strong biān fáng èr strong
邊防二
dōng yí xià
東夷下
gāo jù lì
高句麗
gāo jù lì, hòu hàn cháo gòng, yún běn chū yú fū yú xiān zǔ zhū méng. zhū méng mǔ hé bó nǚ, wèi fū yú wáng qī, wèi rì suǒ zhào, suì yǒu yùn ér shēng. jí zhǎng, míng yuē zhū méng, sú yán shàn shè yě. guó rén yù shā zhī, zhū méng qì fū yú, dōng nán zǒu dù pǔ shù shuǐ, zhì hé shēng gǔ chéng, suì jū yān, hào yuē jù lì, yǐ gāo wèi shì. jí hàn wǔ miè cháo xiān, yǐ gāo jù lì wèi xiàn, shǔ xuán tù jùn. cì yǐ yī zé cháo fú gǔ chuī, cháng cóng xuán tù jùn shòu zhī. hòu shāo jiāo zì, bù fù yì jùn, dàn yú dōng jiè zhú xiǎo chéng yǐ shòu zhī, suì míng cǐ chéng wèi zé gōu lóu. gōu lóu zhě, jù lì míng chéng yě. wáng mǎng shí, fā jù lì bīng yǐ fá xiōng nú. qí rén bù yù xíng, jiē wáng chū sài wèi kòu dào. mǎng gēng míng gāo jù lì wáng wèi xià jù lì hóu. yú shì mò rén kòu biān yù shén. guāng wǔ jiàn wǔ bā nián, qiǎn shǐ cháo gòng, dì fù qí wáng hào.
高句麗,後漢朝貢,雲本出於夫餘先祖朱蒙。朱蒙母河伯女,為夫餘王妻,為日所照,遂有孕而生。及長,名曰朱蒙,俗言善射也。國人慾殺之,朱蒙棄夫餘,東南走渡普述水,至紇升骨城,遂居焉,號曰句麗,以高為氏。及漢武滅朝鮮,以高句麗為縣,屬玄菟郡。賜以衣幘、朝服、鼓吹,常從玄菟郡受之。後稍驕恣,不復詣郡,但於東界築小城以受之,遂名此城為幘溝漊。」溝漊」者,句麗名城也。王莽時,發句麗兵以伐匈奴。其人不欲行,皆亡出塞為寇盜。莽更名高句麗王為下句麗侯。於是貊人寇邊愈甚。光武建武八年,遣使朝貢,帝復其王號。
qí guó zài liáo dōng zhī dōng qiān lǐ, nán yǔ cháo xiān huì mò, dōng yǔ wò jǔ, běi yǔ fū yú jiē. dì fāng èr qiān lǐ, duō dà shān shēn gǔ, wú yuán zé, suí shān gǔ ér wèi jū, shǎo tián yè, lì zuò bù zú yǐ zì zī. qí sú jié yú yǐn shí, ér hǎo xiū gōng shì. yǐ fū yú bié zhǒng, ér yán yǔ fǎ zé duō tóng, ér guì bài shēn yī jiǎo, xíng bù jiē zǒu. fán yǒu wǔ zú, yǒu xiāo nú bù jué nú bù shùn nú bù guàn nú bù guì lóu bù. běn xiāo nú bù wèi wáng, shāo wēi ruò, hòu guì lóu bù dài zhī. qí zhì guān yǒu xiāng jiā duì lú pèi zhě gǔ chú dà jiā zhǔ bù yōu tái shǐ zhě zào yī xiān rén. qí sú yín, jiē jié jìng, guó zhōng yì luò nán nǚ, měi yè qún jù wèi chàng lè. hǎo cí guǐ shén shè jì líng xīng, yǐ shí yuè jì tiān, dà huì, míng yuē dōng méng. qí guó dōng yǒu dà xué, hào suì shén, yì yǐ shí yuè yíng ér jì zhī. qí gōng huì yī fú jiē jǐn xiù, jīn yín yǐ zì shì. dà jiā zhǔ bù jiē zhe zé, rú guān zé ér wú hòu. qí xiǎo jiā zhe zhé fēng, xíng rú biàn. wú láo yù, yǒu zuì, zhū jiā píng yì biàn shā zhī, méi rù qī zǐ wèi nú bì. hūn qǔ zhī lǐ lüè wú cái bì, ruò shòu cái zhě wèi zhī mài bì, sú shén chǐ zhī. fù mǔ jí fū sàng, qí fú zhì tóng yú huá xià, xiōng dì zé xiàn yǐ sān yuè. bīng qì yǒu jiǎ nǔ gōng jiàn jǐ shuò máo chán. lè yǒu wǔ xián qín zhēng bì lì héng chuī xiāo gǔ zhī shǔ. fù shuì zé juàn bù jí sù, suí qí suǒ yǒu, liàng pín fù chà děng shū zhī. qí mǎ jiē xiǎo, biàn dēng shān. běn zhū méng suǒ chéng mǎ zhǒng, jí guǒ xià yě. chù yǒu niú shǐ, shǐ duō bái sè. qí rén xìng xiōng jí, yǒu qì lì, xí zhàn dòu, hǎo kòu chāo, wò jǔ dōng huì jiē shǔ yān. yòu yǒu xiǎo shuǐ mò. jù lì zuò guó, yī dà shuǐ ér jū. hàn liáo dōng jùn xī ān píng xiàn běi yǒu xiǎo shuǐ, nán liú rù hǎi, jù lì zhī bié zhǒng, yī xiǎo shuǐ zuò jū, yīn míng zhī wèi xiǎo shuǐ mò. chū hǎo gōng, suǒ wèi mò gōng shì yě.
其國在遼東之東千里,南與朝鮮、濊貊,東與沃沮,北與夫餘接。地方二千里,多大山深谷,無原澤,隨山谷而為居,少田業,力作不足以自資。其俗節於飲食,而好修宮室。以夫餘別種,而言語法則多同,而跪拜申一腳,行步皆走。凡有五族,有消奴部、絕奴部、順奴部、灌奴部、桂婁部。本消奴部為王,稍微弱,後桂婁部代之。其置官有相加、對盧、沛者、古雛大加、主簿、優台、使者、皂衣先人。其俗淫,皆潔淨,國中邑落男女,每夜群聚為倡樂。好祠鬼神、社稷、零星,以十月祭天,大會,名曰「東盟」。其國東有大穴,號禭神,亦以十月迎而祭之。其公會衣服皆錦繡,金銀以自飾。大加、主簿皆著幘,如冠幘而無後。其小加著折風,形如弁。無牢獄,有罪,諸加評議便殺之,沒入妻子為奴婢。婚娶之禮略無財幣,若受財者謂之賣婢,俗甚恥之。父母及夫喪,其服制同於華夏,兄弟則限以三月。兵器有甲、弩、弓、箭、戟、槊、矛、鋋。樂有五弦琴、箏、篳篥、橫吹、簫、鼓之屬。賦稅則絹布及粟,隨其所有,量貧富差等輸之。其馬皆小,便登山。(本朱蒙所乘馬種,即果下也。)畜有牛、豕,豕多白色。其人性凶急,有氣力,習戰鬥,好寇抄,沃沮、東濊皆屬焉。又有小水貊。句麗作國,依大水而居。(漢遼東郡西安平縣北有小水,南流入海,句麗之別種,依小水作居,因名之為小水貊。)出好弓,所謂貊弓是也。
zhì qí wáng gōng, shēng ér kāi mù néng shì, guó rén zēng zhī. jí zhǎng yǒng zhuàng, hé dì shí, pín lüè liáo dōng xuán tú děng jùn. gōng sǐ, xuán tú tài shǒu yáo guāng shàng yán, yù yīn qí sàng fā bīng jī zhī. shàng shū chén zhōng yuē: gōng qián jié xiá, guāng bù néng tǎo, sǐ ér jī zhī, fēi yì yě. yí qiǎn diào wèn, yīn zé ràng qián zuì. ān dì cóng zhī. míng nián, gōng zi suì chéng hái hàn shēng kǒu, yì xuán tú jiàng. zhào yuē: zì jīn yǐ hòu, bù yǔ xiàn guān zhàn dòu ér zì yǐ qīn fù sòng shēng kǒu zhě, jiē yǔ shú zhí, jiān rén sì shí pǐ, xiǎo kǒu bàn zhī. zì ěr lǜ fú, dōng chuí shǎo shì.
至其王宮,生而開目能視,國人憎之。及長勇壯,和帝時,頻掠遼東玄菟等郡。宮死,玄菟太守姚光上言,欲因其喪發兵擊之。尚書陳忠曰:「宮前桀黠,光不能討,死而擊之,非義也。宜遣弔問,因責讓前罪。」安帝從之。明年,宮子遂成還漢生口,詣玄菟降。詔曰:「自今以後,不與縣官戰鬥而自以親附送生口者,皆與贖直,縑人四十匹,小口半之。」自爾率服,東陲少事。
qí hòu wáng bó gù sǐ, yǒu èr zi, zhǎng yuē bá qí, xiǎo yuē yī yí mó. bá qí bù xiào, guó rén gòng lì yī yí mó wèi wáng. zì bó gù shí shù kòu liáo dōng, yòu shòu wáng hú wǔ bǎi yú jiā. xiàn dì jiàn ān zhōng, bá qí yuàn wèi xiōng ér bù dé lì, yǔ xiāo nú jiā gè jiāng xià hù sān wàn yú kǒu yì gōng sūn kāng jiàng, hái zhù fèi liú shuǐ. jiàng hú yì pàn yī yí mó. yī yí mó gèng zuò xīn guó, dōu yú wán dōu shān xià. bá qí suì wǎng liáo dōng, yǒu zi liú jù lì guó, gǔ chú jiā bó wèi jū shì yě. yī yí mó sǐ, zi wèi gōng lì. yǐ zēng zǔ míng gōng, shēng néng kāi mù shì, jí zhǎng dà, guǒ dǎi xiōng nüè, dǎi xiōng yīn xiōng. jīn wáng shēng yì néng shì, jù lì hū xiāng sì wèi wèi, shì qí zǔ, gù míng zhī wèi wèi gōng. gōng yǒu yǒng lì, biàn ān mǎ. wèi qí wáng zhèng shǐ sān nián, wèi gōng kòu xī ān píng. zài liáo dōng. wǔ nián, yōu zhōu cì shǐ guàn qiū jiǎn jiāng wàn rén chū xuán tú tǎo zhī, zhàn yú fèi liú. wèi gōng bài zǒu. jiǎn zhuī zhì chēng xiàn, xuán chē shù mǎ, dēng wán dōu shān, tú qí suǒ dōu, zhǎn shǒu lǔ wàn yú jí. liù nián, guàn qiū jiǎn fù tǎo zhī. wèi gōng qīng jiāng zhū jiā bēn wò jǔ. jiǎn shǐ wáng qí zhuī zhī, jué wò jǔ qiān yú lǐ, dào sù shèn nán jiè, kè shí jì gōng. yòu kān wán dōu shān míng bù nài chéng ér hái.
其後王伯固死,有二子,長曰拔奇,小曰伊夷模。拔奇不肖,國人共立伊夷模為王。自伯固時數寇遼東,又受亡胡五百餘家。獻帝建安中,拔奇怨為兄而不得立,與消奴加各將下戶三萬餘口詣公孫康降,還住沸流水。降胡亦叛伊夷模。伊夷模更作新國,都於丸都山下。拔奇遂往遼東,有子留句麗國,古雛加駁位居是也。伊夷模死,子位宮立。以曾祖名宮,生能開目視,及長大,果〈歹凶〉虐,(〈歹凶〉音凶。)今王生亦能視,句麗呼相似為位,似其祖,故名之為位宮。宮有勇力,便鞍馬。魏齊王正始三年,位宮寇西安平。(在遼東。)五年,幽州刺史毌丘儉將萬人出玄菟討之,戰於沸流。位宮敗走。儉追至赬峴,懸車束馬,登丸都山,屠其所都,斬首虜萬餘級。六年,毌丘儉復討之。位宮輕將諸加奔沃沮。儉使王頎追之,絕沃沮千餘里,到肅慎南界,刻石紀功。又刊丸都山、銘不耐城而還。
zhì wèi gōng wǔ yè sūn zhāo, jìn kāng dì jiàn yuán chū, mù róng huàng yīn huǎng lǜ bīng fá zhī, dà bài, dān mǎ bēn zǒu. huàng chéng shèng zhuī zhì wán dōu, fén qí gōng shì, lüè nán nǚ wǔ wàn yú kǒu yǐ guī. zhāo hòu wèi bǎi jì suǒ shā. qí hòu mù róng bǎo yǐ jù lì wáng ān wèi píng zhōu mù, fēng liáo dōng dài fāng èr guó wáng. ān shǐ zhì zhǎng shǐ sī mǎ cān jūn guān, hòu lüè yǒu liáo dōng jùn. zhì sūn gāo liǎn, dōng jìn ān dì yì xī zhōng, qiǎn zhǎng shǐ gāo yì xiàn zhě bái mǎ, yǐ liǎn wèi yíng zhōu zhū jūn shì gāo lì wáng lè làng jùn gōng. sòng yuán jiā zhōng, yòu xiàn mǎ bā bǎi pǐ. zì dōng jìn sòng zhì yú qí liáng hòu wèi hòu zhōu, qí zhǔ jiē shòu nán běi liǎng cháo fēng jué, fēn qiǎn gòng shǐ. chū hòu wèi shí, zhì zhū guó shǐ dǐ, qí shǐ dì yī, gāo lì cì zhī. nán qí wǔ dì yǒng míng zhōng, gāo lì shǐ zhì, fú qióng cōng, guān zhé fēng. zhōng shū láng wáng róng xì zhī yuē: fú zhī bù zhōng, shēn zhī zāi yě. tóu shàng dìng shì hé wù? dá yuē: cǐ jí gǔ biàn zhī yí xiàng yě.
至位宮五葉孫釗,晉康帝建元初,慕容皝(音晃)率兵伐之,大敗,單馬奔走。皝乘勝追至丸都,焚其宮室,掠男女五萬餘口以歸。釗後為百濟所殺。其後慕容寶以句麗王安為平州牧,封遼東、帶方二國王。安始置長史、司馬、參軍官,後略有遼東郡。至孫高璉,東晉安帝義熙中,遣長史高翼獻赭白馬,以璉為營州諸軍事、高麗王、樂浪郡公。宋元嘉中,又獻馬八百匹。自東晉、宋至於齊、梁、後魏、後周,其主皆受南北兩朝封爵,分遣貢使。初後魏時,置諸國使邸,齊使第一,高麗次之。南齊武帝永明中,高麗使至,服窮蔥,冠折風。中書郎王融戲之曰:「服之不衷,身之災也。頭上定是何物?」答曰:「此即古弁之遺像也。」
zì dōng jìn yǐ hòu, qí wáng suǒ jū píng rǎng chéng, jí hàn lè làng jùn wáng xiǎn chéng. zì wèi mù róng huàng lái fá, hòu xǐ guó nèi chéng, yí dōu cǐ chéng. yì yuē zhǎng ān chéng, suí shān qū qǔ, nán lín pèi shuǐ, zài liáo dōng nán qiān yú lǐ. chéng nèi wéi jī cāng chǔ qì xiè, kòu zéi zhì, fāng rù tóng shǒu. wáng bié wèi zhái yú qí cè. qí wài yǒu guó nèi chéng jí hàn chéng, yì bié dōu yě. fù yǒu liáo dōng xuán tú děng shù shí chéng, jiē zhì guān sī yǐ xiāng tǒng shè yān. qí dì hòu hàn shí fāng èr qiān lǐ. zhì wèi nán běi jiàn xiá, cái qiān yú lǐ. zhì suí jiàn dà, dōng xī liù qiān lǐ. qí guó zhōng shū jí, yǒu wǔ jīng sān shǐ sān guó zhì jìn yáng qiū yù piān zì tǒng zì lín.
自東晉以後,其王所居平壤城,(即漢樂浪郡王險城。自為慕容皝來伐,後徙國內城,移都此城。)亦曰長安城,隨山屈曲,南臨浿水,在遼東南千餘里。城內唯積倉儲器械,寇賊至,方入同守。王別為宅於其側。其外有國內城及漢城,亦別都也。復有遼東、玄菟等數十城,皆置官司以相統攝焉。(其地後漢時方二千里。至魏南北漸狹,才千餘里。至隋漸大,東西六千里。)其國中書籍,有五經、三史、三國志、晉陽秋、玉篇、字統、字林。
zì liǎn qī yè zhì yuán, suí wén dì shí, lǜ mò hé zhī zhòng wàn yú qí kòu liáo xī. suí qiǎn hàn wáng liàng zǒng bīng tǎo zhī, cì liáo shuǐ, dà zāo jí yì, yòu fá liáng. yuán fù huáng jù, qiǎn shǐ qǐng zuì, suì bān shī. zhì yáng dì zhēng yuán rù cháo, bù zhì. dà yè qī nián, dì qīn zhēng yuán. shī dù liáo shuǐ, dōng chéng fēn dào chū shī, dùn bīng yú qí chéng xià. gāo lì yīng chéng gù shǒu, dì mìng zhū jūn gōng zhī. yòu chì zhū jiāng: gāo lì ruò jiàng zhě, jí yí fǔ nà, bù dé zòng bīng. chéng jiāng xiàn, zéi zhé yán qǐng jiàng. zhū jiāng fèng zhǐ, bù gǎn fù jī, xiān lìng chí zòu. bǐ bào zhì, zéi shǒu yù yì bèi, suí chū jù zhàn. rú cǐ zhě zài sān, dì bù wù, shí jǐn shī lǎo, shū liáng bù jì, zhū jūn bài jī, hái zhě qiān rén ér yǐ. shì xíng yě, wéi yú liáo shuǐ xī bá zéi wǔ liè luó ér yǐ. hái. jiǔ nián, dì fù qīn zhēng, nǎi chì zhū jūn yǐ pián yí cóng shì. zhū jiāng fēn dào gōng chéng, zéi shì rì cù. huì yáng xuán gǎn zuò luàn, fǎn shū zhì, dì bān shī. bīng bù shì láng hú sī zhèng, xuán gǎn zhī dǎng, wáng rù gāo lì, gāo lì jù zhī shì shí, xī ruì bīng lái zhuī, diàn jūn duō bài. shí nián, yòu fā tiān xià bīng. huì dào zéi fēng qǐ, suǒ zài zǔ jué, jūn duō shī qī, shǎo zhì liáo shuǐ, yòu shǔ jī jǐn, liù jūn dì xiāng lüè duó, fù duō jí yì. zì huáng lóng yǐ dōng, hái gǔ xiāng shǔ, zhǐ pō zhī chù, jūn rén jiē jī shī yǐ yù fēng yǔ, sǐ zhě shí bā jiǔ. gāo lì yì kùn bì yú shǒu yù, qiǎn shǐ qǐ xiáng, qiú sòng hú sī zhèng yǐ shú zuì. dì xǔ zhī, dùn yú huái yuǎn zhèn, shòu qí jiàng kuǎn, xuán shī. réng zhēng yuán rù cháo, bù zhì, dì gèng tú hòu jǔ. huì tiān xià dà luàn, bù kè fù xíng.
自璉七葉至元,隋文帝時,率靺鞨之眾萬餘騎寇遼西。隋遣漢王諒總兵討之,次遼水,大遭疾疫,又乏糧。元復惶懼,遣使請罪,遂班師。至煬帝徵元入朝,不至。大業七年,帝親征元。師度遼水,東城分道出師,頓兵於其城下。高麗嬰城固守,帝命諸軍攻之。又敕諸將:「高麗若降者,即宜撫納,不得縱兵。」城將陷,賊輒言請降。諸將奉旨,不敢赴機,先令馳奏。比報至,賊守御亦備,隨出拒戰。如此者再三,帝不悟,食盡師老,輸糧不繼,諸軍敗績,還者千人而已。是行也,唯於遼水西拔賊武列邏而已。還。九年,帝復親征,乃敕諸軍以便宜從事。諸將分道攻城,賊勢日蹙。會楊玄感作亂,反書至,帝班師。兵部侍郎斛斯政,玄感之黨,亡入高麗,高麗具知事實,悉銳兵來追,殿軍多敗。十年,又發天下兵。會盜賊蜂起,所在阻絕,軍多失期,少至遼水,又屬饑饉,六軍遞相掠奪,復多疾疫。自黃龍以東,骸骨相屬,止泊之處,軍人皆積屍以御風雨,死者十八九。高麗亦困弊於守御,遣使乞降,囚送斛斯政以贖罪。帝許之,頓於懷遠鎮,受其降款,旋師。仍徵元入朝,不至,帝更圖後舉。會天下大亂,不克復行。
dà táng wǔ dé sì nián, qiǎn shǐ cháo gòng. qí guó jiàn guān yǒu jiǔ děng. qí yī yuē tǔ zuó, zuó méi fǎn. jiù míng dà duì lú, zǒng zhī guó shì cì yuē tài dà xiōng cì yù zhé, zhī yuè fǎn. huá yán zhǔ bù cì tài dài fū shǐ zhě cì zào yī tóu dà xiōng, dōng yí xiāng chuán suǒ wèi zào yī xiān rén zhě yě. yǐ qián wǔ guān zhǎng jī mì, móu zhèng shì, zhēng fā bīng mǎ, xuǎn shòu guān jué. cì dà shǐ zhě, cì dà xiōng, cì shōu wèi shǐ zhě, cì shàng wèi shǐ zhě, cì xiǎo xiōng, cì zhū xiōng, cì guò jié, cì bù guò jié, cì xiān rén. yòu yǒu zhuàng gǔ chú jiā, zhǎng bīn kè, bǐ hóng lú qīng, yǐ dài fū shǐ zhě wèi zhī. yòu yǒu guó zi bó shì dà xué bó shì shè rén tōng shì diǎn shū kè, jiē yǐ xiǎo xiōng yǐ shàng wèi zhī. yòu, qí zhū dài chéng zhì zhān nèi wū fǎn sà, bǐ dū du zhū chéng zhì chù lǘ jìn zhī, bǐ cì shǐ, yì wèi zhī dào shǐ. qí wǔ guān yuē dà mó dá, bǐ wèi jiāng jūn, yǐ zào yī tóu dà xiōng yǐ shàng wèi zhī cì mò kè, bǐ zhōng láng jiāng, yǐ dà xiōng yǐ shàng wèi zhī qí cì lǐng qiān rén yǐ xià, gè yǒu chà děng. yòu qí guó yǒu wǔ bù, jiē guì rén zhī zú yě: yī yuē nèi bù, jí hòu hàn shí guì lóu bù yě èr yuē běi bù, jí jué nú bù yě sān yuē dōng bù, jí shùn nú bù yě sì yuē nán bù, jí guàn nú bù yě wǔ yuē xī bù, jí xiāo nú bù yě. jié shí shān zài hàn lè làng jùn suì chéng xiàn, zhǎng chéng qǐ yú cǐ shān. jīn yàn zhǎng chéng dōng jié liáo shuǐ ér rù gāo lì, yí zhǐ yóu cún. àn shàng shū yún: jiā yòu jié shí rù yú hé. yòu jié shí jí hé fù hǎi chù, zài jīn běi píng jùn nán èr shí yú lǐ, zé gāo lì zhōng wèi zuǒ jié shí. yòu píng rǎng chéng dōng běi yǒu lǔ yáng shān, lǔ chéng zài qí shàng. xī nán èr shí lǐ yǒu wěi shān, nán lín pèi shuǐ. qí dà liáo shuǐ yuán chū mò hé guó xī nán shān, nán liú zhì ān shì. xiǎo liáo shuǐ yuán chū liáo shān, xī nán liú yǔ dà liáng shuǐ huì. dà liáng shuǐ zài guó xī, chū sài wài, xī nán liú zhù xiǎo liáo shuǐ. mǎ zī shuǐ zé yí fǎn yī míng yā lǜ shuǐ, shuǐ yuán chū dōng běi mò hé bái shān, shuǐ sè shì yā tóu, gù sú míng zhī. qù liáo dōng wǔ bǎi lǐ, jīng guó nèi chéng nán, yòu xī yǔ yī shuǐ hé, jí yán nán shuǐ yě. èr shuǐ hé liú, xī nán zhì ān píng chéng, rù hǎi. gāo lì zhī zhōng, cǐ shuǐ zuì dà, bō lán qīng chè, suǒ jīng jīn jì, jiē zhù dà chuán. qí guó shì cǐ yǐ wèi tiān qiàn, shuǐ kuò sān bǎi bù, zài píng rǎng chéng xī běi sì bǎi wǔ shí lǐ, liáo shuǐ dōng nán sì bǎi bā shí lǐ. hàn lè làng xuán tù jùn zhī dì, zì hòu hàn jí wèi, wèi gōng sūn shì suǒ jù. zhì yuān miè, xī jìn yǒng jiā yǐ hòu, fù xiàn rù gāo lì. qí bù nài, tún yǒu dài fāng ān shì píng guō ān píng jū jiù wén chéng jiē hàn èr jùn zhū xiàn, zé cháo xiān huì mò wò jǔ zhī dì. yòu qiǎn shǐ qǐng dào jiào. zhào shěn shū ān jiāng tiān zūn xiàng bìng dào shì zhì qí guó, jiǎng wǔ qiān wén, kāi shì xuán zōng, zì shì shǐ chóng zhòng zhī, huà xíng yú guó, yǒu yú shì diǎn.
大唐武德四年,遣使朝貢。其國建官有九等。其一曰吐捽,(昨沒反。)舊名大對盧,總知國事;次曰太大兄;次郁折,(之悅反。)華言主簿;次太大夫使者;次皂衣頭大兄,東夷相傳所謂皂衣先人者也。以前五官掌機密,謀政事,徵發兵馬,選授官爵。次大使者,次大兄,次收位使者,次上位使者,次小兄,次諸兄,次過節,次不過節,次先人。又有狀古雛加,掌賓客,比鴻臚卿,以大夫使者為之。又有國子博士、大學博士、舍人、通事、典書客,皆以小兄以上為之。又,其諸大城置鱣(內屋反)薩,比都督;諸城置處閭近支,比刺史,亦謂之道使。其武官曰大模達,比衛將軍,以皂衣頭大兄以上為之;次末客,比中郎將,以大兄以上為之;其次領千人以下,各有差等。又其國有五部,皆貴人之族也:一曰內部,即後漢時桂婁部也;二曰北部,即絕奴部也;三曰東部,即順奴部也;四曰南部,即灌奴部也;五曰西部,即消奴部也。碣石山在漢樂浪郡遂成縣,長城起於此山。今驗長城東截遼水而入高麗,遺址猶存。(按尚書云:「夾右碣石入於河。」右碣石即河赴海處,在今北平郡南二十餘里,則高麗中為左碣石。)又平壤城東北有魯陽山,魯城在其上。西南二十里有葦山,南臨浿水。其大遼水源出靺鞨國西南山,南流至安市。小遼水源出遼山,西南流與大梁水會。大梁水在國西,出塞外,西南流注小遼水。馬訾水(則移反)一名鴨綠水,水源出東北靺鞨白山,水色似鴨頭,故俗名之。去遼東五百里,經國內城南,又西與一水合,即鹽難水也。二水合流,西南至安平城,入海。高麗之中,此水最大,波瀾清澈,所經津濟,皆貯大船。其國恃此以為天塹,水闊三百步,在平壤城西北四百五十里,遼水東南四百八十里。(漢樂浪、玄菟郡之地,自後漢及魏,為公孫氏所據。至淵滅,西晉永嘉以後,復陷入高麗。其不耐,屯有、帶方、安市、平郭、安平、居就、文城皆漢二郡諸縣,則朝鮮濊貊、沃沮之地。)又遣使請道教。詔沈叔安將天尊像並道士至其國,講五千文,開釋玄宗,自是始崇重之,化行於國,有逾釋典。
qí hòu dōng bù dà rén gài sū wén shì qí wáng gāo wǔ, qí wáng yuán zài wèi shí bā nián, gāo wǔ jí yuán yì mǔ dì. lì qí zhí cáng wèi zhǔ, zì wèi mò lí zhī. cǐ guān zǒng xuǎn bīng, yóu lì bù bīng bù shàng shū yě. yú shì hào lìng yuǎn jìn, suì zhuān guó mìng. sū wén xū miàn shén wěi, xíng tǐ kuí jié, yī fú guān lǚ jiē shì yǐ jīn cǎi, shēn pèi wǔ dāo, cháng tiāo bì gāo bù, yì qì háo yì, zuǒ yòu mò gǎn yǎng shì. cháng lìng wǔ guān guì rén fǔ fú yú dì, dēng bèi shàng xià mǎ. qī nián èr yuè, qiǎn shǐ nèi fù, shòu zhēng shuò, qǐng bān lì, xǔ zhī.
其後東部大人蓋蘇文弒其王高武,(其王元在位十八年,高武即元異母弟。)立其侄藏為主,自為莫離支。此官總選兵,猶吏部、兵部尚書也。於是號令遠近,遂專國命。蘇文須面甚偉,形體魁傑,衣服冠履皆飾以金采,身佩五刀,常挑臂高步,意氣豪逸,左右莫敢仰視。常令武官貴人俯伏於地,登背上下馬。七年二月,遣使內附,受正朔,請頒歷,許之。
bā nián sān yuè, gāo zǔ wèi qún chén yuē: míng shí zhī jiān, lǐ xū xiāng fù. gāo lì chēng chén yú suí, zhōng jù yáng dì, cǐ yì hé chén zhī yǒu! zhèn jìng yú wàn wù, bù yù jiāo guì, dàn jù yǒu tǔ yǔ, wù gòng ān rén, hé bì lìng qí chēng chén yǐ zì zūn dà. kě jí zhào shù zhèn cǐ huái yě. péi jǔ wēn yàn bó jìn yuē: liáo dōng zhī dì, zhōu wèi tài shī zhī guó, hàn jiā zhī xuán tù jùn ěr. wèi jìn yǐ qián, jìn zài tí fēng zhī nèi, bù kě xǔ yǐ bù chén. ruò yǐ gāo lì kàng lǐ, sì yí bì dāng qīng hàn. qiě zhōng guó zhī yú yí dí, yóu tài yáng zhī yú liè xīng, lǐ wú jiàng zūn, fǔ tóng fān fú. nǎi zhǐ.
八年三月,高祖謂群臣曰:「名實之間,理須相副。高麗稱臣於隋,終拒煬帝,此亦何臣之有!朕敬於萬物,不欲驕貴,但據有土宇,務共安人,何必令其稱臣以自尊大。可即詔述朕此懷也。」裴矩、溫彥博進曰:「遼東之地,周為太師之國,漢家之玄菟郡耳。魏晉以前,近在提封之內,不可許以不臣。若以高麗抗禮,四夷必當輕漢。且中國之於夷狄,猶太陽之於列星,理無降尊,俯同藩服。」乃止。
zhēn guān shí bā nián èr yuè, tài zōng wèi shì chén yuē: gāo lì mò lí zhī zéi shā qí zhǔ, jǐn zhū dà chén. fū chū shī diào fá, xū yǒu qí míng, yīn qí shā jūn nüè xià, qǔ zhī wèi yì. jiàn yì dài fū chǔ suì liáng jìn yuē: bīng ruò dù liáo, shì xū kè jié. wàn yī bù huò, wú yǐ wēi róu yuǎn fāng, bì gèng fā nù, zài dòng bīng zhòng. ruò zhì yú cǐ, ān wēi nán cè. tài zōng rán zhī. bīng bù shàng shū lǐ jī yuē: jìn zhě xuē yán tuó fàn biān, bì yù zhuī jī, dàn wèi wèi zhēng kǔ jiàn suì zhǐ. xiàng ruò tǎo fá, yán tuó wú yī rén shēng hái, kě wǔ shí nián jiān biān jìng wú shì. zhì shí yī yuè, yǐ xíng bù shàng shū zhāng liàng wèi píng rǎng dào héng jūn dà zǒng guǎn, zì lái zhōu fàn hǎi qù píng rǎng. yòu yǐ tè jìn lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, qù liáo dōng, liǎng jūn hé shì. sān shí rì, zhēng liáo dōng zhī bīng jí yú yōu zhōu. shí jiǔ nián, tài zōng qīn zhēng dù liáo. sì yuè, lǐ jī gōng bá gài móu chéng, huò kǒu èr wàn, yǐ qí chéng zhì gài zhōu. jī yòu gōng liáo dōng chéng, bá zhī, yǐ qí chéng wèi liáo zhōu. liù yuè, gōng bá bái yán chéng, yǐ qí chéng wèi yán zhōu. suì yǐn jūn cì ān shì chéng, jìn bīng yǐ gōng zhī. huì gāo lì běi bù zhān sà gāo yán shòu nán bù gāo huì zhēn shuài mò hé zhī zhòng shí wǔ wàn lái yuán, yú ān shì chéng dōng nán bā lǐ yī shān wèi zhèn. shàng lìng suǒ sī zhāng shòu xiáng mù yú cháo táng zhī cè, yè zhào wén wǔ gōng zì zhǐ huī. shì yè yǒu liú xīng zhuì zéi yíng zhōng. míng rì jí zhàn, dà pò zhī. yán shòu huì zhēn shuài sān wàn liù qiān bā bǎi rén lái jiàng. shàng yǐ qiú shǒu sān qiān wǔ bǎi rén shòu yǐ róng zhì, qiān zhī nèi dì, yú sān wàn rén xī fàng hái píng rǎng chéng, mò hé sān qiān rén bìng kēng zhī. huò mǎ wǔ wàn pǐ, niú wǔ wàn tóu, jiǎ yī wàn lǐng, yīn míng suǒ xìng shān wèi zhù bì shān. mìng xǔ jìng zōng wèi wén, lè shí yǐ jì qí jī. suì yí jūn yú ān shì chéng nán. jiǔ bù kè. jiǔ yuè, suì bān shī. xiān qiǎn liáo gài èr zhōu hù kǒu dù liáo, nǎi zhào bīng mǎ lì yú chéng xià ér xuán. chéng zhǔ shēng chéng bài cí, tài zōng jiā qí jiān shǒu, cì jiān bǎi pǐ yǐ lì shì jūn zhě. èr shí yī nián, lǐ jī fù dà pò gāo lì yú nán sū. bān shī zhì pō lì chéng, dù bái láng huáng yán èr shuǐ, jiē yóu xī yǐ xià. jī guài èr shuǐ xiá qiǎn, wèn qì dān liáo yuán suǒ zài. yún: cǐ èr shuǐ gēng xíng shù lǐ, hé ér nán liú, jí chēng liáo shuǐ, gèng wú liáo yuán kě de yě. xuán shī zhī hòu, gèng yì zài xíng.
貞觀十八年二月,太宗謂侍臣曰:「高麗莫離支賊殺其主,盡誅大臣。夫出師吊伐,須有其名,因其殺君虐下,取之為易。」諫議大夫褚遂良進曰:「兵若度遼,事須克捷。萬一不獲,無以威柔遠方,必更發怒,再動兵眾。若至於此,安危難測。」太宗然之。兵部尚書李勣曰:」近者薛延陀犯邊,必欲追擊,但為魏徵苦諫遂止。向若討伐,延陀無一人生還,可五十年間邊境無事。」至十一月,以刑部尚書張亮為平壤道行軍大總管,自萊州泛海趣平壤。又以特進李勣為遼東道行軍大總管,趣遼東,兩軍合勢。三十日,征遼東之兵集於幽州。十九年,太宗親征渡遼。四月,李勣攻拔蓋牟城,獲口二萬,以其城置蓋州。勣又攻遼東城,拔之,以其城為遼州。六月,攻拔白岩城,以其城為岩州。遂引軍次安市城,進兵以攻之。會高麗北部鱣薩高延壽、南部高惠真率靺鞨之眾十五萬來援,於安市城東南八里依山為陣。上令所司張受降幕於朝堂之側,夜召文武躬自指揮。是夜有流星墜賊營中。明日及戰,大破之。延壽、惠真率三萬六千八百人來降。上以酋首三千五百人授以戎秩,遷之內地,餘三萬人悉放還平壤城,靺鞨三千人並坑之。獲馬五萬匹,牛五萬頭,甲一萬領,因名所幸山為駐驆山。命許敬宗為文,勒石以紀其跡。遂移軍於安市城南。久不克。九月,遂班師。先遣遼、蓋二州戶口渡遼,乃召兵馬歷於城下而旋。城主升城拜辭,太宗嘉其堅守,賜縑百匹以勵事君者。二十一年,李勣復大破高麗於南蘇。班師至頗利城,渡白狼、黃岩二水,皆由膝以下。勣怪二水狹淺,問契丹遼源所在。云:」此二水更行數里,合而南流,即稱遼水,更無遼源可得也。」旋師之後,更議再行。
èr shí èr nián, sī kōng fáng xuán líng bìng jí, nǎi wèi zhū zǐ yuē: dāng jīn tiān xià qīng mì, xián dé qí yí. wéi dōng tǎo bù tíng, fāng wèi guó hài. zhǔ shàng hán nù yì jué, chén xià mò gǎn fàn yán. wú ruò bù yán, kě wèi xián hèn rù dì. suì fēng biǎo qiè jiàn yuē: chén wén bīng è bù jí, wǔ guì zhǐ gē. dāng jīn shèng huà suǒ tán, wú yuǎn bù fú. zì shàng gǔ suǒ bù chén zhě, bì xià jiē néng chén zhī suǒ bù zhì zhě, jiē néng zhì zhī. xiáng guān gǔ jīn wèi zhōng guó huàn hài, wú guò tū jué, suì néng zuò yùn shén cè, bù xià diàn táng, dà xiǎo kè hán, xiāng cì shù shǒu, fēn diǎn jìn wèi, zhí jǐ xíng jiān. qí hòu yán tuó chī zhāng, xún jiù yí miè. tiě lēi mù yì, qǐng zhì zhōu xiàn. shā mò zhī běi, wàn lǐ wú chén. zhì rú gāo chāng pàn huàn yú liú shā, tǔ hún shǒu cuàn yú jī shí, piān shī báo fá, jù cóng píng dàng. gāo lì bū zhū, mò néng tǎo jī. bì xià zé qí nì luàn, shā zhǔ nüè rén, qīn zǒng liù jūn, wèn zuì liáo jié. wèi jīng xún rì, jí bá liáo dōng. cǐ shèng zhǔ zhī suǒ zì zhī, wēi chén ān gǎn bèi shuō. qiě bì xià rén fēng bèi yú lǜ tǔ, xiào dé zhāng yú pèi tiān, jiān zhòng měi ér yǒu zhī, mí bù bì jù, wēi chén shēn wèi bì xià xī zhī zhòng zhī, ài zhī bǎo zhī. yì yuē:' zhī jìn ér bù zhī tuì, zhī cún ér bù zhī wáng.' yòu yuē:' zhī jìn tuì cún wáng ér bù shī qí zhèng zhě, qí wéi shèng rén hū!' yóu cǐ yán zhī, jìn yǒu tuì zhī yì, cún shì wáng zhī jī, dé yǒu sàng zhī lǐ. lǎo chén suǒ yǐ wèi bì xià xī zhī, gài wèi cǐ yě. lǎo zǐ yuē:' zhī zú bù rǔ, zhī zhǐ bù dài.' chén wèi bì xià wēi míng gōng dé yì kě zú yǐ, tà dì kāi jiāng yì kě zhǐ yǐ. bǐ gāo lì zhě, biān yí jiàn lèi, bù zú dài yǐ rén yì, bù kě zé yǐ cháng lǐ. gǔ lái yǐ yú biē chù zhī, yí cóng kuò lüè. ruò bì yù jué qí zhǒng lèi, shēn kǒng shòu qióng zé bó. qiě bì xià měi jué sǐ qiú, bì mìng sān fù, jìn sù shí, tíng yīn lè, gài yǐ rén mìng suǒ zhòng, gǎn dòng shèng cí. kuàng jīn bīng shì zhī tú, wú yī zuì lì, wú gù qū zhī yú liáo chéng zhī jiān, wěi zhī yú fēng rèn zhī xià, shǐ gān nǎo tú dì, hún pò wú guī, lìng qí lǎo fù gū ér guǎ fù cí mǔ, dǔ chē huì yīn wèi chē ér yǎn qì, bào kū gǔ ér cuī xīn, zú yǐ biàn dòng yīn yáng, gǎn shāng hé qì, shí tiān xià zhī yuān tòng yě. fú yuàn bì xià zūn huáng zǔ lǎo zi zhǐ zú zhī jiè, yǐ bǎo wàn dài wēi wēi zhī míng, xǔ gāo lì zì xīn, bà yīng mù zhī zhòng, zì rán huá yí qìng lài, yuǎn sù ěr ān. chén lǎo bìng sān gōng, zhāo xī rù dì, jǐn qìng cán hún yú xī jié cǎo zhī chéng, tǎng méng lù cǐ āi míng, jí chén sǐ qiě bù xiǔ.
二十二年,司空房玄齡病亟,乃謂諸子曰:「當今天下清謐,鹹得其宜。唯東討不庭,方為國害。主上含怒意決,臣下莫敢犯顏。吾若不言,可謂銜恨入地。」遂封表切諫曰:「臣聞兵惡不戢,武貴止戈。當今聖化所覃,無遠不服。自上古所不臣者,陛下皆能臣之;所不制者,皆能制之。詳觀古今為中國患害,無過突厥,遂能坐運神冊,不下殿堂,大小可汗,相次束手,分典禁衛,執戟行間。其後延陀鴟張,尋就夷滅。鐵勒慕義,請置州縣。沙漠之北,萬里無塵。至如高昌叛渙於流沙,吐渾首竄於積石,偏師薄伐,俱從平盪。高麗逋誅,莫能討擊。陛下責其逆亂,殺主虐人,親總六軍,問罪遼碣。未經旬日,即拔遼東。此聖主之所自知,微臣安敢備說。且陛下仁風被於率土,孝德彰於配天,兼眾美而有之,靡不畢具,微臣深為陛下惜之重之,愛之寶之。易曰:'知進而不知退,知存而不知亡。'又曰:'知進退存亡而不失其正者,其唯聖人乎!'由此言之,進有退之義,存是亡之機,得有喪之理。老臣所以為陛下惜之,蓋謂此也。老子曰:'知足不辱,知止不殆。'臣謂陛下威名功德亦可足矣,拓地開疆亦可止矣。彼高麗者,邊夷賤類,不足待以仁義,不可責以常禮。古來以魚鱉畜之,宜從闊略。若必欲絕其種類,深恐獸窮則搏。且陛下每決死囚,必命三覆,進素食,停音樂,蓋以人命所重,感動聖慈。況今兵士之徒,無一罪戾,無故驅之於遼城之間,委之於鋒刃之下,使肝腦塗地,魂魄無歸,令其老父、孤兒、寡婦、慈母,睹〈車慧〉(音衛)車而掩泣,抱枯骨而摧心,足以變動陰陽,感傷和氣,實天下之冤痛也。伏願陛下遵皇祖老子止足之誡,以保萬代巍巍之名,許高麗自新,罷應募之眾,自然華夷慶賴,遠肅邇安。臣老病三公,朝夕入地,謹罄殘魂餘息結草之誠,儻蒙錄此哀鳴,即臣死且不朽。」
gài sū wén sǐ, qí zǐ nán shēng sì lì, wèi qí dì nán jiàn suǒ zhú, shǐ qí zi xiàn chéng yì què. gāo zōng zǒng zhāng yuán nián, qiǎn sī kōng lǐ jī fá gāo lì. pò qí dōu píng rǎng chéng, qín qí wáng gāo cáng bìng nán jiàn děng, píng qí guó, xià chéng bǎi qī shí liù, hù liù shí jiǔ wàn qī qiān. èr nián, yí gāo lì hù èr wàn bā qiān èr bǎi pèi jiāng huái yǐ nán shān nán jīng xī. xián hēng yuán nián sì yuè, qí yú lèi yǒu qiú zhǎng jiàn móu cén zhě lǜ zhòng pàn, lì gāo cáng wài sūn ān shùn wèi wáng. lìng zuǒ wèi dà jiāng jūn gāo kǎn tǎo píng zhī. qí hòu yú zhòng bù néng zì bǎo, sàn tóu xīn luó mò hé jiù guó, tǔ jǐn rù yú mò hé, gāo shì jūn zhǎng suì jué.
蓋蘇文死,其子男生嗣立,為其弟男建所逐,使其子獻誠詣闕。高宗總章元年,遣司空李勣伐高麗。破其都平壤城,擒其王高藏並男建等,平其國,下城百七十六,戶六十九萬七千。二年,移高麗戶二萬八千二百配江淮以南、山南、京西。咸亨元年四月,其餘類有酋長劍牟岑者率眾叛,立高藏外孫安舜為王。令左衛大將軍高偘討平之。其後餘眾不能自保,散投新羅、靺鞨舊國,土盡入於靺鞨,高氏君長遂絕。
wǔ tài hòu shèng lì èr nián, luán tái shì láng píng zhāng shì dí rén jié shàng biǎo qǐng bá ān dōng, fù qí jūn zhǎng, yuē: chén wén xiān wáng jiāng lǐ tiān xià, jiē shì fēng yù zhī nèi, zhì jǐng tián, chū bīng fù, qí yǒu nì mìng zhě yīn ér zhū yān, zuì qí jūn, diào qí rén, cún qí shè jì, bù duó qí cái, fēi yù tǔ dì zhī guǎng, fēi tān yù bó zhī huò. zhì hàn xiào wǔ jí sì dì zhī zī chǔ, yú shì dìng cháo xiān, tǎo xī yù, píng nán yuè, jī xiōng nú, fǔ kù jiē kōng, zéi dào fēng qǐ, bǎi xìng jià qī mài zi, liú lí yú dào lù zhě wàn jì. yú shì què gū shì lì, suàn jí zhōu chē, lóng tiān xià huò cái ér cái yòng yì qū. mò nián jué wù, xī bīng bà yì, fēng chéng xiàng wèi fù rén hóu. rán ér hàn shì zhōng fēn, gài yóu cǐ qǐ, qǐ bù jiè zāi! rén yǒu sì zhī zhě, suǒ yǐ hàn tóu mù yě. jūn yǒu sì fāng zhě, suǒ yǐ wèi zhōng guó yě. rán yǐ fù shé zài shǒu, jì yǐ duàn jié quán shēn láng lì yī yú, yì yí qì zhī cún guó. hàn yuán dì bà zhū yá zhī jùn, xuān dì qì chē shī zhī tián, fēi è duō ér hǎo shǎo yě, zhī nán jí zhǐ, shì wèi ài rén. jīn yǐ hǎi zhōng fēn wèi liǎng yùn, fēng bō piào dàng, méi nì zhì duō, zhǔn bīng jì liáng, yóu kǔ bù zú. qiě zhōng guó zhī yǔ fān yí, tiān wén zì gé, liáo dōng suǒ shǒu, yǐ shì shí tián, mò hé xiá fāng, gèng wèi jī lē. jīn yù féi sì yí ér jí zhōng guó, kǒng fēi tōng diǎn. qiě dé qí dì bù zú yǐ gēng zhī, dé qí rén bù zú yǐ fù shuì. chén qǐng bà xuē nè, fèi ān dōng zhèn. sān hán jūn zhǎng, gāo shì wèi qí zhǔ, chéng yuàn bì xià tǐ cún wáng jì jué zhī yì, fù qí gù dì, cǐ zhī měi míng, gāo yú yáo shùn yuǎn yǐ.
武太后聖歷二年,鸞台侍郎、平章事狄仁傑上表請拔安東,復其君長,曰:「臣聞先王疆理天下,皆是封域之內,制井田,出兵賦,其有逆命者因而誅焉,罪其君,吊其人,存其社稷,不奪其財,非欲土地之廣,非貪玉帛之貨。至漢孝武籍四帝之資儲,於是定朝鮮,討西域,平南越,擊匈奴,府庫皆空,賊盜蜂起,百姓嫁妻賣子,流離於道路者萬計。於是榷沽市利,算及舟車,籠天下貨財而財用益屈。末年覺悟,息兵罷役,封丞相為富人侯。然而漢室中分,蓋由此起,豈不戒哉!人有四支者,所以捍頭目也。君有四方者,所以衛中國也。然以蝮蛇在手,既以斷節全身;狼戾一隅,亦宜棄之存國。漢元帝罷珠崖之郡,宣帝棄車師之田,非惡多而好少也,知難即止,是為愛人。今以海中分為兩運,風波漂蕩,沒溺至多,准兵計糧,猶苦不足。且中國之與蕃夷,天文自隔,遼東所守,已是石田,靺鞨遐方,更為雞肋。今欲肥四夷而瘠中國,恐非通典。且得其地不足以耕織,得其人不足以賦稅。臣請罷薛訥,廢安東鎮。三韓君長,高氏為其主,誠願陛下體存亡繼絕之義,復其故地,此之美名,高於堯舜遠矣。」
dōng wò jǔ
東沃沮
dōng wò jǔ, hòu hàn tōng yān. chū, wǔ dì miè cháo xiān shí, yǐ qí dì wèi xuán tù jùn, hòu wèi yí mò suǒ qīn, xǐ jùn yú gāo jù lì xī běi. zhì guāng wǔ, yǐ qí qú shuài wèi xiàn hóu, bù nài huá lì wò jǔ zhū xiàn jiē wèi hóu guó. hòu hàn mò, yóu zhì gōng cáo zhǔ bù zhū cáo, jiē huì mín zuò zhī. qí zhū yì luò qú shuài, jiē zì chēng sān lǎo, zé gù xiàn guó zhī zhì yě.
東沃沮,後漢通焉。初,武帝滅朝鮮時,以其地為玄菟郡,後為夷貊所侵,徙郡於高句麗西北。至光武,以其渠帥為縣侯,不耐、華麗、沃沮諸縣皆為侯國。後漢末,猶置功曹、主簿諸曹,皆濊民作之。其諸邑落渠帥,皆自稱三老,則故縣國之制也。
qí guó zài gāo jù lì gài mǎ dà shān zhī dōng, gài yīn hé. dōng bīn dà hǎi, běi yǔ yì lóu fū yú, nán yǔ huì mò jiē. qí dì dōng xī xiá, nán běi zhǎng, kě zhé fāng qiān lǐ. hù wǔ qiān. tǔ féi měi, bèi shān xiàng hǎi, yí wǔ gǔ, shàn tián zhǒng. wú dà jūn zhǔ, yǒu yì luò zhǎng shuài. rén xìng zhì zhí qiáng yǒng, biàn chí máo bù zhàn. yán yǔ yǐn shí jū chù yī fú yǒu shì jù lì. qí zàng, zuò dà mù guǒ, zhǎng shí yú zhàng, kāi yī tóu wèi hù. xīn sǐ zhě xiān jiǎ mái zhī, lìng pí ròu jǐn, nǎi qǔ gǔ zhì guǒ zhōng. jiā rén jiē gòng yī guǒ, kè mù rú zhǔ, suí sǐ zhě wèi shù yān. yòu yǒu wǎ jīn lì, qiāng yě, yīn lì. zhì mǐ qí zhōng, biān xuán zhī yú guǒ hù biān. guó xiǎo, pò yú dà guó zhī jiān, suì chén shǔ jù lì. jù lì fù zhì qí zhōng dà rén wèi shǐ zhě, shǐ xiāng zhǔ lǐng, yòu shǐ dà jiā tǒng zhī, dà jiā, jù lì guān hào, suǒ wèi yǒu mǎ niú yáng gǒu jiā, qí suǒ bù yǒu dà xiǎo. zé qí zū shuì, diāo bù yú yán, hǎi zhōng shí wù, qiān lǐ dān fù zhì zhī. yòu fā qí měi nǚ yǐ wèi bì qiè yān.
其國在高句麗蓋馬大山之東,(蓋音合。)東濱大海,北與挹婁、夫餘,南與濊貊接。其地東西狹,南北長,可折方千里。戶五千。土肥美,背山向海,宜五穀,善田種。無大君主,有邑落長帥。人性質直強勇,便持矛步戰。言語、飲食、居處、衣服有似句麗。其葬,作大木槨,長十餘丈,開一頭為戶。新死者先假埋之,令皮肉盡,乃取骨置槨中。家人皆共一槨,刻木如主,隨死者為數焉。又有瓦釒歷,(鎗也,音歷。)置米其中,編懸之於槨戶邊。國小,迫於大國之間,遂臣屬句麗。句麗復置其中大人為使者,使相主領,又使大加統之,(大加,句麗官號,所謂有馬、牛、羊、狗加,其所部有大小。)責其租稅,貂布魚鹽,海中食物,千里擔負致之。又發其美女以為婢妾焉。
wèi qí wáng zhèng shǐ wǔ nián, yōu zhōu cì shǐ guàn qiū jiǎn tǎo jù lì. jù lì wáng gōng bēn wò jǔ. suì jìn shī jī wò jǔ yì luò, jiē pò zhī. gōng yòu bēn běi wò jǔ. běi wò jǔ yī míng zhì gōu lóu, qù nán wò jǔ bā bǎi yú lǐ. qí sú nán běi jiē tóng, yǔ yì lóu jiē. yì lóu xǐ chéng chuán kòu chāo, běi wò jǔ wèi zhī, xià yuè cháng zài shān yán shēn xué zhōng wèi shǒu bèi, dōng yuè bīng dòng, chuán dào bù tōng, nǎi xià jū cūn luò. guàn qiū jiǎn qiǎn xuán tú tài shǒu wáng qí zhuī tǎo gōng, jǐn qí dōng jiè. qí lǎo yán, guó rén cháng chéng chuán bǔ yú, zāo fēng chuī, shù shí rì dōng dào yī dǎo, shàng yǒu rén, yán yǔ bù xiāng xiǎo. qí sú cháng yǐ qī yuè qǔ tóng nǚ shěn hǎi. yòu yán yǒu yī guó yì zài hǎi zhōng, chún nǚ wú nán rén. huò chuán qí guó yǒu shén jǐng, kuī zhī zhé shēng zǐ. yòu shuō, dé yī bù yī, cóng hǎi zhōng fú chū, qí shēn rú zhōng rén yī, qí liǎng xiù zhǎng sān zhàng. yòu dé yī pò chuán, suí bō chū zài hǎi àn biān, yǒu yī rén xiàng zhōng fù yǒu miàn, shēng de zhī, yǔ yǔ bù xiāng tōng, bù shí ér sǐ. qí chéng jiē zài wò jǔ dōng dà hǎi zhōng.
魏齊王正始五年,幽州刺史毌丘儉討句麗。句麗王宮奔沃沮。遂進師擊沃沮邑落,皆破之。宮又奔北沃沮。北沃沮一名置溝婁,去南沃沮八百餘里。其俗南北皆同,與挹婁接。挹婁喜乘船寇抄,北沃沮畏之,夏月常在山岩深穴中為守備,冬月冰凍,船道不通,乃下居村落。毌丘儉遣玄菟太守王頎追討宮,盡其東界。耆老言,國人嘗乘船捕魚,遭風吹,數十日東到一島,上有人,言語不相曉。其俗嘗以七月取童女沈海。又言有一國亦在海中,純女無男人。或傳其國有神井,闚之輒生子。又說,得一布衣,從海中浮出,其身如中人衣,其兩袖長三丈。又得一破船,隨波出在海岸邊,有一人項中復有面,生得之,與語不相通,不食而死。其城皆在沃沮東大海中。
yì lóu
挹婁
yì lóu, wèi shí tōng yān, yún jí gǔ sù shèn zhī guó yě. zhōu wǔ wáng jí chéng wáng shí, jiē gòng hù shǐ shí nǔ. hù yīn hù. ěr hòu qiān yú nián, suī qín hàn zhī shèng, mò néng zhì yě. cháng dào xiāng gōng jǐng yuán mò lái gòng, xiàn hù shǐ shí nǔ gōng jiǎ diāo pí zhī shǔ.
挹婁,魏時通焉,雲即古肅慎之國也。周武王及成王時,皆貢楛矢、石砮。(楛音戶。)爾後千餘年,雖秦漢之盛,莫能致也。常道鄉公景元末來貢,獻楛矢、石砮、弓、甲、貂皮之屬。
qí guó zài bù xián shān běi, zài fū yú dōng běi qiān yú lǐ, bīn dà hǎi, nán yǔ běi wò jǔ jiē, bù zhī qí běi suǒ jí, guǎng mào shù qiān lǐ. mào, mò hòu fǎn. tǔ dì duō shān xiǎn, chē mǎ bù tōng, rén xíng sì fū yú, ér yán yǔ gè yì. yǒu wǔ gǔ niú mǎ má bù, chū chì yù hǎo diāo. suǒ wèi yì lóu diāo shì yě. wú jūn zhǎng, qí yì luò gè yǒu dà rén. chù yú shān lín zhī jiān, tǔ qì jí hán, cháng wèi xué jū, yǐ shēn wèi guì, dà jiā zhì jiē jiǔ tī. hǎo yǎng shǐ, shí qí ròu, yī qí pí. dōng yǐ shǐ gāo tú shēn, hòu shù fēn, yǐ yù fēng hán. xià zé luǒ tǎn, yǐ chǐ bù bì qí qián hòu. qí rén chòu huì bù jié, zuò cè yú zhōng, huán zhī ér jū. wú wén mò, yǐ yán yǔ wèi yuē. zuò zé jī jù, yǐ zú xié ròu dàn zhī. dé dòng ròu, zuò qí shàng lìng wēn nuǎn. tǔ wú yán tiě, shāo mù zuò huī, guàn zhī, qǔ zhī ér shí. sú jiē biān fā, jiāng jià qǔ, nán yǐ máo yǔ chā nǚ tóu, nǚ hé zé chí guī, rán hòu zhì lǐ pìn zhī. fù zhēn ér nǚ yín, guì zhuàng ér jiàn lǎo. sǐ zhě qí rì jí zàng zhī yú yě, jiāo mù zuò xiǎo guǒ, shā zhū jī qí shàng, yǐ wèi sǐ zhě zhī liáng. xìng xiōng hàn, yǐ wú yōu āi xiāng shàng. fù mǔ sǐ, nán nǚ bù kū qì. yǒu kū zhě wèi zhī bù zhuàng xiāng. dào qiè wú duō shǎo jiē shā zhī, suī yě chù ér bù xiāng fàn. yǒu shí nǔ pí gǔ zhī jiǎ. guó dōng běi yǒu shān chū shí, qí lì rù tiě, jiāng qǔ zhī, bì xiān qí shén. qí rén zhòng suī shǎo ér duō yǒng lì, chù shān xiǎn, yòu shàn shè. gōng zhǎng sì chǐ, lì rú nǔ. shǐ yòng hù, zhǎng chǐ bā cùn, qīng shí wèi zú, zú jiē shī dú, zhōng rén jí sǐ. lín guó wèi qí gōng shǐ, zú bù néng fú yě. biàn chéng chuán, hǎo kòu dào, lín guó huàn zhī. dōng yí yǐn shí lèi jiē yòng zǔ dòu, wéi yì lóu dú wú, fǎ sú zuì wú gāng jì.
其國在不咸山北,在夫餘東北千餘里,濱大海,南與北沃沮接,不知其北所極,廣袤數千里。(袤,莫候反。)土地多山險,車馬不通,人形似夫餘,而言語各異。有五穀、牛馬、麻布,出赤玉、好貂。(所謂挹婁貂是也。)無君長,其邑落各有大人。處於山林之間,土氣極寒,常為穴居,以深為貴,大家至接九梯。好養豕,食其肉,衣其皮。冬以豕膏塗身,厚數分,以御風寒。夏則裸袒,以尺布蔽其前後。其人臭穢不潔,作廁於中,圜之而居。無文墨,以言語為約。坐則箕踞,以足挾肉啖之。得凍肉,坐其上令溫暖。土無鹽鐵,燒木作灰,灌之,取汁而食。俗皆編發,將嫁娶,男以毛羽插女頭,女和則持歸,然後致禮聘之。婦貞而女淫,貴壯而賤老。死者其日即葬之於野,交木作小槨,殺豬積其上,以為死者之糧。性兇悍,以無憂哀相尚。父母死,男女不哭泣。有哭者謂之不壯相。盜竊無多少皆殺之,雖野處而不相犯。有石砮皮骨之甲。國東北有山出石,其利入鐵,將取之,必先祈神。其人眾雖少而多勇力,處山險,又善射。弓長四尺,力如弩。矢用楛,長尺八寸,青石為鏃,鏃皆施毒,中人即死。鄰國畏其弓矢,卒不能服也。便乘船,好寇盜,鄰國患之。東夷飲食類皆用俎豆,唯挹婁獨無,法俗最無綱紀。
zhì jìn yuán dì chū, yòu yì jiāng zuǒ gòng qí shí nǔ. zhì chéng dì shí, tōng gòng yú shí jì lóng, sì nián fāng dá. jì lóng wèn zhī, dá yuē: měi hòu niú mǎ xiàng xī nán wò zhě sān nián yǐ, shì zhī yǒu dà guó suǒ zài, gù lái yān.
至晉元帝初,又詣江左貢其石砮。至成帝時,通貢於石季龍,四年方達。季龍問之,答曰:「每候牛馬向西南臥者三年矣,是知有大國所在,故來焉。」
wù jí yòu yuē mò hé
勿吉(又曰靺鞨)
wù jí, hòu wèi tōng yān. zài gāo jù lì běi, yì gǔ sù shèn guó dì. yì luò gè zì yǒu zhǎng, bù xiāng zǒng yī. fán yǒu qī zhǒng: qí yī hào sù mò bù, yǔ gāo lì xiāng jiē èr yuē mì duō dōu wù fǎn bù, zài sù mò zhī běi sān yuē ān chē gǔ bù, zài mì duō dōng běi sì yuē fú huáng yīn huáng bù, zài mì duō dōng wǔ yuē hào shì bù, zài fú huáng dōng liù yuē hēi shuǐ bù, zài ān chē gǔ xī běi qī yuē bái shān bù, zài sù mò dōng nán. shèng bīng gè shù qiān, ér hēi shuǐ bù yóu wèi jìn jiàn. zì fú huáng yǐ dōng, shǐ jiē shí zú, zhǎng èr cùn, suǒ jū duō yī shān shuǐ, qú shuài yuē dà mò fú mán mò gàn fǎn duō, dōng yí zhōng wèi qiáng guó, zhū guó jiē huàn zhī.
勿吉,後魏通焉。在高句麗北,亦古肅慎國地。邑落各自有長,不相總一。凡有七種:其一號粟末部,與高麗相接;二曰汨咄(都勿反)部,在粟末之北;三曰安車骨部,在汨咄東北;四曰拂湟(音皇)部,在汨咄東;五曰號室部,在拂湟東;六曰黑水部,在安車骨西北;七曰白山部,在粟末東南。勝兵各數千,而黑水部尤為勁健。自拂湟以東,矢皆石鏃,長二寸,所居多依山水,渠帥曰大莫拂瞞(莫干反)咄,東夷中為強國,諸國皆患之。
qí guó yǒu dà shuǐ, kuò sān lǐ yú, míng sù mò shuǐ. qí dì bēi xià shī, zhú dī záo xué yǐ jū, shì xíng sì zhǒng, kāi kǒu yú shàng, yǐ tī chū rù. wú niú, yǒu chē mǎ, diàn zé ǒu gēng, chē zé bù tuī. yǒu sù jí mài jì. cài zé yǒu kuí. shuǐ qì xián, níng yán shēng shù shàng. yì yǒu yán chí. duō zhū wú yáng, jué mǐ yùn jiǔ, yǐn néng zhì zuì. fù rén zé bù qún, nán zǐ yī zhū quǎn pí qiú, tóu chā hǔ bào wěi, shàn shè. qí fù mǔ chūn xià sǐ, lì mái zhī, zhǒng shàng zuò wū, bù lìng yǔ shī ruò qiū dōng sǐ, yǐ qí shī bǔ diāo, diāo shí qí ròu, zé duō de zhī. sú yǐ nì xǐ shǒu miàn, yú zhū yí zuì wèi bù jié.
其國有大水,闊三里餘,名速末水。其地卑下濕,築隄鑿穴以居,室形似冢,開口於上,以梯出入。無牛,有車馬,佃則偶耕,車則步推。有粟及麥穄。菜則有葵。水氣咸,凝鹽生樹上。亦有鹽池。多豬無羊,嚼米醞酒,飲能致醉。婦人則布裙,男子衣豬犬皮裘,頭插虎豹尾,善射。其父母春夏死,立埋之,冢上作屋,不令雨濕;若秋冬死,以其屍捕貂,貂食其肉,則多得之。俗以溺洗手面,於諸夷最為不潔。
xiào wén yán xìng zhōng, qí wáng qiǎn yǐ lì zhī cháo xiàn. yǐ lì zhī chēng: chū fā qí guó, chéng chuán sù sù yīn sù nán hé xī shàng, zhì tài lì lì yīn lì hé, shěn chuán yú shuǐ, nán chū lù xíng, dù luò gū shuǐ, cóng qì dān xī jiè dá hé lóng. yǐ lì zhī hái, cóng qí lái dào, qǔ de běn shěn chuán, dá qí guó. suí wén dì chū, mò hé guó yǒu shǐ lái xiàn, wèi jí wù jí yě. wù jí yǔ mò hé yīn xiāng jìn. xī běi yǔ qì dān jiē, měi xiāng jié lüè, yǔ zhōng huá xuán gé, wéi sù mò bái shān wèi jìn. yáng dì chū, qí qú shuài dù dì jī lǜ qí bù lái jiàng, jū zhī liǔ chéng. liáo dōng zhī yì, dù dì jī lǜ qí tú yǐ cóng, měi yǒu zhàn gōng. cóng dì xìng jiāng dū, xún fàng guī liǔ chéng. jīn jùn dì. dà táng shèng huà yuǎn bèi, mò hé guó pín shǐ gòng xiàn. xiáng kǎo chuán jì, yì lóu wù jí mò hé jù sù shèn zhī hòu yì.
孝文延興中,其王遣乙力支朝獻。乙力支稱:初發其國,乘船溯(溯音素)難河西上,至太沴(沴音麗)河,沈船於水,南出陸行,渡洛孤水,從契丹西界達和龍。乙力支還,從其來道,取得本沈船,達其國。隋文帝初,靺鞨國有使來獻,謂即勿吉也。(「勿吉」與」靺鞨」音相近。)西北與契丹接,每相劫掠,與中華懸隔,唯粟末、白山為近。煬帝初,其渠帥度地稽率其部來降,居之柳城。遼東之役,度地稽率其徒以從,每有戰功。從帝幸江都,尋放歸柳城。(今郡地。)大唐聖化遠被,靺鞨國頻使貢獻。詳考傳記,挹婁、勿吉、靺鞨俱肅慎之後裔。
fú sāng
扶桑
fú sāng, nán qí shí wén yān. fèi dì yǒng yuán chū, qí guó yǒu shā mén huì shēn lái zhì jīng zhōu, shuō yún: fú sāng zài dà hàn guó dōng èr wàn yú lǐ, dì zài zhōng guó zhī dōng. qí tǔ duō fú sāng mù, yè shì tóng, chū shēng rú sǔn, guó rén shí zhī. shí rú lí ér chì. jī qí pí wèi bù yǐ wèi yī, yì wèi jǐn. zuò bǎn wū, wú chéng guō. yǒu wén zì, yǐ fú sāng pí wèi zhǐ. wú bīng jiǎ, bù gōng zhàn. míng guó wáng wèi yǐ qí, guì rén dì yī zhě wèi dà duì lú, dì èr zhě wèi xiǎo duì lú, dì sān zhě wèi nà duō shā. guó wáng xíng yǒu gǔ jiǎo dǎo cóng. qí yī sè suí nián gǎi yì, jiǎ yǐ nián qīng, bǐng dīng nián chì, wù jǐ nián huáng, gēng xīn nián bái, rén guǐ nián hēi. yǒu niú, jiǎo shén zhǎng, yǐ jiǎo zài wù, zhì shèng èr shí hú. chē yǒu mǎ chē niú chē lù chē. guó rén yǎng lù rú niú, yǐ rǔ wèi lào. yǒu chì lí, jīng nián bù huài. duō pú táo. qí dì wú tiě yǒu tóng. bù guì jīn yín, shì wú zū gū. qí hūn yīn fǎ dà dǐ yǔ zhōng guó tóng. qīn sàng qī rì bù shí, zǔ fù mǔ sàng wǔ rì bù shí, xiōng dì bó shū gū zǐ mèi sàng sān rì bù shí. shè zuò wèi shén xiàng, zhāo xī bài diàn, bù zhì cuī dié. sì wáng lì, sān nián bù shì guó shì. zì sòng xiào wǔ dì dà míng èr nián, jì bīn guó yǒu bǐ qiū wǔ rén yóu xíng zhì qí guó, shǐ tōng fó fǎ xiàng jiào.
扶桑,南齊時聞焉。廢帝永元初,其國有沙門慧深來至荊州,說云:扶桑在大漢國東二萬餘里,地在中國之東。其土多扶桑木,葉似桐,初生如筍,國人食之。實如梨而赤。績其皮為布以為衣,亦為錦。作板屋,無城郭。有文字,以扶桑皮為紙。無兵甲,不攻戰。名國王為乙祁,貴人第一者為大對盧,第二者為小對盧,第三者為納咄沙。國王行有鼓角導從。其衣色隨年改易,甲乙年青,丙丁年赤,戊己年黃,庚辛年白,壬癸年黑。有牛,角甚長,以角載物,至勝二十斛。車有馬車、牛車、鹿車。國人養鹿如牛,以乳為酪。有赤梨,經年不壞。多蒲桃。其地無鐵有銅。不貴金銀,市無租估。其婚姻法大抵與中國同。親喪七日不食,祖父母喪五日不食,兄弟伯叔姑姊妹喪三日不食。設座為神像,朝夕拜奠,不制縗絰。嗣王立,三年不視國事。自宋孝武帝大明二年,罽賓國有比丘五人遊行至其國,始通佛法像教。
nǚ guó
女國
nǚ guó, huì shēn yún: zài fú sāng dōng qiān yú lǐ. qí rén róng mào duān zhèng, sè shén jié bái. shēn tǐ yǒu máo, fà zhǎng wěi dì. zhì èr sān yuè, jìng rù shuǐ zé rèn shēn, liù qī yuè chǎn zi. nǚ rén xiōng qián wú rǔ, xiàng hòu shēng máo, gēn bái, máo zhōng yǒu zhī, rǔ zi, bǎi rì néng xíng, sān sì nián zé chéng rén yǐ. jiàn rén jīng bì, piān wèi zhàng fū. shí xián cǎo, rú qín shòu. xián cǎo yè shì xié hāo, ér qì xiāng wèi xián. liáng wǔ dì tiān jiān liù nián, yǒu jìn ān rén dù hǎi, wèi fēng suǒ piāo, zhì yī dǎo, dēng àn. yǒu rén jū. nǚ zé rú zhōng guó rén, ér yán yǔ bù kě xiǎo. nán zé rén shēn ér gǒu tóu, qí shēng rú quǎn fèi. qí shí yǒu xiǎo dòu, qí yī rú bù. zhú tǔ wèi qiáng, qí xíng yuán, qí hù rú dòu.
女國,慧深云:「在扶桑東千餘里。其人容貌端正,色甚潔白。身體有毛,髮長委地。至二三月,競入水則妊娠,六七月產子。女人胸前無乳,項後生毛,根白,毛中有汁,乳子,百日能行,三四年則成人矣。見人驚避,偏畏丈夫。食咸草,如禽獸。咸草葉似邪蒿,而氣香味咸。」梁武帝天監六年,有晉安人渡海,為風所飄,至一島,登岸。有人居。女則如中國人,而言語不可曉。男則人身而狗頭,其聲如犬吠。其食有小豆,其衣如布。築土為牆,其形圓,其戶如竇。
wén shēn
文身
wén shēn, liáng shí wén yān. zài wō guó dōng běi qī qiān yú lǐ. rén tǐ yǒu wén rú shòu, qí é shàng yǒu sān wén, wén dà zhí zhě guì, wén xiǎo qǔ zhě jiàn. tǔ sú huān lè, wù fēng ér jiàn, xíng kè bù jī liáng. yǒu wū yǔ, wú chéng guō. guó wáng suǒ jū, shì yǐ jīn yín zhēn lì, rào wū wèi qiàn, guǎng yī zhàng, shí yǐ shuǐ yín, yǔ zé liú yú shuǐ yín zhī shàng. shì yòng zhēn bǎo.
文身,梁時聞焉。在倭國東北七千餘里。人體有文如獸,其額上有三文,文大直者貴,文小曲者賤。土俗歡樂,物豐而賤,行客不齎糧。有屋宇,無城郭。國王所居,飾以金銀珍麗,繞屋為塹,廣一丈,實以水銀,雨則流於水銀之上。市用珍寶。
dà hàn
大漢
dà hàn, liáng shí wén yān. zài wén shēn guó dōng wǔ qiān yú lǐ. wú bīng gē, bù gōng zhàn. fēng sú bìng yǔ wén shēn guó tóng, ér yán yǔ yì.
大漢,梁時聞焉。在文身國東五千餘里。無兵戈,不攻戰。風俗並與文身國同,而言語異。
liú qiú
流求
liú qiú, zì suí wén yān. jū hǎi dǎo zhī zhōng, dāng jiàn ān jùn dōng, dòu chuān zhī dōng. shuǐ xíng wǔ rì ér zhì. tǔ duō shān dòng. qí wáng xìng huān sī, míng kě lá dōu, bù zhī qí yóu lái yǒu guó dài shù yě. bǐ tǔ rén hū zhī wèi kě lǎo yáng, qī yuē duō bá chá. suǒ jū yuē bō luó tán dòng, qiàn shān sān chóng, huán yǐ liú shuǐ, shù jí wèi fān. wáng suǒ jū shě, qí dà shí liù xián, diāo qín kè shòu. duō dòu lòu shù, shì jú ér yè mì, tiáo xiān rú fā, fēn rán xià chuí. guó yǒu sì wǔ shuài tǒng zhū dòng, dòng yǒu xiǎo wáng. wǎng wǎng yǒu cūn, cūn yǒu niǎo le shuài, bìng yǐ shàn zhàn zhě wèi zhī, zì xiāng shù lì, lǐ yī cūn zhī shì. nán nǚ jiē yǐ bái zhù shéng chán fā, cóng tóu hòu pán rào zhì é. fù rén yǐ luó wén bái bù wèi mào. zhī dòu lòu pí bìng zá sè zhù jí zá máo yǐ wèi yī, zhì cái bù yī. zhī téng wèi lì, shì yǐ máo yǔ. bīng yǒu dāo shuò gōng jiàn jiàn pī zhī shǔ. biān zhù wèi jiǎ, huò yǐ xióng bào zhī pí. wáng chéng mù shòu, lìng rén yù zhī ér xíng, dǎo cóng bù guò shù shí rén. guó rén hǎo xiāng gōng jī, rén jiē xiāo jiàn shàn zǒu, nán sǐ ér nài chuāng. zhū dòng gè wèi bù duì, bù xiāng jiù zhù. liǎng zhèn xiāng dāng, yǒng zhě sān wǔ rén xiāng jī shè, rú qí bù shèng, yī jūn jiē zǒu, qiǎn rén zhì xiè, jí gòng hé jiě, shōu qǔ dòu sǐ zhě gòng jù ér shí zhī. shí jiē yòng shǒu. wú fù liǎn, yǒu shì zé jūn shuì. sú wú wén zì, shì yuè kuī yíng yǐ jì shí jié, hòu cǎo kū yǐ wèi nián suì. rén shēn mù zhǎng bí, pō lèi yú hú rén. zòng nián lǎo, fā duō bù bái. wú jūn chén shàng xià zhī jié bài fú zhī lǐ. fù zǐ tóng chuáng ér qǐn. fù rén chǎn rǔ, bì shí zi yī. yǐ mù cáo bào hǎi shuǐ wèi yán, mù hàn wèi cù, niàng mǐ qū wèi jiǔ. yù dé yì wèi, xiān jìn zūn zhě. fán yǒu yàn huì, zhí jiǔ zhě bì dài hū ér hòu yǐn. shàng wáng jiǔ zhě, yì hū wáng míng, xián bēi gòng yǐn, pō tóng tū jué. gē hū tà tí, yī rén chàng, zhòng rén jiē hé, yīn pō āi yuàn. qí sǐ zhě qì jiāng jué, jǔ yú tíng. yù qí shī, yǐ bù bó chán zhī, guǒ yǐ wěi cǎo, zá tǔ ér bìn, shàng bù qǐ fén. wèi zi zhě, shù yuè bù shí ròu. yǒu xióng pí chái láng, yóu duō zhū jī, wú niú yáng lǘ mǎ. jué tián liáng wò, xiān yǐ huǒ shāo, ér yǐn shuǐ guàn zhī. chí yī chā, yǐ shí wèi rèn, zhǎng chǐ yú, kuò shù cùn, ér kěn zhī. tǔ yí bō zhǒng, shù mù yǒu tóng yú jiāng biǎo. qì hòu yǔ lǐng nán xiāng lèi. sú shì shān hǎi zhī shén, sì yǐ jiǔ yáo. dòu zhàn shā rén, biàn jiāng suǒ shā rén jì qí shén.
流求,自隋聞焉。居海島之中,當建安郡東,(斗川之東。)水行五日而至。土多山洞。其王姓歡斯,名渴剌兜,不知其由來有國代數也。彼土人呼之為「可老羊」,妻曰」多拔茶」。所居曰」波羅檀洞」,塹柵三重,環以流水,樹棘為藩。王所居舍,其大十六閒,彫禽刻獸。多斗鏤樹,似橘而葉密,條纖如發,紛然下垂。國有四五帥統諸洞,洞有小王。往往有村,村有鳥了帥,並以善戰者為之,自相樹立,理一村之事。男女皆以白紵繩纏發,從頭後盤繞至額。婦人以羅紋白布為帽。織斗鏤皮並雜色紵及雜毛以為衣,制裁不一。織籐為笠,飾以毛羽。兵有刀、槊、弓、箭、劍、鈹之屬。編紵為甲,或以熊豹之皮。王乘木獸,令人轝之而行,導從不過數十人。國人好相攻擊,人皆驍健善走,難死而耐瘡。諸洞各為部隊,不相救助。兩陣相當,勇者三五人相擊射,如其不勝,一軍皆走,遣人致謝,即共和解,收取斗死者共聚而食之。食皆用手。無賦斂,有事則均稅。俗無文字,視月虧盈以紀時節,候草枯以為年歲。人深目長鼻,頗類於胡人。縱年老,發多不白。無君臣上下之節、拜伏之禮。父子同床而寢。婦人產乳,必食子衣。以木槽暴海水為鹽,木汗為醋,釀米麴為酒。遇得異味,先進尊者。凡有宴會,執酒者必待呼而後飲。上王酒者,亦呼王名,銜杯共飲,頗同突厥。歌呼蹋蹄,一人唱,眾人皆和,音頗哀怨。其死者氣將絕,舉於庭。浴其屍,以布帛纏之,裹以葦草,雜土而殯,上不起墳。為子者,數月不食肉。有熊羆豺狼,尤多豬雞,無牛羊驢馬。厥田良沃,先以火燒,而引水灌之。持一插,以石為刃,長尺餘,闊數寸,而墾之。土宜播種,樹木有同於江表。氣候與嶺南相類。俗事山海之神,祀以酒肴。鬥戰殺人,便將所殺人祭其神。
yáng dì dà yè chū, hǎi shī hé mán děng měi chūn qiū èr shí, tiān qīng qì jìng, dōng xiàng, yī xī shì yǒu yān wù zhī qì, yì bù zhī jǐ qiān lǐ. sān nián, dì lìng yǔ qí wèi zhū kuān rù hǎi qiú fǎng yì sú, hé mán yán zhī, suì yǔ mán jù wǎng, yīn dào liú qiú guó. yán bù xiāng tōng, lüè yī rén, bìng qǔ qí bù jiǎ ér hái. shí wō guó shǐ lái cháo, jiàn zhī yuē: cǐ yí xié jiǔ guó rén suǒ yòng yě. dì qiǎn hǔ bì láng jiāng chén léng cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu lǜ bīng zì yì ān jīn cháo yáng jùn. fú hǎi jī zhī. zhì liú qiú. chū, léng jiāng nán fāng zhū guó rén cóng jūn, yǒu kūn lún rén pō jiě qí yǔ, qiǎn rén wèi yù zhī. liú qiú bù cóng, jù nì guān jūn. léng jī zǒu zhī, jìn zhì qí dōu. pín zhàn jiē bài, huǐ qí gōng shì, lǔ qí nán nǚ shù qiān rén ér hái.
煬帝大業初,海師何蠻等每春秋二時,天清氣靜,東向,依稀似有煙霧之氣,亦不知幾千里。三年,帝令羽騎尉朱寬入海求訪異俗,何蠻言之,遂與蠻俱往,因到流求國。言不相通,掠一人,並取其布甲而還。時倭國使來朝,見之曰:「此夷邪久國人所用也。」帝遣虎賁郎將陳棱、朝請大夫張鎮州率兵自義安(今潮陽郡。)浮海擊之。至流求。初,棱將南方諸國人從軍,有崑崙人頗解其語,遣人慰諭之。流求不從,拒逆官軍。棱擊走之,進至其都。頻戰皆敗,毀其宮室,虜其男女數千人而還。
mǐn yuè
閩越
mǐn yuè wáng wú zhū àn shuō wén yún: mǐn, dōng yuè shé zhǒng, gù zì cóng mén chóng. jí yuè dōng hǎi wáng yáo zhě, qí xiān jiē yuè wáng jù jiàn zhī hòu yě, xìng zōu shì. qín yǐ bìng tiān xià, jiē fèi wèi jūn zhǎng, yǐ qí dì wèi mǐn zhōng jùn. jīn mǐn chuān jǐn shì yě. jí zhū hóu pàn qín, wú zhū jí yáo lǜ yuè rén zuǒ hàn jī xiàng jí. hàn wǔ nián, fù lì wú zhū wèi mǐn yuè wáng, wáng mǐn zhōng gù dì, dōu dōng yě. jīn zhǎng lè jùn dì. xiào huì sān nián, jǔ gāo dì shí yuè gōng, yuē mǐn jūn yáo gōng duō, nǎi lì yáo wèi dōng hǎi wáng, dōu dōng ōu, jīn yǒng jiā jùn. shí sú hào wèi dōng ōu wáng. zhì xiào jǐng sān nián, wú wáng bì fǎn, wú pò, dōng ōu shòu hàn zhī gòu, shā wú wáng. wú wáng zhī zǐ zi jū zi huá wáng zǒu mǐn yuè, yuàn dōng ōu shā qí fù, cháng quàn mǐn yuè jī dōng ōu.
閩越王無諸(按說文云:「閩,東越蛇種,故字從門蟲。」)及越東海王搖者,其先皆越王句踐之後也,姓騶氏。秦已並天下,皆廢為君長,以其地為閩中郡。(今閩川儘是也。)及諸侯叛秦,無諸及搖率越人佐漢擊項籍。漢五年,復立無諸為閩越王,王閩中故地,都東冶。(今長樂郡地。)孝惠三年,舉高帝時越功,曰閩君搖功多,乃立搖為東海王,都東甌,(今永嘉郡。)時俗號為東甌王。至孝景三年,吳王濞反,吳破,東甌受漢之購,殺吳王。吳王之子子駒、子華亡走閩越,怨東甌殺其父,常勸閩越擊東甌。
zhì wǔ dì jiàn yuán sān nián, mǐn yuè fā bīng wéi dōng ōu, nǎi qiǎn zhuāng zhù yǐ jié fā bīng huì jī, suì fú hǎi jiù dōng ōu. wèi zhì, mǐn yuè yǐn qù, dōng ōu qǐng jǔ guó xǐ zhōng guó, réng lǜ qí zhòng sì wàn yú rén chù jiāng huái zhī jiān. zhì liù nián, mǐn yuè jī nán yuè. shàng qiǎn dà xíng wáng huī chū zhāng jùn, jīn zhāng jùn lín chuān nán kāng lú líng děng jùn dì. dà sī nóng hán ān guó chū huì jī, jīn wú jùn yú háng huì jī yú yáo dōng yáng lín hǎi yǒng jiā xìn ān jìn yún děng jùn dì. bīng wèi yú lǐng, mǐn yuè wáng yǐng fā bīng jù xiǎn. qí dì yú shàn shā wáng yǐng, shǐ rén xiè zuì. tiān zǐ zhào bà bīng, yuē: yǐng děng shǒu è, dú wú zhū sūn yáo jūn yáo, yì hào. chǒu bù tóng móu yān. nǎi lì chǒu wèi yuè yáo wáng, fèng mǐn yuè sì. yú shàn yǐ shā yǐng, wēi xíng yú guó, tiān zǐ wén zhī, wèi yú shàn bù zú fù xìng shī, yuē: yú shàn shù yǔ yǐng móu luàn, ér hòu shǒu zhū yǐng, shī dé bù láo. yīn lì yú shàn wèi dōng yuè wáng, yǔ yáo wáng bìng chù.
至武帝建元三年,閩越發兵圍東甌,乃遣莊助以節發兵會稽,遂浮海救東甌。未至,閩越引去,東甌請舉國徙中國,仍率其眾四萬餘人處江淮之間。至六年,閩越擊南越。上遣大行王恢出章郡,(今章郡、臨川、南康、廬陵等郡地。)大司農韓安國出會稽,(今吳郡、餘杭、會稽、餘姚、東陽、臨海、永嘉、信安、縉雲等郡地。)兵未逾嶺,閩越王郢發兵距險。其弟餘善殺王郢,使人謝罪。天子詔罷兵,曰:「郢等首惡,獨無諸孫繇君(繇,邑號。)丑不同謀焉。」乃立丑為越繇王,奉閩越祀。餘善已殺郢,威行於國,天子聞之,為餘善不足復興師,曰:「餘善數與郢謀亂,而後首誅郢,師得不勞。」因立餘善為東越王,與繇王並處。
zhì yuán dǐng wǔ nián, nán yuè fǎn. yú shàn shàng shū qǐng yǐ zú bā qiān cóng lóu chuán jiāng jūn jī lǚ jiā děng. bīng zhì jiē yáng, jīn cháo yáng jùn. yǐ hǎi fēng bō wèi cí, bù xíng, chí liǎng duān. shì shí yáng pū shàng shū, yuàn biàn yǐn bīng jī dōng yuè. dì yǐ shì zú láo juàn bù xǔ, bà bīng, lìng zhū xiào liú tún zhāng jùn méi lǐng jīn nán kāng jùn qián huà xiàn jiè. dài mìng. liù nián qiū, yú shàn wén lóu chuán qǐng zhū zhī, hàn bīng lín jìng, nǎi suì fǎn, qiǎn bīng rù méi lǐng, shā hàn xiào wèi. dì qiǎn héng hǎi jiāng jūn hán shuō zì jù zhāng, jīn yú yáo jùn. fú hǎi cóng dōng fāng wǎng, lóu chuán jiāng jūn yáng pū chū wǔ lín, zhōng wèi wáng wēn shū chū méi lǐng. yuán fēng yuán nián dōng, xián rù dōng yuè. yáo wáng jū gǔ shā yú shàn jiàng. yú shì tiān zǐ yuē: dōng yuè xiá duō zǔ, mǐn yuè hàn, shù fǎn fù. zhào xǐ qí rén chù jiāng huái xián. dōng yuè dì suì xū. jí jīn mǐn chuān dì yě. wèi fēng yú shàn wèi dōng yuè wáng, suì wèi zhī dōng yuè.
至元鼎五年,南越反。餘善上書請以卒八千從樓船將軍擊呂嘉等。兵至揭陽,(今潮陽郡。)以海風波為辭,不行,持兩端。是時楊仆上書,願便引兵擊東越。帝以士卒勞倦不許,罷兵,令諸校留屯章郡梅嶺(今南康郡虔化縣界。)待命。六年秋,餘善聞樓船請誅之,漢兵臨境,乃遂反,遣兵入梅嶺,殺漢校尉。帝遣橫海將軍韓說自句章,(今餘姚郡。)浮海從東方往,樓船將軍楊仆出武林,中尉王溫舒出梅嶺。元封元年冬,咸入東越。繇王居股殺餘善降。於是天子曰:「東越陿多阻,閩越悍,數反覆。」詔徙其人處江淮閒。東越地遂虛。(即今閩川地也。為封餘善為東越王,遂謂之東越。)