé zhī jì shěn, rán hòu shòu guān, zé wài zhōu yáo shì, wèi wèi tōng yǐ. jīn quán héng zhī xià, jiān làn suǒ cuì, fēn zhēng jù yú yù sòng, wěi làn shēn yú shì jǐng, fǎ gù zhì cǐ, wú rú zhī hé. qǐ ruò wài zhōu xiān shì, jiān chá qí xíng, gǒu jū zhái suǒ zài, zé lín wǔ zhī zhī, guān sī ěr mù, yì wèi cǎi tīng. gǔ zhī xiāng jǔ lǐ xuǎn, fāng sī jìn yǐ. qiě jīn zhī xīn fǎ, yǐ xué jǔ zhě, yī jīng bì shōu yǐ pàn xuǎn zhě, zhí shū kě fǒu: kě wèi yì yǐ. xiū yán xíng zhě, xīn dāng dūn gù, bù néng wéi cǐ, yú hé zú guān. ruò yǒu zhì xìng guò rén, zú cún jī quàn, jí gōng wèi è xíng, bù dàng jǔ yòng zhě, zé diǎn zhāng yǐ bèi, dàn jǔ ér xíng zhī ěr, gù wú yún yān." yǒu sī fù yuē:" qí yǒu xiào guān gōng qīng, qiě yǒu néng zhèng, yǐ qí duǎn yú cí pàn, bú jiàn bāo shēng, wú nǎi quē yú shì shí hū?" duì yuē:" gǒu néng rú cǐ, zuì wéi gōng qì. shǐ sī shàn zhuàng, guó yǒu cháng guī, bìng zài bù xíng ěr. dàn lìng zhū dào guàn chá shǐ, měi nián zhōng bì yǒu bāo biǎn, bù dé tiě làn, zé shàn bù bì yǐ." wèn yuē:" shì tiě jīng zhě, qiú qí jīng shú, jīn fèi zhī, yǒu hé lǐ hū?" duì yuē:" fū rén zhī wéi xué, tiē yì yú sòng, sòng yì yú jiǎng. jīn kǒu wèn zhī, lìng qí jiǎng shì, ruò bù jīng shú, rú hé yìng duì? cǐ jǔ qí nán zhě, hé yòng tiē wèi! qiě wù yú tiē, zé yú yì bù zhuān, fēi yǎn zhì zhī shù, gù yǐ míng yǐ. fū tiē zhě, tóng zhì zhī shì, jīn fāng shòu zhī yǐ zhí, ér dài yǐ tóng zhì, yú lǐ fēi yí." yǒu sī fù yuē:" jiù fǎ, kǒu wèn bìng qǔ tōng liù, jīn lìng tōng bā, wú nǎi fēi jiù yì zhī yì hū?" dá yuē:" suǒ xí zhě shǎo, dāng wù qí jīng, zhǐ yú tōng liù, shī zài lǔ mǎng, shì yǐ rán ěr." fù yuē:" jǔ rén shì cè, lì jiē wǔ tòng, jīn bìng wèi yī, yǒu hé lǐ?" duì yuē:" fū shì shàng shí zé yǒu gōng, xùn xū zé yì guǎ. shì cè wǔ tòng, duō shū wèn mù, shù lì tóu wěi, xùn xū duō yǐ, qǐ rú yī cè zhī nèi bìng wèn zhī hū!"
后论:有司或诘於议者曰:“吏曹所铨者四,谓身、言、书、判。今外州送判,则身、言阙矣,如何?”对曰:“夫身、言者,岂非洪范貌、言乎?貌谓举措可观,言谓词说合理,此皆才幹之士方能及此。今所试之判,不求浮华,但令直书是非,以观理识,於此既蔽,则无貌、言,断可知矣。书者,非理人之具,但字体不至乖越,即为知书。判者,断决百事,真为吏所切,故观其判,则才可知矣。彼身、言及书,岂可同为铨序哉!”有司复诘曰:“王者之盛,莫逾尧舜,书称敷纳以言,为求才之通轨。今以言为后,亦有说乎?”对曰:“夫敷纳以言者,谓引用贤良,升於达位,方将询以庶政,非言无以知之,其唐、虞官百,咨俞无几;其下小吏,官长自求,各行敷纳,事至简易。今吏曹所习,辄数千人,三铨藻鉴,心目难溥,詶喧竞之不暇,又何敷纳之有乎?其茂才以上,学业既优,可以言政教,接以谈论,近於敷纳矣。”有司复曰:“士有言行不差而阙於文学,或颇有文学而言行未脩。但以诸科取之,无乃未备?”对曰:“吏曹所铨,必求言行,得之既审,然后授官,则外州遥试,未为通矣。今铨衡之下,奸滥所萃,纷争剧於狱讼,伪滥深於市井,法固致此,无如之何。岂若外州先试,兼察其行,苟居宅所在,则邻伍知之,官司耳目,易为采听。古之乡举里选,方斯近矣。且今之新法,以学举者,一经毕收;以判选者,直书可否:可谓易矣。修言行者,心当敦固,不能为此,馀何足观。若有志性过人,足存激劝,及躬为恶行,不当举用者,则典章已备,但举而行之耳,故无云焉。”有司复曰:“其有效官公清,且有能政,以其短於词判,不见褒昇,无乃阙於事实乎?”对曰:“苟能如此,最为公器。使司善状,国有常规,病在不行耳。但令诸道观察使,每年终必有褒贬,不得僣滥,则善不蔽矣。”问曰:“试帖经者,求其精熟,今废之,有何理乎?”对曰:“夫人之为学,帖易於诵,诵易於讲。今口问之,令其讲释,若不精熟,如何应对?此举其难者,何用帖为!且务於帖,则於义不专,非演智之术,固已明矣。夫帖者,童稚之事,今方授之以职,而待以童稚,於理非宜。”有司复曰:“旧法,口问并取通六,今令通八,无乃非就易之义乎?”答曰:“所习者少,当务其精,止於通六,失在卤莽,是以然耳。”复曰:“举人试策,例皆五通,今并为一,有何理?”对曰:“夫事尚实则有功,徇虚则益寡。试策五通,多书问目,数立头尾,徇虚多矣,岂如一策之内并问之乎!”