strong lǐ liù shí liù kāi yuán lǐ zuǎn lèi yī xù lì shàng strong
禮六十六 開元禮纂類一 序例上
wǔ lǐ piān mù
五禮篇目
jǐn àn sī lǐ, kāi yuán èr shí nián zhuàn bì. zì hòu yí fǎ, xù yǒu biàn gǎi, bìng jù yán gé piān. wèi shì guó jiā xiū zuǎn, jīn zé xī yī jiù wén, gǎn zhé yǒu shān gǎi. běn bǎi wǔ shí juǎn, lèi lì chéng sān shí wǔ juǎn, jì xún yuè yì zhōu, lǎn zhī zhě xìng chá yān.
(謹按斯禮,開元二十年撰畢。自後儀法,續有變改,並具沿革篇。為是國家修纂,今則悉依舊文,敢輒有刪改。本百五十卷,類例成三十五卷,冀尋閱易周,覽之者幸察焉。)
dà táng kāi yuán nián zhī zhì wǔ lǐ, qí yí bǎi wǔ shí yǒu èr.
大唐開元年之制五禮,其儀百五十有二。
yī yuē jí lǐ, qí yí wǔ shí yǒu wǔ. yī dōng zhì sì hào tiān yú yuán qiū. èr zhēng yuè shàng xīn qí gǔ yú yuán qiū. sān mèng xià yú sì yú yuán qiū. sì jì qiū dà xiǎng yú míng táng. wǔ lì chūn sì qīng dì yú dōng jiāo. liù lì xià sì chì dì yú nán jiāo. qī jì xià sì huáng dì yú nán jiāo. bā lì qiū sì bái dì yú xī jiāo. jiǔ lì dōng sì hēi dì yú běi jiāo. shí là rì shì xī bǎi shén yú nán jiāo. shí yī chūn fēn sì cháo rì yú dōng jiāo. shí èr qiū fēn sì xī yuè yú xī jiāo. shí sān sì fēng shī yǔ shī líng xīng sī zhōng sī mìng sī rén sī lù. shí sì xià zhì jì huáng dì qí yú fāng qiū, hòu tǔ tóng. shí wǔ mèng dōng jì shén zhōu yú běi jiāo. shí liù zhòng chūn shàng wù jì tài shè tài jì. shí qī jì wǔ yuè sì zhèn. shí bā jì sì hǎi sì dú. shí jiǔ shí xiǎng tài miào. èr shí xiá xiǎng tài miào. èr shí yī dì xiǎng tài miào. èr shí èr bài líng. èr shí sān tài cháng qīng xíng zhū líng. èr shí sì mèng chūn jí hài xiǎng xiān nóng, gēng jí. èr shí wǔ huáng hòu jì chūn jí sì xiǎng xiān cán, qīn sāng. èr shí liù yǒu sī xiǎng xiān dài dì wáng. èr shí qī jiàn xīn yú tài miào, jì xià jì zhōng liù yú tài miào. èr shí bā mèng dōng jì sī hán, nà bīng. èr shí jiǔ xìng qìng gōng jì wǔ lóng tán. sān shí huáng dì shì xué. sān shí yī huáng dì tài zǐ shì diàn yú kǒng xuān fù. sān shí èr guó xué shì diàn yú kǒng xuān fù. sān shí sān zhòng qiū shì diàn yú qí tài gōng. sān shí sì xún shòu gào yuán qiū. sān shí wǔ xún shòu gào shè jì. sān shí liù xún shòu gào zōng miào, guī gé yí fù. sān shí qī huáng dì xún shòu. sān shí bā fēng sì yú tài shān, chán yú shè shǒu shān. sān shí jiǔ shí hàn qí tài miào. sì shí shí hàn qí tài shè. sì shí yī shí hàn qí yuè zhèn yǐ xià yú běi jiāo, bào yí tóng. sì shí èr jiù qí yuè zhèn hǎi dú. sì shí sān zhū zhōu jì shè jì. sì shí sì zhū zhōu shì diàn yú kǒng xuān fù. sì shí wǔ zhū zhōu qí shè jì, dǎo zhū shén, yǒng chéng mén. sì shí liù zhū xiàn zhū lǐ jì shè jì. sì shí qī zhū xiàn shì diàn yú kǒng xuān fù. sì shí bā zhū xiàn qí shè jì jí zhū shén. sì shí jiǔ zhū tài zǐ miào shí xiǎng. wǔ shí sān pǐn yǐ shàng shí xiǎng qí miào. wǔ shí yī sān pǐn yǐ shàng xiá xiǎng qí miào. wǔ shí èr sān pǐn yǐ shàng dì xiǎng qí miào. wǔ shí sān sì pǐn wǔ pǐn shí xiǎng qí miào. wǔ shí sì liù pǐn yǐ shàng chūn cí. wǔ shí wǔ wáng gōng yǐ xià bài sǎo hán shí, bài sǎo fù.
一曰吉禮,其儀五十有五。(一、冬至祀昊天於圓丘。二、正月上辛祈穀於圓丘。三、孟夏雩祀於圓丘。四、季秋大享於明堂。五、立春祀青帝於東郊。六、立夏祀赤帝於南郊。七、季夏祀黃帝於南郊。八、立秋祀白帝於西郊。九、立冬祀黑帝於北郊。十、臘日〈礻昔〉百神於南郊。十一、春分祀朝日於東郊。十二、秋分祀夕月於西郊。十三、祀風師、雨師、靈星、司中、司命、司人、司祿。十四、夏至祭皇地祇於方丘,后土同。十五、孟冬祭神州於北郊。十六、仲春上戊祭太社、太稷。十七、祭五嶽、四鎮。十八、祭四海、四瀆。十九、時享太廟。二十、祫享太廟。二十一、禘享太廟。二十二、拜陵。二十三、太常卿行諸陵。二十四、孟春吉亥享先農,耕籍。二十五、皇后季春吉巳享先蠶,親桑。二十六、有司享先代帝王。二十七、薦新於太廟,季夏祭中霤於太廟。二十八、孟冬祭司寒,納冰。二十九、興慶宮祭五龍壇。三十、皇帝視學。三十一、皇帝、太子釋奠於孔宣父。三十二、國學釋奠於孔宣父。三十三、仲秋釋奠於齊太公。三十四、巡狩告圓丘。三十五、巡狩告社稷。三十六、巡狩告宗廟,歸格儀附。三十七、皇帝巡狩。三十八、封祀於太山,禪於社首山。三十九、時旱祈太廟。四十、時旱祈太社。四十一、時旱祈岳鎮以下於北郊,報儀同。四十二、就祈岳鎮海瀆。四十三、諸州祭社稷。四十四、諸州釋奠於孔宣父。四十五、諸州祈社稷,禱諸神,禜城門。四十六、諸縣諸里祭社稷。四十七、諸縣釋奠於孔宣父。四十八、諸縣祈社稷及諸神。四十九、諸太子廟時享。五十、三品以上時享其廟。五十一、三品以上祫享其廟。五十二、三品以上禘享其廟。五十三、四品五品時享其廟。五十四、六品以上春祠。五十五、王公以下拜掃寒食,拜掃附。)
èr yuē jiā lǐ, qí yí yǒu wǔ shí. yī huáng dì jiā yuán fú. èr nà hòu. sān huáng dì zhèng zhì shòu huáng tài zǐ cháo hè. sì huáng hòu shòu tài zǐ cháo hè. wǔ huáng dì zhèng zhì shòu huáng tài zǐ fēi cháo hè. liù huáng hòu zhèng zhì shòu huáng tài zǐ fēi cháo hè. qī huáng dì zhèng zhì shòu qún chén cháo hè. bā huáng dì qiān qiū jié shòu qún chén cháo hè. jiǔ huáng hòu zhèng zhì shòu qún chén cháo hè. shí huáng hòu shòu wài mìng fù cháo hè. shí yī huáng dì yú míng táng dú chūn lìng. shí èr dú xià lìng. shí sān dú qiū lìng. shí sì dú dōng lìng. shí wǔ yú tài jí diàn dú wǔ shí lìng. shí liù yǎng lǎo yú tài xué. shí qī lín xuān cè huáng hòu. shí bā lín xuān cè huáng tài zǐ. shí jiǔ nèi cè huáng tài zǐ. èr shí lín xuān cè lì wáng gōng. èr shí yī zhāo táng cè zhū chén. èr shí èr cè mìng nèi fù. èr shí sān qiǎn shǐ cè shòu guān jué. èr shí sì shuò rì shòu cháo. èr shí wǔ cháo jí shǐ cí jiàn. èr shí liù huáng tài zǐ jiā yuán fú. èr shí qī huáng tài zǐ nà fēi. èr shí bā huáng tài zǐ zhèng zhì shòu qún chén hè. èr shí jiǔ huáng tài zǐ shòu gōng chén cháo hè. sān shí huáng tài zǐ yǔ shī fù bǎo xiāng jiàn. sān shí yī huáng tài zǐ shòu cháo jí shǐ cān cí. sān shí èr qīn wáng guān. sān shí sān qīn wáng nà fēi. sān shí sì gōng zhǔ jiàng jià. sān shí wǔ sān pǐn yǐ shàng zi guān. sān shí liù wǔ pǐn yǐ shàng zi guān. sān shí qī liù pǐn yǐ xià zǐ guān. sān shí bā sān pǐn yǐ shàng hūn. sān shí jiǔ sì pǐn yǐ xià hūn. sì shí cháo jí shǐ lǐ jiàn. sì shí yī rèn guān chū shàng. sì shí èr xiāng yǐn jiǔ. sì shí sān zhèng chǐ wèi. sì shí sì xuān shè shū. sì shí wǔ qún chén yì què shàng biǎo. sì shí liù qún chén qǐ jū. sì shí qī qiǎn shǐ wèi láo zhū fān. sì shí bā qiǎn shǐ xuān fǔ zhū zhōu. sì shí jiǔ qiǎn shǐ zhū zhōu xuān zhì. wǔ shí qiǎn shǐ zhū zhōu xuān shè shū.
二曰嘉禮,其儀有五十。(一、皇帝加元服。二、納後。三、皇帝正至受皇太子朝賀。四、皇后受太子朝賀。五、皇帝正至受皇太子妃朝賀。六、皇后正至受皇太子妃朝賀。七、皇帝正至受群臣朝賀。八、皇帝千秋節受群臣朝賀。九、皇后正至受群臣朝賀。十、皇后受外命婦朝賀。十一、皇帝於明堂讀春令。十二、讀夏令。十三、讀秋令。十四、讀冬令。十五、於太極殿讀五時令。十六、養老於太學。十七、臨軒冊皇后。十八、臨軒冊皇太子。十九、內冊皇太子。二十、臨軒冊立王公。二十一、朝堂冊諸臣。二十二、冊命內婦。二十三、遣使冊授官爵。二十四、朔日受朝。二十五、朝集使辭見。二十六、皇太子加元服。二十七、皇太子納妃。二十八、皇太子正至受群臣賀。二十九、皇太子受宮臣朝賀。三十、皇太子與師傅保相見。三十一、皇太子受朝集使參辭。三十二、親王冠。三十三、親王納妃。三十四、公主降嫁。三十五、三品已上子冠。三十六、五品已上子冠。三十七、六品已下子冠。三十八、三品已上婚。三十九、四品已下婚。四十、朝集使禮見。四十一、任官初上。四十二、鄉飲酒。四十三、正齒位。四十四、宣赦書。四十五、群臣詣闕上表。四十六、群臣起居。四十七、遣使慰勞諸番。四十八、遣使宣撫諸州。四十九、遣使諸州宣制。五十、遣使諸州宣赦書。)
sān yuē bīn lǐ, qí yí yǒu liù. yī fān guó zhǔ lái cháo. èr jiè fān guó zhǔ jiàn. sān fān zhǔ fèng jiàn. sì shòu fān shǐ biǎo jí bì. wǔ yàn fān guó zhǔ. liù yàn fān guó shǐ.
三曰賓禮,其儀有六。(一、番國主來朝。二、戒番國主見。三、番主奉見。四、受番使表及幣。五、宴番國主。六、宴番國使。)
sì yuē jūn lǐ, qí yí èr shí yǒu sān. yī qīn zhēng lèi yú shàng dì. èr yí yú tài shè. sān gào yú tài miào. sì mà yú suǒ zhēng zhī dì. wǔ bá yú guó mén. liù gào suǒ guò shān chuān. qī xuān lù bù. bā láo jūn jiāng. jiǔ jiǎng wǔ. shí tián shòu. shí yī shè gōng. shí èr guān shè. shí sān qiǎn jiāng chū zhēng yí yú tài shè. shí sì qiǎn jiāng gào tài miào. shí wǔ qiǎn jiāng gào qí tài gōng miào. shí liù sì mǎ zǔ. shí qī xiǎng xiān mù. shí bā jì mǎ shè. shí jiǔ jì mǎ bù. èr shí hé shuò fá gǔ. èr shí yī hé shuò zhū zhōu fá gǔ. èr shí èr dà nuó. èr shí sān zhū zhōu xiàn nuó.
四曰軍禮,其儀二十有三。(一、親征類於上帝。二、宜於太社。三、告於太廟。四、禡於所征之地。五、軷於國門。六、告所過山川。七、宣露布。八、勞軍將。九、講武。十、田狩。十一、射宮。十二、觀射。十三、遣將出征宜於太社。十四、遣將告太廟。十五、遣將告齊太公廟。十六、祀馬祖。十七、享先牧。十八、祭馬社。十九、祭馬步。二十、合朔伐鼓。二十一、合朔諸州伐鼓。二十二、大儺。二十三、諸州縣儺。)
wǔ yuē xiōng lǐ, qí yí shí yǒu bā. yī xiōng nián zhèn fǔ. èr láo wèn jí huàn. sān zhōng gōng láo wèn. sì huáng tài zǐ láo wèn. wǔ wǔ fú zhì dù. liù huáng dì wèi xiǎo gōng yǐ shàng jǔ āi. qī chì shǐ diào. bā huì sàng. jiǔ cè zèng. shí huì zàng. shí yī zhì diàn. shí èr huáng hòu jǔ āi diào jì. shí sān huáng dì tài zǐ jǔ āi diào jì. shí sì huáng tài zǐ fēi jǔ āi diào jì. shí wǔ sān pǐn yǐ shàng sàng. shí liù wǔ pǐn yǐ shàng sàng. shí qī liù pǐn yǐ xià sàng. shí bā wáng gōng yǐ xià sàng.
五曰凶禮,其儀十有八。(一、凶年振撫。二、勞問疾患。三、中宮勞問。四、皇太子勞問。五、五服制度。六、皇帝為小功以上舉哀。七、敕使吊。八、會喪。九、冊贈。十、會葬。十一、致奠。十二、皇后舉哀弔祭。十三、皇帝太子舉哀弔祭。十四、皇太子妃舉哀弔祭。十五、三品已上喪。十六、五品已上喪。十七、六品已下喪。十八、王公已下喪。)
bo rì lǐ
卜日禮
guó yǒu dà sì zhōng sì yīng bo rì zhě, hào tiān shàng dì wǔ fāng shàng dì huáng dì qí shén zhōu zōng miào jiē wèi dà sì, rì yuè xīng chén shè jì xiān dài dì wáng yuè zhèn hǎi dú dì shè xiān cán kǒng xuān fù qí tài gōng zhū tài zǐ miào bìng wèi zhōng sì, yīng bo rì. jí cè mìng dà shì, jiā yuán fú nà hòu xún shòu qīn zhēng fēng chán tài zǐ nà fēi. chū shī mìng jiāng, bìng bo rì yú tài miào nán mén zhī wài. ruò yú sì zhī diǎn, yǒu shū gǔ fǎ. chuán yuē" lóng jiàn ér yú". zì zhōu yǐ lái, suì xīng chà dù. jīn zhī lóng jiàn, nǎi zài zhòng xià zhī chū, yǐ qí gān yǔ, suì wèi wǎn yǐ. jīn yòng sì yuè shàng xún bo rì. yòu xiān cán zhī sì, hé yòng jì chūn jí sì. ruò qí nián jié qì wǎn, jí yú jié qì hòu bo rì yě. jiāng bo qián yī rì, yǐ yòu xiào sǎo chú tài miào nán mén zhī wài. shǒu gōng shè tài cháng qīng yǐ xià cì yú mén wài zhī dōng, jiē xī xiàng. qí rì píng míng, tài bo lìng bo zhèng zhàn zhě qí zhàn zhě, yǐ tài bo guān zhī míng bo zhě wèi zhī. jù jiù cì, gè fú gōng fú. yè zhě zàn yǐn gè jiàng gōng fú. shǒu gōng bù bo xí yú niè xī yù wài, xī xiàng. yè zhě gào shì jù. yè zhě yǐn tài cháng qīng shēng lì yú mén dōng, xī miàn zàn yǐn yǐn tài bo lìng bo zhèng zhàn zhě mén xī, dōng miàn. bo zhèng xiān bào guī diàn yú xí shàng, xī shǒu, zhuó guī zhī jù diàn yú guī běi. zhí guī lì yú xí dōng, běi miàn. tài bo lìng jìn shòu guī, yì tài cháng qīng qián shì gāo. tài cháng qīng shòu shì qì, tài bo lìng shòu guī, shǎo tuì qí mìng. tài cháng qīng yuē:" huáng dì lái rì mǒu, zhī sì yú mǒu, shàng xiǎng." ruò jiāng yǒu cè mìng dà shì jí guó yǒu guān hūn zhī lǐ, zé yuē" lái rì mǒu yǒu mǒu shì, shù hū cóng zhī". tài bo lìng yuē" nuò", suì shù mìng. hái jí xí xī miàn zuò, mìng guī yuē:" jiǎ ěr tài guī, yǒu cháng." xìng, shòu bo zhèng guī, fù dōng fēi. bo zhèng zuò, zuò guī qì, xìng. tài bo lìng jìn shòu guī, shì tài cháng qīng. qīng shòu shì, fǎn zhī. tài bo lìng tuì fù wèi, dōng miàn, yǔ zhòng zhàn zhī qì, bù shì guī, jìn gào yú tài cháng qīng:" zhàn yuē mǒu rì cóng." shòu bo zhèng guī. yè zhě jìn tài cháng qīng zhī zuǒ, bái" lǐ bì". yè zhě yǐn tài cháng qīng yǐ xià hái cì. bo zhě chè guī, shǒu gōng chè xí yǐ tuì. ruò bo cè mìng dà shì, tài cháng qīng yǐ zhào zòu wén yě. ruò shàng xún bù jí jí bo zhōng xún, zhōng xún bù jí jí bo xià xún, jiē rú chū lǐ. ruò bo jí rì jí fēi dà shì, jiē tài bo lìng lì bo, bo zhèng zhàn zhě shì gāo, mìng guī, zuò guī.
國有大祀、中祀應卜日者,(昊天上帝、五方上帝、皇地祇神州、宗廟皆為大祀,日月星辰、社稷、先代帝王、岳鎮海瀆、帝社、先蠶、孔宣父、齊太公、諸太子廟、並為中祀,應卜日。)及冊命大事,(加元服、納後、巡狩、親征封禪、太子納妃。)出師命將,並卜日於太廟南門之外。(若雩祀之典,有殊古法。傳曰"龍見而雩"。自周以來,歲星差度。今之龍見,乃在仲夏之初,以祈甘雨,遂為晚矣。今用四月上旬卜日。又先蠶之祀,合用季春吉巳。若其年節氣晚,即於節氣後卜日也。)將卜前一日,以右校掃除太廟南門之外。守宮設太常卿以下次於門外之東,皆西向。其日平明,太卜令、卜正、占者(其占者,以太卜官之明卜者為之。)俱就次,各服公服。(謁者、贊引各絳公服。)守宮布卜席於闑西閾外,西向。謁者告事具。謁者引太常卿升立於門東,西面;贊引引太卜令、卜正、占者門西,東面。卜正先抱龜奠於席上,西首,灼龜之具奠於龜北。執龜立於席東,北面。太卜令進受龜,詣太常卿前示高。太常卿受視訖,太卜令受龜,少退俟命。太常卿曰:"皇帝來日某,祗祀於某,尚饗。"(若將有策命大事及國有冠婚之禮,則曰"來日某有某事,庶乎從之"。)太卜令曰"諾",遂述命。還即席西面坐,命龜曰:"假爾太龜,有常。"興,授卜正龜,負東扉。卜正坐,作龜訖,興。太卜令進受龜,示太常卿。卿受視,反之。太卜令退復位,東面,與眾占之訖,不釋龜,進告於太常卿:"占曰某日從。"授卜正龜。謁者進太常卿之左,白"禮畢"。謁者引太常卿以下還次。卜者徹龜,守宮徹席以退。(若卜冊命大事,太常卿以兆奏聞也。)若上旬不吉即卜中旬,中旬不吉即卜下旬,皆如初禮。若卜吉日及非大事,皆太卜令蒞卜,卜正、占者視高,命龜,作龜。
shì rì lǐ
筮日禮
guó yǒu xiǎo sì yīng shì rì zhě, sī zhōng sī mìng fēng shī yǔ shī zhòng xīng shān lín chuān zé zhōu xiàn shè jì shì diàn jí zhū shén sì, bìng wèi xiǎo sì, yīng shì rì. jí zhū wáng guān hūn gōng zhǔ jiàng jià děng bìng shì rì yú tài miào nán mén zhī wài. jiāng shì qián yī rì, yòu xiào sǎo chú tài miào nán mén zhī wài. shǒu gōng shè tài bo lìng yǐ xià cì yú mén wài zhī dōng, jiē xī xiàng. qí rì píng míng, tài bo lìng bo zhèng zhàn zhě qí zhàn zhě, yǐ tài bo guān zhī míng shì zhě wèi zhī yě. jù jiù cì, gè fú gōng fú. zàn yǐn jiàng gōng fú yě. shǒu gōng bù shì xí yú niè xī yù wài, xī xiàng. zàn yǐn yǐn tài bo lìng shēng lì yú mén dōng, xī miàn bo zhèng zhàn zhě lì yú mén xī, dōng miàn. bo zhèng kāi dú chū cè, jiān zhí zhī, dōng miàn shòu mìng yú tài bo lìng. tài bo lìng yuē:" huáng dì lái rì mǒu, jì mǒu shén yú mǒu, shàng xiǎng." ruò jiāng yǒu guān hūn děng, zé yuē" lái rì mǒu yǒu mǒu shì cóng zhī". bo zhèng yuē" nuò", suì yòu hái xī miàn, yǐ dú jī cè, suì shù yuē:" jiǎ ěr tài shì yǒu cháng, huáng dì lái rì mǒu jì mǒu shén, shàng xiǎng." nǎi shì dú, zuò shì qì, xìng, zhí guà yǐ shì tài bo lìng. tài bo lìng shòu shì, fǎn zhī. bo zhèng tuì fù wèi, dōng miàn, yǔ zhòng zhàn zhī qì, jìn gào yú tài bo lìng:" zhàn yuē mǒu rì cóng." zàn yǐn jìn tài bo lìng zhī zuǒ, bái" lǐ bì". zàn yǐn yǐn tài bo lìng yǐ xià hái cì. bo zhèng dú cè, shǒu gōng chè xí yǐ tuì. bù jí jí shì zhōng xún xià xún rú chū. qí wáng gōng yǐ xià shì rì, gè fù yú běn piān.
國有小祀應筮日者,(司中、司命、風師、雨師、眾星、山林川澤、州縣社稷、釋奠及諸神祀,並為小祀,應筮日。)及諸王冠婚、公主降嫁等並筮日於太廟南門之外。將筮前一日,右校掃除太廟南門之外。守宮設太卜令以下次於門外之東,皆西向。其日平明,太卜令、卜正、占者(其占者,以太卜官之明筮者為之也。)俱就次,各服公服。(贊引絳公服也。)守宮布筮席於闑西閾外,西向。贊引引太卜令升立於門東,西面;卜正、占者立於門西,東面。卜正開櫝出策,兼執之,東面受命於太卜令。太卜令曰:"皇帝來日某,祭某神於某,尚饗。"(若將有冠婚等,則曰"來日某有某事從之"。)卜正曰"諾",遂右還西面,以櫝擊策,遂述曰:"假爾太筮有常,皇帝來日某祭某神,尚饗。"乃釋櫝,坐筮訖,興,執卦以示太卜令。太卜令受視,反之。卜正退復位,東面,與眾占之訖,進告於太卜令:"占曰某日從。"贊引進太卜令之左,白"禮畢"。贊引引太卜令以下還次。卜正櫝策,守宮徹席以退。不吉即筮中旬下旬如初。其王公以下筮日,各附於本篇。
shén wèi yòng lè jí biān dòu děng shù fù
神位(用樂及籩豆等數附)
dōng zhì sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, yǐ gāo zǔ shén yáo huáng dì pèi zuò, zài tán shàng. zuò měi biān dòu gè shí èr, guǐ fǔ zǔ gè yī, dōu liù bǎi bā shí jiǔ zuò. tán zhī dì yī děng sì, dōng fāng qīng dì líng wēi yǎng nán fāng chì dì chì biāo nù zhōng yāng huáng dì hán shū niǔ xī fāng bái dì bái zhāo jù běi fāng hēi dì xié guāng jì jí dà míng yè míng děng qī zuò, biān dòu gè bā, fǔ guǐ zǔ gè yī yě. dì èr děng sì, tiān huáng dà dì běi chén běi dǒu tiān yī tài yī zǐ wēi wǔ dì zuò, bìng chà zài háng wèi qián. yú nèi guān zhū zuò jí wǔ xīng shí èr chén hé hàn, dōu sì shí jiǔ zuò, qí liè zài shí èr bì xián. měi zuò biān dòu gè èr, yú rú shàng yě. dì sān děng sì. zhōng guān shì yuán zuò qī gōng rì xīng dì zuò dà jiǎo shè tí tài wēi tài zǐ míng táng xuān yuán sān tái wǔ chē zhū wáng yuè xīng zhī nǚ jiàn xīng tiān jì děng shí qī zuò jí èr shí bā xiù, bìng chà zài qián liè. yú bǎi sì shí èr zuò, qí liè, jiē zài shí yǒu èr bì xián. měi zuò biān dòu děng rú èr děng yě. yòu sì wài guān bǎi wǔ zuò biān dòu fǔ guǐ zǔ gè yī yě. yú nèi wěi zhī nèi, yòu shè zhòng xīng sān bǎi liù shí zuò yú nèi wěi zhī wài. biān dòu děng yǔ wài guān tóng. suǒ wèi hào tiān shàng dì zhě, gài yuán qì guǎng dà zé chēng hào tiān, yuǎn shì cāng cāng jí chēng cāng tiān, rén zhī suǒ zūn, mò guò yú dì, tuō zhī yú tiān, gù chēng shàng dì. àn cǐ xīng shén zhī wèi, gài hún yí zhì tú, shèng rén guān xiàng, xī hé suǒ zhí, tuī bù yǒu zhēng. chuán yuē:" wàn wù zhī jīng, shàng wèi zhòng xīng. gù tiān yǒu wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí xīng, dì yǒu wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí wù. xīng zhī yǔ wù, gè yǒu suǒ zhǔ." jīn bìng yī jiāo tán tú wèi yě.
冬至祀昊天上帝於圓丘,以高祖神堯皇帝配座,在壇上。(座每籩豆各十二,簋簠俎各一,都六百八十九座。)壇之第一等祀,(東方青帝靈威仰、南方赤帝赤熛怒、中央黃帝含樞紐、西方白帝白招拒、北方黑帝協光紀及大明、夜明等七座,籩豆各八,簠簋俎各一也。)第二等祀,(天皇大帝、北辰、北斗、天一、太一、紫微五帝座,並差在行位前。餘內官諸座及五星十二辰、河漢,都四十九座,齊列在十二陛閒。每座籩豆各二,餘如上也。)第三等祀。(中官市垣座、七公、日星、帝座、大角、攝提、太微、太子、明堂、軒轅、三台、五車、諸王、月星、織女、建星、天紀等十七座及二十八宿,並差在前列。餘百四十二座,齊列,皆在十有二陛閒。每座籩豆等如二等也。)又祀外官百五座(籩豆簠簋俎各一也。)於內壝之內,又設眾星三百六十座於內壝之外。(籩豆等與外官同。所謂昊天上帝者,蓋元氣廣大則稱昊天,遠視蒼蒼即稱蒼天,人之所尊,莫過於帝,託之於天,故稱上帝。按此星神之位,蓋渾儀製圖,聖人觀象,羲和所職,推步有徵。傳曰:"萬物之精,上為眾星。故天有萬一千五百二十星,地有萬一千五百二十物。星之與物,各有所主。"今並依郊壇圖為也。)
zhēng yuè shàng xīn, qí gǔ sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, yǐ gāo zǔ shén yáo huáng dì pèi. dōu qī zuò yě. yòu sì wǔ dì yú tán dì yī děng. biān dòu děng shù rú dōng zhì. guó jiā qián lǐ, sì gǎn shēng dì yú nán jiāo. hòu lǐ sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, yǐ qí gǔ shí. zhǔn zuǒ chuán" jiāo sì hòu jì yǐ qí nóng shì, gù qǐ zhé ér jiāo, jiāo ér hòu gēng", shī yuē" yī xī, chūn xià qí gǔ yú shàng dì", zé qí gǔ zhī wén, chuán zhī lì dài. shàng dì zhī hào, yuán shǔ hào tiān, ér zhèng kāng chéng yún:" tiān zhī wǔ dì, dì wáng sì shí. wáng zhě zhī xìng, bì gǎn qí yī. yīn qí suǒ gǎn, bié jì zūn zhī. gù xià zhèng zhī yuè, jì qí suǒ shēng dì yú nán jiāo, yǐ qí zǔ pèi zhī. gù zhōu jì líng wēi yǎng, yǐ hòu jì pèi zhī, yīn yǐ qí gǔ." jù suǒ shuō sì gǎn dì zhī yì, běn fēi qí gǔ. xiān rú cǐ shuō, shì kǒng nán píng. qiě gǎn dì zhī sì, xíng zhī zì jiǔ. jì yuē" yǒu qí jǔ zhī, mò kě fèi yě". qí gǔ zhī lǐ, yú qí gǔ zhī tán jì wǔ fāng dì. fū wǔ fāng dì zhě, wǔ xíng zhī jīng, jiǔ gǔ zhī zōng. jīn èr lǐ bìng xíng, liù shén xián sì yě.
正月上辛,祈穀祀昊天上帝於圓丘,以高祖神堯皇帝配。(都七座也。)又祀五帝於壇第一等。(籩豆等數如冬至。國家前禮,祀感生帝於南郊。後禮祀昊天上帝於圓丘,以祈穀實。准左傳"郊祀后稷以祈農事,故啟蟄而郊,郊而後耕",詩曰"噫嘻,春夏祈穀於上帝",則祈穀之文,傳之歷代。上帝之號,元屬昊天,而鄭康成云:"天之五帝,遞王四時。王者之興,必感其一。因其所感,別祭尊之。故夏正之月,祭其所生帝於南郊,以其祖配之。故周祭靈威仰,以后稷配之,因以祈穀。"據所說祀感帝之意,本非祈穀。先儒此說,事恐難憑。且感帝之祀,行之自久。記曰"有其舉之,莫可廢也"。祈穀之禮,於祈穀之壇祭五方帝。夫五方帝者,五行之精,九穀之宗。今二禮並行,六神咸祀也。)
mèng xià yú sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, yǐ tài zōng wén wǔ shèng huáng dì pèi zuò. biān dòu děng rú dōng zhì, dōu shí qī zuò. yòu sì wǔ fāng dì yú tán zhī dì yī děng. yòu sì wǔ dì tài hào yán dì xuān yuán shǎo hào zhuān xū. yú tán dì èr děng. biān dòu gè sì, fǔ guǐ zǔ gè yī yě. yòu sì wǔ guān gōu máng zhù róng hòu tǔ rù shōu xuán míng yě. yú nèi wěi zhī wài. měi zuò biān dòu gè èr, yú gè yī. guó jiā qián lǐ, yú sì wǔ fāng dì wǔ dì wǔ guān yú nán jiāo. hòu lǐ, sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, qiě yú sì shàng dì, gài wèi bǎi gǔ yǐ qí gān yǔ. gù yuè lìng yún:" mìng yǒu sī dà yú dì, yòng shèng lè yǐ qí gǔ shí." zhèng xuán yún:" yú yú shàng dì yě." fū shàng dì zhě, tiān zhī bié hào, yuán shǔ hào tiān, sì yú yuán qiū, zūn tiān wèi yě. qiě yú sì wǔ dì, xíng zhī zì jiǔ. jì yuē" yǒu qí jǔ zhī, mò kě fèi yě". jīn èr sì bìng xíng, yǐ chéng dà yú dì zhī yì yě.
孟夏雩祀昊天上帝於圓丘,以太宗文武聖皇帝配座。(籩豆等如冬至,都十七座。)又祀五方帝於壇之第一等。又祀五帝(太昊、炎帝、軒轅、少昊、顓頊。)於壇第二等。(籩豆各四,簠簋俎各一也。)又祀五官(句芒、祝融、后土、蓐收、玄冥也。)於內壝之外。(每座籩豆各二,餘各一。國家前禮,雩祀五方帝、五帝、五官於南郊。後禮,祀昊天上帝於圓丘,且雩祀上帝,蓋為百穀以祈甘雨。故月令云:"命有司大雩帝,用盛樂以祈穀實。"鄭玄云:"雩於上帝也。"夫上帝者,天之別號,元屬昊天,祀於圓丘,尊天位也。且雩祀五帝,行之自久。記曰"有其舉之,莫可廢也"。今二祀並行,以成大雩帝之義也。)
jì qiū dà xiǎng míng táng, sì hào tiān shàng dì, yǐ ruì zōng dà zhēn huáng dì pèi zuò. yòu yǐ wǔ fāng dì wǔ dì wǔ guān cóng sì. biān dòu děng tóng yú sì, dōu shí qī zuò. guó jiā qián lǐ, sì wǔ fāng dì wǔ dì wǔ guān yú míng táng. hòu lǐ, sì hào tiān shàng dì yú míng táng. zhǔn xiào jīng" jiāo sì hòu jì yǐ pèi tiān, zōng sì wén wáng yú míng táng, yǐ pèi shàng dì". xiān rú yǐ wèi tiān shì gǎn jīng zhī dì, jí tài wēi zhī wǔ dì, cǐ jí jiē shì xīng chén zhī lì. àn shàng dì zhī hào, jiē shǔ hào tiān. zhèng xuán suǒ yǐn, jiē yún wǔ dì. zhōu lǐ yuē" wáng jiāng lǚ shàng dì, zhāng zhān àn, shè huáng dǐ. sì wǔ dì, zhāng dà cì xiǎo cì". zé shàng dì yǔ wǔ dì, qǐ kě wèi yī? xiào jīng yún shàng dì jí wǔ dì, gù yún" yán fù mò dà yú pèi tiān", xià yún" zōng sì wén wáng yǐ pèi shàng dì", míng shàng dì jí tiān yǐ. qiě sì wǔ fāng dì yú míng táng, xíng zhī zì jiǔ. jì yuē" yǒu qí jǔ zhī, mò kě fèi yě". jīn èr lǐ bìng xíng, yǐ chéng yuè lìng dà xiǎng dì zhī yì yě.
季秋大享明堂,祀昊天上帝,以睿宗大真皇帝配座。又以五方帝、五帝、五官從祀。(籩豆等同雩祀,都十七座。國家前禮,祀五方帝、五帝、五官於明堂。後禮,祀昊天上帝於明堂。准孝經"郊祀后稷以配天,宗祀文王於明堂,以配上帝"。先儒以為天是感精之帝,即太微之五帝,此即皆是星辰之例。按上帝之號,皆屬昊天。鄭玄所引,皆雲五帝。周禮曰"王將旅上帝,張氈案,設皇邸。祀五帝,張大次小次"。則上帝與五帝,豈可為一?孝經雲上帝即五帝,故云"嚴父莫大於配天",下雲"宗祀文王以配上帝",明上帝即天矣。且祀五方帝於明堂,行之自久。記曰"有其舉之,莫可廢也"。今二禮並行,以成月令大享帝之義也。)
lì chūn rì, sì qīng dì yú dōng jiāo. yǐ tài hào pèi gōu máng, suì xīng sān chén qī sù cóng sì. lì xià rì, sì chì dì yú nán jiāo. yán dì pèi zhù róng, yíng huò sān chén qī sù cóng sì. jì xià rì, sì huáng dì yú nán jiāo. xuān yuán pèi hòu tǔ, zhèn xīng cóng sì. lì qiū rì, sì bái dì yú xī jiāo. shǎo hào pèi rù shōu, tài bái sān chén qī sù cóng sì. lì dōng rì, sì hēi dì yú běi jiāo. zhuān xū pèi xuán míng, chén xīng sān chén qī sù cóng sì. zhèng zuò pèi zuò biān dòu gè shí èr, wǔ chén wǔ guān sān chén qī sù biān dòu gè èr, yú gè yī yě.
立春日,祀青帝於東郊。(以太昊配句芒,歲星三辰七宿從祀。)立夏日,祀赤帝於南郊。(炎帝配祝融,熒惑三辰七宿從祀。)季夏日,祀黃帝於南郊。(軒轅配后土,鎮星從祀。)立秋日,祀白帝於西郊。(少昊配蓐收,太白三辰七宿從祀。)立冬日,祀黑帝於北郊。(顓頊配玄冥,辰星三辰七宿從祀。正座配座籩豆各十二,五辰五官三辰七宿籩豆各二,餘各一也。)
yǐ shàng jiù lè yòng běn yīn, jiē yǐ huáng zhōng wèi jūn sān chéng. zhǔn zhōu lǐ yún:" huán zhōng zhī jūn liù biàn, tiān shén jiē jiàng, kě dé ér lǐ." jì yún" tiān shén jiē jiàng", míng wǔ dì rì yuè xīng chén jiē tiān shén yě. yòu zhǔn zhōu lǐ lè sān biàn wéi zhì qiū líng zhī qí, jīn gǎi yòng liù biàn.
以上舊樂用本音,皆以黃鍾為均三成。准周禮云:"圜鍾之均六變,天神皆降,可得而禮。"既雲"天神皆降",明五帝日月星辰皆天神也。又准周禮樂三變唯致丘陵之祇,今改用六變。
là rì shì xī bǎi shén yú nán jiāo. dōu bǎi jiǔ shí èr zuò. dà míng yè míng zài tán shàng, měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ zǔ gè yī. shén nóng yī qí wǔ guān měi zuò biān dòu gè sì, fǔ guǐ zǔ gè yī. wǔ xīng shí èr chén hòu jì wǔ fāng tián jùn yuè zhèn hǎi dú èr shí bā xiù wǔ fāng shān lín chuān zé, měi zuò biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī. qiū líng fén yǎn yuán xí qīng lóng zhū niǎo bái shòu xuán wǔ lín yǔ máo jiè wū tú jǐng quán děng bā shí wǔ zuò, biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī. jiē zhǔn jiù lǐ dìng yě.
臘日〈礻昔〉百神於南郊。都百九十二座。(大明、夜明在壇上,每座籩豆各十,簠簋俎各一。神農、伊祁、五官每座籩豆各四,簠簋俎各一。五星、十二辰、后稷、五方田畯、岳鎮海瀆、二十八宿、五方山林川澤,每座籩豆各二,簠簋俎各一。丘陵、墳衍、原隰、青龍、朱鳥、白獸、玄武、鱗羽毛介、於菟、井泉等八十五座,籩豆各二,簠簋俎各一。皆準舊禮定也。)
chūn fēn cháo rì yú dōng jiāo. qiū fēn xī yuè yú xī jiāo. yǐ shàng biān dòu gè shí, fǔ guǐ zǔ gè yī yě. jiù yòng huáng zhōng zhī jūn, sān chéng, xīn gǎi yòng tiān shén zhī lè, huán zhōng zhī jūn, liù chéng.
春分朝日於東郊。秋分夕月於西郊。(以上籩豆各十,簠簋俎各一也。)舊用黃鍾之均,三成,新改用天神之樂,圜鍾之均,六成。
lì chūn hòu chǒu rì, sì fēng shī yú guó chéng dōng běi. lì xià hòu shēn rì, sì yǔ shī yú guó chéng nán. lì qiū hòu chén rì, sì líng xīng yú guó chéng dōng nán. lì dōng hòu hài rì, sì sī zhōng sī mìng sī rén sī lù yú guó chéng xī běi. yǐ shàng sì sì, jiù bù yòng lè, biān dòu gè bā, guǐ zǔ děng gè yī yě.
立春後丑日,祀風師於國城東北。立夏後申日,祀雨師於國城南。立秋後辰日,祀靈星於國城東南。立冬後亥日,祀司中、司命、司人、司祿於國城西北。(已上四祀,舊不用樂,籩豆各八,簋俎等各一也。)
xià zhì rì jì huáng dì qí yú fāng qiū tán shàng, yǐ gāo zǔ shén yáo huáng dì pèi zuò. měi zuò biān dòu gè shí èr, fǔ guǐ zǔ gè yī, dōu qī shí èr zuò. jì shén zhōu dì qí yú tán dì yī děng. biān dòu gè sì, yú rú shàng yě. jì wǔ yuè sì zhèn sì hǎi sì dú wǔ shān wǔ chuān wǔ lín wǔ zé wǔ qiū wǔ líng wǔ fén wǔ yǎn wǔ yuán wǔ xí yú nèi wěi zhī wài, gè yī fāng miàn. měi zuò biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī, jiē zhǔn jiù lǐ wèi dìng. lì dōng hòu, jì shén zhōu dì qí yú běi jiāo, yǐ tài zōng wén wǔ shèng huáng dì pèi zuò. měi zuò biān dòu gè shí èr, fǔ guǐ zǔ gè yī yě. jiù lè yòng gū xǐ sān chéng. zhǔn zhōu lǐ yún:" hán zhōng zhī jūn bā biàn, zé dì qí jiē jiàng, kě dé ér lǐ." zhèng xuán yún:" jì dì yǒu èr. yī shì dà dì kūn lún wèi huáng dì qí, zé zōng bó huáng cóng suǒ jì zhě. èr shì dì wáng fēng yù nèi zhī shén zhōu, zé liǎng guī yǒu dǐ suǒ jì zhě." guó jiā hòu lǐ zé bù lì shén zhōu zhī sì, jīn yī qián lǐ wèi dìng. jì yuē dì qí, qí lè hé yòng hán zhōng zhī jūn bā biàn.
夏至日祭皇地祇於方丘壇上,以高祖神堯皇帝配座。(每座籩豆各十二,簠簋俎各一,都七十二座。)祭神州地祇於壇第一等。(籩豆各四,餘如上也。)祭五嶽、四鎮、四海、四瀆、五山、五川、五林、五澤、五丘、五陵、五墳、五衍、五原、五隰於內壝之外,各依方面。(每座籩豆各二,簠簋俎各一,皆準舊禮為定。)立冬後,祭神州地祇於北郊,以太宗文武聖皇帝配座。(每座籩豆各十二,簠簋俎各一也。)舊樂用姑洗三成。准周禮云:"函鍾之均八變,則地祇皆降,可得而禮。"鄭玄云:"祭地有二。一是大地崑崙為皇地祇,則宗伯黃琮所祭者。二是帝王封域內之神州,則兩圭有邸所祭者。"國家後禮則不立神州之祀,今依前禮為定。既曰地祇,其樂合用函鍾之均八變。
zhòng chūn zhòng qiū shàng wù, jì tài shè hòu tǔ pèi. tài jì. hòu tǔ pèi. měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, xíng zǔ gè sān. jiù lè yòng gū xǐ zhī jūn, sān biàn. shè jì zhī sì, yú lǐ wèi zūn, qǐ tóng qiū líng zhǐ yòng sān biàn? hé yī dì qí, yòng hán zhōng zhī jūn, bā biàn zhī lè.
仲春仲秋上戊,祭太社、(后土配。)太稷。(后土配。每座籩豆各十,簠簋各二,鉶俎各三。)舊樂用姑洗之均,三變。社稷之祀,於禮為尊,豈同丘陵只用三變?合依地祇,用函鍾之均,八變之樂。
wǔ yuè sì zhèn sì hǎi sì dú měi nián wǔ jiāo yíng qì rì, gè yī jì. dōng yuè dài shān, jì yú yǎn zhōu jiè. dōng zhèn yí shān, jì yú yí zhōu jiè. nán yuè héng shān, jì yú héng zhōu jiè. nán zhèn huì jī shān, jì yú yuè zhōu jiè. zhōng yuè sōng gāo shān, jì yú hé nán fǔ jiè. xī yuè huá shān, jì yú huá zhōu jiè. xī zhèn wú shān, jì yú lǒng zhōu jiè. běi yuè héng shān, jì yú dìng zhōu jiè. běi zhèn yī wú lǘ shān, jì yú yíng zhōu jiè. jì dōng hǎi yú lái zhōu jiè, jì dōng dú dà huái yú táng zhōu jiè, jì nán hǎi yú guǎng zhōu jiè, jì nán dú dà jiāng yú yì zhōu jiè, jì xī hǎi jí xī dú dà hé yú tóng zhōu jiè, jì běi hǎi běi dú dà jì yú hé nán fǔ jiè. jiē běn zhōu xiàn guān jì zhī. yǐ shàng sì jì, měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, zǔ gè èr.
五嶽、四鎮、四海、四瀆每年五郊迎氣日,各一祭。(東嶽岱山,祭於兗州界。東鎮沂山,祭於沂州界。南嶽衡山,祭於衡州界。南鎮會稽山,祭於越州界。中嶽嵩高山,祭於河南府界。西嶽華山,祭於華州界。西鎮吳山,祭於隴州界。北嶽恆山,祭於定州界。北鎮醫無閭山,祭於營州界。祭東海於萊州界,祭東瀆大淮於唐州界,祭南海於廣州界,祭南瀆大江於益州界,祭西海及西瀆大河於同州界,祭北海北瀆大濟於河南府界。皆本州縣官祭之。以上四祭,每座籩豆各十,簠簋各二,俎各二。)
tài miào jiǔ shì, měi suì wǔ xiǎng. wèi sì shí mèng yuè jí yě. měi shì biān dòu gè shí èr, fǔ guǐ gè èr, xíng zǔ gè sān. yòu sān nián yī xiá yǐ mèng dōng, wǔ nián yī dì yǐ mèng xià. xiá dì zhī yuè, zé bù shí xiǎng. xiá dì zhī shí, gōng chén pèi xiǎng yú tíng. gāo zǔ shì: yīn kāi shān liú zhèng huì huái ān wáng shén tōng hé xián wáng xiào gōng. tài zōng shì: fáng xuán líng wèi zhēng qū tū tōng gāo shì lián. gāo zōng shì: mǎ zhōu lǐ jī zhāng xíng chéng. zhōng zōng shì: huán yàn fàn jìng huī zhāng jiǎn zhī cuī xuán wěi yuán shù jǐ. ruì zōng shì: sū guī liú yōu qiú yě. měi shí xiǎng, yīn jì qī sì. chūn sì sī mìng jí hù, xià sì zào, jì xià bié sì zhōng liù, qiū sì mén jí lì, dōng sì xíng. ruò là jí dì xiá, zé biàn sì zhī. sù míng huáng hòu miào, xiào jìng huáng dì miào. èr miào xīn xiū, xiǎng yí zhǔn dà miào lì.
太廟九室,每歲五享。(謂四時孟月及也。每室籩豆各十二,簠簋各二,鉶俎各三。)又三年一祫以孟冬,五年一禘以孟夏。(祫禘之月,則不時享。)祫禘之時,功臣配享於庭。(高祖室:殷開山、劉政會、淮安王神通、河閒王孝恭。太宗室:房玄齡、魏徵、屈突通、高士廉。高宗室:馬周、李勣、張行成。中宗室:桓彥范、敬暉、張柬之、崔玄暐、袁恕己。睿宗室:蘇瑰、劉幽求也。)每時享,因祭七祀。(春祀司命及戶,夏祀灶,季夏別祀中霤,秋祀門及厲,冬祀行。若臈及禘祫,則遍祀之。)肅明皇后廟,孝敬皇帝廟。(二廟新修,享儀准大廟例。)
mèng chūn jí hài xiǎng xiān nóng, hòu jì pèi. jì chūn jí sì xiǎng xiān cán. èr xiǎng zhǔn jiù lǐ, dìng měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, xíng zǔ gè sān.
孟春吉亥享先農,(后稷配。)季春吉巳享先蠶。(二享准舊禮,定每座籩豆各十,簠簋各二,鉶俎各三。)
zhòng chūn zhī yuè, xiǎng xiān dài dì wáng. dì kù xiǎng yú dùn qiū, dì yáo xiǎng yú píng yáng, jì pèi. dì shùn xiǎng yú hé dōng, gāo yáo pèi. xià yǔ xiǎng yú ān yì, bó yì pèi. yīn tāng xiǎng yú yǎn shī, yī yǐn pèi. zhōu wén wáng xiǎng yú fēng, tài gōng pèi. wǔ wáng xiǎng yú hào, zhōu gōng zhào gōng pèi. hàn gāo zǔ xiǎng yú zhǎng líng. xiāo hé pèi. měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, zǔ gè sān. xīn jiā dì kù, yú zhǔn jiù lǐ wèi dìng.
仲春之月,享先代帝王。帝嚳享於頓丘,帝堯享於平陽,(稷、配。)帝舜享於河東,(皋繇配。)夏禹享於安邑,(伯益配。)殷湯享於偃師,(伊尹配。)周文王享於酆,(太公配。)武王享於鎬,(周公、召公配。)漢高祖享於長陵。(蕭何配。每座籩豆各十,簠簋各二,俎各三。新加帝嚳,餘准舊禮為定。)
zhòng chūn zhòng qiū shàng dīng, shì diàn yú tài xué. kǒng xuān fù wèi xiān shèng, yán zi wèi xiān shī. fán jiǔ shí wǔ zuò. xiān shèng xiān shī biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, xíng zǔ gè sān. qí qī shí èr dì zǐ jí zuǒ qiū míng gōng yáng gāo gǔ liáng chì fú shèng gāo táng shēng dài shèng máo cháng kǒng ān guó liú xiàng zhèng zhòng dù zi chūn mǎ róng lú zhí zhèng xuán fú qián jiǎ kuí hé xiū wáng sù wáng bì dù yuán kǎi fàn níng děng cóng sì. zhū zuò biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī. qí qī shí èr dì zǐ xīn jiā, yú yī jiù dìng. qí míng jù tài xué piān zhōng.
仲春仲秋上丁,釋奠於太學。孔宣父為先聖,顏子為先師。(凡九十五座。先聖先師籩豆各十,簠簋各二,鉶俎各三。其七十二弟子及左丘明、公羊高、穀梁赤、伏勝、高堂生、戴聖、毛萇、孔安國、劉向、鄭眾、杜子春、馬融、盧植、鄭玄、服虔、賈逵、何休、王肅、王弼、杜元凱、范甯等從祀。諸座籩豆各二,簠簋俎各一。其七十二弟子新加,餘依舊定。其名具太學篇中。)
zhōu xiàn jì shè jì. měi zuò biān dòu gè bā, fǔ guǐ gè èr, zǔ gè sān.
州縣祭社稷。(每座籩豆各八,簠簋各二,俎各三。)
zhòng chūn zhòng qiū shì diàn yú qí tài gōng, yǐ liú hóu zhāng liáng pèi. měi zuò biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, xíng zǔ gè sān. xīn jiā xiǎng lǐ.
仲春、仲秋釋奠於齊太公,以留侯張良配。(每座籩豆各十,簠簋各二,鉶俎各三。新加享禮。)
mèng dōng jì sī hán. biān dòu gè bā, fǔ guǐ zǔ gè yī, zhǔn jiù lǐ wèi dìng.
孟冬祭司寒。(籩豆各八,簠簋俎各一,准舊禮為定。)
zhòng chūn xìng qìng gōng jì wǔ lóng tán. wǔ zuò, měi zuò biān dòu gè bā, fǔ guǐ zǔ gè yī yě. xīn zhuàn xiǎng lè yòng gū xǐ zhī jūn sān chéng.
仲春興慶宮祭五龍壇。(五座,每座籩豆各八,簠簋俎各一也。)新撰享樂用姑洗之均三成。
yǐn tài zǐ miào zhāng huái tài zǐ miào yì dé tài zǐ miào, jié mǐn tài zǐ miào huì zhuāng tài zǐ miào huì wén tài zǐ miào. yǐ shàng liù miào, měi nián sì xiǎng. biān dòu gè shí, fǔ guǐ gè èr, zǔ sān, bìng xīn jiā cǐ lǐ.
隱太子廟、章懷太子廟、懿德太子廟,節愍太子廟、惠莊太子廟、惠文太子廟。(以上六廟,每年四享。籩豆各十,簠簋各二,俎三,並新加此禮。)
zhòng chūn sì mǎ zǔ, zhòng xià sì xiān mù, zhòng qiū jì mǎ shè, zhòng dōng jì mǎ bù. yǐ shàng sì jì, jiē yú dà zé, yòng gāng rì yě.
仲春祀馬祖,仲夏祀先牧,仲秋祭馬社,仲冬祭馬步。(以上四祭,皆於大澤,用剛日也。)
fán yǒu jì sì, jiē zhǔn qián lì. ruò fēng chán zhī lǐ, zé yī yuán qiū fāng zé shén wèi wèi dìng. ruò xún shòu wàng jì, qīn zhēng mà lèi, qí dǎo zhāo gào, bìng gè yī běn wèi wèi dìng.
凡有祭祀,皆準前例。若封禪之禮,則依圓丘方澤神位為定。若巡狩望祭,親征禡類,祈禱昭告,並各依本位為定。
fán sì hào tiān shàng dì jí pèi zuò, yòng cāng dú gè yī, wǔ fāng shàng dì wǔ rén dì gè yòng fāng sè dú yī, dà míng qīng dú yī, yè míng bái dú yī, huáng dì qí jí pèi zuò yòng huáng dú gè yī, shén zhōu jí pèi zuò yòng yǒu dú gè yī. fán sì zhī shēng, jiē yǎng zài dí. dà sì jiǔ xún, zhōng sì sān xún, xiǎo sì yī xún. qí shēng fāng sè nán bèi zhě, tīng yǐ chún sè dài zhī. dà xiǎo yī lǐ. gào qí zhī shēng bù yǎng. fán jì sì shēng, bù dé chuí pū sǔn shāng, sǐ jí mái zhī, yǒu chuāng jí zhě yǔ tì yě. zōng miào shè jì dì shè xiān cán xiān dài dì wáng wǔ yuè sì zhèn sì hǎi sì dú kǒng xuān fù qí tài gōng zhū tài zǐ miào bìng yòng tài láo. ruò dōng zhì sì yuán qiū, jiā yáng jiǔ shǐ jiǔ. jì fāng qiū jiā yáng wǔ shǐ wǔ. shì xī jì shén nóng yī qí xīng chén yǐ xià, měi fāng gè yòng shǎo láo, qí fāng bù shú zé què zhī. ruò xíng xìng, jì dà shān chuān yòng tài láo, zhōng shān chuān jí zhōu xiàn shè jì shì diàn yòng shǎo láo, qí fēng shī yǔ shī líng xīng sī zhōng sī mìng sī rén sī lù jí xíng xìng jì xiǎo shān chuān jí mǎ zǔ mǎ shè xiān mù mǎ bù gè yòng yáng yī. bá jì yòng dī yáng yī.
凡祀昊天上帝及配座,用蒼犢各一,五方上帝、五人帝各用方色犢一,大明青犢一,夜明白犢一,皇地祇及配座用黃犢各一,神州及配座用黝犢各一。(凡祀之牲,皆養在滌。大祀九旬,中祀三旬,小祀一旬。其牲方色難備者,聽以純色代之。大小依禮。告祈之牲不養。凡祭祀牲,不得捶撲損傷,死即埋之,有瘡疾者與替也。)宗廟、社稷、帝社、先蠶、先代帝王、五嶽、四鎮、四海、四瀆、孔宣父、齊太公、諸太子廟並用太牢。若冬至祀圓丘,加羊九豕九。祭方丘加羊五豕五。〈礻昔〉祭神農、伊祁、星辰以下,每方各用少牢,其方不熟則闕之。若行幸,祭大山川用太牢,中山川及州縣社稷、釋奠用少牢,其風師、雨師、靈星、司中、司命、司人、司祿及行幸祭小山川及馬祖、馬社、先牧、馬步各用羊一。軷祭用羝羊一。
fán ròu jiē shí zǔ, qí shēng jiē shēng yòu pàng, tǐ shí yī. qián jié sān: jiān bì nào. hòu jié èr: zhūn gē. zhèng jǐ yī, tǐng jí yī, héng jí yī, zhǎng lē yī, duǎn lē yī, dài lē yī, jiē èr gǔ yǐ bìng. jí cóng qián wèi zhèng, xié páng zhōng wèi zhèng. fán gōng bié jì yòng tài láo zhě, dú yī, yáng yī, zhū yī, jiǔ èr dòu, pú yī duàn, hǎi sì hé. ruò gōng shǎo láo zhě, qù dú, jiǎn jiǔ yī dòu. jiāo miào zūn léi, wǔ qí sān jiǔ, bìng jiàn běn yí zhōng yě.
凡肉皆實俎,其牲皆升右胖,體十一。(前節三:肩、臂、臑。後節二:肫、胳。正脊一,脡脊一,橫脊一,長肋一,短肋一,代肋一,皆二骨以並。脊從前為正,脅旁中為正。凡供別祭用太牢者,犢一,羊一,豬一,酒二斗,脯一段,醢四合。若供少牢者,去犢,減酒一斗。郊廟樽罍,五齊三酒,並見本儀中也。)
fán yòng biān dòu gè shí èr. biān shí yǐ shí yán gān yú gān zǎo lì huáng zhēn zǐ rén líng rén qiàn rén lù pú bái bǐng hēi bǐng qiǔ ěr fěn cí. dòu shí jiǔ jū tǎn hǎi jīng jū lù hǎi qín jū tù hǎi sǔn jū yú hǎi pí xī jū tún bó yǐ shí sǎn shí. yòng biān dòu gè shí. biān jiǎn qiǔ shí fěn shí, dòu jiǎn yǐ shí sǎn shí. yòng biān dòu gè bā, biān yòu jiǎn bái bǐng hēi bǐng, dòu jiǎn pí xī jū tún bó. yòng biān dòu gè sì, biān shí shí yán gān zǎo lì huáng lù pú, dòu shí qín jū tù hǎi jīng jū yú hǎi yě. yòng biān dòu gè èr, biān shí lì huáng niú pú, dòu shí kuí jū lù hǎi. yòng biān dòu gè yī. biān shí niú pú, dòu shí lù hǎi. qí yīng yòng niú pú zhě, yì tōng yòng yáng pú. yòng fǔ guǐ gè èr, fǔ shí dào liáng fàn, guǐ shí shǔ jì fàn. yòng fǔ guǐ gè yī. fǔ shí liáng fàn, guǐ shí jì fàn. dēng wǎ. shí dà gēng. xíng. shí ròu gēng. fán shén sì zhī wù dāng shí suǒ wú zhě, zé yǐ shí wù dài zhī.
凡用籩豆各十二。(籩實以石鹽、乾魚、乾棗、栗黃、榛子人、菱人、芡人、鹿脯、白餅、黑餅、糗餌、粉餈。豆實韭菹、醓醢、菁菹、鹿醢、芹菹、兔醢、筍菹、魚醢、脾析菹、豚胉、酏食、糝食。)用籩豆各十。(籩減糗食、粉食,豆減酏食、糝食。)用籩豆各八,(籩又減白餅、黑餅,豆減脾析菹、豚胉。)用籩豆各四,(籩實石鹽、乾棗、栗黃、鹿脯,豆實芹菹、兔醢、菁菹、魚醢也。)用籩豆各二,(籩實栗黃、牛脯,豆實葵菹、鹿醢。)用籩豆各一。(籩實牛脯,豆實鹿醢。其應用牛脯者,亦通用羊脯。)用簠簋各二,(簠實稻粱飯,簋實黍稷飯。)用簠簋各一。(簠實粱飯,簋實稷飯。)〈登瓦〉。(實大羹。)鉶。(實肉羹。凡神祀之物當時所無者,則以時物代之。)