strong shí huò sì strong
食貨四

fù shuì shàng táng　 yīn　 zhōu　 qín　 hàn　 wèi　 jìn　 sòng
賦稅上（唐　殷　周　秦　漢　魏　晉　宋）

gǔ zhī yǒu tiān xià zhě, wèi cháng zhí qǔ zhī yú rén. qí suǒ yǐ zhì fù shuì zhě, wèi gōng tián shén zhī yī jí gōng shāng héng yú zhī rù, shuì yǐ gōng jiāo miào shè jì tiān zǐ fèng yǎng bǎi guān lù shí yě, fù yǐ gěi chē mǎ jiǎ bīng shì tú cì yǔ yě. yán rén jūn wéi yú tián jí shān zé kě yǐ zhì cái huì ěr. qí gōng shāng suī yǒu jì qiǎo zhī zuò, xíng fàn zhī lì, shì jiē fú shí bù dūn qí běn, gài yù yì sǔn zhī yì yě. gǔ zhě, zhái bù máo yǒu lǐ bù, dì bù gēng yǒu wū sù, rén wú zhí shì chū fū jiā zhī zhēng. yán zhái bù máo zhě chū yī lǐ èr shí wǔ jiā zhī quán, tián bù gēng zhě chū sān jiā zhī shuì sù, rén suī yǒu xián wú zhí shì, yóu chū fū shuì jiā shuì. fū shuì zhě wèi tián mǔ zhī shuì, jiā shuì zhě wèi chū shì tú chē niǎn gěi yáo yì yě. gài jiē fá qí duò, wù lìng guī nóng. shì gù lì dài zhì jīn, yóu jì tián qǔ zū shuì. gǔ zhě rén jūn shàng suì yì bù guò sān rì, shì gù lì dài zhì jīn, suī jiā zhì èr shí rì, shù bèi duō gǔ zhì, yóu yǐ yōng wèi míng. jì miǎn qí yì, rì shōu yōng juàn sān chǐ, gòng dāng liù zhàng, gèng diào èr zhàng, zé měi dīng zhuàng dāng liǎng pǐ yǐ. fū diào zhě, yóu cún gǔ jǐng tián diào fā bīng chē míng ěr, cǐ qǐ zhí liǎn rén zhī cái zhě hū! shén yī zhě, tiān xià zhī zhèng zhōng, duō hū zé dà jié xiǎo jié, guǎ hū zé dà mò xiǎo mò. gù shén yī xíng ér sòng shēng zuò, èr bù zú ér shuò shǔ xìng. gǔ zhī shèng wáng yǐ yì wèi lì, bù yǐ lì wèi lì, níng jī yú rén, wú cáng fǔ kù, bǎi xìng bù zú, jūn shú yǔ zú. shì gù jù qiáo yíng ér yīn sàng, chéng gāo yì ér qín wáng. jì yuē: rén sàn zé cái jù, cái sàn zé rén jù. cǐ zhī wèi yě. hàn wǔ rǎng sì yí, píng bǎi yuè, biān yòng yì guǎng, zhù zhóu qí kōng. yú shì zhì píng dí, lì jūn shū, qǐ cáo yùn, xìng yán tiě, kāi yù jué, shè què gū, shōu suàn mín, nà zá shuì, gèng zào qián bì, fān huò zhǎng cái. suī jīng fèi huò jì, ér xià wú liáo yǐ. fū wén fán zé zhì shuāi, mò yíng zé běn kuī, fǎn sàn chún pǔ zhī fēng, dǎo chéng tān dāo zhī xíng, shì yǐ è qí qǐ duān yě. xián liáng wén xué, biàn lùn shén xiáng, rán chù shēng píng zhī dài, shì gǔ zé lǐ gāo jū duō wù zhī shí, fēi jīn zé shì què. yī zāng yī fǒu, gù xī cún yān.
古之有天下者，未嘗直取之於人。其所以制賦稅者，謂公田什之一及工商衡虞之入，稅以供郊廟社稷、天子奉養、百官祿食也，賦以給車馬甲兵士徒賜予也。言人君唯於田及山澤可以制財賄耳。其工商雖有技巧之作，行販之利，是皆浮食不敦其本，蓋欲抑損之義也。古者，宅不毛有里布，地不耕有屋粟，人無職事出夫家之徵。言宅不毛者出一里二十五家之泉，田不耕者出三家之稅粟，人雖有閒無職事，猶出夫稅家稅。夫稅者謂田畝之稅，家稅者謂出士徒車輦給徭役也。蓋皆罰其惰，務令歸農。是故歷代至今，猶計田取租稅。古者人君上歲役不過三日，是故歷代至今，雖加至二十日，數倍多古制，猶以庸為名。既免其役，日收庸絹三尺，共當六丈，更調二丈，則每丁壯當兩匹矣。夫調者，猶存古井田調發兵車名耳，此豈直斂人之財者乎！什一者，天下之正中，多乎則大桀小桀，寡乎則大貊小貊。故什一行而頌聲作，二不足而碩鼠興。古之聖王以義為利，不以利為利，寧積於人，無藏府庫，百姓不足，君孰與足。是故鉅橋盈而殷喪，成皋溢而秦亡。記曰：「人散則財聚，財散則人聚。」此之謂也。漢武攘四夷，平百越，邊用益廣，杼軸其空。於是置平糴，立均輸，起漕運，興鹽鐵，開鬻爵，設榷酤，收算緡，納雜稅，更造錢幣，蕃貨長財。雖經費獲濟，而下無聊矣。夫文繁則質衰，末盈則本虧，反散淳樸之風，導成貪叨之行，是以惡其啟端也。賢良文學，辯論甚詳，然處昇平之代，是古則理高；居多務之時，非今則事闕。一臧一否，故悉存焉。

táo táng zhì: jì zhōu, jué fù wéi shàng shàng cuò. kǒng ān guó yuē: fù wèi tǔ dì suǒ shēng, yǐ gōng tiān zǐ. shàng shàng, dì yī. cuò, zá. zá chū dì èr zhī fù. yǎn zhōu, jué fù zhēn, zhēn, zhèng yě. zhōu dì jiǔ, fù zhèng yǔ jiǔ xiāng dāng. jué gòng qī sī, jué fěi zhī wén. dì yí qī lín, yòu yí sāng cán. zhī wén, jǐn qǐ zhī shǔ, shèng zhī kuāng fěi ér gòng. qīng zhōu, jué fù zhōng shàng, dì sì. jué gòng yán chī, hǎi wù wéi cuò, chī, xì gé. cuò, zá, fēi yī zhǒng. dài quǎn sī xǐ qiān sōng guài shí, quǎn, gǔ yě. guài yì hǎo shí shì yù zhě. dài shān zhī gǔ chū cǐ wǔ wù, jiē gòng zhī. jué fěi yǎn sī. yǎn sāng cán sī zhōng qín sè xián. yǎn, yú liǎn fǎn. xú zhōu, jué fù zhōng zhōng, dì wǔ. jué gòng wéi tǔ wǔ sè, wáng zhě fēng wǔ sè tǔ wèi shè, jiàn zhū hóu, zé gè gē qí fāng sè tǔ yǔ zhī, shǐ lì shè. dào yǐ huáng tǔ, jū yǐ bái máo. máo qǔ qí jié, huáng qǔ wáng zhě fù sì fāng. sì bīn fú qìng, huái yí pín zhū jì yú, sì shuǐ yá shuǐ zhōng jiàn shí, kě yǐ wèi qìng. pín zhū, zhū míng, huái yí èr shuǐ chū pín zhū jí měi yú. jué fěi xuán xiān gǎo. xuán, hēi zēng. gǎo, bái zēng. xiān, xì yě. xiān zài zhōng, míng èr wù jiē xì. yáng zhōu, jué fù xià shàng shàng cuò, fù dì qī, zá chū dì liù. jué gòng wéi jīn sān pǐn, jīn yín tóng. yáo kūn xiǎo dàng, yáo kūn jiē měi yù. xiǎo, zhú jiàn. dàng, dà zhú. chǐ gé yǔ máo wéi mù, chǐ, xiàng yá. gé, xī pí. yǔ, niǎo yǔ. máo, máo niú wěi. mù, pián zǐ yù zhāng. jué fěi zhī bèi, zhī, xì zhù. bèi, shuǐ wù. jué bāo jú yòu xī gòng. xiǎo yuē jú, dà yuē yòu, qí suǒ bāo guǒ ér zhì zhě. xī mìng nǎi gòng, yán bù cháng. jīng zhōu, jué fù shàng xià, dì sān. jué gòng yǔ máo chǐ gé, wéi jīn sān pǐn, chūn gàn guā bǎi, gàn, zhè yě. bǎi yè sōng shēn yuē guā. lì dǐ nǔ dān, dǐ xì yú lì, jiē mó shí yě. nǔ, shí zhōng shǐ zú. dān, zhū lèi. wéi jùn dù hù, sān bāng dǐ gòng jué míng, jùn dù, měi zhú. hù, zhōng shǐ gàn. sān wù jiē chū yún mèng zhī zé. jìn zé sān guó cháng zhì gòng zhī, qí míng tiān xià chēng shàn. bāo jú yòu. fāng zhǎn jīng máo, guǐ, xiá yě. jīng yǐ wèi jū, máo yǐ suō jiǔ. jué fěi xuán xūn jī zǔ, cǐ zhōu rǎn xuán xūn sè shàn, gù gòng zhī. jī, zhū lèi. zǔ, shòu lèi. jiǔ jiāng nà xī dà guī. chǐ èr cùn yuē dà guī, chū jiǔ jiāng shuǐ zhōng. guī bù cháng yòng, xī mìng ér nà zhī. yù zhōu, jué fù cuò shàng zhōng, fù dì èr, yòu zá chū dì yī. jué gòng qī xǐ chī zhù, jué fěi xiān kuàng, kuàng, xì mián. xī gòng qìng cuò. zhì yù shí yuē cuò, zhì qìng cuò. liáng zhōu, jué fù xià zhōng sān cuò, fù dì bā, zá chū dì qī dì jiǔ, sān děng yě. jué gòng qiú tiě yín lòu nǔ qìng, qiú, yù míng. lòu, gāng tiě yě. xióng pí hú lí zhī pí. gòng sì shòu zhī pí, zhī jīn jì. yōng zhōu, jué fù zhōng xià, dì liù. jué gòng wéi qiú lín láng gān. qiú lín jiē yù míng. láng gān, shí shì zhū. yǔ dìng jiǔ zhōu, liàng yuǎn jìn zhì wǔ fú, rèn tǔ zuò gòng, fēn tián dìng shuì, shí yī ér fù, wàn guó yǐ kāng. gù tiān zǐ zhī guó nèi wǔ bǎi lǐ diān fú: wèi tiān zǐ fú lǐ tián. bǎi lǐ fù nà zǒng, hé gǎo yuē zǒng, gōng sì mǎ. èr bǎi lǐ nà zhì, suǒ zhì yì wèi hé suì. sān bǎi lǐ nà jiē fú, jiē, gǎo yě. fú gǎo yì. sì bǎi lǐ sù, wǔ bǎi lǐ mǐ. suǒ nà jīng zhě shǎo, cū zhě duō. qí wài wǔ bǎi lǐ yuē hóu fú: hóu, hòu yě. chì hòu ér fú shi. bǎi lǐ cǎi, gōng wáng shì, bù zhǔ yī. èr bǎi lǐ nán bāng, nán, rèn yě. sān bǎi lǐ zhū hóu. tóng wèi wáng zhě chì hòu. yòu qí wài wǔ bǎi lǐ yuē suī fú: fú wáng zhě zhèng jiào. sān bǎi lǐ kuí wén jiào, dù wáng zhě wén jiào ér xíng zhī. èr bǎi lǐ fèn wǔ wèi. fèn wǔ wèi, tiān zǐ suǒ yǐ ān yě. yòu qí wài wǔ bǎi lǐ yuē yào fú: yào shù yǐ wén jiào. sān bǎi lǐ yí, shǒu píng cháng zhī jiào. èr bǎi lǐ cài. cài, fǎ yě. fǎ sān bǎi lǐ ér chà jiǎn. yòu qí wài wǔ bǎi lǐ yuē huāng fú: yán huāng, yòu jiǎn lüè. sān bǎi lǐ mán, yǐ wén dé mán lái zhī, bù zhì yǐ fǎ. èr bǎi lǐ liú. liú yí yě, yán zhèng jiào suí qí sú. yáo mìng yǔ lǐ shuǐ, yīn bié jiǔ zhōu, suì dìng gòng fù. yú shùn zhī huà, jí xià yǔ gé mìng, bù wén gǎi zuò, gài yīn yě.
陶唐制：冀州，厥賦唯上上錯。（孔安國曰：「賦謂土地所生，以供天子。上上，第一。錯，雜。雜出第二之賦。」）兗州，厥賦貞，（貞，正也。州第九，賦正與九相當。）厥貢漆、絲，厥篚織文。（地宜漆林，又宜桑蠶。織文，錦綺之屬，盛之筐篚而貢。）青州，厥賦中上，（第四。）厥貢鹽、絺，海物惟錯，（絺，細葛。錯，雜，非一種。）岱畎絲、枲、鉛、松、怪石，（畎，谷也。怪異好石似玉者。岱山之谷出此五物，皆貢之。）厥篚檿絲。（檿桑蠶絲中琴瑟弦。檿，於斂反。）徐州，厥賦中中，（第五。）厥貢惟土五色，（王者封五色土為社，建諸侯，則各割其方色土與之，使立社。燾以黃土，苴以白茅。茅取其絜，黃取王者覆四方。）泗濱浮磬，淮夷蠙珠暨魚，（泗水涯水中見石，可以為磬。蠙珠，珠名，淮夷二水出蠙珠及美魚。）厥篚玄纖縞。（玄，黑繒。縞，白繒。纖，細也。纖在中，明二物皆細。）揚州，厥賦下上上錯，（賦第七，雜出第六。）厥貢惟金三品，（金、銀、銅。）瑤琨筱簜，（瑤琨皆美玉。筱，竹箭。簜，大竹。）齒革羽毛惟木，（齒，象牙。革，犀皮。羽，鳥羽。毛，旄牛尾。木，楩梓豫章。）厥篚織貝，（織，細紵。貝，水物。）厥包橘柚錫貢。（小曰橘，大曰柚，其所包裹而致者。錫命乃貢，言不常。）荊州，厥賦上下，（第三。）厥貢羽、毛、齒、革，惟金三品，杶、榦、栝、柏，（榦，柘也。柏葉松身曰栝。）礪、砥、砮、丹，（砥細於礪，皆磨石也。砮，石中矢鏃。丹，朱類。）惟箘、簵、楛，三邦底貢厥名，（箘、簵，美竹。楛，中矢榦。三物皆出雲夢之澤。近澤三國常致貢之，其名天下稱善。）包（橘柚。）〈匚斬〉菁、茅，（匭，匣也。菁以為菹，茅以縮酒。）厥篚玄纁、璣、組，（此州染玄纁色善，故貢之。璣，珠類。組，綬類。）九江納錫大龜。（尺二寸曰大龜，出九江水中。龜不常用，錫命而納之。）豫州，厥賦錯上中，（賦第二，又雜出第一。）厥貢漆、枲、絺、紵，厥篚纖纊，（纊，細綿。）錫貢磬錯。（治玉石曰錯，治磬錯。）梁州，厥賦下中三錯，（賦第八，雜出第七第九，三等也。）厥貢璆、鐵、銀、鏤、砮、磬，（璆，玉名。鏤，剛鐵也。）熊、羆、狐、貍織皮。（貢四獸之皮，織金罽。）雍州，厥賦中下，（第六。）厥貢惟球、琳、琅玕。（球、琳皆玉名。琅玕，石似珠。）禹定九州，量遠近制五服，任土作貢，分田定稅，十一而賦，萬國以康。故天子之國內五百里甸服：（為天子服理田。）百里賦納總，（禾稿曰總，供飼馬。）二百里納銍，（所銍刈謂禾穗。）三百里納秸服，（秸，稿也。服稿役。）四百里粟，五百里米。（所納精者少，粗者多。）其外五百里曰侯服：（侯，候也。斥候而服事。）百里采，（供王事，不主一。）二百里男邦，（男，任也。）三百里諸侯。（同為王者斥候。）又其外五百里曰綏服：（服王者政教。）三百里揆文教，（度王者文教而行之。）二百里奮武衛。（奮武衛，天子所以安也。）又其外五百里曰要服：（要束以文教。）三百里夷，（守平常之教。）二百里蔡。（蔡，法也。法三百里而差簡。）又其外五百里曰荒服：（言荒，又簡略。）三百里蠻，（以文德蠻來之，不制以法。）二百里流。（流、移也，言政教隨其俗。堯命禹理水，因別九州，遂定貢賦。虞舜之化，及夏禹革命，不聞改作，蓋因也。）

yīn yǐ tiān zǐ zhī dì, bǎi lǐ zhī nèi yǐ gōng guān. qiān lǐ zhī nèi yuē diān, yǐ wèi yù. qiān lǐ zhī wài yuē liú, shè fāng bó yǐ wèi shǔ. gōng tián jí ér bù shuì, shuì, jūn qǔ yě. qī shí ér zhù. zhù zhě, jí yě, jiè lì lǐ gōng tián yě. shì yǐ qí qiú yě guǎ, qí gōng yě yì. jiàng jí xīn zhòu, bào nüè, hòu fù yǐ shí lù tái, dà liǎn yǐ jī jù qiáo.
殷以天子之地，百里之內以供官。千里之內曰甸，以為御。千里之外曰流，設方伯以為屬。公田藉而不稅，（稅，均取也。）七十而助。（助者，藉也，借力理公田也。）是以其求也寡，其供也易。降及辛紂，暴虐，厚賦以實鹿台，大斂以積巨橋。

zhōu wǔ wáng jì zhū zhòu, fā qí cái, sàn qí sù, fǎn qí shī ér rén ān. yú shì fēn jiǔ jī, fāng qiān lǐ yuē wáng jī. qí wài yuē hóu jī, yì yuē fú. qí gòng sì wù. yòu wài yuē diān jī, qí gòng pín wù. rèn pín yǐ nǚ shì, gòng bù bó. yòu wài yuē nán jī, qí gòng qì wù. rèn tǔ yǐ chì cái shì. yòu wài yuē cǎi jī, qí gòng fú wù. chī kuàng yě. yòu wài yuē wèi jī, qí gòng cái wù. guī bèi zhī jù. yòu wài yuē mán jī, yòu wài yuē yí jī, yào fú yě, qí gòng huò wù. sī xǐ. yòu wài yuē zhèn jī, yòu wài yuē fān jī, fān, xiàn yě. zì hóu diān nán cǎi wèi mán yí zhèn fān, gè xiāng qù wǔ bǎi lǐ wèi xiàn. qí lái cháo zhī suì, jù lǐ cháo jìn piān yě. cǐ huāng fú yě, jù zhí guān fēng jiàn piān. wèi zhī fān guó, shì yī jiàn, gè yǐ qí suǒ guì bǎo wèi zhì. sī tú zhí, yǐ suì shí dēng qí fū jiā zhī zhòng guǎ, biàn qí kě rèn zhě. guó zhōng zì qī chǐ yǐ jí liù shí, yě zì liù chǐ yǐ jí liù shí yǒu wǔ jiē zhēng zhī. qí shě zhě: guó zhōng guì zhě xián zhě néng zhě fú gōng shì zhě lǎo zhě jí zhě jiē shě. yǐ suì shí rù qí shū. zhèng xuán yuē: dēng, chéng yě, dìng yě. guó zhōng, chéng guō zhōng yě. zhèng sī nóng yún:' zhēng zhī zhě, gěi gōng shàng shì yě. shě zhě, wèi yǒu fù chú shě bù shōu yì shì yě. guì zhě, wèi ruò jīn zōng shì jí guān nèi hóu jiē fù yě. fú gōng shì zhě, wèi ruò jīn lì yǒu fù chú yě. lǎo zhě, wèi ruò jīn bā shí jiǔ shí fù xiàn zú yě. jí zhě, wèi ruò jīn lóng bù kě shì zhě, fù zhī.' xuán wèi rù qí shū zhě, yán yú dà sī tú. fán rèn dì, guó zhái wú zhēng, yuán chán èr shí ér yī, jìn jiāo shí yī, yuǎn jiāo èr shí ér sān, diān shāo xiàn dōu jiē wú guò shí èr. wéi qí qī lín zhī zhēng èr shí ér wǔ. zhēng, shuì yě, yán zhēng zhě yǐ gōng guó zhèng yě. rèn dì, wèi rèn tǔ dì yǐ qǐ shuì fù yě. guó zhái, fán guān suǒ yǒu gōng shì lì suǒ zhì zhě yě. zhōu shuì qīng jìn ér zhòng yuǎn, jìn zhě duō yì yě. yuán chán yì qīng zhī zhě, chán wú gǔ, yuán shǎo lì yě. fán zhái bù máo zhě yǒu lǐ bù, fán tián bù gēng zhě chū wū sù, fán mín wú zhí shì zhě chū fū jiā zhī zhēng. zhái bù máo zhě, wèi bù shù sāng má yě, fá yǐ yī lǐ èr shí wǔ jiā zhī quán. kōng tián zhě, fá yǐ sān jiā zhī shuì sù, yǐ gōng jí xiōng èr fú jí sàng qì yě. mín suī yǒu xián wú zhí shì zhě, yóu chū fū shuì jiā shuì yě. fū shuì zhě, bǎi mǔ zhī shuì. jiā shuì zhě, chū shì tú chē niǎn gěi yáo yì. zhǎng guó zhōng jí sì jiāo zhī rén mín liù chù zhī shù, yǐ rèn qí lì, dài qí zhèng lìng, yǐ shí zhēng qí fù. zì chán lǐ zhì yuǎn jiāo yě, zhǎng liù chù shù zhě, nóng shì zhī běn yě. fù wèi jiǔ fù jí jiǔ gòng. fán rèn mín, rèn nóng yǐ gēng shì, gòng jiǔ gǔ. rèn pǔ yǐ shù shì, gòng cǎo mù. rèn gōng yǐ chì cái shì, gòng qì wù. rèn shāng yǐ shì shì, gòng huò huì. rèn mù yǐ chù shì, gòng niǎo shòu. rèn pín yǐ nǚ shì, gòng bù bó. rèn héng yǐ shān shì, gòng qí wù. rèn yú yǐ zé shì, gòng qí wù. gòng cǎo mù, wèi kuí jiǔ guǒ luǒ zhī shǔ. fán shù mín bù chù zhě jì wú shēng, bù gēng zhě jì wú shèng, bù shù zhě wú guǒ, bù cán zhě bù bó, bù jī zhě bù cuī. zhǎng fá qí jiā shì yě. shèng, shǔ jì yě. guǒ, zhōu guān yě. bù bó, bù dé yī bó yě. bù cuī, sàng bù dé yī cuī yě. jiē suǒ yǐ chǐ bù miǎn yě. yòu yīn qí bǐ lín, yǐ wǔ rén wèi wǔ, wǔ wǔ wèi liǎng, sì liǎng wèi zú, wǔ zú wèi lǚ, wǔ lǚ wèi shī, wǔ shī wèi jūn, yǐ qǐ jūn lǚ, yǐ zuò tián yì. fū yì rén suì bù guò sān rì. rèn qí tǔ, suǒ yǐ jì dì yí yě. fēn wǔ fú, shè jiǔ jī, suǒ yǐ bié yuǎn jìn yě. wǔ rén wèi wǔ, suǒ yǐ zhī zhòng guǎ yě. yīn jǐng lú yǐ dìng fù shuì, shuì wèi gōng tián shén yī jí gōng shāng héng yú zhī rù yě. fù wèi jì kǒu fā cái, shuì wèi shōu qí tián rù yě. shén yī, wèi shén qǔ qí yī yě. gōng shāng héng yú suī bù kěn zhí, yì qǔ qí shuì zhě, gōng yǒu jì qiǎo zhī zuò, shāng yǒu xíng fàn zhī lì, héng yú qǔ shān zé zhī cái chǎn. fù wèi gōng chē mǎ jiǎ bīng shì tú zhī yì, chōng shí fǔ kù cì yǔ zhī yòng. shuì gěi jiāo shè zōng miào bǎi shén zhī sì, tiān zǐ fèng yǎng bǎi guān lù shí shù shì zhī fèi. jiē yīn qí suǒ gōng, bù qiú qí suǒ zhuō. nóng rén nà qí huò, gōng nǚ xiào qí zhī, shì yǐ qián shǒu ān běn ér yì shàn, xià zú ér shàng yǒu yú yě.
周武王既誅紂，發其財，散其粟，反其失而人安。於是分九畿，方千里曰王畿。其外曰侯畿，（亦曰服。）其貢祀物。又外曰甸畿，其貢嬪物。（任嬪以女事，貢布帛。）又外曰男畿，其貢器物。（任土以飭材事。）又外曰采畿，其貢服物。（絺纊也。）又外曰衛畿，其貢財物。（龜貝之具。）又外曰蠻畿，又外曰夷畿，要服也，其貢貨物。（絲枲。）又外曰鎮畿，又外曰藩畿，（藩，限也。自侯、甸、男、采、衛、蠻、夷、鎮、藩，各相去五百里為限。其來朝之歲，具禮朝覲篇也。）此荒服也，（具職官封建篇。）謂之蕃國，世一見，各以其所貴寶為贄。司徒職，以歲時登其夫家之眾寡，辨其可任者。國中自七尺以及六十，野自六尺以及六十有五皆征之。其舍者：國中貴者、賢者、能者、服公事者、老者、疾者皆舍。以歲時入其書。（鄭玄曰：」登，成也，定也。國中，城郭中也。鄭司農云：'征之者，給公上事也。舍者，謂有復除舍不收役事也。貴者，謂若今宗室及關內侯皆復也。服公事者，謂若今吏有復除也。老者，謂若今八十、九十復羨卒也。疾者，謂若今癃不可事者，復之。'玄謂入其書者，言於大司徒。」）凡任地，國宅無征，園廛二十而一，近郊十一，遠郊二十而三，甸、稍、縣、都皆無過十二。唯其漆林之徵二十而五。（征，稅也，言征者以供國政也。任地，謂任土地以起稅賦也。國宅，凡官所有宮室吏所治者也。周稅輕近而重遠，近者多役也。園廛亦輕之者，廛無穀，園少利也。）凡宅不毛者有里布，凡田不耕者出屋粟，凡民無職事者出夫家之徵。（宅不毛者，謂不樹桑麻也，罰以一里二十五家之泉。空田者，罰以三家之稅粟，以供吉凶二服及喪器也。民雖有閒無職事者，猶出夫稅、家稅也。夫稅者，百畝之稅。家稅者，出士徒車輦給徭役。）掌國中及四郊之人民六畜之數，以任其力，待其政令，以時徵其賦。（自廛里至遠郊也，掌六畜數者，農事之本也。賦謂九賦及九貢。）凡任民，任農以耕事，貢九穀。任圃以樹事，貢草木。任工以飭材事，貢器物。任商以市事，貢貨賄。任牧以畜事，貢鳥獸。任嬪以女事，貢布帛。任衡以山事，貢其物。任虞以澤事，貢其物。（貢草木，謂葵、韭、果、蓏之屬。）凡庶民不畜者祭無牲，不耕者祭無盛，不樹者無槨，不蠶者不帛，不績者不縗。（掌罰其家事也。盛，黍稷也。槨，周棺也。不帛，不得衣帛也。不縗，喪不得衣縗也。皆所以恥不勉也。）又因其比鄰，以五人為伍，五伍為兩，四兩為卒，五卒為旅，五旅為師，五師為軍，以起軍旅，以作田役。夫役人歲不過三日。任其土，所以紀地宜也。分五服，設九畿，所以別遠近也。五人為伍，所以知眾寡也。因井廬以定賦稅，稅謂公田什一及工商衡虞之入也。（賦謂計口發財，稅謂收其田入也。什一，謂什取其一也。工商衡虞雖不墾殖，亦取其稅者，工有伎巧之作，商有行販之利，衡虞取山澤之財產。）賦謂供車馬甲兵士徒之役，充實府庫賜予之用。稅給郊社宗廟百神之祀，天子奉養百官祿食庶事之費。皆因其所工，不求其所拙。農人納其獲，工女效其織，是以黔首安本而易贍，下足而上有餘也。

lǔ xuān gōng shí wǔ nián, chū shuì mǔ. gōng yáng chuán yuē: chū zhě hé? shǐ yě. shuì mǔ zhě hé? lǚ mǔ ér shuì yě. xuān gōng wú ēn xìn yú mín, mín bù kěn jǐn lì yú gōng tián, gù lǚ jiàn àn xíng, zé qí shàn mǔ gǔ zuì hǎo zhě shuì qǔ zhī. chū shuì mǔ hé yǐ shū? jī. hé jī ěr? jī shǐ lǚ mǔ ér shuì yě. hé jī hū shǐ lǚ mǔ ér shuì? jù yòng tián fù, bù yán chū yì bù yán shuì mǔ. gǔ zhě shén yī ér jí. shén yī yǐ jiè mín lì, yǐ shén yǔ mín, zì qǔ qí yī wèi gōng tián. gǔ zhě hé wèi shén yī ér jí? jù shù fēi yī. shén yī zhě, tiān xià zhī zhōng zhèng yě, shén yī xíng ér sòng shēng zuò yǐ. sòng shēng zhě, tài píng gē sòng zhī shēng, dì wáng zhī gāo zhì yě. chūn qiū jīng chuán shù wàn, zhǐ yì wú qióng, zhì cǐ dú yán sòng shēng zuò zhě, mín yǐ shí wèi běn yě. shì gù shèng rén zhì jǐng tián zhī fǎ ér kǒu fēn zhī, yī fū yī fù shòu tián bǎi mǔ, yǐ yǎng fù mǔ qī zǐ. wǔ kǒu wèi yī jiā, gōng tián shí mǔ, jí suǒ wèi shén yī ér shuì yě. lú shě èr mǔ bàn. fán wèi tián yī qǐng shí èr mǔ bàn. bā jiā ér jiǔ qǐng, gòng wèi yī jǐng, gù yuē jǐng tián yě. gǔ liáng chuán yuē: sī tián jià bù shàn zé fēi lì, fēi, zé yě. lì, tián jùn yě. yán lì jí mín, shǐ bù dé yíng sī tián. gōng tián jià bù shàn zé fēi mín. mín qín sī yě. chū shuì mǔ zhě, fēi gōng zhī qù gōng tián ér lǚ mǔ shí qǔ yī yě, yǐ gōng zhī yǔ mín wèi yǐ xī yǐ. xī wèi jǐn qí lì.
魯宣公十五年，初稅畝。公羊傳曰：「初者何？始也。稅畝者何？履畝而稅也。（宣公無恩信於民，民不肯盡力於公田，故履踐按行，擇其善畝穀最好者稅取之。）初稅畝何以書？譏。何譏爾？譏始履畝而稅也。何譏乎始履畝而稅？（據用田賦，不言初亦不言稅畝。）古者什一而藉。（什一以借民力，以什與民，自取其一為公田。）古者曷為什一而藉？（據數非一。）什一者，天下之中正也，什一行而頌聲作矣。」（頌聲者，太平歌頌之聲，帝王之高致也。春秋經傳數萬，指意無窮，至此獨言頌聲作者，民以食為本也。是故聖人制井田之法而口分之，一夫一婦受田百畝，以養父母妻子。五口為一家，公田十畝，即所謂什一而稅也。廬舍二畝半。凡為田一頃十二畝半。八家而九頃，共為一井，故曰井田也。）穀梁傳曰：「私田稼不善則非吏，（非，責也。吏，田畯也。言吏急民，使不得營私田。）公田稼不善則非民。（民勤私也。）初稅畝者，非公之去公田而履畝十取一也，以公之與民為已悉矣。」（悉謂盡其力。）

zuǒ chuán chéng gōng yuán nián sān yuè, zuò qiū jiǎ. zhōu lǐ: jiǔ fū wèi jǐng, sì jǐng wèi yì, sì yì wèi qiū. qiū shí liù jǐng, chū róng mǎ yī pǐ, niú sān tóu. sì qiū wèi diān, diān liù shí sì jǐng, chū zhǎng gǔ yī chéng, róng mǎ sì pǐ, niú shí èr tóu, jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén. cǐ diān suǒ fù. jīn lǔ shǐ qiū chū zhī, jī zhòng liǎn, gù shū.
左傳成公元年三月，作丘甲。（周禮：九夫為井，四井為邑，四邑為丘。丘十六井，出戎馬一匹，牛三頭。四丘為甸，甸六十四井，出長轂一乘，戎馬四匹，牛十二頭，甲士三人，步卒七十二人。此甸所賦。今魯使丘出之，譏重斂，故書。）

āi gōng shí èr nián chūn, yòng tián fù. gōng yáng chuán yuē: hé yǐ shū? jù dāng fù shuì, wèi hé shū. jī. hé jī ěr? jī shǐ yòng tián fù yě. tián, wèi yī jǐng zhī tián. fù zhě, liǎn qǔ qí cái wù yě. yán yòng tián fù zhě, ruò jīn hàn jiā liǎn mín qián yǐ tián wèi lǜ yǐ. bù yán jǐng zhě, chéng guō lǐ xiàng yì yǒu jǐng, xián xī fù zhī. lǐ, shuì mín gōng tián, bù guò shén yī. jūn fù shí jǐng, bù guò yī chéng. āi gōng wài mù jiàng wú, kōng jǐn guó chǔ, gù fù yòng tián fù guò shén yī. gōng wèn yú yǒu ruò: nián jī, yòng bù zú, rú zhī hé? duì yuē: hé chè hū. gōng yuē: èr, wú yóu bù zú, rú zhī hé qí chè yě? yǒu ruò yuē: bǎi xìng zú, jūn shú yǔ bù zú bǎi xìng bù zú, jūn shú yǔ zú. gǔ shén qǔ yī, shí shén qǔ èr. yòu wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: báo fù liǎn zé rén fù. gōng yuē: ruò shì, guǎ rén pín yǐ. duì yuē: kǎi tì jūn zǐ, rén zhī fù mǔ. wèi jiàn zi fù ér fù pín yě.
哀公十二年春，用田賦。公羊傳曰：「何以書？（據當賦稅，為何書。）譏。何譏爾？譏始用田賦也。」（田，謂一井之田。賦者，斂取其財物也。言用田賦者，若今漢家斂民錢以田為率矣。不言井者，城郭里巷亦有井，嫌悉賦之。禮，稅民公田，不過什一。軍賦十井，不過一乘。哀公外慕彊吳，空盡國儲，故復用田賦過什一。）公問於有若：「年飢，用不足，如之何？」對曰：「盍徹乎。」公曰：」二，吾猶不足，如之何其徹也？」有若曰：「百姓足，君孰與不足；百姓不足，君孰與足。」（古什取一，時什取二。）又問孔子，孔子曰：「薄賦斂則人富。」公曰：「若是，寡人貧矣。」對曰：「愷悌君子，人之父母。未見子富而父貧也。」

guǎn zǐ yuē: dì zhī shēng cái yǒu shí, rén zhī yòng lì yǒu juàn, ér rén jūn zhī yù wú qióng. yǐ yǒu shí yǔ yǒu juàn, yǎng wú qióng zhī jūn, ér dù liàng bù shēng yú qí xián, dù liàng bù shēng, zé fù yì wú xiàn yě. zé xià shàng xiàng jí yě.
管子曰：「地之生財有時，人之用力有倦，而人君之欲無窮。以有時與有倦，養無窮之君，而度量不生於其閒，（度量不生，則賦役無限也。）則下上相疾也。」

mèng xiàn zǐ yuē: chù mǎ chéng bù chá yú jī tún, fá bīng zhī jiā bù chù niú yáng, bǎi chéng zhī jiā bù chù jù liǎn zhī chén. yǔ qí yǒu jù liǎn zhī chén, níng yǒu dào chén. cǐ wèi guó bù yǐ lì wèi lì, yǐ yì wèi lì yě.
孟獻子曰：「畜馬乘不察於雞豚，伐冰之家不畜牛羊，百乘之家不畜聚斂之臣。與其有聚斂之臣，寧有盜臣。此謂國不以利為利，以義為利也。」

mèng zǐ yuē: xià hòu shì wǔ shí ér gòng, yīn rén qī shí ér zhù, zhōu rén bǎi mǔ ér chè. qí shí jiē shén yī yě. chè zhě, chè yě. zhù zhě, jí yě. shī yuē: yǔ wǒ gōng tián, suì jí wǒ sī. wéi zhù wèi yǒu gōng tián, yóu cǐ guān zhī, suī zhōu yì zhù yě. yòu yuē: zūn xián shǐ néng, zé tiān xià zhī shì jiē yuè, ér yuàn lì yú qí cháo yǐ. shì chán ér bù zhēng, fǎ ér bù chán, zé tiān xià zhī shāng jiē yuè, ér yuàn cáng yú qí shì yǐ. chán, shì zhái yě. gǔ zhě wú zhēng, shuāi shì zhēng zhī. wáng zhì yuē: shì chán ér bù shuì. zhōu lǐ yuē: guó zhái wú zhēng. fǎ ér bù chán zhě, dāng yǐ shén yī zhī fǎ zhēng qí dì ěr, bù dāng zhēng qí chán zhái yě. guān jī ér bù zhēng, zé tiān xià zhī xíng lǚ jiē yuè, ér yuàn chū yú qí lù yǐ. yán guān jìn yì fú yì yǔ ěr, bù zhēng shuì yě. zhōu lǐ yuē guān shì zhī fù, sī guān mén zhī zhēng, yóu jī. wáng zhì bù jī, wèi wén wáng yǐ qián yě. wén wáng yì bù zhēng yě. gēng zhě zhù ér bù shuì, zé tiān xià zhī nóng jiē yuè, ér yuàn gēng yú qí yě yǐ. zhù zhě, jǐng tián shén yī zhù zuǒ gōng jiā lǐ gōng tián, bù héng shuì fù ruò lǚ mǔ zhī lèi yě. chán wú fū lǐ zhī bù, zé tiān xià zhī rén jiē yuè, ér yuàn wèi zhī máng yǐ. lǐ, jū yě. bù, qián yě. fū, yī fū yě. zhōu lǐ yuē, zhái bù máo zhě yǒu lǐ bù, tián bù gēng zhě yǒu wū sù, fán rén wú zhí shì zhě chū fū jiā zhī zhēng. shuāi dài yuán shì fù zhī zhòng. gù mèng zǐ yù shǐ fǎn gǔ, kuān chán fū, qù lǐ bù, zé rén jiē lè wèi zhī yě.
孟子曰：「夏后氏五十而貢，殷人七十而助，周人百畝而徹。其實皆什一也。徹者，徹也。助者，藉也。詩曰：『雨我公田，遂及我私。』唯助為有公田，由此觀之，雖周亦助也。」又曰：「尊賢使能，則天下之士皆悅，而願立於其朝矣。市廛而不征，法而不廛，則天下之商皆悅，而願藏於其市矣。（廛，市宅也。古者無征，衰世征之。王制曰：「市廛而不稅。」周禮曰：「國宅無征。」法而不廛者，當以什一之法征其地耳，不當征其廛宅也。）關譏而不征，則天下之行旅皆悅，而願出於其路矣。（言關禁異服異語耳，不徵稅也。周禮曰「關市之賦」，司關門之徵，猶譏。王制不譏，謂文王以前也。文王亦不征也。）耕者助而不稅，則天下之農皆悅，而願耕於其野矣。（助者，井田什一助佐公家理公田，不橫稅賦若履畝之類也。）廛無夫里之布，則天下之人皆悅，而願為之氓矣。「（里，居也。布，錢也。夫，一夫也。周禮曰，」宅不毛者有里布，田不耕者有屋粟」，凡人無職事者出夫家之徵。衰代緣是賦之重。故孟子欲使反古，寬廛夫，去里布，則人皆樂為之也。）

bái guī wèn mèng zǐ yuē: wú yù èr shí ér shuì yī, hé rú? mèng zǐ yuē: zi zhī dào, mò dào yě. wàn shì zhī guó ér yī rén táo, zé kě hū? yuē: bù kě. qì bù zú yòng yě. fū mò, wǔ gǔ bù shēng, wéi shǔ shēng zhī. wú chéng guō gōng shì zōng miào jì sì zhī lǐ, wú zhū hóu bì bó yōng sūn, wú bǎi guān yǒu sī, gù èr shí qǔ yī ér zú yě. jīn jū zhōng guó, qù rén lún, wú jūn zǐ, rú zhī hé qí kě yě?
白圭問孟子曰：「吾欲二十而稅一，何如？」孟子曰：「子之道，貊道也。萬室之國而一人陶，則可乎？」曰：「不可。器不足用也。」「夫貊，五穀不生，唯黍生之。無城郭宮室宗廟祭祀之禮，無諸侯幣帛饔飧，無百官有司，故二十取一而足也。今居中國，去人倫，無君子，如之何其可也？」

sūn wǔ yuē: fū dì wáng chù sì hǎi zhī nèi, jū wǔ qiān lǐ zhī zhōng, yān néng jǐn zhuān qí lì, shì yǐ fēn jiàn zhū hóu, yǐ qí lì ér lì zhī, shǐ shí qí tǔ máo zhī shí, yì qí mín máng zhī gù. fù shuì wú zhuǎn xǐ zhī láo, yáo yì wú yuàn kuàng zhī tàn.
孫武曰：「夫帝王處四海之內，居五千里之中，焉能盡專其利，是以分建諸侯，以其利而利之，使食其土毛之實，役其民氓之故。賦稅無轉徙之勞，徭役無怨曠之嘆。」

wèi wén hóu shí, zū fù céng bèi yú cháng, huò yǒu hè zhě. wén hóu yuē: jīn hù kǒu bù jiā, ér zū fù suì bèi, cǐ yóu kè duō yě. pì rú bǐ zhì yě, lìng dà zé báo, lìng xiǎo zé hòu, zhì rén yì rú zhī. fū tān qí fù shuì bù ài rén, shì yú rén fǎn qiú ér fù xīn yě. tú xī qí máo, ér bù zhī pí jǐn ér máo wú suǒ fù.
魏文侯時，租賦曾倍於常，或有賀者。文侯曰：「今戶口不加，而租賦歲倍，此由課多也。譬如彼治冶，令大則薄，令小則厚，治人亦如之。夫貪其賦稅不愛人，是虞人反裘而負薪也。徒惜其毛，而不知皮盡而毛無所附。」

qín xiào gōng shí èr nián, chū wèi fù. nà shāng yāng shuō, kāi qiān mò, zhì gòng fù zhī fǎ. shǐ huáng jiàn shǒu, bà hóu, guì yǐ zì fèng. tí fēng zhī nèi, cuō sù chǐ bù, yī fū zhī yì, jǐn zhuān yú jǐ. cú chūn lì qiū, wǎng hái wàn lǐ, shì suǒ de zhě zhì guǎ, suǒ kǔ zhě zhì dà. rén yòng wú liáo, hǎi nèi xián yuàn. fū xià zhī gòng, yīn zhī zhù, zhōu zhī jí, jiē shí ér qǔ yī, gài yīn dì ér shuì. qín zé bù rán, shě dì ér shuì rén, gù dì shù wèi yíng, qí shuì bì bèi. shì yǐ pín zhě bì fù yì ér táo yì, fù zhě wù jiān bìng ér zì ruò. jiā zhī yǐ nèi xìng gōng zuò, wài rǎng yí dí, shōu tài bàn zhī fù, fā lǘ zuǒ zhī shù, jié tiān xià zhī zī cái yǐ fèng qí zhèng, yóu wèi zú yǐ shàn qí yù yě. èr shì chéng zhī, bù biàn qí shī, fǎn gèng yì zhī. hǎi nèi chóu yuàn, suì yòng kuì pàn.
秦孝公十二年，初為賦。（納商鞅說，開阡陌，制貢賦之法。）始皇建守，罷侯，貴以自奉。提封之內，撮粟尺布，一夫之役，盡專於己。徂春歷秋，往還萬里，是所得者至寡，所苦者至大。人用無聊，海內咸怨。夫夏之貢，殷之助，周之藉，皆十而取一，蓋因地而稅。秦則不然，舍地而稅人，故地數未盈，其稅必備。是以貧者避賦役而逃逸，富者務兼併而自若。加之以內興工作，外攘夷狄，收泰半之賦，發閭左之戍，竭天下之資財以奉其政，猶未足以贍其欲也。二世承之，不變其失，反更益之。海內愁怨，遂用潰畔。

hàn gāo dì jiē qín zhī bì, zhū hóu bìng qǐ, mín shī zuò yè ér dà jī jǐn, fán mǐ shí wǔ qiān. shàng yú shì yuē fǎ shěng jìn, qīng tián zū, shén wǔ ér shuì yī, liàng lì lù, dù guān yòng, yǐ fù yú mín. cái qǔ zú. ér shān chuān yuán chí shì sì zū shuì zhī rù, zì tiān zǐ yǐ zhì fēng jūn tāng mù yì, jiē gè wèi sī fèng yǎng, bù lǐng yú tiān xià zhī jīng fèi. yán gè shōu qí suǒ fù shuì yǐ zì gòng, bù rù guó cháo zhī cāng lǐn fǔ kù yě. jīng, cháng yě. yòu lìng jiǎ rén bù dé yī sī chéng chē, zhòng zū shuì yǐ kùn rǔ zhī. sì nián bā yuè, chū wèi suàn fù. hàn yí zhù: rén nián shí wǔ yǐ shàng zhì wǔ shí liù chū fù qián, rén bǎi èr shí wèi yī suàn, wèi zhì kù bīng chē mǎ.
漢高帝接秦之敝，諸侯並起，民失作業而大饑饉，凡米石五千。上於是約法省禁，輕田租，什五而稅一，量吏祿，度官用，以賦於民。（才取足。）而山川園池市肆租稅之入，自天子以至封君湯沐邑，皆各為私奉養，不領於天下之經費。（言各收其所賦稅以自供，不入國朝之倉廩府庫也。經，常也。）又令賈人不得衣絲乘車，重租稅以困辱之。四年八月，初為算賦。（漢儀註：「人年十五以上至五十六出賦錢，人百二十為一算，為治庫兵車馬。」）

xiào huì yuán nián, jiǎn tián zū, fù shí wǔ shuì yī. hàn jiā chū shí wǔ shuì yī, jiǎn yú zhōu, zhōng xián fèi, jīn fù zhī. liù nián, lìng nǚ zǐ nián shí wǔ yǐ shàng zhì sān shí bù jià, wǔ suàn. guó yǔ: yuè wáng jù jiàn lìng guó zhōng nǚ zǐ nián shí qī bù jià zhě, fù mǔ yǒu zuì, yù rén mín fán xī yě. hàn lǜ: rén chū yī suàn, suàn bǎi èr shí qián, wéi jiǎ rén yǔ nú bì bèi suàn. jīn shǐ wǔ suàn, zuì zhé zhī yě.
孝惠元年，減田租，復十五稅一。（漢家初十五稅一，儉於周，中閒廢，今復之。）六年，令女子年十五以上至三十不嫁，五算。（國語：越王句踐令國中女子年十七不嫁者，父母有罪，欲人民繁息也。漢律：人出一算，算百二十錢，唯賈人與奴婢倍算。今使五算，罪謫之也。）

xiào wén rén fù sì shí, dīng nán sān nián ér yī shì. rú chún yuē: cháng fù suì bǎi èr shí, suì yī shì. shí tiān xià zhī rén duō, gù chū fù sì shí, sān suì ér yī shì. cháo cuò shuō shàng, lìng rén rù sù dé yǐ bài jué, biān shí zú zhī wǔ suì, kě lìng rù sù jùn xiàn, zú zhī yī suì yǐ shàng, kě shí shè, wù shōu nóng rén zū. rú cǐ dé zé jiā yú wàn rén. dì cóng qí yán. hòu tiān xià chōng shí, nǎi xià zhào cì rén shí èr nián zū shuì zhī bàn. shí sān nián, zhào yuē: nóng, tiān xià zhī běn, wù mò dà yān. jīn qín shēn cóng shì, ér yǒu zū shuì zhī fù, shì wèi běn mò zhě wú yǐ yì yě. běn, nóng yě. mò, jiǎ yě. yán nóng yǔ jiǎ jù chū zū, wú yì yě, gù chú tián zū. qí yú quàn nóng zhī dào wèi bèi. qí chú tián zhī zū shuì. qí shí yì yǐ cāng lǐn fēng shí zhī gù yě.
孝文人賦四十，丁男三年而一事。（如淳曰：「常賦歲百二十，歲一事。時天下之人多，故出賦四十，三歲而一事。」）晁錯說上，令人入粟得以拜爵，邊食足支五歲，可令入粟郡縣，足支一歲以上，可時赦，勿收農人租。如此德澤加於萬人。帝從其言。後天下充實，乃下詔賜人十二年租稅之半。十三年，詔曰：「農，天下之本，務莫大焉。今勤身從事，而有租稅之賦，是謂本末者無以異也。（本，農也。末，賈也。言農與賈俱出租，無異也，故除田租。）其於勸農之道未備。其除田之租稅。」（其時亦以倉廩豐實之故也。）

xiào jǐng dì èr nián, lìng rén bàn chū tián zū, sān shí ér shuì yī. shí shàng yì ér xià yǒu yú. yòu lǐ gāo nián, jiǔ shí zhě yī zi bù shì, bā shí zhě èr suàn bù shì. yī zi bù shì, juān qí fù yì. èr suàn bù shì, miǎn èr kǒu zhī suàn fù. lìng tiān xià nán zǐ nián èr shí shǐ fù. jiù fǎ èr shí sān, cǐ èr shí, gèng wèi yì zhì.
孝景帝二年，令人半出田租，三十而稅一。時上溢而下有餘。又禮高年，九十者一子不事，八十者二算不事。（一子不事，蠲其賦役。二算不事，免二口之算賦。）令天下男子年二十始傅。（舊法二十三，此二十，更為異制。）

xiào wǔ jí wèi, dǒng zhòng shū shuō shàng yuē: gǔ zhě shuì mín bù guò shén yī, qí qiú yì gōng shǐ mín bù guò sān rì, qí lì yì zú. zhì qín zé bù rán, yòng shāng yāng zhī fǎ, yòu jiā yuè wèi gēng zú, yǐ fù wèi zhèng. yī suì tún shù, yī suì lì yì, sān shí bèi yú gǔ. gēng zú, wèi gěi jùn xiàn yī yuè ér gèng zhě yě. zhèng zú, wèi gěi zhōng dōu guān yě. lǜ jì jīn rén yī suì zhī zhōng, tún shù jí lì yì zhī shì, sān shí bèi duō yú gǔ yě. tián zū kǒu fù yán tiě zhī lì, èr shí bèi yú gǔ. qín mài yán tiě guì, gù xià mín shòu qí kùn yě. jì shōu tián zū, yòu chū kǒu fù, ér guān gèng duó yán tiě zhī lì. lǜ jì lìng rén yī suì zhī zhōng, shī qí zī chǎn, èr shí bèi duō yú gǔ. huò gēng háo mín zhī tián, jiàn shuì shén wǔ. yán pín rén zì wú tián ér gēng kěn háo fù guì jiā tián, shí fēn zhī zhōng yǐ wǔ shū běn tián zhǔ yě. gù pín mín cháng yī niú mǎ zhī yī, ér shí quǎn zhì zhī shí yǐ. jiàn yuán yuán nián, zhì: bā shí fù èr suàn, jiǔ shí fù jiǎ zú. èr suàn, èr kǒu zhī suàn yě. fù jiǎ zú, bù zài gé chē zhī fù.
孝武即位，董仲舒說上曰：「古者稅民不過什一，其求易供；使民不過三日，其力易足。至秦則不然，用商鞅之法，又加月為更卒，已復為正。一歲屯戍，一歲力役，三十倍於古。（更卒，謂給郡縣一月而更者也。正卒，謂給中都官也。率計今人一歲之中，屯戍及力役之事，三十倍多於古也。）田租、口賦、鹽鐵之利，二十倍於古。（秦賣鹽鐵貴，故下民受其困也。既收田租，又出口賦，而官更奪鹽鐵之利。率計令人一歲之中，失其資產，二十倍多於古。）或耕豪民之田，見稅什五。（言貧人自無田而耕墾豪富貴家田，十分之中以五輸本田主也。）故貧民常衣牛馬之衣，而食犬彘之食矣。」建元元年，制：八十復二算，九十復甲卒。（二算，二口之算也。復甲卒，不在革車之賦。）

xiào zhāo shǐ yuán liù nián qiū qī yuè, bà què gū guān, lìng mín dé yǐ lǜ zhàn zū. lǜ, zhū dāng zhàn zū zhě, jiā zhǎng shēn gè yǐ qí wù zhàn, zhàn bù yǐ shí, jiā zhǎng bù shēn zì shū, jiē fá jīn èr jīn, méi rù suǒ bù zì zhàn wù jí jiǎ qián xiàn guān yě. yán shī gǔ yuē: zhàn wèi zì yǐn dù qí shí, dìng qí cí yě. zhàn yīn zhāng shàn fǎn. gài wǔ dì shí fù liǎn fán duō, lǜ wài ér qǔ, jīn shǐ fù jiù. yuán fèng èr nián, sān fǔ tài cháng jùn dé yǐ shū sù dāng fù. tài cháng zhǔ zhū líng, bié zhì qí xiàn, jué zhì rú sān fǔ jùn yǐ. yuán dì yǒng guāng wǔ nián, lìng gè shǔ suǒ zài jùn yě. zhū yīng chū fù suàn zū shuì zhě, jiē tīng yǐ shū sù dāng qián wù yě. sì nián, sān nián yǐ qián bū gèng fù wèi rù zhě, jiē wù shōu gèng yǒu sān pǐn: yǒu zú gèng, yǒu jiàn gèng, yǒu guò gèng. gǔ zhě zhèng zú wú cháng rén, jiē dāng dié wèi zhī. yī yuè yī gēng, shì wèi zú gèng yě. pín zhě yù de gù gèng qián zhě, cì zhí zhě chū qián gù zhī, yuè èr qiān, shì wèi jiàn gèng yě. tiān xià rén jiē zhí shù biān sān rì, yì míng wèi gèng, lǜ suǒ wèi yáo shù yě. suī chéng xiàng zi yì zài shù biān zhī diào. bù kě rén rén zì xíng sān rì shù, yòu xíng zhě dāng zì shù sān rì, bù kě wǎng biàn hái, yīn biàn zhù yī suì yī gēng. zhū bù xíng zhě, chū qián sān bǎi rù guān, guān yǐ gěi shù zhě, shì wèi guò gèng yě. cǐ hàn chū yīn qín fǎ ér xíng zhī yě. hòu suì gǎi yì, yǒu zhé nǎi shù biān yī suì ěr. wú shōu sì nián wǔ nián kǒu fù. hàn yí zhù: mín nián qī suì zhì shí sì chū kǒu fù qián, rén èr shí sān. èr shí qián yǐ shí tiān zǐ, qí sān qián zhě, wǔ dì jiā kǒu qián yǐ bǔ chē qí mǎ. liù nián, zhào yuē: fū gǔ jiàn shāng nóng, jīn sān fǔ jiǎn jiàn, jiǎn, shǎo. qí lìng yǐ shū sù dāng jīn nián fù. yuán píng yuán nián, zhào yuē: tiān xià yǐ nóng sāng wèi běn. rì zhě shěng yòng, bà bù jí guān, jiǎn wài yáo, gēng sāng zhě yì zhòng, ér bǎi xìng wèi néng jiā gěi, zhèn shén mǐn yān. qí jiǎn kǒu fù qián. yǒu sī zòu qǐng jiǎn shén sān, shàng xǔ zhī.
孝昭始元六年秋七月，罷榷酤官，令民得以律占租。（律，諸當占租者，家長身各以其物占，占不以實，家長不身自書，皆罰金二斤，沒入所不自占物及賈錢縣官也。顏師古曰：「占謂自隱度其實，定其辭也。占音章贍反。蓋武帝時賦斂繁多，律外而取，今始復舊。」）元鳳二年，三輔、太常郡得以菽粟當賦。（太常主諸陵，別治其縣，爵秩如三輔郡矣。元帝永光五年，令各屬所在郡也。諸應出賦算租稅者，皆聽以菽粟當錢物也。）四年，三年以前逋更賦未入者，皆勿收；（更有三品：有卒更，有踐更，有過更。古者正卒無常人，皆當迭為之。一月一更，是為卒更也。貧者欲得顧更錢者，次直者出錢顧之，月二千，是為踐更也。天下人皆直戍邊三日，亦名為更，律所謂繇戍也。雖丞相子亦在戍邊之調。不可人人自行三日戍，又行者當自戍三日，不可往便還，因便住一歲一更。諸不行者，出錢三百入官，官以給戍者，是謂過更也。此漢初因秦法而行之也。後遂改易，有謫乃戍邊一歲耳。）毋收四年、五年口賦。（漢儀註：「民年七歲至十四出口賦錢，人二十三。二十錢以食天子，其三錢者，武帝加口錢以補車騎馬。」）六年，詔曰：「夫穀賤傷農，今三輔減賤，（減，少。）其令以菽粟當今年賦。」元平元年，詔曰：「天下以農桑為本。日者省用，罷不急官，減外徭，耕桑者益眾，而百姓未能家給，朕甚愍焉。其減口賦錢。」有司奏請減什三，上許之。

xiào xuān dì gān lù èr nián, jiǎn mín suàn sān shí.
孝宣帝甘露二年，減民算三十。

xiào chéng jiàn shǐ èr nián, jiǎn tiān xià fù qián suàn sì shí. běn suàn bǎi èr shí, jīn jiǎn sì shí wèi bā shí.
孝成建始二年，減天下賦錢算四十。（本算百二十，今減四十為八十。）

xiào píng yuán shǐ yuán nián, zhào tiān xià nǚ tú yǐ lùn guī jiā, gù chū qián yuè sān bǎi. wèi nǚ tú lùn zuì yǐ dìng, bìng fàng guī jiā, bù qīn yì zhī, dàn lìng yī yuè chū qián sān bǎi yǐ gù rén yě.
孝平元始元年，詔天下女徒已論歸家，顧出錢月三百。（謂女徒論罪已定，並放歸家，不親役之，但令一月出錢三百以顧人也。）

wáng mǎng cuàn wèi, xià lìng yuē: hàn shì jiǎn qīng tián zū, sān shí ér shuì yī, cháng yǒu gèng fù, bà yīn pí lóng xián chū, suī lǎo bìng zhě jiē fù chū kǒu suàn yě. ér háo mín qīn líng, fēn tián jié jiǎ. fēn tián, wèi pín zhě wú tián ér qǔ fù rén tián gēng zhǒng, gòng fēn qí suǒ shōu yě. jiǎ yì wèi pín rén lìn fù rén zhī tián yě. jié zhě, fù rén jié duó qí shuì, qīn qī zhī yě. jué míng sān shí, shí shén shuì wǔ yě. fù zhě jiāo ér wèi xié, pín zhě qióng ér wèi jiān, jù xiàn yú gū, xíng yòng bù cuò. jīn gēng míng tiān xià zhī tián yuē wáng tián. yòu yǐ zhōu guān shuì rén, fán tián bù gēng wèi bù zhí, chū sān fū zhī shuì. chéng guō zhōng zhái bù shù yì zhě wèi bù máo, chū sān fū zhī bù. shù yì wèi zhǒng guǒ mù jí shū cài yě. rén fú yóu wú shì, chū fū bù yī pǐ, qí bù néng chū zhě, rǒng zuò xiàn guān, yī shí zhī. rǒng, sàn. yòu fēn liè zhōu jùn, gǎi zhí zuò guān. biān bīng èr shí yú wàn, yǎng xiàn guān yī shí, yòng dù bù zú, shù héng liǎn fù. yòu yī qiè diào shàng gōng yǐ xià zhū yǒu nú bì zhě, lǜ yī kǒu chū qián sān qiān liù bǎi, tiān xià yù chóu.
王莽篡位，下令曰：「漢氏減輕田租，三十而稅一，常有更賦，罷音皮癃咸出，（雖老病者皆復出口算也。）而豪民侵陵，分田劫假。（分田，謂貧者無田而取富人田耕種，共分其所收也。假亦謂貧人賃富人之田也。劫者，富人劫奪其稅，侵欺之也。）厥名三十，實什稅五也。富者驕而為邪，貧者窮而為奸，俱陷於辜，刑用不措。今更名天下之田曰王田。」又以周官稅人，凡田不耕為不殖，出三夫之稅。城郭中宅不樹藝者為不毛，出三夫之布。（樹藝謂種果木及蔬菜也。）人浮游無事，出夫布一匹，其不能出者，冗作縣官，衣食之。（冗，散。）又分裂州郡，改職作官。邊兵二十餘萬，仰縣官衣食，用度不足，數橫斂賦。又一切調上公以下諸有奴婢者，率一口出錢三千六百，天下愈愁。

hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ zhōng, tián zū sān shí shuì yī. yǒu chǎn zi zhě fù yǐ sān nián zhī suàn yě. míng dì jí wèi, rén wú héng yáo, tiān xià ān níng. shí gǔ guì, shàng shū zhāng lín shàng yán: gǔ suǒ yǐ guì, yóu qián jiàn gù yě. kě jǐn fēng qián, yī qǔ bù bó wèi zū, yǐ tōng tiān xià zhī yòng. cóng zhī.
後漢光武建武中，田租三十稅一。有產子者復以三年之算也。明帝即位，人無橫徭，天下安寧。時穀貴，尚書張林上言：「穀所以貴，由錢賤故也。可盡封錢，一取布帛為租，以通天下之用。」從之。

wèi wǔ chū píng yuán shào yè dōu, lìng shōu tián zū mǔ sù sì shēng, hù juàn èr pǐ, mián èr jīn, yú bù dé shàn xìng.
魏武初平袁紹鄴都，令收田租畝粟四升，戶絹二匹，綿二斤，餘不得擅興。

jìn wǔ dì píng wú zhī hòu, zhì hù diào zhī shì: dīng nán zhī hù, suì shū juàn sān pǐ, mián sān jīn, nǚ jí cì dīng nán wèi hù zhě bàn shū. qí zhū biān jùn huò sān fēn zhī èr, yuǎn zhě sān fēn zhī yī. yí rén shū cóng zài gōng fǎn bù, hù yī pǐ, yuǎn zhě huò yī zhàng bù kè tián zhě shū yì mǐ, hù sān hú, yuǎn zhě wǔ dǒu, jí yuǎn zhě shū suàn qián, rén èr shí bā wén.
晉武帝平吳之後，制戶調之式：丁男之戶，歲輸絹三匹，綿三斤，女及次丁男為戶者半輸。其諸邊郡或三分之二，遠者三分之一。夷人輸賨（在公反）布，戶一匹，遠者或一丈；不課田者輸義米，戶三斛，遠者五斗，極遠者輸算錢，人二十八文。

chéng dì xián hé wǔ nián, shǐ dù bǎi xìng tián, qǔ shí fēn zhī yī, lǜ mǔ shuì mǐ sān shēng. shì hòu pín nián shuǐ hàn, tián shuì bù zhì. xián kāng chū, suàn tián shuì mǐ, kōng xuán wǔ shí yú wàn hú, shàng shū zhū cáo yǐ xià miǎn guān.
成帝咸和五年，始度百姓田，取十分之一，率畝稅米三升。是後頻年水旱，田稅不至。咸康初，算田稅米，空懸五十餘萬斛，尚書諸曹以下免官。

āi dì jí wèi, nǎi jiǎn tián zū, mǔ shōu èr shēng.
哀帝即位，乃減田租，畝收二升。

xiào wǔ dì tài yuán èr nián, chú dù dìng tián shōu zū zhī zhì. wáng gōng yǐ xià kǒu shuì sān hú, wéi juān zài yì zhī shēn. bā nián, yòu zēng shuì mǐ kǒu wǔ shí. qián yān mù róng huàng zài liǔ chéng, yǐ mù niú gěi pín jiā, tián yú yuàn zhōng, gōng shōu qí bā, èr fēn rù sī. yǒu niú wú dì zhě, yì tián yuàn zhōng, gōng shōu qí qī, sān fēn rù sī. jì shì cān jūn fēng yù jiàn yuē: qiě wèi jìn suī dào xiāo zhī dài, yóu xuē bǎi xìng bù zhì yú qī bā. jiāng guān niú tián zhě, guān dé liù fēn, bǎi xìng dé sì fēn, sī niú ér dé tián zhě, yǔ zhōng fēn, bǎi xìng ān zhī, rén jiē yuè lè. chén yóu yuē fēi míng wáng zhī dào. shǔ lǐ xióng fù dīng suì gǔ sān hú, nǚ dīng bàn zhī, diào juàn bù guò shù zhàng, mián shù liǎng. shì shǎo yì xī, bǎi xìng fù shí, mén lǘ bù bì, wú xiāng qīn dào yǐ.
孝武帝太元二年，除度定田收租之制。王公以下口稅三斛，唯蠲在役之身。八年，又增稅米口五石。（前燕慕容皝在柳城，以牧牛給貧家，田於苑中，公收其八，二分入私。有牛無地者，亦田苑中，公收其七，三分入私。記室參軍封裕諫曰：「且魏晉雖道消之代，猶削百姓不至於七八。將官牛田者，官得六分，百姓得四分，私牛而得田者，與中分，百姓安之，人皆悅樂。臣猶曰非明王之道。」蜀李雄賦丁歲穀三斛，女丁半之，調絹不過數丈，綿數兩。事少役稀，百姓富實，門閭不閉，無相侵盜矣。）

sòng wén dì yuán jiā zhōng, shǐ xìng tài shǒu xú huō shàng biǎo yuē: wǔ lì nián mǎn shí liù, biàn kè mǐ liù shí hú, shí wǔ yǐ xià zhì shí sān, jiē kè sān shí hú, yī hù nèi suí dīng duō shǎo, xī jiē shū mǐ. qiě shí sān suì ér, wèi kān tián zuò, huò shì dān jiǒng, biàn zì táo nì, hù kǒu suì jiǎn, shí cǐ zhī yóu. yí gèng liàng kè xiàn, shǐ de cún lì. jīn ruò jiǎn qí mǐ kè, suī yǒu jiāo sǔn, kǎo zhī jiāng lái, lǐ yǒu shēn yì. zhào shàn zhī yě.
宋文帝元嘉中，始興太守徐豁上表曰：「武吏年滿十六，便課米六十斛，十五以下至十三，皆課三十斛，一戶內隨丁多少，悉皆輸米。且十三歲兒，未堪田作，或是單迥，便自逃匿，戶口歲減，實此之由。宜更量課限，使得存立。今若減其米課，雖有交損，考之將來，理有深益。」詔善之也。

xiào wǔ dì dà míng wǔ nián, zhì tiān xià rén hù suì shū bù sì pǐ.
孝武帝大明五年，制天下人戶歲輸布四匹。