strong biān fáng jiǔ strong
邊防九
xī róng wǔ
西戎五
kāng jū
康居
kāng jū guó, hàn shí tōng yān. zài dà yuān xī běi kě èr qiān lǐ, yǔ sù yì yī liè lín jiē. wáng lǐ lè yuè nì dì bēi tián chéng, yì jū sū xiè chéng, qù zhǎng ān wàn èr qiān sān bǎi lǐ. bù shǔ dōu hù. hù shí èr wàn. dōng zhì dōu hù lǐ suǒ wǔ qiān wǔ bǎi lǐ. yǔ dà ròu zhī tóng sú. dì hé nuǎn, ráo tóng liǔ pú táo, duō niú yáng, chū hǎo mǎ. dōng jī shì xiōng nú. xuān dì shí, zhì zhī dān yú shā hàn shǐ zhě, xī zǔ kāng jū. yī qí xiǎn zǔ, yǐ zì bǎo gù. qí hòu gān yán shòu chén tāng zhū miè zhì zhī dān yú. zhì chéng dì shí, kāng jū qiǎn zi shì hàn, gòng xiàn. rán zì yǐ jué yuǎn, dú jiāo màn. dōu hù guō shùn shù shàng yán: kāng jū jiāo xiá, jīn qiǎn zi rù shì, cǐ qí yù jiǎ shì wèi hǎo cí zhī zhà yě. yí guī qí shì zi, jué wù fù shǐ. bù tōng shǐ yú qí guó. dūn huáng jiǔ quán xiǎo jùn jí nán dào bā guó, gěi shǐ zhě wǎng lái rén mǎ lǘ tuó tuó shí, jiē kǔ fá. kōng bà hào suǒ guò, sòng yíng jiāo xiá jué yuǎn zhī guó, fēi zhì jì yě. hàn wèi qí xīn tōng, zhòng zhì yuǎn rén, yǐ cǐ shēng míng wèi zhòng. zhōng jī mí ér wèi jué. zì hòu wú wén, huò míng hào biàn yì, huò qiān xǐ tūn bìng, fēi suǒ xiáng yě.
康居國,漢時通焉。在大宛西北可二千里,與粟弋、伊列鄰接。王理樂越匿地卑闐城,亦居蘇薤城,去長安萬二千三百里。不屬都護。戶十二萬。東至都護理所五千五百里。與大月氏同俗。地和暖,饒桐、柳、蒲萄,多牛羊,出好馬。東羈事匈奴。宣帝時,郅支單于殺漢使者,西阻康居。(依其險阻,以自保固。)其後甘延壽、陳湯誅滅郅支單于。至成帝時,康居遣子侍漢,貢獻。然自以絕遠,獨驕慢。都護郭舜數上言:「康居驕黠,今遣子入侍,此其欲賈市為好辭之詐也。宜歸其侍子,絕勿復使。(不通使於其國。)敦煌、酒泉小郡及南道八國,給使者往來人馬驢橐駝食,皆苦乏。空罷耗所過,送迎驕黠絕遠之國,非至計也。」漢為其新通,重致遠人,(以此聲名為重。)終羈縻而未絕。自後無聞,或名號變易,或遷徙吞併,非所詳也。
zhì jìn wǔ dì tài shǐ zhōng, qí wáng nà bí qiǎn shǐ xiàn shàn mǎ.
至晉武帝泰始中,其王那鼻遣使獻善馬。
zhì hòu wèi tài wǔ tài yán zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng, qí guó yòu chēng zhě shé. hòu wèi shǐ yún jí hàn kāng jū guó yě.
至後魏太武太延中,遣使朝貢,其國又稱者舌。(後魏史雲即漢康居國也。)
zhì suí shí, wèi zhī kāng guó. dà yè zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng. qí wáng xìng wēn, yuè zhī rén yě. suí shǐ yún: jí hàn kāng jū zhī hòu, zì hàn yǐ lái, xiāng chéng bù jué. jiù jū qí lián shān běi zhāo wǔ chéng, zì bèi xiōng nú suǒ pò, xī yú cōng lǐng, suì yǒu cǐ guó. zhī shù gè fēn wáng, gù kāng guó zuǒ yòu zhū guó, mǐ guó shǐ guó cáo guó hé guó ān guó xiǎo ān guó nà sè bō guó wū nà hé guó mù guó fán jiǔ guó, jiē qí zhǒng lèi, bìng yǐ zhāo wǔ wèi xìng, shì bù wàng běn yě.
至隋時,謂之康國。大業中,遣使朝貢。其王姓溫,月氏人也。(隋史云:「即漢康居之後,自漢以來,相承不絕。」)舊居祁連山北昭武城,自被匈奴所破,西逾蔥嶺,遂有此國。枝庶各分王,故康國左右諸國,米國、史國、曹國、何國、安國、小安國、那色波國、烏那曷國、穆國凡九國,皆其種類,並以昭武為姓,示不忘本也。
kāng guó dōu yú sà bǎo shuǐ shàng ā lù dí chéng, wáng suǒ fā, guān qī bǎo jīn huā, yī líng luó jǐn xiù bái dié. qí qī yǒu jì, méng yǐ bó jīn. zhàng fū jiǎn fā, jǐn páo. míng wèi qiáng guó, xī yù zhū guó duō guī zhī. rén jiē shēn mù gāo bí, duō xū rán. shàn yú shāng jiǎ, zhū yí duō còu qí guó. yǒu dà xiǎo gǔ pí pá wǔ xián kōng hóu dí. hūn yīn sàng zhì yǔ tū jué tóng. sú fèng fú, wèi hú shū. qì hòu wēn, yí wǔ gǔ, qín xiū yuán shū, shù mù zī mào. chū mǎ tuó luó lǘ fēng niú huáng jīn náo shā gān sōng xiāng ā sà nà xiāng sè sè jīng pí qú shū jǐn dié. duō pú táo jiǔ, fù jiā huò zhì qiān dàn, lián nián bù bài.
康國都於薩寶水上阿祿迪城,王索發,冠七寶金花,衣綾、羅、錦、繡、白疊。其妻有髻,幪以帛巾。丈夫翦發,錦袍。名為強國,西域諸國多歸之。人皆深目高鼻,多須髯。善於商賈,諸夷多湊其國。有大小鼓、琵琶、五弦箜篌、笛。婚姻喪制與突厥同。俗奉佛,為胡書。氣候溫,宜五穀,勤修園蔬,樹木滋茂。出馬、駝、騾、驢、犎牛、黃金、硇砂、甘松香、阿薩那香、瑟瑟、麖皮、氍毹、錦、疊。多蒲萄酒,富家或置千石,連年不敗。
wéi jié xī fān jì yún: kāng guó rén bìng shàn jiǎ, nán nián wǔ suì zé lìng xué shū, shǎo jiě zé qiǎn xué jiǎ, yǐ dé lì duō wèi shàn. qí rén hǎo yīn shēng. yǐ liù yuè yī rì wèi suì shǒu, zhì cǐ rì, wáng jí rén shù bìng fú xīn yī, jiǎn fā xū. zài guó chéng dōng lín xià qī rì mǎ shè, zhì yù bà rì, zhì yī jīn qián yú tiē shàng, shè zhòng zhě zé dé yī rì wèi wáng. sú shì tiān shén, chóng jìng shén zhòng. yún shén ér qī yuè sǐ, shī hái gǔ, shì shén zhī rén měi zhì qí yuè, jù zhe hēi dié yī, tú xiǎn fǔ xiōng hào kū, tì lèi jiāo liú. zhàng fū fù nǚ sān wǔ bǎi rén sàn zài cǎo yě, qiú tiān ér hái gǔ, qī rì biàn zhǐ. guó chéng wài bié yǒu èr bǎi yú hù, zhuān zhī sàng shì, bié zhú yī yuàn, yuàn nèi yǎng gǒu. měi yǒu rén sǐ, jí wǎng qǔ shī, zhì cǐ yuàn nèi, lìng gǒu shí zhī, ròu jǐn shōu hái gǔ, mái bìn wú guān guǒ.
韋節西蕃記云:「康國人並善賈,男年五歲則令學書,少解則遣學賈,以得利多為善。其人好音聲。以六月一日為歲首,至此日,王及人庶並服新衣,翦發須。在國城東林下七日馬射,至欲罷日,置一金錢於帖上,射中者則得一日為王。俗事天神,崇敬甚重。雲神兒七月死,失骸骨,事神之人每至其月,俱著黑疊衣,徒跣撫胸號哭,涕淚交流。丈夫婦女三五百人散在草野,求天兒骸骨,七日便止。國城外別有二百餘戶,專知喪事,別築一院,院內養狗。每有人死,即往取屍,置此院內,令狗食之,肉盡收骸骨,埋殯無棺槨。」
dà táng zhēn guān èr shí yī nián, qí guó xiàn huáng táo, dà rú é luǎn, qí sè rú jīn, yì hū wèi jīn táo. dù huán jīng xíng jì yún: kāng guó zài mǐ guó xī nán sān bǎi yú lǐ, yī míng sà mò jiàn. tǔ wò, rén fù, guó xiǎo. yǒu shén cí míng bá, zhū guó shì zhě, běn chū yú cǐ.
大唐貞觀二十一年,其國獻黃桃,大如鵝卵,其色如金,亦呼為金桃。(杜環經行記云:「康國在米國西南三百餘里,一名薩末建。土沃,人富,國小。有神祠名拔,諸國事者,本出於此。」)
cáo guó
曹國
cáo guó, suí shí dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū zhī dì. guó wú zhǔ, kāng guó wáng lìng zǐ wū jiàn lǐng zhī. shèng bīng qiān yú rén. guó zhōng yǒu de xī shén, zì xī hǎi yǐ dōng zhū guó bìng jìng shì zhī. qí shén yǒu jīn rén, jīn pò luó kuò zhàng wǔ chǐ, gāo xià xiāng chēng. měi yuè yǐ tuó wǔ tóu mǎ shí pǐ yáng bǎi kǒu jì zhī, cháng yǒu qiān rén shí zhī bù jǐn. dōng nán qù kāng guó bǎi lǐ. xī qù hé guó bǎi wǔ shí lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ lái gòng.
曹國,隋時都那密水南數里,舊是康居之地。國無主,康國王令子烏建領之。勝兵千餘人。國中有得悉神,自西海以東諸國並敬事之。其神有金人,金破羅闊丈五尺,高下相稱。每月以駝五頭、馬十疋、羊百口祭之,常有千人食之不盡。東南去康國百里。西去何國百五十里,東去瓜州六千六百里。大業中,遣使來貢。
hé guó
何國
hé guó, suí shí yì dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, yì jiù kāng jū dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó zhī zú lèi. guó chéng lóu běi bì huà huá xià tiān zǐ, xī bì zé huà bō sī fú lǐn lì shén fǎn zhū guó wáng, dōng bì zé huà tū jué pó luó mén zhū guó wáng. shèng bīng qiān rén. qí wáng zuò jīn yáng zuò. fēng sú yǔ kāng guó tóng. dōng qù cáo guó bǎi wǔ shí lǐ, xī qù xiǎo ān guó sān bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān qī bǎi wǔ shí lǐ. dà yè zhōng jí dà táng wǔ dé zhēn guān zhōng, jiē qiǎn shǐ lái gòng.
何國,隋時亦都那密水南數里,亦舊康居地也。其王姓昭武,亦康國之族類。國城樓北壁畫華夏天子,西壁則畫波斯、拂菻(力甚反)諸國王,東壁則畫突厥、婆羅門諸國王。勝兵千人。其王坐金羊座。風俗與康國同。東去曹國百五十里,西去小安國三百里,東去瓜州六千七百五十里。大業中及大唐武德、貞觀中,皆遣使來貢。
shǐ guó
史國
shǐ guó, suí shí dōu dú mò shuǐ nán shí lǐ, yì jiù kāng jū zhī dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zhī shù yě. shèng bīng qiān yú rén. sú tóng kāng guó. běi qù kāng guó èr bǎi sì shí lǐ, nán qù tǔ huǒ luó wǔ bǎi lǐ, xī qù nà sè bō guó èr bǎi lǐ, dōng běi qù mǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān lǐ. dà yè zhōng, shǐ tōng zhōng guó. hòu jiàn qiáng shèng, nǎi chuàng jiàn qǐ shǐ chéng, wèi shù shí lǐ, guō yì èr wàn jiā. dà táng zhēn guān zhōng, qiǎn shǐ lái gòng. zì cáo guó hé guó shǐ guó, jiē zài hàn zhī kāng jū gù dì, suì biàn fù zhī.
史國,隋時都獨莫水南十里,亦舊康居之地也。其王姓昭武,亦康國王之枝庶也。勝兵千餘人。俗同康國。北去康國二百四十里,南去吐火羅五百里,西去那色波國二百里,東北去米國二百里,東去瓜州六千里。大業中,始通中國。後漸強盛,乃創建乞史城,為數十里,郭邑二萬家。大唐貞觀中,遣使來貢。(自曹國、何國、史國,皆在漢之康居故地,遂便附之。)
yǎn cài
奄蔡
yǎn cài, hàn shí tōng yān. xī yǔ dà qín jiē, dōng nán èr qiān lǐ yǔ kāng jū jiē, qù yáng guān bā qiān yú lǐ. kòng xián shí yú wàn. yǔ kāng jū tóng sú, ér shǔ kāng jū. tǔ qì wēn hé, lín dà zé, wú yá àn. duō zhēn sōng bái cǎo jí diāo. xù mù zhú shuǐ cǎo, gài jìn běi hǎi. zhì hòu hàn gǎi míng ā lán liáo guó. hòu wèi shí yuē sù tè guó, yī míng wēn nà shā. hòu wèi shǐ yún: chū, xiōng nú shā qí wáng ér yǒu qí guó, zhì wén chéng dì chū, qiǎn shǐ cháo gòng, qí wáng hū ní yǐ sān dài yǐ. zhōu wǔ dì shí, yì qiǎn shǐ lái gòng.
奄蔡,漢時通焉。西與大秦接,東南二千里與康居接,去陽關八千餘里。控弦十餘萬。與康居同俗,而屬康居。土氣溫和,臨大澤,無涯岸。多楨松、白草及貂。畜牧逐水草,蓋近北海。至後漢改名阿蘭聊國。後魏時曰粟特國,一名溫那沙。(後魏史云:「初,匈奴殺其王而有其國,至文成帝初,遣使朝貢,其王忽倪已三代矣。」)周武帝時,亦遣使來貢。
huá guó
滑國
huá guó, chē shī zhī bié zhǒng yě. hòu hàn shùn dì yǒng jiàn chū, bā huá cóng bān yǒng jī běi lǔ yǒu gōng, hàn yǐ bā huá wèi hòu bù qīn hàn hóu. zì wèi jìn yǐ lái, bù tōng zhōng guó. zhì liáng wǔ dì pǔ tōng chū, qí wáng yàn dài yí lì tuó shǐ qiǎn shǐ xiàn gòng huáng shī zi bái diāo qiú bō sī jǐn děng wù. hòu wèi zhī jū sāng gān yě, huá yóu xiǎo guó, shǔ rú rú. hòu shāo qiáng dà, zhēng qí páng guó bō sī kě pán tuó jì bīn yān qí guī zī shū lè gū mò yú tián jù pán děng guó yān.
滑國,車師之別種也。後漢順帝永建初,八滑從班勇擊北虜有功,漢以八滑為後部親漢侯。自魏晉以來,不通中國。至梁武帝普通初,其王厭帶夷栗陀始遣使獻貢黃師子、白貂裘、波斯錦等物。後魏之居桑乾也,滑猶小國,屬蠕蠕。後稍強大,征其旁國波斯、渴槃陀、罽賓、焉耆、龜茲、疏勒、姑墨、于闐、句盤等國焉。
qí shòu yǒu shī zi liǎng jiǎo tuó, yě lǘ yǒu jiǎo. rén jiē shàn qí shè, zhe xiǎo xiù zhǎng páo, yòng jīn yù wèi dài. nǚ rén pī qiú, tóu shàng kè mù wèi jiǎo, zhǎng liù cùn, yǐ jīn yín shì zhī. xiōng dì gòng qī. wú chéng, zhān wū wèi jū, dōng xiàng kāi hù. qí wáng zuò jīn chuáng, suí tài suì zhuǎn. wú wén zì, yǐ mù wèi qì. yǔ páng guó tōng, zé shǐ páng guó hú wèi hú shū, yáng pí wèi zhǐ. wú zhí guān. shì tiān shén huǒ shén, měi rì zé chū hù sì shén ér hòu shí. guì yī bài ér zhǐ. sǐ yǐ mù wèi guǒ. fù mǔ sǐ, qí zi jié yī ěr, zàng qì jí jí. qí yán yǔ dài hé nán rén yì rán hòu tōng. zhì hòu wèi shí, wèi zhī huá fāng tún.
其獸有師子、兩腳駝,野驢有角。人皆善騎射,著小袖長袍,用金玉為帶。女人披裘,頭上刻木為角,長六寸,以金銀飾之。兄弟共妻。無城,氈屋為居,東向開戶。其王坐金床,隨太歲轉。無文字,以木為契。與旁國通,則使旁國胡為胡書,羊皮為紙。無職官。事天神、火神,每日則出戶祀神而後食。跪一拜而止。死以木為槨。父母死,其子截一耳,葬訖即吉。其言語待河南人譯然後通。至後魏時,謂之滑〈匚屯〉。
yè dā yì dá tóng
嚈噠(挹怛同)
yè dā guó, huò yún gāo chē zhī bié zhǒng, huò yún dà ròu zhī zhī zhǒng lèi. qí yuán chū yú sài běi. zì jīn shān ér nán, zài yú tián zhī xī, dōng qù zhǎng ān yī wàn yī bǎi lǐ. zhì hòu wèi wén dì shí, yǐ bā jiǔ shí nián yǐ. yī fú lèi hú, jiā yǐ yīng luò, tóu jiē jiǎn fā. qí yǔ yǔ rú rú gāo chē jí zhū hú bù tóng. bù zhòng kě shí wàn. yī suí shuǐ cǎo. qí guó wú chē, yǒu yú, duō tuó mǎ. yòng xíng yán jí, dào wú duō shǎo jiē yāo zhǎn, dào yī zé shí. sǐ zhě, fù jiā lěi shí wèi cáng, pín zhě jué dì ér mái, suí shēn zhū wù, jiē zhì zhǒng nèi. yòu xiōng dì gòng qǔ yī qī, wú xiōng dì zhě, qī dài yī jiǎo mào ruò yǒu xiōng dì zhě, yī qí duō shǎo zhī shù gèng jiā mào jiǎo yān. xī yù kāng jū yú tián shā lēi ān xī jí zhū xiǎo guó sān shí yú suǒ, jiē yì shǔ zhī, hào wèi dà guó. měi qiǎn shǐ cháo gòng. xiào míng dì xī píng zhōng, qiǎn fú zi tǒng sòng yún shǐ xī yù, suǒ jīng zhū guó, bù néng zhī qí běn mò jí shān chuān lǐ shù, jīn jǔ qí lüè yún.
嚈噠國,或雲高車之別種,或雲大月氏之種類。其源出於塞北。自金山而南,在于闐之西,東去長安一萬一百里。至後魏文帝時,已八九十年矣。衣服類胡,加以纓絡,頭皆翦發。其語與蠕蠕、高車及諸胡不同。部眾可十萬。依隨水草。其國無車,有輿,多駝、馬。用刑嚴急,盜無多少皆腰斬,盜一責十。死者,富家累石為藏,貧者掘地而埋,隨身諸物,皆置冢內。又兄弟共娶一妻,無兄弟者,妻戴一角帽;若有兄弟者,依其多少之數更加帽角焉。西域康居、于闐、沙勒、安息及諸小國三十餘所,皆役屬之,號為大國。每遣使朝貢。孝明帝熙平中,遣伏子統宋雲使西域,所經諸國,不能知其本末及山川里數,今舉其略雲。
yì dá tóng. zhì suí shí yòu wèi yì dá guó yān. yì dá guó, dōu wū hǔ shuǐ nán èr bǎi yú lǐ, dà ròu zhī zhī zhǒng lèi yě. shèng bīng wǔ liù qiān rén. sú shàn zhàn. xiān shí guó luàn, tū jué qiǎn tōng shè zì jié qiáng lǐng qí guó. sú tóng tǔ huǒ luó. nán qù cáo guó qiān wǔ bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ lái gòng. àn liú fán liáng diǎn, huá guó xìng yè dā, hòu yì yǐ xìng wèi guó hào, zhuǎn é yòu wèi zhī yì dá yān. qí běn yuán huò yún chē shī zhī zhǒng, huò yún gāo chē zhī zhǒng, huò yún dà ròu zhī zhī zhǒng. yòu wéi jié xī fān jì yún: qīn wèn qí guó rén, bìng zì chēng yì tián. yòu àn hàn shū, chén tāng zhēng zhì zhī, kāng jū fù wáng yì tián chāo qí hòu zhòng, cǐ huò kāng jū zhī zhǒng lèi. rán chuán zì yuǎn guó, yí yǔ é chuǎn, nián dài mián miǎo, mò zhī gēn shí, bù kě dé ér biàn yě. jīn kǎo qí fēng sú wù chǎn jí zhū jiā suǒ shuō ér biān zhī.
挹怛同。至隋時又謂挹怛國焉。挹怛國,都烏滸水南二百餘里,大月氏之種類也。勝兵五六千人。俗善戰。先時國亂,突厥遣通設字詰強領其國。俗同吐火羅。南去漕國千五百里,東去瓜州六千五百里。大業中,遣使來貢。按劉璠梁典,滑國姓嚈噠,後裔以姓為國號,轉訛又謂之挹怛焉。(其本源或雲車師之種,或雲高車之種,或雲大月氏之種。又韋節西蕃記云:「親問其國人,並自稱挹闐。」又按漢書,陳湯征郅支,康居副王挹闐抄其後重,此或康居之種類。然傳自遠國,夷語訛舛,年代綿邈,莫知根實,不可得而辨也。今考其風俗物產及諸家所說而編之。)
tiān zhú
天竺
tiān zhú, hòu hàn tōng yān, jí qián hàn shí shēn dú guó. chū, zhāng qiān shǐ dà xià, jiàn qióng zhú zhàng shǔ bù. wèn yuē: ān dé cǐ? dà xià guó rén yuē: wú jiǎ rén wǎng shēn dú guó shì zhī. jí tiān zhú yě. huò yún mó jiā tuó, huò yún pó luó mén. zài cōng lǐng zhī nán, qù ròu zhī dōng nán shù qiān lǐ, dì fāng sān wàn yú lǐ. qí zhōng fēn wèi wǔ tiān zhú: yī yuē zhōng tiān zhú, èr yuē dōng tiān zhú, sān yuē nán tiān zhú, sì yuē xī tiān zhú, wǔ yuē běi tiān zhú, dì gè shù qiān lǐ, chéng yì shù bǎi. nán tiān zhú jì dà hǎi. běi tiān zhú jù xuě shān, sì zhōu yǒu shān wèi bì, nán miàn yī gǔ, tōng wèi guó mén. dōng tiān zhú dōng jì dà hǎi, yǔ fú nán lín yì lín jiē, dàn gé xiǎo hǎi ér yǐ. xī tiān zhú yǔ jì bīn bō sī xiāng jiē. zhōng tiān zhú jù sì tiān zhú zhī jiān. guó bìng yǒu wáng. hàn shí yòu yǒu juān dú guó, qù zhǎng ān jiǔ qiān bā bǎi lǐ. qù dōu hù lǐ suǒ èr qiān bā bǎi lǐ, nán yǔ cōng lǐng xiāng lián, běi yǔ wū sūn jiē. yī fú lèi wū sūn, suí shuǐ cǎo, gù sāi zhǒng yě. yán shī gǔ yún: juān dú jí shēn dú, shēn dú zé tiān zhú yě. sāi zhǒng jí shì zhǒng yě, gài yǔ yīn yǒu qīng zhòng yě. cóng ròu zhī gāo fù guó yǐ xī, nán zhì xī hǎi, dōng zhì pán qǐ, jiē shēn dú zhī dì. shēn dú yǒu bié chéng shù bǎi, chéng zhì zhǎng. yǒu bié guó shù shí, guó zhì wáng. suī gè xiǎo yì, ér jù míng shēn dú. fú nán chuán yún: shě wèi guó lì shǔ tiān zhú. jiā shī guó yī míng bō luó nài guó, yì míng bō luó nài sī guó. zhú fǎ wéi fú guó jì yún: bō luó nài guó zài jiā wéi luó yuè guó nán qiān sì bǎi bā shí lǐ. shì fǎ shèng lì guó chuán yún: qí guó yǒu shāo gē niú, qí niú hēi sè, jiǎo xì zhǎng, kě sì chǐ yú, shí rì yī gē, bù gē biàn kùn bìng huò zhì sǐ. rén fú niú xuè jiē lǎo shòu. guó rén jiē shòu wǔ bǎi suì, niú shòu yì děng yú rén. yì tiān zhú shǔ guó. dōu lín héng hé, yī míng jiā pí lí hé. líng jiù shān, hú yǔ yuē qí dū jué shān, shān yǒu qīng shí, tóu shì jiù niǎo. zhú fǎ wéi fú guó jì yún: zài mó jié tí guó nán, yì tiān zhú shǔ guó yě. qí shí jiē shǔ ròu zhī. ròu zhī shā qí wáng ér zhì jiāng, lìng tǒng qí rén. sú xiū fú tú dào, bù shā shēng yǐn jiǔ. huán dì yán xī èr nián sì nián, pín cóng rì nán jiǎo wài lái xiàn. shí dì hǎo shén, shù sì fú tú lǎo zi, bǎi xìng shāo yǒu fèng zhě, hòu suì zhuǎn shèng. qí guó rén tǔ zhù yǔ ròu zhī tóng, ér bēi shī shǔ rè, rén ruò yú ròu zhī.
天竺,後漢通焉,即前漢時身毒國。(初,張騫使大夏,見邛竹杖、蜀布。問曰:「安得此?」大夏國人曰:」吾賈人往身毒國市之。」即天竺也。或雲摩伽陀,或雲婆羅門。在蔥嶺之南,去月氏東南數千里,地方三萬餘里。其中分為五天竺:一曰中天竺,二曰東天竺,三曰南天竺,四曰西天竺,五曰北天竺,地各數千里,城邑數百。南天竺際大海。北天竺距雪山,四周有山為壁,南面一谷,通為國門。東天竺東際大海,與扶南、林邑鄰接,但隔小海而已。西天竺與罽賓、波斯相接。中天竺據四天竺之間。國並有王。漢時又有捐毒國,去長安九千八百里。去都護理所二千八百里,南與蔥嶺相連,北與烏孫接。衣服類烏孫,隨水草,故塞種也。顏師古云:捐毒即身毒,身毒則天竺也。塞種即釋種也,蓋語音有輕重也。)從月氏、高附國以西,南至西海,東至盤起,皆身毒之地。身毒有別城數百,城置長。有別國數十,國置王。雖各小異,而俱名身毒。(扶南傳云:「舍衛國隸屬天竺。伽屍國一名波羅柰國,亦名波羅柰斯國。竺法維佛國記云:「波羅柰國在伽維羅越國南千四百八十里。」釋法盛歷國傳云:「其國有稍割牛,其牛黑色,角細長,可四尺餘,十日一割,不割便困病或致死。人服牛血皆老壽。國人皆壽五百歲,牛壽亦等於人。亦天竺屬國。」)都臨恆河,一名迦毗梨河。靈鷲山,胡語曰耆闍崛山,山有青石,頭似鷲鳥。(竺法維佛國記云:「在摩竭提國南,亦天竺屬國也。」)其時皆屬月氏。月氏殺其王而置將,令統其人。俗修浮圖道,不殺生、飲酒。桓帝延熹二年、四年,頻從日南徼外來獻。時帝好神,數祀浮圖、老子,百姓稍有奉者,後遂轉盛。其國人土著與月氏同,而卑濕暑熱,人弱於月氏。
wèi jìn dài, jué bù fù tōng. liáng wǔ dì tiān jiān chū, qí wáng qiǎn zhǎng shǐ zhú luó dá gòng xiàn. hòu wèi xuān wǔ dì shí, nán tiān zhú guó qiǎn shǐ xiàn jùn mǎ yún.
魏晉代,絕不復通。梁武帝天監初,其王遣長史竺羅達貢獻。後魏宣武帝時,南天竺國遣使獻駿馬雲。
qí guó chū shī zi diāo bào quǎn jūn hú kūn fǎn tuó tuó xī xiàng. yǒu huǒ qí, rú yún mǔ ér sè zǐ, liè zhī zé báo rú chán yì, jī zhī zé rú shā hú zhī chóng tà. yǒu jīn gāng, shì zǐ shí yīng, bǎi liàn bù xiāo, kě yǐ qiè yù, dài mào jīn tóng tiě qiān xī. jīn lǚ zhī chéng jīn jì, bái dié, xī máo. xī máo yīn tǎ. yīn dēng. yòu yǒu zhān tán yù jīn děng xiāng, gān zhè zhū guǒ, shí mì hú jiāo jiāng hēi yán. xī yǔ dà qín ān xī jiāo shì hǎi zhōng, huò zhì fú nán jiāo zhǐ mào yì. duō shān hú zhū jī, láng gān. sú wú bù jí. yǐ chǐ bèi wèi huò. yóu gōng huàn huà. zhàng fū zhì jìng, jí zhě shì zú mó zhǒng ér zhì qí cí. jiā yǒu qí lè chàng jì. qí wáng yǔ dà chén duō fú jǐn jì. wáng wèi luó jì yú dǐng, yú fā jiǎn zhī shǐ duǎn. zhàng fū jiǎn fā, chuān ěr chuí dāng. sú jiē tú xiǎn, yī zhòng bái sè. qiè yú dòu zhàn, yǒu gōng jiàn jiǎ shuò, yì yǒu fēi tī dì dào mù niú liú mǎ zhī fǎ. yǒu wén zì, shàn tiān wén suàn lì zhī shù. qí rén jiē xué xī tán zhāng. shū yú bèi duō shù yè yǐ jì shì.
其國出師子、貂、豹、犭軍、(胡昆反)橐駝、犀、象。有火齊,如雲母而色紫,裂之則薄如蟬翼,積之則如紗縠之重沓。有金剛,似紫石英,百鍊不銷,可以切玉,玳瑁、金、銅、鐵、鉛、錫。金縷織成金罽,白疊,〈翕毛〉。(〈翕毛〉音塔。音登。)又有旃檀、鬱金等香,甘蔗諸果,石蜜、胡椒、姜、黑鹽。西與大秦、安息交市海中,或至扶南、交趾貿易。多珊瑚、珠璣,琅玕。俗無簿籍。以齒貝為貨。尤工幻化。丈夫致敬,極者舐足摩踵而致其辭。家有奇樂、倡伎。其王與大臣多服錦罽。王為螺髻於頂,餘發翦之使短。丈夫翦發,穿耳垂璫。俗皆徒跣,衣重白色。怯於鬥戰,有弓、箭、甲、槊,亦有飛梯、地道、木牛、流馬之法。有文字,善天文算曆之術。其人皆學悉曇章。書於貝多樹葉以記事。
suí yáng dì zhì tōng xī yù, qiǎn péi jǔ yīng jiē xī fān zhū guó, duō yǒu zhì zhě, wéi tiān zhú bù tōng, dì yǐ wèi hèn.
隋煬帝志通西域,遣裴矩應接西蕃諸國,多有至者,唯天竺不通,帝以為恨。
dà táng wǔ dé zhōng, qí dōng xī nán běi sì tiān zhú xī wèi zhōng tiān zhú suǒ bìng. zhēn guān shí wǔ nián, qí wáng xìng qǐ lì xì, chǒu lì fǎn míng shī luó yì duō, huò yún xìng shā lì shì, qiǎn shǐ fèng biǎo. èr shí èr nián, yòu wèi lǜ fǔ zhǎng shǐ wáng xuán cè fèng shǐ tiān zhú. huì shī luó yì duō sǐ, guó dà luàn, qí chén nà fú dì ā luó nà shùn zì lì, nǎi fā bīng jù. xuán cè dùn dǐ yú tǔ bō zhī xī nán, yǐ shū zhēng lín guó zhī bīng. tǔ bō fā jīng ruì qiān èr bǎi rén, ní pó luó guó fā qī qiān yú qí lái fù, xuán cè yǔ qí fù jiǎng shī rén lǜ èr guó zhī bīng, jìn zhì tú bó yīn bó hé luó chéng, jí zhōng tiān zhú zhī suǒ jū yě. lián zhàn, dà pò zhī, zhǎn shǒu sān qiān yú jí, fù shuǐ nì sǐ zhě qiě wàn rén, huò qí wáng fēi jí wáng zǐ děng, lǔ nán nǚ wàn sān qiān rén, niú mǎ sān wàn yú pǐ. yú shì tiān zhú xiǎng zhèn, chéng yì jù luò jiàng zhě wǔ bǎi bā shí yú suǒ, suì fú ā luó nà shùn yǐ hái. jìn sòng shí fú tú jīng yún: lín ní guó, qí wáng shēng fú tú tài zǐ yě, fù yuē xiè tóu yé, mǔ yuē mò yé. fú tú shēn fú sè huáng, fā qīng rú qīng sī. shǐ mò yé mèng bái xiàng shǐ yùn, jí shēng, cóng mǔ zuǒ xié chū. shēng ér yǒu jì, duò dì néng xíng qī bù. cǐ guó zài tiān zhú yù. tiān zhú yòu yǒu shén rén, míng shā lǜ. xī hàn āi dì yuán shòu yuán nián, bó shì dì zǐ jǐng lú shòu dà ròu zhī wáng shǐ yī cún kǒu shòu fú tú jīng, yuē fù dòu zhě, qí rén yě. lín pú sāi sāng mén bó wén shū xián bái xián bǐ qiū chén mén, jiē dì zǐ hào yě. fú tú suǒ zài, yǔ zhōng guó lǎo zi jīng xiāng chū rù. gài yǐ wèi lǎo zi xī chū guān, guò xī yù zhī tiān zhú, jiào hú wèi fú tú. tú shǔ dì zǐ hào hé yǒu èr shí jiǔ, bù néng xiáng zài, gù lüè zhī. zhū jiā jì tiān zhú guó shì, duō lù zhū sēng fǎ míng dào ān zhī liú chuán jì, yí jiē huī dàn bù jīng, bù fù xī zuǎn yě. yǐ jù xù lüè zhù zhōng.
大唐武德中,其東西南北四天竺悉為中天竺所並。貞觀十五年,其王姓乞利咥,(丑栗反)名尸羅逸多,或雲姓剎利氏,遣使奉表。二十二年,右衛率府長史王玄策奉使天竺。會尸羅逸多死,國大亂,其臣那伏帝阿羅那順自立,乃發兵拒。玄策遁抵於吐蕃之西南,以書徵鄰國之兵。吐蕃發精銳千二百人,泥婆羅國發七千餘騎來赴,玄策與其副蔣師仁率二國之兵,進至荼鎛(音博)和羅城,即中天竺之所居也。連戰,大破之,斬首三千餘級,赴水溺死者且萬人,獲其王妃及王子等,虜男女萬三千人,牛馬三萬餘疋。於是天竺響震,城邑聚落降者五百八十餘所,遂俘阿羅那順以還。(晉、宋時浮圖經云:」臨倪國,其王生浮圖太子也,父曰屑頭耶,母曰莫耶。浮圖身服色黃,發青如青絲。始莫耶夢白象始孕,及生,從母左脅出。生而有髻,墮地能行七步。此國在天竺域。天竺又有神人,名沙律。昔漢哀帝元壽元年,博士弟子景盧受大月氏王使伊存口授浮圖經,曰復豆者,其人也。臨蒲塞、桑門、伯聞、疏閒、白閒、比丘、晨門,皆弟子號也。浮圖所載,與中國老子經相出入。蓋以為老子西出關,過西域之天竺,教胡為浮圖。徒屬弟子號合有二十九,不能詳載,故略之。諸家紀天竺國事,多錄諸僧法明、道安之流傳記,疑皆恢誕不經,不復悉纂也。已具序略注中。)
chē lí
車離
chē lí, hòu hàn shí tōng yān. jū shā qí chéng. yī míng lǐ wéi tè, yī míng pèi lì wáng. zài tiān zhú dōng nán sān qiān yú lǐ, dà guó yě. qí tǔ qì wù lèi yǔ tiān zhú tóng. bié chéng shù shí, jiē chēng wáng. qí rén qiè ruò. dì dōng xī nán běi fāng shù qiān lǐ. rén jiē zhǎng bā chǐ, chéng xiàng luò tuó, wǎng lái lín guó. yǒu kòu, chéng xiàng yǐ zhàn.
車離,後漢時通焉。居沙奇城。一名禮惟特,一名沛隸王。在天竺東南三千餘里,大國也。其土氣、物類與天竺同。別城數十,皆稱王。其人怯弱。地東西南北方數千里。人皆長八尺,乘象、駱駝,往來鄰國。有寇,乘象以戰。
shī zi guó
師子國
shī zi guó, dōng jìn shí tōng yān, tiān zhú páng guó yě. zài xī hǎi zhī zhōng, yán mào èr qiān yú lǐ. duō chū qí bǎo. qí dì hé shì, wú dōng xià zhī yì. wǔ gǔ suí rén suǒ zhǒng, bù xū shí jié. qí guó jiù wú rén, zhǐ yǒu guǐ shén jí lóng jū zhī. zhū guó shāng jiǎ lái gòng shì yì, guǐ shén bù jiàn qí xíng, dàn chū zhēn bǎo, míng qí suǒ kān jià, shāng rén yī jià qǔ zhī. zhū guó rén wén qí tǔ lè, yīn cǐ jìng zhì, huò yǒu tíng zhù zhě, suì chéng dà guó. néng xún yǎng shén shī zi, suì yǐ wèi míng. fēng sú yǔ pó luó mén tóng, ér yóu jìng fó fǎ. ān dì yì xī chū, qiǎn shǐ xiàn yù fó xiàng, gāo sì chǐ èr cùn, yù sè jié rùn, xíng zhì shū tè, dài fēi rén gōng, lì jìn sòng dài, zài jiàn kāng wǎ guān sì. xiān yǒu zhēng shì dài ān dào shǒu zhì fó xiàng wǔ qū, jí gù zhǎng kāng huà wéi mó jié, bìng yù xiàng shí rén wèi wèi sān jué. zhì qí dōng hūn, suì huǐ yù xiàng, qián jié bì, cì qǔ shēn, wèi bì qiè pān guì fēi zuò chāi chuàn, shí xián tàn xī zhī. jiàn kāng jí jīn dān yáng jùn jiāng níng xiàn.
師子國,東晉時通焉,天竺旁國也。在西海之中,延袤二千餘里。多出奇寶。其地和適,無冬夏之異。五穀隨人所種,不須時節。其國舊無人,止有鬼神及龍居之。諸國商賈來共市易,鬼神不見其形,但出珍寶,明其所堪價,商人依價取之。諸國人聞其土樂,因此競至,或有停住者,遂成大國。能馴養神師子,遂以為名。風俗與婆羅門同,而尤敬佛法。安帝義熙初,遣使獻玉佛像,高四尺二寸,玉色潔潤,形制殊特,殆非人工,歷晉、宋代,在建康瓦官寺。(先有徵士戴安道手制佛像五軀,及顧長康畫維摩詰,並玉像時人謂為三絕。至齊東昏,遂毀玉像,前截臂,次取身,為嬖妾潘貴妃作釵釧,時咸嘆惜之。建康即今丹陽郡江寧縣。)
sòng wén dì yuán jiā wǔ nián, qí wáng shā lì mó hē nán qiǎn shǐ gòng xiàn.
宋文帝元嘉五年,其王剎利摩訶南遣使貢獻。
liáng wǔ dì dà tōng yuán nián, hòu wáng jiā yè jiā luó hē lí yé yì shǐ shǐ gòng xiàn. dù huán jì yún: shī zi guó yì yuē xīn tán, yòu yuē pó luó mén, jí nán tiān zhú yě. guó zhī běi, rén jǐn hú mào, qiū xià yán hàn. guó zhī nán, rén jǐn liáo miàn, sì shí lín yǔ. cóng cǐ shǐ yǒu fó fǎ sì shě, rén jiē dān ěr, bù guǒ yāo.
梁武帝大通元年,後王迦葉伽羅訶梨耶亦使使貢獻。(杜環記云:「師子國亦曰新檀,又曰婆羅門,即南天竺也。國之北,人盡胡貌,秋夏炎旱。國之南,人盡獠面,四時霖雨。從此始有佛法寺舍,人皆儋耳,布裹腰。」)
gāo fù
高附
gāo fù, hòu hàn shí tōng yān. zài dà ròu zhī xī nán, yì dà guó yě. qí sú shì tiān zhú, ér ruò, yì fú. shàn jiǎ fàn, nèi fù yú cái. suǒ shǔ wú cháng, tiān zhú jì bīn ān xī sān guó qiáng jí dé zhī, ruò zé shī zhī. hòu hàn shǐ yún: xiān wèi cháng shǔ ròu zhī. qián hàn shū yǐ wèi wǔ xī hóu shù, wù yǐ. hòu shǔ ān xī. jí ròu zhī pò ān xī, shǐ dé gāo fù. xī, xǔ jí fǎn.
高附,後漢時通焉。在大月氏西南,亦大國也。其俗似天竺,而弱,易服。善賈販,內富於財。所屬無常,天竺、罽賓、安息三國強即得之,弱則失之。(後漢史云:「先未嘗屬月氏。前漢書以為五翕侯數,誤矣。後屬安息。及月氏破安息,始得高附。」翕,許及反。)
dà qín
大秦
dà qín, yī míng lí jiān, qián, jū yán fǎn. yī yún qián hàn shí lí jiān guó yě. hòu hàn shí shǐ tōng yān. qí guó zài xī hǎi zhī xī, yì yún hǎi xī guó. qí wáng lǐ ān dū chéng, gōng shì jiē yǐ shuǐ jīng wèi zhù. cóng tiáo zhī xī dù hǎi qǔ wàn lǐ, qù zhǎng ān gài sì wàn lǐ. qí dì píng zhèng, rén jū xīng bù. qí dì dōng xī nán běi gè shù qiān lǐ, yǒu sì bǎi yú chéng. xiǎo guó yì shǔ zhě shù shí. xī yǒu dà hǎi. hǎi xī yǒu chí sàn chéng. wáng chéng yǒu guān cáo bù lǐng, ér wén zì xí hú. rén jiē máo tóu, ér yī wén xiù, yì yǒu bái gài xiǎo chē jīng qí zhī shǔ. jí shí lǐ yī tíng, sān shí lǐ yī hòu, yī rú zhōng zhōu. dì duō shī zi, zhē hài xíng lǚ, bù bǎi yú rén chí bīng qì, zhé wèi suǒ shí. qí wáng wú cháng rén, jiē jiǎn lì xián zhě, yǒu zāi yì jí fēng yǔ bù shí, zhé fèi ér gèng lì, shòu fàng zhě wú yuàn. qí rén zhǎng dà píng zhèng, yǒu lèi zhōng guó, gù wèi zhī dà qín, huò yún běn zhōng guó rén yě.
大秦,一名犁靬,(靬,居言反。一雲前漢時犁靬國也。)後漢時始通焉。其國在西海之西,亦云海西國。其王理安都城,宮室皆以水精為柱。從條支西度海曲萬里,去長安蓋四萬里。其地平正,人居星布。其地東西南北各數千里,有四百餘城。小國役屬者數十。西有大海。海西有遲散城。王城有官曹簿領,而文字習胡。人皆髦頭,而衣文繡,亦有白蓋小車、旌旗之屬。及十里一亭,三十里一堠,一如中州。地多師子,遮害行旅,不百餘人持兵器,輒為所食。其王無常人,皆簡立賢者,有災異及風雨不時,輒廢而更立,受放者無怨。其人長大平正,有類中國,故謂之大秦,或雲本中國人也。
tǔ yǒu hài jī xī, bào piáo zi yún: tōng tiān xī yǒu yī bái lǐ rú yán zhě, yǐ shèng mǐ, zhì qún jī zhōng, yù zhuó mǐ, zhì zhé jīng qù, gù nán rén míng wèi hài jī yě. hé huì zhū xiāng, jiān qí zhī yǐ wèi sū hé. tǔ duō jīn yín qí bǎo yè guāng bì míng yuè zhū hǔ pò liú lí shén guī bái mǎ zhū máo dài mào xuán xióng chì chī pì dú shǔ dà bèi chē qú guǎng yǎ yún: chē qú, shí, shì yù. mǎ nǎo. guǎng yǎ yún: mǎ nǎo, shí, shì yù. cóng chū xī hǎi, yǒu yǎng zhě, shì gǒu, duō lì guǎng è. cóng, cáng zōng fǎn. guǎng, gǔ měng fǎn. běi fù yōng xiǎo yì yǒu yáng gāo, zì rán shēng yú tǔ zhōng hòu qí yù méng, zhú qiáng yuàn zhī, kǒng wèi shòu suǒ shí yě qí qí yǔ dì lián, gē zhī jué zé sǐ, jī wù jīng zhī, nǎi jīng míng, suì jué zhú shuǐ cǎo, wú qún. yòu yǒu mù nán, chū chì niǎo, kǒu zhōng jié mò, suǒ chéng bì sè zhū yě, tǔ rén zhēn zhī. cáo zi jiàn shī yún: shān hú xián mù nán. yǒu huàn rén, néng é shàng wèi yán jìn, shǒu zhōng zuò jiāng hú, jǔ zú ér zhū yù zì duò, kāi kǒu zé fān ěr luàn chū. qián hàn wǔ dì shí, qiǎn shǐ zhì ān xī, ān xī xiàn lí jiān huàn rén èr, jiē cù méi qiào bí, luàn fā quán bìn, zhǎng sì chǐ wǔ cùn. fān yīn fán. ěr, rén zhì fǎn. yǒu zhī chéng xì bù, yán yòng shuǐ yáng máo, míng yuē hǎi xī bù. chū xì bù, zuò qú máo sǒu xī máo jì zhàng zhī shǔ, qí sè yòu xiān yú hǎi dōng zhū guó suǒ zuò yě. yòu cháng lì dé zhòng guó jiān sù, jiě yǐ wèi hú líng gàn wén, shù yǔ ān xī zhū hú jiāo shì yú hǎi zhōng. xī nán zhǎng hǎi zhōng kě qī bā bǎi lǐ, xíng dào shān hú zhōu, shuǐ dǐ yǒu pán shí, shān hú shēng qí shàng. dà qín rén cháng chéng dà bó, zài tiě wǎng, lìng shuǐ gōng méi, xiān rù shì zhī, kě xià wǎng nǎi xià. chū shēng bái, ér jiàn jiàn shì miáo chè jiǎ. lì yī suì xǔ, chū wǎng mù xián, biàn zuò huáng sè, zhī gé jiāo cuò, gāo jí sān sì chǐ zhě, wéi chǐ yú. sān nián sè nǎi chì hǎo. hòu méi shì zhī, zhī kě cǎi, biàn yǐ tiě chāo fā qí gēn, nǎi yǐ suǒ xì wǎng, shǐ rén yú bó shàng jiǎo chē jǔ chū. hái guó lǐ jié, zì yì suǒ zuò. ruò shī shí bù jǔ, biàn dù bài.
土有駭雞犀,(抱朴子云:「通天犀有一白理如綖者,以盛米,置群雞中,欲啄米,至輒驚去,故南人名為駭雞也。」)合會諸香,煎其汁以為蘇合。土多金、銀、奇寶、夜光璧、明月珠、琥珀、琉璃、神龜、白馬朱髦、玳瑁、玄熊、赤螭、辟毒鼠、大貝、車渠、(廣雅云:「車渠,石,似玉。」)瑪瑙。(廣雅云:「瑪瑙,石,似玉。」)賨出西海,有養者,似狗,多力獷惡。(賨,藏宗反。獷,古猛反。)北附庸小邑有羊羔,自然生於土中;候其欲萌,築牆院之,恐為獸所食也;其臍與地連,割之絕則死,擊物驚之,乃驚鳴,遂絕;逐水草,無群。又有木難,出翅鳥,口中結沫,所成碧色珠也,土人珍之。(曹子建詩云:「珊瑚閒木難。」)有幻人,能額上為炎燼,手中作江湖,舉足而珠玉自墮,開口則幡毦亂出。(前漢武帝時,遣使至安息,安息獻犁靬幻人二,皆蹙眉峭鼻,亂發拳鬢,長四尺五寸。幡音煩。毦,人志反。)有織成細布,言用水羊毛,名曰海西布。出細布,作氍〈毛叟〉、〈翕毛〉罽帳之屬,其色又鮮於海東諸國所作也。又常利得中國縑素,解以為胡綾紺紋,數與安息諸胡交市於海中。西南漲海中可七八百里,行到珊瑚洲,水底有盤石,珊瑚生其上。大秦人常乘大舶,載鐵網,令水工沒,先入視之,可下網乃下。初生白,而漸漸似苗坼甲。歷一歲許,出網目閒,變作黃色,支格交錯,高極三四尺者,圍尺餘。三年色乃赤好。後沒視之,知可采,便以鐵鈔發其根,乃以索系網,使人於舶上絞車舉出。還國理截,恣意所作。若失時不舉,便蠹敗。
qí wáng cháng yù tōng shǐ yú hàn, tú jīng dà hǎi, shāng kè wǎng lái jiē jī sān suì liáng, shì yǐ zhì zhě xī. huán dì yán xī chū, dà qín wáng ān dūn qiǎn shǐ zì rì nán jiǎo wài xiàn xiàng yá xī jiǎo dài mào, shǐ nǎi yī tòng yān. qí suǒ biǎo gòng, bìng wú zhēn yì, yí chuán zhě yǐn zhī. zhì jìn wǔ dì tài kāng zhōng, qí wáng qiǎn shǐ gòng xiàn.
其王常欲通使於漢,塗經大海,商客往來皆齎三歲糧,是以至者稀。桓帝延熹初,大秦王安敦遣使自日南徼外獻象牙、犀角、玳瑁,始乃一通焉。其所表貢,並無珍異,疑傳者隱之。至晉武帝太康中,其王遣使貢獻。
huò yún qí guó xī yǒu ruò shuǐ liú shā, jìn xī wáng mǔ suǒ jū chù, jǐ yú rì suǒ rù yě. wài guó tú yún: cóng yú jù běi, yǒu guó míng dà qín. qí zhǒng zhǎng dà, shēn zhàng wǔ liù chǐ. dù huán jīng xíng jì yún: fú lǐn guó zài shān guó xī, gé shān shù qiān lǐ, yì yuē dà qín. qí rén yán sè hóng bái, nán zǐ xī zhe sù yī, fù rén jiē fú zhū jǐn. hǎo yǐn jiǔ, shàng gān bǐng, duō yín qiǎo, shàn zhī luò. huò yǒu fú zài zhū guó, shǒu sǐ bù gǎi xiāng fēng. liú lí miào zhě, tiān xià mò bǐ. wáng chéng fāng bā shí lǐ, sì miàn jìng tǔ gè shù qiān lǐ. shèng bīng yuē yǒu bǎi wàn, cháng yǔ dà shí xiāng yù. xī zhěn xī hǎi, nán zhěn nán hǎi, běi jiē kě sà tū jué. xī hǎi zhōng yǒu shì, kè zhǔ tóng hé, wǒ wǎng zé bǐ qù, bǐ lái zé wǒ guī. mài zhě chén zhī yú qián, mǎi zhě chóu zhī yú hòu, jiē yǐ qí zhí zhì zhū wù bàng, dài lǐng zhí rán hòu shōu wù, míng yuē' guǐ shì'. yòu wén xī yǒu nǚ guó, gǎn shuǐ ér shēng. yòu yún: mó lín guó, zài bèi zhǐ sà luó guó xī nán, dù dà qì xíng èr qiān lǐ zhì qí guó. qí rén hēi, qí sú guǎng, shǎo mǐ mài, wú cǎo mù, mǎ shí gān yú, rén cān gú mǎng. gú mǎng, jí bō sī zǎo yě. zhàng lì tè shén. zhū guó lù xíng zhī suǒ jīng yě, hú zé yī zhǒng, fǎ yǒu shù bān. yǒu dà shí fǎ, yǒu dà qín fǎ, yǒu xún xún fǎ. qí xún xún zhēng bào, yú zhū yí dí zhōng zuì shén, dāng shí bù yǔ. qí dà shí fǎ zhě, yǐ dì zǐ qīn qī ér zuò pàn diǎn, zòng yǒu wēi guò, bù zhì xiāng lèi. bù shí zhū gǒu lǘ mǎ děng ròu, bù bài guó wáng fù mǔ zhī zūn, bù xìn guǐ shén, sì tiān ér yǐ. qí sú měi qī rì yī jiǎ, bù mǎi mài, bù chū nà, wéi yǐn jiǔ xuè làng zhōng rì. qí dà qín shàn yī yǎn jí lì, huò wèi bìng xiān jiàn, huò kāi nǎo chū chóng.
或雲其國西有弱水、流沙,近西王母所居處,幾於日所入也。(外國圖云:「從隅巨北,有國名大秦。其種長大,身丈五六尺。」杜環經行記云:」拂菻國在苫國西,隔山數千里,亦曰大秦。其人顏色紅白,男子悉著素衣,婦人皆服珠錦。好飲酒,尚乾餅,多淫巧,善織絡。或有俘在諸國,守死不改鄉風。琉璃妙者,天下莫比。王城方八十里,四面境土各數千里。勝兵約有百萬,常與大食相御。西枕西海,南枕南海,北接可薩、突厥。西海中有市,客主同和,我往則彼去,彼來則我歸。賣者陳之於前,買者酬之於後,皆以其直置諸物傍,待領直然後收物,名曰'鬼市'。又聞西有女國,感水而生。」又云:「摩鄰國,在〈孛夂〉薩羅國西南,渡大磧行二千里至其國。其人黑,其俗獷,少米麥,無草木,馬食乾魚,人餐鶻莽。鶻莽,即波斯棗也。瘴癘特甚。諸國陸行之所經也,胡則一種,法有數般。有大食法,有大秦法,有尋尋法。其尋尋蒸報,於諸夷狄中最甚,當食不語。其大食法者,以弟子親戚而作判典,縱有微過,不至相累。不食豬、狗、驢、馬等肉,不拜國王、父母之尊,不信鬼神,祀天而已。其俗每七日一假,不買賣,不出納,唯飲酒謔浪終日。其大秦善醫眼及痢,或未病先見,或開腦出蟲。」)
xiǎo rén
小人
xiǎo rén, zài dà qín zhī nán. qū cái sān chǐ, qí gēng jià zhī shí, jù hè suǒ shí, dà qín měi wèi zhù zhī, xiǎo rén jié qí zhēn yǐ chóu bào.
小人,在大秦之南。軀才三尺,其耕稼之時,懼鶴所食,大秦每衛助之,小人竭其珍以酬報。
xuān qú
軒渠
xuān qú, qí guó duō jiǔ sè niǎo, qīng kǒu, lǜ jǐng, zǐ yì, hóng yīng, gàn dǐng, dān zú, bì shēn, xiāng bèi, xuán wěi. yì míng jiǔ wěi niǎo, yì míng jǐn fèng. qí qīng duō hóng shǎo wèi zhī xiù luán, cháng cóng ruò shuǐ xī lái, huò yún shì xī wáng mǔ zhī qín yě. qí guó bì huò tóng sān tóng guó yě.
軒渠,其國多九色鳥,青口,綠頸,紫翼,紅膺,紺頂,丹足,碧身,緗背,玄尾。亦名九尾鳥,亦名錦鳳。其青多紅少謂之繡鸞,常從弱水西來,或雲是西王母之禽也。其國幣貨同三童國也。
sān tóng
三童
sān tóng, zài xuān qú guó xī nán qiān lǐ. rén jiē yǎn yǒu sān jīng zhū, huò yǒu sì shé zhě, néng wèi yī zhǒng shēng, yì néng jù yǔ. cháng huò duō yòng jiāo yuè xī xiàng. zuò jīn bì, lǜ xiào guó wáng zhī miàn, yì xiào wáng hòu zhī miàn. ruò zhàng fū jiāo yì, zé yòng guó wáng zhī miàn zhě. wáng sǐ zé gèng zhù. yǐ shàng sān guó yǔ dà qín lín jiē, gù fù zhī.
三童,在軒渠國西南千里。人皆眼有三睛珠,或有四舌者,能為一種聲,亦能俱語。常貨多用蕉越犀象。作金幣,率效國王之面,亦效王后之面。若丈夫交易,則用國王之面者。王死則更鑄。(以上三國與大秦鄰接,故附之。)
zé sàn
澤散
zé sàn, wèi shí wén yān. shǔ dà qín, qí lǐ zài hǎi zhōng yāng, běi zhì lǘ fēn, shuǐ xíng bàn suì, fēng jí shí yī yuè dào. zuì yǔ ān xī ān gǔ chéng xiāng jìn. xī nán yì dà qín dū, bù zhī lǐ shù.
澤散,魏時聞焉。屬大秦,其理在海中央,北至驢分,水行半歲,風疾時一月到。最與安息安谷城相近。西南詣大秦都,不知里數。
lǘ fēn
驢分
lǘ fēn, wèi shí wén yān. shǔ dà qín, qí lǐ qù dà qín dū èr qiān lǐ. cóng lǘ fēn chéng xī zhī dà qín dù hǎi, fēi qiáo zhǎng èr bǎi sān shí lǐ, fā hǎi dào xī nán, rào hǎi dào zhí xī xíng zhì yān.
驢分,魏時聞焉。屬大秦,其理去大秦都二千里。從驢分城西之大秦度海,飛橋長二百三十里,發海道西南,繞海道直西行至焉。
jiān kūn
堅昆
jiān kūn, wèi shí wén yān. zài kāng jū xī běi, shèng bīng sān wàn rén. suí shuǐ cǎo xù mù. duō diāo, yǒu hǎo mǎ yě.
堅昆,魏時聞焉。在康居西北,勝兵三萬人。隨水草畜牧。多貂,有好馬也。
hū dé
呼得
hū dé, wèi shí wén yān. zài cōng lǐng běi, wū sūn xī běi, kāng jū dōng běi. shèng bīng wàn yú rén. suí xù mù. chū hǎo mǎ, yì duō diāo.
呼得,魏時聞焉。在蔥嶺北,烏孫西北,康居東北。勝兵萬餘人。隨畜牧。出好馬,亦多貂。
dīng lìng
丁令
dīng lìng, wèi shí wén yān. zài kāng jū běi, shèng bīng liù wàn rén. suí xù mù, chū míng shǔ pí, bái kūn zi qīng kūn zi pí. cǐ shàng sān guó, jiān kūn zhōng yāng, jù qù xiōng nú dān yú tíng ān xí shuǐ qī qiān lǐ, nán zhì chē shī liù guó wǔ qiān lǐ, xī nán qù kāng jū jiè sān qiān lǐ, xī qù kāng jū wáng lǐ bā qiān lǐ. huò yǐ wèi cǐ dīng lìng jí xiōng nú běi dīng lìng yě, ér běi dīng lìng zài wū sūn xī, shì qí zhǒng bié yě. yòu xiōng nú běi yǒu hún yǔ guó, yǒu qū shè guó, yǒu dīng lìng guó, yǒu gé kūn guó, yǒu xīn lí guó, míng běi hǎi zhī nán zì fù yǒu dīng lìng, fēi cǐ wū sūn zhī xī dīng lìng yě. wū sūn zhǎng lǎo yán, běi dīng lìng yǒu mǎ jìng guó, qí rén shēng yīn shì yàn wù, cóng xī yǐ shàng shēn zhì tóu, rén yě xī yǐ xià shēng máo, mǎ jìng mǎ tí, bù qí mǎ ér zǒu jí yú mǎ, yǒng jiàn gǎn zhàn.
丁令,魏時聞焉。在康居北,勝兵六萬人。隨畜牧,出名鼠皮,白昆子、青昆子皮。此上三國,堅昆中央,俱去匈奴單于庭安習水七千里,南至車師六國五千里,西南去康居界三千里,西去康居王理八千里。或以為此丁令即匈奴北丁令也,而北丁令在烏孫西,似其種別也。又匈奴北有渾窳國,有屈射國,有丁令國,有隔昆國,有新犁國,明北海之南自復有丁令,非此烏孫之西丁令也。烏孫長老言,北丁令有馬脛國,其人聲音似雁鶩,從膝以上身至頭,人也;膝以下生毛,馬脛馬蹄,不騎馬而走疾於馬,勇健敢戰。
duǎn rén
短人
duǎn rén, wèi shí wén yān. zài kāng jū xī běi, nán nǚ jiē zhǎng sān chǐ, rén zhòng shén duō, qù yǎn cài zhū guó shén yuǎn. kāng jū zhǎng lǎo chuán wén, cháng yǒu shāng lǚ xíng běi fāng, mí huò shī dào ér dào sī guó. zhōng shén duō zhēn zhū yè guāng míng yuè zhū, jiàn zhě bù zhī míng cǐ guó hào, yán yǐ yì shāng dù, cǐ guó qù kāng jū kě wàn yú lǐ. tū jué běn mò jì yún: tū jué kū běi mǎ xíng yī yuè, yǒu duǎn rén guó, zhǎng zhě bù yú sān chǐ, yì yǒu èr chǐ zhě. tóu shǎo máo fà, ruò yáng bāo zhī zhuàng, tū jué hū wèi yáng bāo tóu guó. qí bàng wú tā zhǒng lèi xiāng qīn, sú wú kòu dào. dàn yǒu dà niǎo, gāo qī bā chǐ, cháng cì duǎn rén zhuó ér shí zhī. duǎn rén jiē chí gōng shǐ, yǐ wèi zhī bèi. àn cǐ yì zài xī běi, jí wèi lüè yún duǎn rén guó shì yě.
短人,魏時聞焉。在康居西北,男女皆長三尺,人眾甚多,去奄蔡諸國甚遠。康居長老傳聞,嘗有商旅行北方,迷惑失道而到斯國。中甚多真珠、夜光明月珠,見者不知名此國號,言以意商度,此國去康居可萬餘里。(突厥本末記云:「突厥窟北馬行一月,有短人國,長者不逾三尺,亦有二尺者。頭少毛髮,若羊胞之狀,突厥呼為羊胞頭國。其傍無他種類相侵,俗無寇盜。但有大鳥,高七八尺,常伺短人啄而食之。短人皆持弓矢,以為之備。」按此亦在西北,即魏略雲短人國是也。)
bō sī
波斯
bō sī, hòu wèi shí tōng yān. zài dá hé shuǐ zhī xī, dōu sù lì chéng. hòu zhōu shǐ yún sū lì chéng, suí shǐ yún sū lìn chéng, jì lù yīn é, qí shí yī yě. yǒu hé jīng qí chéng zhōng nán liú, jí tiáo zhī zhī gù dì yě. dà ròu zhī zhī bié zhǒng. qí xiān yǒu bō sī nì wáng, qí zi sūn yǐ wáng fù zì wèi shì, yīn wèi guó hào yān. wáng xìng bō sī. hù shí yú wàn. dōng qù zhōng guó wàn yú lǐ, xī qù hǎi shù bǎi lǐ, dōng nán qù mù guó sì qiān yú lǐ, xī běi qù fú lǐn sì qiān wǔ bǎi lǐ. yǒu lóu guān wū yǔ fó sì. chéng xī shí wǔ lǐ yǒu tǔ shān, zhōu huí gāo dà, qí shì lián jiē shén yuǎn, zhōng yǒu jiù niǎo dàn yáng, tǔ rén jí yǐ wèi huàn.
波斯,後魏時通焉。在達曷水之西,都宿利城。(後周史雲蘇利城,隋史雲蘇藺城,記錄音訛,其實一也。)有河經其城中南流,即條支之故地也。大月氏之別種。其先有波斯匿王,其子孫以王父字為氏,因為國號焉。王姓波斯。戶十餘萬。東去中國萬餘里,西去海數百里,東南去穆國四千餘里,西北去拂菻四千五百里。有樓觀、屋宇、佛寺。城西十五里有土山,周回高大,其勢連接甚遠,中有鷲鳥啖羊,土人極以為患。
qí wáng zuò jīn yáng zuò, dài jīn huā guān, yī jǐn páo zhī chéng pèi, shì yǐ zhēn zhū bǎo wù. qí sú: zhàng fū jiǎn fā, dài bái pí mào, guàn tóu shān, liǎng xiāng jìn xià kāi zhī, yì yǒu jīn pèi, yuán yǐ zhī chéng fù rén fú dà shān, pī dà pèi, réng guàn wǔ sè zhū, luò zhī yú bó. wáng jí wèi yǐ hòu, zé zhū zi nèi xián zhě, mì shū qí míng, fēng zhī yú kù, zhū zi jí dà chén jiē mò zhī zhī yě. wáng sǐ, zhòng nǎi gòng fā shū shì zhī, qí fēng nèi yǒu míng zhě, jí lì yǐ wèi wáng. yú zi gè chū jiù biān rèn, xiōng dì gèng bù xiāng jiàn yě. guó rén hào wáng yuē yī zá, cái gē fǎn. fēi yuē fáng bù lǜ, wáng zhī zhū zǐ yuē shā yě. qí xíng fǎ: zhòng zuì xuán zhū gān, shè ér shā zhī cì zé xì yù, xīn wáng lì nǎi shì zhī. fù shuì, zhǔn dì shū yín qián. shì huǒ shén tiān shén. hūn hé bù zé zūn bēi, yú zhū yí zhī zhōng zuì wèi chǒu huì. sǐ zhě duō qì shī yú shān, yī yuè lǐ fú. chéng wài yǒu rén bié jū, wéi zhī sàng zàng zhī shì, hào wèi bù jìng rén, ruò rù chéng shì, yáo líng zì bié.
其王坐金羊座,戴金花冠,衣錦袍、織成帔,飾以真珠寶物。其俗:丈夫翦發,戴白皮帽,貫頭衫,兩廂近下開之,亦有巾帔,緣以織成;婦人服大衫,披大帔,仍貫五色珠,絡之於膊。王即位以後,擇諸子內賢者,密書其名,封之於庫,諸子及大臣皆莫之知也。王死,眾乃共發書視之,其封內有名者,即立以為王。餘子各出就邊任,兄弟更不相見也。國人號王曰醫囋,(才割反。)妃曰防步率,王之諸子曰殺野。其刑法:重罪懸諸竿,射而殺之;次則系獄,新王立乃釋之。賦稅,准地輸銀錢。事火神、天神。婚合不擇尊卑,於諸夷之中最為丑穢。死者多棄屍於山,一月理服。城外有人別居,唯知喪葬之事,號為不淨人,若入城市,搖鈴自別。
yǐ liù yuè wèi suì shǒu. qì hòu shǔ rè, jiā zì cáng bīng. qí dì duō shā qì, yǐn shuǐ gài guàn. qí wǔ gǔ jí qín shòu yǔ zhōng xià lüè tóng, wéi wú dào jí shǔ. tǔ chū míng mǎ jí tuó, fù shì zhì yǒu shù qiān tóu zhě. chū xiàng shī zi, duō liáng quǎn. yǒu dà niǎo, xíng rú tuó tuó, yǒu liǎng yì, fēi ér bù néng gāo, shí cǎo yǔ ròu, yì néng dàn huǒ. yǒu dà niǎo luǎn, zhēn zhū, pō lí, shān hú, liú lí, mǎ nǎo, shuǐ jīng, sè sè, jīn, yín, tōu shí, jīn gāng, huǒ qí, tóng, xī, bīn tiě, zhū shā, shuǐ yín, jǐn, dié, xì bù, qú shū, xī máo, hù nà, yuè nuò bù, jīn lǚ zhī chéng, chì jīng pí, xūn lù yù jīn sū hé qīng mù děng xiāng, hú jiāo, bì bō, shí mì, qiān nián zǎo, xiāng fù zǐ, hē lí lēi, wú shí zi, yán lǜ, cí huáng. yòu yǒu yōu bō tán huā, xiān huá kě ài. dì yǒu xián chí.
以六月為歲首。氣候暑熱,家自藏冰。其地多砂磧,引水溉灌。其五穀及禽獸與中夏略同,唯無稻及黍。土出名馬及駝,富室至有數千頭者。出象、師子,多良犬。有大鳥,形如橐駝,有兩翼,飛而不能高,食草與肉,亦能啖火。有大鳥卵,真珠,頗梨,珊瑚,琉璃,瑪瑙,水精,瑟瑟,金,銀,鍮石,金剛,火齊,銅,錫,鑌鐵,硃砂,水銀,錦,疊,細布,氍毹,〈翕毛〉,護那,越諾布,金縷織成,赤麖皮,薰陸、鬱金、蘇合、青木等香,胡椒,蓽撥,石蜜,千年棗,香附子,訶黎勒,無食子,鹽綠,雌黃。又有優缽曇花,鮮華可愛。地有咸池。
xiào míng dì shí jí xī wèi mò, bìng gòng fāng wù. tū jué bù néng zhì qí guó, yì jī mí zhī.
孝明帝時及西魏末,並貢方物。突厥不能至其國,亦羈縻之。
suí dà yè zhōng, yì qiǎn shǐ lái gòng.
隋大業中,亦遣使來貢。
dà táng zhēn guān èr shí yī nián, qí guó yòu xiàn huó rù shé, xíng lèi shǔ ér sè qīng, shēn zhǎng bā jiǔ cùn, néng rù xué qǔ shǔ. dù huán jì yún: zì bèi dà shí miè, zhì tiān bǎo mò yǐ bǎi yú nián yǐ.
大唐貞觀二十一年,其國又獻活褥蛇,形類鼠而色青,身長八九寸,能入穴取鼠。(杜環記云:「自被大食滅,至天寶末已百餘年矣。」)
yuè bān
悅般
yuè bān, hòu wèi shí tōng yān. zài wū sūn xī běi. qí xiān, xiōng nú běi dān yú zhī bù luò yě. wèi hàn chē qí jiāng jūn dòu xiàn suǒ zhú, běi dān yú dù jīn wēi shān, xī zǒu kāng jū, qí léi ruò bù néng qù zhě, zhù guī zī běi. dì fāng shù qiān lǐ, zhòng kě èr shí yú wàn, liáng zhōu rén yóu wèi zhī dān yú wáng. qí fēng sú yán yǔ shì gāo chē, ér qí rén qīng jié yú hú. sú jiǎn fā qí méi, yǐ shí dì hú tú zhī, yù yù rán guāng zé. rì sān zǎo shù, rán hòu yǐn shí. qí guó nán jiè yǒu huǒ shān, shān bàng shí jiē jiāo róng, liú dì shù shí lǐ nǎi níng jiān, rén qǔ yǐ wèi yào, jí shí liú huáng yě.
悅般,後魏時通焉。在烏孫西北。其先,匈奴北單于之部落也。為漢車騎將軍竇憲所逐,北單于度金微山,西走康居,其羸弱不能去者,住龜茲北。地方數千里,眾可二十餘萬,涼州人猶謂之單于王。其風俗、言語似高車,而其人清潔於胡。俗翦發齊眉,以飠弟餬塗之,昱昱然光澤。日三澡潄,然後飲食。其國南界有火山,山傍石皆燋鎔,流地數十里乃凝堅,人取以為藥,即石流黃也。
tài wǔ zhēn jūn jiǔ nián, qiǎn shǐ cháo xiàn, bìng sòng huàn rén, chēng néng gē rén hóu mài lìng duàn, jī rén tóu lìng gǔ xiàn, jiē xuè chū lín lí, huò shù shēng, huò yíng dòu, yǐ cǎo yào nèi qí kǒu zhōng, lìng jué yàn zhī, xū yú xuè zhǐ, yǎng chuāng yī yuè fù cháng, yòu wú hén bān. tài wǔ nǎi qǔ sǐ zuì qiú shì zhī, jiē yàn. yún zhōng guó zhū míng shān jiē yǒu cǐ cǎo, nǎi shǐ rén shòu qí shù ér hòu yù zhī.
太武真君九年,遣使朝獻,並送幻人,稱能割人喉脈令斷,擊人頭令骨陷,皆血出淋漓,或數升,或盈斗,以草藥內其口中,令嚼咽之,須臾血止,養瘡一月復常,又無痕瘢。太武乃取死罪囚試之,皆驗。雲中國諸名山皆有此草,乃使人受其術而厚遇之。
fú lú ní
伏盧尼
fú lú ní, hòu wèi shí tōng yān. lǐ fú lú ní chéng, zài bō sī guó xī běi. yǒu dà hé nán liú, zhōng yǒu niǎo, qí xíng sì rén, yì yǒu rú tuó tuó mǎ zhě, jiē yǒu yì, cháng jū shuǐ zhōng, chū shuǐ biàn sǐ. chéng běi yǒu yún ní shān, chū yín shān hú hǔ pò, duō shī zi yān.
伏盧尼,後魏時通焉。理伏盧尼城,在波斯國西北。有大河南流,中有鳥,其形似人,亦有如橐駝、馬者,皆有翼,常居水中,出水便死。城北有雲尼山,出銀、珊瑚、琥珀,多師子焉。
zhū jù bō
朱俱波
zhū jù bō, hòu wèi shí tōng yān. yì míng zhū jū pán guó, hàn zi hé guó yě. jīn bìng yǒu hàn xī yè, pú lí yī nài dé ruò sì guó zhī dì. zài yú tián guó xī qiān yú lǐ, qí xī zhì kě pán tuó guó, nán zhì nǚ guó sān qiān lǐ, běi zhì shū lè jiǔ bǎi lǐ, nán zhì cōng lǐng èr bǎi lǐ. qí wáng běn shū lè guó rén, wèi lüè xī róng chuán yuē: xī yè bìng shǔ shū lè. xuān wǔ yǒng píng zhōng, zhū jū pán guó qiǎn shǐ cháo gòng. qí rén yán yǔ yǔ yú tián xiāng sì, qí xián xiǎo yì. rén mào duō tóng huá xià, yì lèi shū lè.
朱俱波,後魏時通焉。亦名朱居槃國,漢子合國也。今並有漢西夜,蒲犁、依耐、得若四國之地。在于闐國西千餘里,其西至渴槃陀國,南至女國三千里,北至疏勒九百里,南至蔥嶺二百里。其王本疏勒國人,(魏略西戎傳曰:西夜並屬疏勒。)宣武永平中,朱居槃國遣使朝貢。其人言語與于闐相似,其閒小異。人貌多同華夏,亦類疏勒。
dà táng wǔ dé yǐ hòu, yì pín qiǎn shǐ cháo gòng yǐ.
大唐武德以後,亦頻遣使朝貢矣。
kě pán tuó
渴槃陀
kě pán tuó, hòu wèi shí tōng yān. yì míng hàn tuó guó, yì míng kě luó tuó guó. lǐ cōng lǐng zhōng. zài zhū jù bō guó xī, xī zhì hù mì guó, qí nán zhì xuán dù shān, wú dìng jiè, běi zhì shū lè guó jiè, xī běi zhì pàn hàn guó. qí wáng běn shū lè rén, lěi dài xiāng chéng, yǐ jū cǐ guó. yǒu hù èr qiān yú. xuán dù shān zài guó xī nán sì bǎi lǐ. xuán dù zhě, shí shān yě, xī gǔ bù tōng, yǐ shéng suǒ xiāng yǐn ér dù. qí xián sì bǎi lǐ zhōng wǎng wǎng yǒu zhàn dào, yīn yǐ wèi míng. jīn àn xuán dù cōng lǐng, yí lǐ xiāng shǔ, yóu zhì suǒ jué, dào zǔ qiě zhǎng, gù xíng rén yóu zhī, mò néng fēn bié, rán fǎ xiǎn sòng yún suǒ jīng jí xuán dù shān yě. yòu yǒu tóu tòng shān, zài guó xī nán, xiàng jì bīn, lì dà tóu tòng xiǎo tóu tòng zhī shān, chì tǔ shēn rè zhī bǎn. sòng yīng yì wù zhì yún: dà tóu tòng xiǎo tóu tòng shān, jiē zài qú sōu zhī dōng, shū lè zhī xī. jīng zhī zhě shēn rè tóu tòng. xià bù kě xíng, xíng zé zhì sǐ, wéi dōng kě xíng, shàng ǒu tǔ, shān yǒu dú yào qì zhī suǒ wèi yě. dōng nǎi kū xiē, gù kě xíng yě. qí cōng lǐng sú hào jí yí shān. jīn àn cōng lǐng, zhōu huán qí guó. yī fú rén mào yǔ yīn yǔ yú tián xiāng sì, qí xián duō yǒu yì zhě. shū yǔ pó luó mén tóng. guó zhōng xián shì fú. rén shān jū, jìn jiàn. zá rén duō ér hú shǎo. yǒu yīn lè bīng qì, yǒu jiǎ shuò gōng dāo. shuò yīn shuò. guó fǎ: shā rén jié zéi zhě sǐ, yú zhēng fá. qí shuì zá shū zhī. fú shì hūn yīn tóng shū lè. wáng zuò rén chuáng. sǐ zhě mái bìn qī rì wèi xiào. tài wǔ dì tài yán sān nián cháo xiàn, yú hòu bù jué.
渴槃陀,後魏時通焉。亦名漢陀國,亦名渴羅陀國。理蔥嶺中。在朱俱波國西,西至護密國,其南至懸度山,無定界,北至疏勒國界,西北至判汗國。其王本疏勒人,累代相承,以居此國。有戶二千餘。懸度山在國西南四百里。懸度者,石山也,谿谷不通,以繩索相引而度。其閒四百里中往往有棧道,因以為名。今按懸度、蔥嶺,迤邐相屬,郵置所絕,道阻且長,故行人由之,莫能分別,然法顯、宋雲所經即懸度山也。又有頭痛山,在國西南,向罽賓,歷大頭痛、小頭痛之山,赤土、身熱之阪。(宋膺異物志云:「大頭痛、小頭痛山,皆在渠搜之東,疏勒之西。經之者身熱頭痛。夏不可行,行則致死,唯冬可行,尚嘔吐,山有毒藥氣之所為也。冬乃枯歇,故可行也。」)其蔥嶺俗號極嶷山。今按蔥嶺,周環其國。衣服、人貌、語音與于闐相似,其閒多有異者。書與婆羅門同。國中咸事佛。人山居,勁健。雜人多而胡少。有音樂、兵器,有甲、槊、弓、刀。(槊音朔。)國法:殺人劫賊者死,餘徵罰。其稅雜輸之。服飾、婚姻同疏勒。王坐人床。死者埋殯七日為孝。太武帝太延三年朝獻,於後不絕。
sù yì
粟弋
sù yì, hòu wèi tōng yān. zài cōng lǐng xī, dà guó. yī míng sù tè, yī míng tè jū mèng. chū hǎo mǎ niú yáng pú táo zhū guǒ. chū měi pú táo jiǔ, qí tǔ dì shuǐ měi gù yě. chū dà hé, gāo zhàng yú, zi rú hú dòu. zài ān xī běi wǔ qiān lǐ. fù yōng xiǎo guó sì bǎi yú chéng. zhì tài wǔ dì shí, qiǎn shǐ lái cháo xiàn.
粟弋,後魏通焉。在蔥嶺西,大國。一名粟特,一名特拘夢。出好馬、牛、羊、蒲萄諸果。出美蒲萄酒,其土地水美故也。出大禾,高丈餘,子如胡豆。在安息北五千里。附庸小國四百餘城。至太武帝時,遣使來朝獻。
ā gōu qiāng
阿鈎羌
ā gōu qiāng, hòu wèi tōng yān, zài shā chē xī nán. guó xī yǒu xuán dù shān, qí xián sì bǎi lǐ zhōng, wǎng wǎng yǒu zhàn dào, xià lín bù cè zhī shēn, rén xíng yǐ shéng suǒ xiāng chí ér dù. tǔ yǒu wǔ gǔ zhū guǒ. shì yòng qián wèi huò. jū zhǐ lì gōng shì. yǒu bīng qì.
阿鈎羌,後魏通焉,在莎車西南。國西有懸度山,其閒四百里中,往往有棧道,下臨不測之深,人行以繩索相持而度。土有五穀、諸果。市用錢為貨。居止立宮室。有兵器。
fù huò
副貨
fù huò, hòu wèi tōng yān. dōng zhì ā fù shǐ qiě guó, xī zhì méi shuí guó, zhōng xián xiāng qù qiān lǐ. nán yǒu lián shān, bù zhī míng. běi zhì qí shā guó, xiāng qù qiān wǔ bǎi lǐ. yí wǔ gǔ pú táo, wéi yǒu mǎ tuó luó. guó wáng yǒu huáng jīn diàn, diàn xià yǒu jīn tuó qī tóu, gè gāo sān chǐ. xiào wén dì shí, qí wáng qiǎn shǐ cháo.
副貨,後魏通焉。東至阿富使且國,西至沒誰國,中閒相去千里。南有連山,不知名。北至奇沙國,相去千五百里。宜五穀、蒲陶,唯有馬、駝、騾。國王有黃金殿,殿下有金駝七頭,各高三尺。孝文帝時,其王遣使朝。
dié fú luó
疊伏羅
dié fú luó, hòu wèi shí tōng yān. qù dài sān wàn yī qiān lǐ. guó zhōng yǒu wù xī chéng, chéng běi yǒu yán qí shuǐ, xī liú. yǒu bái xiàng. tǔ yí wǔ gǔ. xuān wǔ dì shí, qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
疊伏羅,後魏時通焉。去代三萬一千里。國中有勿悉城,城北有鹽奇水,西流。有白象。土宜五穀。宣武帝時,遣使獻方物。
shē mí
賒彌
shē mí, hòu wèi shí wén yān. zài bō zhī zhī nán. shān jū. bù xìn fó fǎ, zhuān shì zhū shén. yì fù yè dā. dōng yǒu bō lú lēi guó, lù xiǎn, yuán tiě suǒ ér dù, xià bù jiàn dǐ. hòu wèi qiǎn shǐ sòng yún děng, jìng bù néng dá.
賒彌,後魏時聞焉。在波知之南。山居。不信佛法,專事諸神。亦附嚈噠。東有缽盧勒國,路嶮,緣鐵鎖而度,下不見底。後魏遣使宋雲等,竟不能達。
shí guó
石國
shí guó, suí shí tōng yān. jū yú yào shā shuǐ, dōu zhè zhé chéng, fāng shí yú lǐ. běn hàn dà yuān běi bǐ zhī dì. dōng yǔ běi zhì xī tū jué jiè, xī zhì bō là guó jiè, xī nán zhì kāng jū jiè, nán zhì lǜ dōu shā nà guó jiè. wáng xìng shí. guó chéng zhī dōng nán lì wū, zhì zuò yú zhōng, zhēng yuè liù rì qī yuè shí wǔ rì yǐ wáng fù mǔ shāo yú zhī gǔ, jīn wèng shèng zhī, zhì yú chuáng shàng, xún rào ér xíng, sàn yǐ xiāng huā zá guǒ, wáng lǜ chén xià shè jì yān. lǐ zhōng, wáng yǔ fū rén chū jiù bié zhàng, chén xià yǐ cì liè zuò ér xiǎng yàn. yǒu sù mài, duō liáng mǎ. nán qù yīn bō hàn liù bǎi lǐ, dōng nán qù guā zhōu liù qiān lǐ. suí dà yè wǔ nián dà táng zhēn guān bā nián, bìng qiǎn shǐ cháo gòng. dù huán jīng xíng jì yún: qí guó chéng yī míng zhě zhī, yī míng dà yuān. tiān bǎo zhōng, zhèn xī jié dù shǐ gāo xiān zhī qín qí wáng jí qī zǐ guī jīng shī. guó zhōng yǒu èr shuǐ, yī míng zhēn zhū hé, yī míng zhì hé, bìng xī běi liú. tǔ dì píng chǎng, duō guǒ shí, chū hǎo quǎn liáng mǎ. yòu yún: suì yè guó, cóng ān xī xī běi qiān yú lǐ yǒu bèi zhǐ dá lǐng, lǐng nán shì dà táng běi jiè, lǐng běi shì tū qí shī nán jiè.. xī nán zhì cōng lǐng èr qiān yú lǐ. qí shuǐ lǐng nán liú zhě jǐn guò zhōng guó, ér guī dōng hǎi lǐng běi liú zhě jǐn jīng hú jìng, ér rù běi hǎi. yòu běi xíng shù rì, dù xuě hǎi. qí hǎi zài shān zhōng, chūn xià cháng yǔ xuě, gù yuē xuě hǎi. zhōng yǒu xì dào, dào bàng wǎng wǎng yǒu shuǐ kǒng, qiàn kōng wàn rèn, zhé duò zhě mò zhī suǒ zài. bèi zhǐ dá lǐng běi xíng qiān yú lǐ zhì suì yè chuān. qí chuān dōng tóu yǒu rè hǎi, zī dì hán ér bù dòng, gù yuē rè hǎi. yòu yǒu suì yè chéng, tiān bǎo qī nián, běi tíng jié dù shǐ wáng zhèng jiàn báo fá, chéng bì cuī huǐ, yì jū líng luò. xī jiāo hé gōng zhǔ suǒ jū zhǐ zhī chù, jiàn dà yún sì, yóu cún. qí chuān xī jiē shí guó, yuē zhǎng qiān yú lǐ. chuān zhōng yǒu yì xìng bù luò, yǒu yì xìng tū jué, gè yǒu bīng mǎ shù wàn. chéng bǎo xián zá, rì xún gān gē, fán shì nóng rén jiē huàn jiǎ zhòu, zhuān xiāng lǔ lüè yǐ wèi nú bì. qí chuān xī tóu yǒu chéng, míng yuē dá luó sī, shí guó rén zhèn, jí tiān bǎo shí nián gāo xiān zhī jūn bài zhī dì. cóng cǐ zhì xī hǎi yǐ lái, zì sān yuè zhì jiǔ yuè, tiān wú yún yǔ, jiē yǐ xuě shuǐ zhǒng tián. yí dà mài xiǎo mài dào hé wān dòu bì dòu. yǐn pú táo jiǔ mí jiǔ cù rǔ.
石國,隋時通焉。居於藥殺水,都柘折城,方十餘里。本漢大宛北鄙之地。東與北至西突厥界,西至波臘國界,西南至康居界,南至率都沙那國界。王姓石。國城之東南立屋,置座於中,正月六日、七月十五日以王父母燒餘之骨,金瓮盛之,置於床上,巡繞而行,散以香花雜果,王率臣下設祭焉。禮終,王與夫人出就別帳,臣下以次列坐而饗宴。有粟、麥,多良馬。南去(音撥)汗六百里,東南去瓜州六千里。隋大業五年、大唐貞觀八年,並遣使朝貢。(杜環經行記云:「其國城一名赭支,一名大宛。天寶中,鎮西節度使高仙芝擒其王及妻子歸京師。國中有二水,一名真珠河,一名質河,並西北流。土地平敞,多果實,出好犬良馬。」又云:「碎葉國,從安西西北千餘里有〈孛夂〉達嶺,嶺南是大唐北界,嶺北是突騎施南界。。西南至蔥嶺二千餘里。其水嶺南流者盡過中國,而歸東海;嶺北流者盡經胡境,而入北海。又北行數日,度雪海。其海在山中,春夏常雨雪,故曰雪海。中有細道,道傍往往有水孔,嵌空萬仞,輒墮者莫知所在。〈孛夂〉達嶺北行千餘里至碎葉川。其川東頭有熱海,茲地寒而不凍,故曰熱海。又有碎葉城,天寶七年,北庭節度使王正見薄伐,城壁摧毀,邑居零落。昔交河公主所居止之處,建大雲寺,猶存。其川西接石國,約長千餘里。川中有異姓部落,有異姓突厥,各有兵馬數萬。城堡閒雜,日尋干戈,凡是農人皆擐甲冑,專相虜掠以為奴婢。其川西頭有城,名曰怛邏斯,石國人鎮,即天寶十年高仙芝軍敗之地。從此至西海以來,自三月至九月,天無雲雨,皆以雪水種田。宜大麥、小麥、稻禾、豌豆、畢豆。飲蒲萄酒、麋酒、醋乳。」)
nǚ guó
女國
nǚ guó, suí shí tōng yān. zài cōng lǐng zhī nán. qí guó dài yǐ nǚ wèi guó wáng, wáng xìng sū pí. nǚ wáng zhī fū hào wèi jīn jù, bù zhī zhèng shì. guó nèi zhàng fū wéi yǐ zhēng fá wèi wù. shān shàng wèi chéng, fāng wǔ liù lǐ, rén yǒu wàn jiā. wáng jū jiǔ céng zhī lóu, shì nǚ shù bǎi rén, wǔ rì yī tīng cháo. fù yǒu xiǎo nǚ wáng, gòng lǐ guó zhèng. qí sú guì fù rén, qīng zhàng fū, ér xìng bù dù jì. nán nǚ jiē yǐ cǎi sè tú miàn, yī rì zhī nèi huò shù dù biàn gǎi zhī. nán zǐ jiē bèi fā, fù rén biàn fà ér yíng zhī. qí wáng sǐ, ruò wú nǚ sì wèi, guó rén nǎi diào liǎn jīn qián, dé shù bǎi wàn, hái yú sǐ wáng zhī zú, mǎi nǚ ér lì zhī. qí dì wǔ nán sān nǚ, guì nǚ zǐ, jiàn zhàng fū, fù rén wèi lì zhí, nán zǐ wèi jūn shì. nǚ zǐ guì zhě zé duō yǒu shì nán, nán zǐ bù dé yǒu shì nǚ. suī jiàn shù zhī nǚ, jǐn wèi jiā zhǎng, yǒu shù fū yān. shēng zǐ jiē cóng mǔ xìng. qì hòu duō hán, yǐ shè liè wèi yè. chū tōu shí zhū shā shè xiāng máo lǐ zhī fǎn niú jùn mǎ shǔ mǎ. yóu duō yán, cháng jiāng yán xiàng tiān zhú xìng fàn, qí lì shù bèi. yì shù yǔ tiān zhú jí dǎng xiàng zhàn zhēng. qí nǚ wáng sǐ, guó zhōng guì rén bō qǔ pí, yǐ jīn xiè hé gǔ ròu zhì yú píng nèi ér mái zhī, jīng yī nián, yòu yǐ qí pí nà yú tiě qì mái zhī. sú shì ā xiū luó shén. kāi huáng zhōng, yí shǐ lái gòng.
女國,隋時通焉。在蔥嶺之南。其國代以女為國王,王姓蘇毗。女王之夫號為金聚,不知政事。國內丈夫唯以征伐為務。山上為城,方五六里,人有萬家。王居九層之樓,侍女數百人,五日一聽朝。復有小女王,共理國政。其俗貴婦人,輕丈夫,而性不妒忌。男女皆以彩色塗面,一日之內或數度變改之。男子皆被發,婦人辮髮而縈之。其王死,若無女嗣位,國人乃調斂金錢,得數百萬,還於死王之族,買女而立之。其地五男三女,貴女子,賤丈夫,婦人為吏職,男子為軍士。女子貴者則多有侍男,男子不得有侍女。雖賤庶之女,盡為家長,有數夫焉。生子皆從母姓。氣候多寒,以射獵為業。出鍮石、硃砂、麝香、犛(里之反)牛、駿馬、蜀馬。尤多鹽,常將鹽向天竺興販,其利數倍。亦數與天竺及党項戰爭。其女王死,國中貴人剝取皮,以金屑和骨肉置於瓶內而埋之,經一年,又以其皮納於鐵器埋之。俗事阿脩羅神。開皇中,遺使來貢。
tǔ huǒ luó
吐火羅
tǔ huǒ luó, yī míng tǔ hè yí, hòu wèi shí tǔ hū luó guó yě, suí shí tōng yān. dōu cōng lǐng xī wǔ bǎi lǐ, zài wū hǔ hé nán, jí guī shuǐ yě. yǔ yì dá zá jū. shèng bīng shí wàn rén, jiē xí zhàn. sú fèng fú. duō nán, shǎo fù rén, gù xiōng dì tōng shì. fù rén wǔ fū, zé shǒu shì zài wǔ jiǎo, shí fū zài shí jiǎo. nán zǐ wú xiōng dì zhě, zé yǔ tā rén jié wèi kūn jì, fāng shǐ dé qī, bù rán zhōng shēn wú fù yǐ. shēng zǐ shǔ qí zhǎng xiōng. bèi fú wén zì yǔ yú tián lüè tóng. chéng běi yǒu pō lí shān, nán yá xué zhōng yǒu shén mǎ, guó rén měi mù mǎ yú qí cè, shí chǎn míng jū, jiē hàn xuè yān. qí běi jiè zé hàn shí dà yuān zhī dì, nán qù cáo guó qiān qī bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān qī bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ lái gòng.
吐火羅,一名土壑宜,後魏時吐呼羅國也,隋時通焉。都蔥嶺西五百里,在烏滸河南,即媯水也。與挹怛雜居。勝兵十萬人,皆習戰。俗奉佛。多男,少婦人,故兄弟通室。婦人五夫,則首飾載五角,十夫載十角。男子無兄弟者,則與他人結為昆季,方始得妻,不然終身無婦矣。生子屬其長兄。被服、文字與于闐略同。城北有頗黎山,南崖穴中有神馬,國人每牧馬於其側,時產名駒,皆汗血焉。其北界則漢時大宛之地,南去漕國千七百里,東去瓜州六千七百里。大業中,遣使來貢。
dà táng chū, shǔ xī tū jué. gāo zōng yǒng huī chū, qiǎn shǐ xiàn dà niǎo, gāo qī chǐ, qí sè xuán, zú rú tuó, gǔ chì ér xíng, rì sān bǎi lǐ, néng dàn tiě, yí sú wèi wèi tuó niǎo. lóng shuò yuán nián, tǔ huǒ luó zhì zhōu xiàn, shǐ wáng míng yuǎn jìn xī yù tú jì, bìng qǐng yú tián yǐ xī bō sī yǐ dōng shí liù guó fēn zhì dū du fǔ jí zhōu bā shí xiàn yī bǎi jūn fǔ bǎi èr shí liù, réng yú tǔ huǒ luó guó lì bēi, yǐ jì shèng dé. dì cóng zhī.
大唐初,屬西突厥。高宗永徽初,遣使獻大鳥,高七尺,其色玄,足如駝,鼓翅而行,日三百里,能啖鐵,夷俗謂為駝鳥。龍朔元年,吐火羅置州縣,使王名遠進西域圖記,並請于闐以西、波斯以東十六國分置都督府及州八十、縣一百、軍府百二十六,仍於吐火羅國立碑,以紀聖德。帝從之。
jié guó
劫國
jié guó, suí shí wén yān. zài cōng lǐng zhōng, xī yǔ nán jù yǔ shē mí guó jiè jiē, xī běi zhì yì dá guó, qù zhǎng ān wàn èr qiān lǐ. yǒu hù shù wàn. qì hòu rè, yǒu dào mài sù dòu yáng mǎ. chū luò shā qīng dài. hūn yīn tóng tū jué. sǐ wáng qì yú shān.
劫國,隋時聞焉。在蔥嶺中,西與南俱與賒彌國界接,西北至挹怛國,去長安萬二千里。有戶數萬。氣候熱,有稻、麥、粟、豆、羊、馬。出洛沙、青黛。婚姻同突厥。死亡棄於山。
dà táng wǔ dé èr nián, qiǎn shǐ gòng bǎo dài jīn suǒ pō lí shuǐ jīng bēi gè yī, pō lí sì bǎi jiǔ shí méi, dà zhě rú zǎo, xiǎo zhě rú suān zǎo.
大唐武德二年,遣使貢寶帶、金鎖、頗梨、水精杯各一,頗梨四百九十枚,大者如棗,小者如酸棗。
tuó luó yī luó
陀羅伊羅
tuó luó yī luó, suí shí wén yān. zài wū tú guó běi, dà xuě shān pō shàng. yuán tī dēng shān, jiē qī bǎi tī, fāng dào qí guó.
陀羅伊羅,隋時聞焉。在烏荼國北,大雪山坡上。緣梯登山,接七百梯,方到其國。
yuè dǐ yán
越底延
yuè dǐ yán guó, suí shí wén yān. lǐ xīn tóu hé běi. nán zhì pó luó mén guó sān qiān lǐ, xī běi zhì shē mí guó qiān yú lǐ, dōng běi zhì guā zhōu wǔ qiān sì bǎi lǐ. qí wáng pó luó mén zhǒng lèi. hù shù wàn. yǒu gōng shǐ dāo shuò pí jiǎ. guó fǎ bù shā rén, zhòng zuì liú, qīng zhě zhàng. guó wú kè shuì. qí sú shì fú, shū tóng pó luó mén. wáng jí shù rén jiǎn fā, yī jǐn páo, bù kāi fèng. pín zhě yī bái dié. fù rén wèi jì, yī qún shān, pèi zhǎng jīn. sú qīng jié. qì hòu wēn, duō dào. yǒu yáng mǎ, duō niú. chū tōu shí hē lí lè shí mì jīng pí xì dié.
越底延國,隋時聞焉。理辛頭河北。南至婆羅門國三千里,西北至賒彌國千餘里,東北至瓜州五千四百里。其王婆羅門種類。戶數萬。有弓矢、刀槊、皮甲。國法不殺人,重罪流,輕者杖。國無課稅。其俗事佛,書同婆羅門。王及庶人翦發,衣錦袍,不開縫。貧者衣白疊。婦人為髻,衣裙衫,帔長巾。俗清潔。氣候溫,多稻。有羊、馬,多牛。出鍮石、訶梨勒、石蜜、麖皮、細疊。
dà shí
大食
dà shí, dà táng yǒng huī zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng yún. qí guó zài bō sī zhī xī. huò yún: chū yǒu bō sī hú rén, ruò yǒu shén zhù, dé dāo shā rén. yīn zhāo fù zhū hú, yǒu hú rén shí yī lái, jù cì dì mó shǒu shòu huà wèi wáng. cǐ hòu zhòng jiàn guī fù, suì miè bō sī, yòu pò fú lǐn jí pó luó mén chéng, suǒ dāng wú dí. bīng zhòng yǒu sì shí èr wàn. yǒu guó yǐ lái sān shí sì nián yǐ. chū wáng yǐ sǐ, cì chuán dì yī mó shǒu zhě, jīn wáng jí shì dì sān, qí wáng xìng dà shí. qí guó nán fū bí dà ér zhǎng, shòu hēi duō xū bìn, shì pó luó mén, nǚ rén duān lì. yì yǒu wén zì, yǔ bō sī bù tóng. chū tuó mǎ lǘ luó gǔ yáng děng. tǔ duō shā shí, bù kān gēng zhǒng, wú wǔ gǔ, wéi shí tuó mǎ děng ròu, pò bō sī fú lǐn, shǐ yǒu mǐ miàn. jìng shì tiān shén. yòu yún: qí wáng cháng qiǎn rén chéng chuán, jiāng yī liáng rù hǎi, jīng shè bā nián, wèi jí xī àn. yú hǎi zhōng jiàn yī fāng shí, shí shàng yǒu shù, zhī chì yè qīng, shù shàng zǒng shēng xiǎo ér, zhǎng liù qī cùn, jiàn rén bù yǔ ér jiē néng xiào, dòng qí shǒu jiǎo, tóu zhe shù zhī, rén zhāi qǔ, rù shǒu jí gān hēi. qí shǐ de yī zhī hái, jīn zài dà shí wáng chù. dù huán jīng xíng jì yún: yī míng yà jù luó. qí dà shí wáng hào mù mén, dōu cǐ chù. qí shì nǚ guī wěi zhǎng dà, yī shang xiān jié, róng zhǐ xián lì. nǚ zǐ chū mén, bì yōng bì qí miàn. wú wèn guì jiàn, yī rì wǔ shí lǐ tiān. shí ròu zuò zhāi, yǐ shā shēng wèi gōng dé. xì yín dài, pèi yín dāo. duàn yǐn jiǔ, jìn yīn lè. rén xiāng zhēng zhě, bù zhì ōu jī. yòu yǒu lǐ táng, róng shù wàn rén. měi qī rì, wáng chū lǐ bài, dēng gāo zuò wèi zhòng shuō fǎ, yuē: rén shēng shén nán, tiān dào bù yì. jiān fēi jié qiè, xì xíng mán yán, ān jǐ wēi rén, qī pín nüè jiàn, yǒu yī yú cǐ, zuì mò dà yān. fán yǒu zhēng zhàn, wèi dí suǒ lù, bì děi shēng tiān, shā qí dí rén, huò fú wú liàng. lǜ tǔ bǐng huà, cóng zhī rú liú. fǎ wéi cóng kuān, zàng wéi cóng jiǎn. fú guō zhī nèi, chán hàn zhī zhōng, tǔ dì suǒ shēng, wú wù bù yǒu. sì fāng fú còu, wàn huò fēng jiàn, jǐn xiù zhū bèi, mǎn yú shì sì. tuó mǎ lǘ luó, chōng yú jiē xiàng. kè shí mì wèi lú shě, yǒu shì zhōng guó bǎo yù. měi zhì jié rì, jiāng xiàn guì rén liú lí qì mǐn tōu shí píng bō, gài bù kě suàn shù. jīng mǐ bái miàn, bù yì zhōng huá. qí guǒ yǒu piān táo rén qiān nián zǎo. qí mán jīng, gēn dà rú dòu ér yuán, wèi shén měi. yú cài yì yǔ zhū guó tóng. pú táo dà zhě rú jī zi. xiāng yóu guì zhě yǒu èr: yī míng yé sāi màn, yī míng méi wéi chǒu nǚ jiǎ fǎn shī. xiāng cǎo guì zhě yǒu èr: yī míng chá sāi běng pú kǒng fǎn, yī míng lí lú bá. líng juàn jī zhù, jīn yín jiàng huà jiàng hàn jiàng qǐ zuò huà zhě, jīng zhào rén fán shū liú cǐ, zhī luò zhě, hé dōng rén lè fù qióng lǚ lǐ. yòu yǐ tuó tuó jià chē. qí mǎ, sú yún xī hǎi bīn lóng yǔ mǎ jiāo suǒ chǎn yě. fù dù xiǎo, jiǎo wàn zhǎng, shàn zhě rì zǒu qiān lǐ. qí tuó xiǎo ér jǐn, bèi yǒu gū fēng, liáng zhě rì chí qiān lǐ. yòu yǒu tuó niǎo, gāo sì chǐ yǐ shàng, jiǎo shì tuó tí, jǐng xiàng shèng dé rén qí xíng wǔ liù lǐ, qí luǎn dà rú èr shēng. yòu yǒu jì shù. shí rú xià zǎo, kān zuò yóu, shí chú zhàng. qí qì hòu wēn, tǔ dì wú bīng xuě. rén duō nüè lì, yī nián zhī nèi, shí zhōng wǔ sǐ. jīn tūn miè sì wǔ shí guó, jiē wèi suǒ yì shǔ, duō fēn qí bīng zhèn shǒu, qí jìng jǐn yú xī hǎi yān. yòu yún: mò lù guó zài yà méi guó xī nán qī bǎi yú lǐ. hú xìng mò zhě, zī tǔ rén yě. qí chéng fāng shí wǔ lǐ, yòng tiě wèi chéng mén. chéng zhōng yǒu yán chí, yòu yǒu liǎng suǒ fó sì. qí jìng dōng xī bǎi sì shí lǐ, nán běi bǎi bā shí lǐ, cūn shān lián jiē, shù mù jiāo yìng, sì miàn hé zā, zǒng shì liú shā. nán yǒu dà hé, liú rù qí jìng, fēn qú shù bǎi, gài guàn yī zhōu. qí tǔ wò ráo, qí rén jìng jié. qiáng yǔ gāo hòu, shì chán píng zhèng. mù jì diāo kè, tǔ yì huì huà. yòu yǒu xì ruǎn dié bù, gāo yáng pí qiú, gū qí shàng zhě zhí yín qián shù bǎi. guǒ yǒu hóng táo bái mù nài è bái huáng lǐ. guā dà zhě míng xún zhī, shí yú rén cān yī kē zhé zú. yuè guā zhǎng sì chǐ yǐ shàng. cài yǒu mán jīng luó bó zhǎng cōng kē cōng yún tái hú qín gé lán jūn dá huí xiāng bá xiè hù lú, yóu duō pú táo. yòu yǒu huáng niú yě mǎ shuǐ yā shí jī. qí sú yǐ wǔ yuè wèi suì, měi suì yǐ huà gāng xiāng xiàn. yǒu dǎ qiú jié qiū qiān jié. qí dà shí dōng dào shǐ zhèn yú cǐ. cóng cǐ zhì xī hǎi yǐ lái, dà shí bō sī cān zá jū zhǐ. qí sú lǐ tiān, bù shí zì sǐ ròu jí sù ròu, yǐ xiāng yóu tú fā. yòu yún: shān guó zài dà shí xī jiè, zhōu huí shù qiān lǐ. zào wū jiān wǎ, lěi shí wèi bì. mǐ gǔ shū jiàn, yǒu dà chuān dōng liú rù yà jù luó, shāng kè dí cǐ tiào bǐ, wǎng lái xiāng jì. rén duō kuí wú, yī shang kuān dà, yǒu shì rú fú. qí shān guó yǒu wǔ jié dù, yǒu bīng mǎ yī wàn yǐ shàng, běi jiē kě sà tū jué. kě sà běi yòu yǒu tū jué. zú shì niú tí, hǎo dàn rén ròu.
大食,大唐永徽中,遣使朝貢雲。其國在波斯之西。或云:初有波斯胡人,若有神助,得刀殺人。因招附諸胡,有胡人十一來,據次第摩首受化為王。此後眾漸歸附,遂滅波斯,又破拂菻及婆羅門城,所當無敵。兵眾有四十二萬。有國以來三十四年矣。初王已死,次傳第一摩首者,今王即是第三,其王姓大食。其國男夫鼻大而長,瘦黑多須鬢,似婆羅門,女人端麗。亦有文字,與波斯不同。出駝、馬、驢、騾、羖羊等。土多砂石,不堪耕種,無五穀,惟食駝、馬等肉,破波斯、拂菻,始有米麵。敬事天神。又云:其王常遣人乘船,將衣糧入海,經涉八年,未極西岸。於海中見一方石,石上有樹,枝赤葉青,樹上總生小兒,長六七寸,見人不語而皆能笑,動其手腳,頭著樹枝,人摘取,入手即乾黑。其使得一枝還,今在大食王處。(杜環經行記云:「一名亞俱羅。其大食王號暮門,都此處。其士女瑰偉長大,衣裳鮮潔,容止閒麗。女子出門,必擁蔽其面。無問貴賤,一日五時禮天。食肉作齋,以殺生為功德。系銀帶,佩銀刀。斷飲酒,禁音樂。人相爭者,不至毆擊。又有禮堂,容數萬人。每七日,王出禮拜,登高座為眾說法,曰:「人生甚難,天道不易。奸非劫竊,細行謾言,安己危人,欺貧虐賤,有一於此,罪莫大焉。凡有征戰,為敵所戮,必得生天,殺其敵人,獲福無量。」率土稟化,從之如流。法唯從寬,葬唯從儉。郛郭之內,鄽閈之中,土地所生,無物不有。四方輻湊,萬貨豐賤,錦繡珠貝,滿於市肆。駝馬驢騾,充於街巷。刻石蜜為盧舍,有似中國寶轝。每至節日,將獻貴人琉璃器皿、鍮石瓶缽,蓋不可算數。粳米白面,不異中華。其果有偏桃人、千年棗。其蔓菁,根大如斗而圓,味甚美。餘菜亦與諸國同。蒲陶大者如雞子。香油貴者有二:一名耶塞漫,一名沒〈囗丑〉(女甲反)師。香草貴者有二:一名查塞菶(蒲孔反),一名梨蘆茇。綾絹機杼,金銀匠、畫匠、漢匠起作畫者,京兆人樊淑、劉泚,織絡者,河東人樂〈阝睘〉、呂禮。又以橐駝駕車。其馬,俗雲西海濱龍與馬交所產也。腹肚小,腳腕長,善者日走千里。其駝小而緊,背有孤峰,良者日馳千里。又有駝鳥,高四尺以上,腳似駝蹄,頸項勝得人騎行五六里,其卵大如二升。又有薺樹。實如夏棗,堪作油,食除瘴。其氣候溫,土地無冰雪。人多瘧痢,一年之內,十中五死。今吞滅四五十國,皆為所役屬,多分其兵鎮守,其境盡於西海焉。」又云:「末祿國在亞梅國西南七百餘里。胡姓末者,茲土人也。其城方十五里,用鐵為城門。城中有鹽池,又有兩所佛寺。其境東西百四十里,南北百八十里,村柵連接,樹木交映,四面合匝,總是流沙。南有大河,流入其境,分渠數百,溉灌一州。其土沃饒,其人淨潔。牆宇高厚,市鄽平正。木既雕刻,土亦繪畫。又有細軟疊布,羔羊皮裘,估其上者值銀錢數百。果有紅桃、白〈木奈〉、遏白、黃李。瓜大者名尋支,十餘人餐一顆輒足。越瓜長四尺以上。菜有蔓菁、蘿蔔、長蔥、顆蔥、芸台、胡芹、葛藍、軍達、茴香、茇薤、瓠蘆,尤多蒲陶。又有黃牛、野馬、水鴨、石雞。其俗以五月為歲,每歲以畫缸相獻。有打球節、鞦韆節。其大食東道使鎮於此。從此至西海以來,大食、波斯參雜居止。其俗禮天,不食自死肉及宿肉,以香油塗發。」又云:「苫國在大食西界,周回數千里。造屋兼瓦,壘石為壁。米穀殊賤,有大川東流入亞俱羅,商客糴此糶彼,往來相繼。人多魁梧,衣裳寬大,有似儒服。其苫國有五節度,有兵馬一萬以上,北接可薩突厥。可薩北又有突厥。足似牛蹄,好啖人肉。」)
wèi zhēng lùn yuē: zì gǔ kāi yuǎn yí, tōng jué yù, bì yīn hóng fàng zhī zhǔ, jiē qǐ hǎo shì zhī chén. zhāng qiān záo kōng yú qián, bān chāo tóu bǐ yú hòu, huò jié zhī yǐ zhòng bǎo, huò shè zhī yǐ lì jiàn, tóu qū wàn sǐ zhī dì, yǐ lì yī zhāo zhī gōng, jiē yóu zhǔ shàng lái yuǎn zhī míng, chén xùn qīng shēng zhī jié. shì zhī shàng zhī suǒ hǎo, xià bì yǒu shèn yān zhě yě. yáng dì guī mó hóng chǐ, yǎn tūn qín hàn, péi jǔ fāng jìn xī yù tú jì yǐ dàng qí xīn, gù wàn chéng qīn chū yù mén guān, zhì yī wú qiě mò jùn, ér guān yòu jì yú liú shā, sāo rán wú liáo shēng yǐ. gǔ zhé wáng zhī zhì fāng wǔ qiān lǐ, wù ān zhū xià, bù shì yào huāng. qǐ wēi bù néng jiā dé bù néng bèi? gài bù yǐ sì yí láo zhōng guó, bù yǐ wú yòng hài yǒu yòng yě. shì yǐ qín shù wǔ lǐng, hàn shì sān biān, huò dào jìn xiāng jì, huò hù kǒu jiǎn bàn. suí shì shì qí qiáng shèng, yì láng bèi yú qīng hǎi. cǐ jiē yī rén shī qí dào, gù yì zhào lí qí dú yě.
魏徵論曰:「自古開遠夷,通絕域,必因宏放之主,皆起好事之臣。張騫鑿空於前,班超投筆於後,或結之以重寶,或懾之以利劍,投軀萬死之地,以立一朝之功,皆由主尚來遠之名,臣徇輕生之節。是知上之所好,下必有甚焉者也。煬帝規模宏侈,掩吞秦漢,裴矩方進西域圖記以盪其心,故萬乘親出玉門關,置伊吾、且末郡,而關右暨於流沙,騷然無聊生矣。古哲王之制方五千里,務安諸夏,不事要荒。豈威不能加、德不能被?蓋不以四夷勞中國,不以無用害有用也。是以秦戍五嶺,漢事三邊,或道殣相繼,或戶口減半。隋室恃其強盛,亦狼狽於青海。此皆一人失其道,故億兆罹其毒也。」