xíng fǎ liù
刑法六
ròu xíng yì hàn hòu hàn wèi jìn dōng jìn
肉刑議(漢 後漢 魏 晉 東晉)
hàn wén dì shí sān nián, qí tài cāng lìng chún yú yì yǒu zuì, dǎi xì zhǎng ān dāng xíng. qí nǚ tí yíng shàng shū yuē: qiè fù wèi lì, qí zhōng jiē chēng lián píng, jīn zuò fǎ dāng xíng. qiè tòng sǐ zhě bù kě fù shēng, xíng zhě bù kě fù shǔ, shǔ, lián yě. zhī yù fǎn. suī yù gǎi guò zì xīn, qí dào wú yáo. qiè yuàn méi rù wèi guān bì, shú fù xíng zuì. tiān zǐ lián bēi qí yì, suì xià lìng yuē: gài wén yǒu yú shì zhī shí, huà yì guān yì zhāng fú yǐ wèi lù, ér rén fú fàn. jīn fǎ yǒu ròu xíng sān, qíng yì èr, yuè zuǒ yòu zhǐ hé yī. ér jiān bù zhǐ, wú shén zì kuì! fū xùn dào bù chún, yú rén xiàn yān. shī yuē:' kǎi tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ.' jīn xíng zhě, duàn zhī tǐ, kè jī fū, zhōng shēn bù xī. xī, shēng yě. huò yù gǎi háng wèi shàn, ér dào wú yáo, qǐ chēng wèi mín fù mǔ zhī yì zāi! qí chú ròu xíng. chéng xiàng zhāng cāng yù shǐ dài fū féng jìng zòu: yì zhèng lǜ lìng: zhū dāng wán zhě, wán wèi chéng dàn chōng dāng qíng zhě, kūn qián wèi chéng dàn chōng dāng yì zhě, chī sān bǎi dāng zhǎn zuǒ zhǐ zhě, chī wǔ bǎi. qí zhì jù xíng zhì shàng piān.
漢文帝十三年,齊太倉令淳于意有罪,逮系長安當刑。其女緹縈上書曰:「妾父為吏,齊中皆稱廉平,今坐法當刑。妾痛死者不可復生,刑者不可復屬,(屬,聯也。之欲反。)雖欲改過自新,其道無繇。妾願沒入為官婢,贖父刑罪。」天子憐悲其意,遂下令曰:「蓋聞有虞氏之時,畫衣冠、異章服以為戮,而人弗犯。今法有肉刑三,(黥、劓二,刖左右趾合一。)而奸不止,吾甚自愧!夫訓道不純,愚人陷焉。詩曰:'愷悌君子,民之父母。'今刑者,斷支體,刻肌膚,終身不息。(息,生也。)或欲改行為善,而道無繇,豈稱為民父母之意哉!其除肉刑。」丞相張蒼、御史大夫馮敬奏:「議正律令:諸當完者,完為城旦舂;當黥者,髡鉗為城旦舂;當劓者,笞三百;當斬左趾者,笞五百。」(其制具刑制上篇。)
bān gù yuē:
班固曰:
shàn hū! sūn qīng zhī lùn xíng yě, yuē: shí sú zhī wèi shuō zhě, yǐ wèi zhì gǔ wú ròu xíng, zhì gǔ, wèi shàng gǔ zhì zhì zhī shí. yǒu xiàng xíng mò qíng zhī shǔ, fēi lǚ zhě yī ér bù chún, fēi, cǎo lǚ yě. chún, yuán yě. yī bù jiā yuán, shì yǒu chǐ yě. fēi, fú wèi fǎn. chún, zhī yǔn fǎn. shì bù rán yǐ. yǐ wèi zhì gǔ, zé rén mò chù zuì xié, qǐ dú wú ròu xíng zāi, yì bù dài xiàng xíng yǐ. rén bù fàn fǎ, zé xiàng xíng wú suǒ shī. yǐ wèi rén huò chù zuì yǐ, ér zhí qīng qí xíng, shì shā rén zhě bù sǐ, ér shāng rén zhě bù xíng yě. zuì zhì zhòng ér xíng zhì qīng, rén wú suǒ wèi, luàn mò dà yān. fán zhì xíng zhī běn, jiāng yǐ jìn bào è, yǐ chéng qí wèi yě. chéng, zhǐ yě. shā rén zhě bù sǐ, shāng rén zhě bù xíng, shì huì bào ér kuān è yě. gù xiàng xíng fēi shēng yú zhì gǔ, fāng qǐ yú luàn jīn yě. gǔ wú xiàng xíng yě, suǒ yǐ yǒu xiàng xíng zhī yán zhě, jìn qǐ jīn rén è xíng zhī zhòng, gù yuǎn tuī zhì gǔ zhī shèng jūn dàn yǐ xiàng xíng, ér tiān xià zì lǐ yě. fán jué liè guān zhí, shǎng qìng xíng fá, jiē yǐ lèi xiāng cóng zhě yě. yī wù shī chēng, luàn zhī duān yě. chēng, yí yě. dé bù chēng wèi, néng bù chēng guān, shǎng bù dāng gōng, xíng bù dāng zuì, bù xiáng mò dà yān. fū zhēng bào zhū bèi, zhì zhī shèng yě. shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng, shì bǎi wáng zhī suǒ tóng, wèi yǒu zhī qí suǒ yóu lái zhě yě. gù zhì zé xíng zhòng, luàn zé xíng qīng, dài suǒ yǐ zhì zhě, nǎi xíng zhòng yě suǒ yǐ luàn zhě, nǎi xíng qīng yě. fàn zhì zhī zuì gù zhòng, fàn luàn zhī zuì gù qīng yě. shū yún:' xíng fá dài zhòng dài qīng.' cǐ zhī wèi yě. zhōu shū fǔ xíng zhī cí yě. xíng fá qīng zhòng, gè suí qí shí. suǒ wèi xiàng xíng wéi míng zhě, yán xiàng tiān dào ér zuò xíng, yú shū yì jì yuē: jiù yáo fāng zhī jué xù, fāng shī xiàng xíng wéi míng. yán jìng qí cì xù, shī yòng xíng fǎ, jiē míng bái yě. ān yǒu fēi jù zhě yī zhě zāi?
善乎!孫卿之論刑也,曰:「時俗之為說者,以為治古無肉刑,(治古,謂上古至治之時。)有象刑墨黥之屬,菲履赭衣而不純,(菲,草履也。純,緣也。衣不加緣,示有恥也。菲,扶味反。純,之允反。)是不然矣。以為治古,則人莫觸罪邪,豈獨無肉刑哉,亦不待象刑矣。(人不犯法,則象刑無所施。)以為人或觸罪矣,而直輕其刑,是殺人者不死,而傷人者不刑也。罪至重而刑至輕,人無所畏,亂莫大焉。凡制刑之本,將以禁暴惡,以懲其未也。(懲,止也。)殺人者不死,傷人者不刑,是惠暴而寬惡也。故象刑非生於治古,方起於亂今也。(古無象刑也,所以有象刑之言者,近起今人惡刑之重,故遠推治古之聖君但以象刑,而天下自理也。)凡爵列官職,賞慶刑罰,皆以類相從者也。一物失稱,亂之端也。(稱,宜也。)德不稱位,能不稱官,賞不當功,刑不當罪,不祥莫大焉。夫征暴誅悖,治之盛也。殺人者死,傷人者刑,是百王之所同,未有知其所由來者也。故治則刑重,亂則刑輕,(代所以治者,乃刑重也;所以亂者,乃刑輕也。)犯治之罪固重,犯亂之罪固輕也。書云:'刑罰代重代輕。'此之謂也。」(周書甫刑之辭也。刑罰輕重,各隨其時。)所謂」象刑惟明」者,言象天道而作刑,(虞書益稷曰:「咎繇方祗厥敘,方施象刑惟明。」言敬其次序,施用刑法,皆明白也。)安有菲屨赭衣者哉?
sūn qīng zhī yán jì rán, yòu yīn sú shuō ér lùn zhī yuē: yǔ chéng yáo shùn zhī hòu, zì yǐ dé shuāi ér zhì ròu xíng, tāng wǔ shùn ér xíng zhī zhě, yǐ sú báo yú táng yú gù yě. jīn hàn chéng shuāi zhōu bào qín jí bì zhī liú, sú yǐ báo yú sān dài, ér xíng yáo shùn zhī zhì, shì yóu yǐ jī ér yù hàn tū, yǐ shéng fù mǎ kǒu wèi zhī yuē jī. hàn tū, è mǎ yě. mǎ luò tóu yuē jī. wéi jiù shí zhī yí yǐ. qiě chú ròu xíng zhě, běn yù yǐ quán rén yě, jīn qù kūn qián yī děng, zhuǎn ér rù yú dà pì. yǐ sǐ wǎng rén, shī běn huì yǐ. wǎng, wèi luó wǎng. gù sǐ zhě suì yǐ wàn shù, xíng zhòng zhī suǒ zhì yě. zhì hū chuān yú zhī dào, fèn nù shāng rén, nán nǚ yín yì, lì wèi jiān zāng, yì yǔ yì tóng. ruò cǐ zhī è, kūn qián zhī fá yòu bù zú yǐ chéng yě. gù xíng zhě suì shí wàn shù, rén jì bù wèi, yòu céng bù chǐ, xíng qīng zhī suǒ shēng yě. gù sú zhī néng lì, gōng yǐ shā dào wèi wēi, zhuān shā zhě shèng rèn, fèng fǎ zhě bù lǐ, luàn míng shāng zhì, bù kě shèng tiáo. shì yǐ wǎng mì ér jiān bù sāi, xíng fān ér rén yù mān. sāi, zhǐ yě. fān, duō yě, yīn fú yuán fǎn. mān yǔ màn tóng. bì shì ér wèi rén, bǎi nián ér bù shèng cán, chéng yǐ lǐ lè què ér xíng bù zhèng yě. qǐ yí wéi sī suǒ yǐ qīng yuán zhèng běn zhī lùn, shān dìng lǜ lìng, zhuàn yīn zhuàn èr bǎi zhāng, yǐ yīng dà pì. qí yú zuì cì, yú gǔ dāng shēng, jīn dú sǐ zhě, jiē kě mù xíng ròu xíng. yù sǐ xié, yù fǔ xié? jí shāng rén yǔ dào, lì shòu qiú wǎng fǎ, nán nǚ yín luàn, jiē fù gǔ xíng, wèi sān qiān zhāng. dǐ qī wén zhì wēi xì zhī fǎ, xī juān chú. dǐ, wèi wū yě, dīng lǐ fǎn. rú cǐ, zé xíng kě wèi ér jìn yì bì, lì bù zhuān shā, fǎ wú èr mén, qīng zhòng dāng zuì, rén mìng dé quán, hé xíng fá zhī zhōng, yīn tiān rén zhī hé, yīn yì zhōng yě. shùn jī gǔ zhī zhì, chéng shí yōng zhī huà yǐ.
孫卿之言既然,又因俗說而論之曰:禹承堯舜之後,自以德衰而制肉刑,湯武順而行之者,以俗薄於唐虞故也。今漢承衰周暴秦極弊之流,俗已薄於三代,而行堯舜之制,是猶以鞿而御駻突,(以繩縛馬口謂之曰鞿。駻突,惡馬也。馬絡頭曰羈。)違救時之宜矣。且除肉刑者,本欲以全人也,今去髡鉗一等,轉而入於大辟。以死罔人,失本惠矣。(罔,謂羅網。)故死者歲以萬數,刑重之所致也。至乎穿窬之盜,忿怒傷人,男女淫佚,吏為奸贓,(佚與逸同。)若此之惡,髡鉗之罰又不足以懲也。故刑者歲十萬數,人既不畏,又曾不恥,刑輕之所生也。故俗之能吏,公以殺盜為威,專殺者勝任,奉法者不理,亂名傷制,不可勝條。是以罔密而奸不塞,刑蕃而人愈嫚。(塞,止也。蕃,多也,音扶元反。嫚與慢同。)必世而未仁,百年而不勝殘,誠以禮樂闕而刑不正也。豈宜惟思所以清源正本之論,刪定律令,撰(音撰)二百章,以應大辟。其餘罪次,於古當生,今獨死者,皆可募行肉刑。(欲死邪,欲腐邪?)及傷人與盜,吏受賕枉法,男女淫亂,皆復古刑,為三千章。詆欺文致微細之法,悉蠲除。(詆,謂誣也,丁禮反。)如此,則刑可畏而禁易避,吏不專殺,法無二門,輕重當罪,人命得全,合刑罰之中,殷天人之和,(殷亦中也。)順稽古之制,成時雍之化矣。
hòu hàn xiàn dì zhī shí, tiān xià jì luàn, xíng fá bù zú yǐ chéng è, yú shì míng rú dà cái cuī shí zhèng xuán chén jì zhī tú, xián yǐ wèi yí fù ròu xíng. jí cáo gōng lìng xún yù bó fǎng bǎi guān, yù fù shēn zhī, shào fǔ kǒng róng yì yǐ wèi: gǔ zhě dūn páng, shàn fǒu qū bié, lì duān xíng qīng, zhèng wú guò shī, bǎi xìng yǒu zuì, jiē zì qǔ zhī. mò dài líng chí, fēng huà huài luàn, zhèng náo qí sú, fǎ hài qí jiào. gù yuē' shàng shī qí dào, rén sàn jiǔ yǐ'. ér yù shéng zhī yǐ gǔ xíng, tóu zhī yǐ cán qì, fēi suǒ wèi yǔ shí xiāo xī yě. zhòu cuò cháo shè zhī jìng, tiān xià wèi zhī wú dào. jiǔ mù zhī dì, qiān bā bǎi jūn, ruò gè yuè yī rén, shì tiān xià cháng yǒu qiān bā bǎi zhòu yě, qiú sú xiū hé, fú kě dé yǐ. qiě bèi xíng zhī rén, lǜ bù niàn shēng, zhì zài sī sǐ, lèi duō qū è, mò fù guī zhèng. sù shā luàn qí, yī lì huò sòng, zhào gāo yīng bù wèi shì dà huàn, bù néng zhǐ rén suì wèi fēi yě. suī zhōng rú yù quán, xìn rú biàn hé, zhì rú sūn bìn, yuān rú xiàng bó, cái rú shǐ qiān, dá rú zi zhèng, yī lí dāo jù, méi shì bù chǐ. shì tài jiǎ zhī sī yōng, mù gōng zhī bà qín, chén tāng zhī dōu lài, wèi shàng zhī lín biān, wú suǒ fù shī yě. hàn kāi gǎi è zhī lù, fán wèi cǐ. gù míng dé zhī jūn, yuǎn dù shēn wéi, qì duǎn jiù zhǎng, bù gǒu gé qí zhèng zhě yě. cháo tíng shàn zhī, zú bù gǎi yān.
後漢獻帝之時,天下既亂,刑罰不足以懲惡,於是名儒大才崔實、鄭玄、陳紀之徒,咸以為宜復肉刑。及曹公令荀彧博訪百官,欲復申之,少府孔融議以為:「古者敦厖,善否區別,吏端刑清,政無過失,百姓有罪,皆自取之。末代凌遲,風化壞亂,政撓其俗,法害其教。故曰'上失其道,人散久矣'。而欲繩之以古刑,投之以殘棄,非所謂與時消息也。紂剒朝涉之脛,天下謂之無道。九牧之地,千八百君,若各刖一人,是天下常有千八百紂也,求俗休和,弗可得已。且被刑之人,慮不念生,志在思死,類多趨惡,莫復歸正。夙沙亂齊,伊戾禍宋,趙高、英布為世大患,不能止人遂為非也。雖忠如鬻拳,信如卞和,智如孫臏,冤如巷伯,才如史遷,達如子政,一罹刀鋸,沒世不齒。是太甲之思庸,穆公之霸秦,陳湯之都賴,魏尚之臨邊,無所復施也。漢開改惡之路,凡為此。故明德之君,遠度深惟,棄短就長,不苟革其政者也。」朝廷善之,卒不改焉。
wèi wǔ bǐng hàn zhèng, xià lìng yòu yù fù ròu xíng, yù shǐ zhōng chéng chén qún shēn chén qí biàn, xiāng guó zhōng yáo yì zàn chéng zhī, fèng cháng wáng xún bù tóng qí yì. wèi wǔ yì nán yǐ fān guó gǎi hàn cháo zhī zhì, suì bù xíng.
魏武秉漢政,下令又欲復肉刑,御史中丞陳群深陳其便,相國鍾繇亦贊成之,奉常王循不同其議。魏武亦難以藩國改漢朝之制,遂不行。
zhì qí wáng fāng zhèng shǐ zhōng, zhēng xī jiāng jūn xià hóu xuán hé nán yǐn lǐ shèng yòu yì ròu xíng, jìng bù néng jué. xià hóu tài chū zhe lùn yuē: fū tiān dì zhī xìng, rén wù zhī dào, qǐ zì rán dāng yǒu fàn, hé xún bān lùn yuē:' zhì zé xíng zhòng, luàn zé xíng qīng.' yòu yuē:' shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng, shì bǎi wáng zhī suǒ tóng yě.' fū sǐ xíng zhě, shā yāo nì yě, shāng rén zhě bù gǎi, sī yì yāo nì zhī lèi yě, rú qí kě gǎi, cǐ zé wú qǔ yú ròu xíng yě. rú yún' sǐ xíng guò zhì, shēng xíng yì fàn'.' zuì cì yú gǔ dāng shēng, jīn chù sǐ zhě, jiē kě mù xíng ròu xíng. jí shāng rén yǔ dào, lì shòu qiú wǎng fǎ, nán nǚ yín luàn, jiē fù gǔ xíng'. sī wǎng zhī yú sǐ, zé xiàn zhī ròu xíng yǐ, shě sǐ zhé hái, yòu hé gū xié? yóu chēng yǐ' mǎn táng ér jù yǐn, yǒu yī rén xiàng yú ér qì zhě, zé yī táng wèi zhī bù lè', cǐ yì yuàn lǐ qí píng, ér bì yǐ ròu xíng shī zhī, shì rén yú dāng shā ér rěn yú duàn gē, jù yú yì fàn ér ān yú wèi nüè. āi qì xī yóu ér xī, táng shàng yān dé tài xié? zhòng ní yuē:' jì fù qiě jiào.' yòu yuē:' gǒu zi zhī bù yù, suī shǎng zhī bù qiè.' hé yòng duàn jié hū! xià yú bù yí, yǐ è zì zhōng, suǒ wèi jiǎn yāo yě. ruò jī hán liú gōu hè, suī dà pì bù néng zhì yě, ér kuàng ròu xíng zāi! zhě yī mǎn dào, yǒu bí zhě chǒu, zhōng wú yì yǐ. lǐ shèng yuē: qiě ròu xíng zhī zuò, nǎi zì shàng gǔ. shū zài' wǔ xíng yǒu fú', yòu yuē' tiān tǎo yǒu zuì, ér wǔ xíng wǔ yòng zāi'. gē yì zhī shǔ yě. zhōu guān zhī zhì, yì zhe wǔ xíng. lì sān dài, jīng zhì zhì, zhōu gōng xíng zhī, kǒng zǐ bù yì yě. jīn zhū yì zhě wéi yǐ duàn jié wèi nüè, qǐ bù qīng yú sǐ wáng xié? yún' yāo nì shì jiǎn, yǐ chú dà zāi', cǐ míng zhì shì zhī bù néng qù jiù yǐ. fū shā zhī yǔ xíng, jiē fēi tiān dì zì rán zhī lǐ, bù dé yǐ ér yòng zhī yě. shāng rén zhě bù gǎi, zé yuè yì hé yǐ gǎi zhī? hé wèi jí qí bù gǎi, biàn dāng xiàn zhī yú sǐ dì hū? yāo nì zhě chéng zhī ér yǐ, qǐ bì chú zhī xié? xíng yī rén ér jiè qiān wàn rén, hé qǔ yī rén zhī néng gǎi zāi! dào duàn qí zú, yín ér gōng zhī, suī yù bù gǎi, fù ān suǒ shī. ér quán qí mìng, chéng qí xīn, hé shāng yú dà dé? jīn yǒu ruò zi, zuì dāng dà pì, wèn qí cí fù, bì qǐng qí ròu xíng dài zhī yǐ. cí fù yóu shī zhī yú ruò zi, kuàng jūn jiā zhī bǎi xìng zāi! qiě fù shé shì shǒu, zé zhuàng shì duàn qí wàn xì tí zài zú, zé měng shòu jué qí fán: fú yuán fǎn. gài huǐ zhī ér quán shēng zhě yě. fū yī rén āi qì, yī táng wèi zhī bù lè, cǐ yán shā lù, wèi zhī bù dāng yě, hé shì yú ròu xíng zhī jiān zāi? zhě yī mǎn dào, yǒu bí zhě chǒu, dāng cǐ shí yě, zhǎng chéng zhī yì sǐ zhě xiāng jì, liù jīng zhī rú tián gǔ mǎn kēng, hé xù yú bí zhī hǎo chǒu hū? cǐ wú zi gù yóu āi xíng ér bù dào sǐ yě. xià hóu dá yuē: shèng xián zhī zhì shì yě, néng shǐ mín qiān shàn ér zì xīn, gù yì yuē' xiǎo chéng ér dà jiè'. xiàn fū sǐ zhě, bù jiè zhě yě. néng chéng jiè zé wú kè jié, kè jié zé bù dé fǎn shàn yǐ. lǐ yòu yuē: yì yuē:' jù xiào miè zhǐ, wú jiù.' zhòng ní jiě yuē:' xiǎo chéng ér dà jiè, cǐ xiǎo rén zhī fú yě.' miè zhǐ, wèi qù zú, wèi xiǎo chéng míng yǐ. xià hóu dá yuē: bào zhī qǔ sǐ, cǐ zì rán yě. shāng rén bù gǎi, zòng bào zī duō, shā zhī kě yě. shāng rén ér néng gǎi huǐ, zé qǐ xū ròu xíng ér hòu zhǐ zāi? shā yǐ chú bào, zì rán lǐ yě. duàn jié zhī zhèng, mò sú zhī suǒ yún ěr. kǒng shào fǔ yuē:' shā rén wú sǐ, zhuó rén yǒu xiǎo chuāng, gù yuè zhǐ bù kě yǐ bào shī, ér kūn bù zú yǐ cháng shāng.' shāng rén yī cùn, ér duàn qí zhī tǐ, wèi fá yǐ zhòng, bù yàn zhòng xīn yě. lǐ yòu yuē: bào zhī qǔ sǐ, yì yǒu yóu lái, fēi zì rán yě. shāng rén bù gǎi, yì zhì dào wèi qià, ér xíng qīng bù zú yǐ dà jiè. ruò xíng zhī yǔ shā, jù fēi zì rán, ér xíng qīng yú shā, hé yún cán kù zāi? fū yuè zhǐ bù kě bào shī, chéng rán kūn shū gù bù zú yǐ cháng shāng. shāng rén yī cùn, ér duàn qí zhī tǐ, wèi zuì yǐ zhòng yí rén zhī miàn, jié qí shǒu zú, yǐ kūn shū cháng zhī, bù yì qīng hū? dàn lǜ qí zhòng, bù wéi qí qīng, bù qí piān zāi! kǒng shì zhī yì, kǒng wèi zú wèi yǎ lùn shī yě. fán wǎng fù shí liù, wén duō bù zài.
至齊王芳正始中,征西將軍夏侯玄、河南尹李勝又議肉刑,竟不能決。夏侯太初著論曰:「夫天地之性,人物之道,豈自然當有犯,何荀、班論曰:'治則刑重,亂則刑輕。'又曰:'殺人者死,傷人者刑,是百王之所同也。'夫死刑者,殺妖逆也,傷人者不改,斯亦妖逆之類也,如其可改,此則無取於肉刑也。如雲'死刑過制,生刑易犯'。'罪次於古當生,今觸死者,皆可募行肉刑。及傷人與盜,吏受賕枉法,男女淫亂,皆復古刑'。斯罔之於死,則陷之肉刑矣,舍死折骸,又何辜邪?猶稱以'滿堂而聚飲,有一人向隅而泣者,則一堂為之不樂',此亦願理其平,而必以肉刑施之,是仁於當殺而忍於斷割,懼於易犯而安於為虐。哀泣奚由而息,堂上焉得泰邪?仲尼曰:'既富且教。'又曰:'苟子之不欲,雖賞之不竊。'何用斷截乎!下愚不移,以惡自終,所謂翦妖也。若饑寒流溝壑,雖大辟不能制也,而況肉刑哉!赭衣滿道,有鼻者丑,終無益矣。」李勝曰:」且肉刑之作,乃自上古。書載'五刑有服',又曰'天討有罪,而五刑五用哉'。割劓之屬也。周官之制,亦著五刑。歷三代,經至治,周公行之,孔子不議也。今諸議者惟以斷截為虐,豈不輕於死亡邪?雲'妖逆是翦,以除大災',此明治世之不能去就矣。夫殺之與刑,皆非天地自然之理,不得已而用之也。傷人者不改,則刖劓何以改之?何為疾其不改,便當陷之於死地乎?妖逆者懲之而已,豈必除之邪?刑一人而戒千萬人,何取一人之能改哉!盜斷其足,淫而宮之,雖欲不改,復安所施。而全其命,懲其心,何傷於大德?今有弱子,罪當大辟,問其慈父,必請其肉刑代之矣。慈父猶施之於弱子,況君加之百姓哉!且蝮蛇螫手,則壯士斷其腕;系蹄在足,則猛獸絕其蹯:(扶元反。)蓋毀支而全生者也。夫一人哀泣,一堂為之不樂,此言殺戮,謂之不當也,何事於肉刑之間哉?赭衣滿道,有鼻者丑,當此時也,長城之役死者相繼,六經之儒填谷滿坑,何恤於鼻之好醜乎?此吾子故猶哀刑而不悼死也。」夏侯答曰:」聖賢之治世也,能使民遷善而自新,故易曰'小懲而大戒'。陷夫死者,不戒者也。能懲戒則無刻截,刻截則不得反善矣。」李又曰:「易曰:'屨校滅趾,無咎。'仲尼解曰:'小懲而大戒,此小人之福也。'滅趾,謂去足,為小懲明矣。」夏侯答曰:」暴之取死,此自然也。傷人不改,縱暴滋多,殺之可也。傷人而能改悔,則豈須肉刑而後止哉?殺以除暴,自然理也。斷截之政,末俗之所云耳。孔少府曰:'殺人無死,斫人有小瘡,故刖趾不可以報屍,而髡不足以償傷。'傷人一寸,而斷其支體,為罰已重,不厭眾心也。」李又曰:「暴之取死,亦有由來,非自然也。傷人不改,亦治道未洽,而刑輕不足以大戒。若刑之與殺,俱非自然,而刑輕於殺,何雲殘酷哉?夫刖趾不可報屍,誠然;髡輸固不足以償傷。傷人一寸,而斷其支體,為罪已重;夷人之面,截其手足,以髡輸償之,不亦輕乎?但慮其重,不惟其輕,不其偏哉!孔氏之議,恐未足為雅論師也。」(凡往復十六,文多不載。)
dīng mì yòu lùn yuē: yáo diǎn yuē:' xiàng yǐ diǎn xíng, liú yòu wǔ xíng, biān zuò guān xíng, pǔ zuò jiào xíng, jīn zuò shú xíng, shěng zāi sì shè, hù zhōng zéi xíng.' jiù yáo yuē:' tiān tǎo yǒu zuì, wǔ xíng wǔ yòng zāi.' lǚ xíng yuē:' chī yóu wéi shǐ zuò luàn, yán jí yú píng rén, wǎng bù kòu zéi chī yì, jiān guǐ kòu rǎng jiǎo qián. miáo rén fú yòng líng, wéi zuò wǔ nüè zhī xíng yuē fǎ, shā lù wú gū, yuán shǐ yín wèi yì èr zhuó qíng.' àn cǐ ròu xíng zài yú chī yóu zhī dài, ér yáo shùn yǐ liú fàng dài zhī, gù qíng yì zhī wén bù zài táng yú zhī jí, ér wǔ xíng zhī shù yì bù jù yú shèng rén zhī zhǐ yě. yǔ chéng shùn chán, yǔ yáo tóng zhì, bì bù shì èr shèng ér yuǎn, zé xiōng wán gù kě zhī yǐ. tāng wǔ zhī wáng, dú jiāng xī qǔ yú lǚ hóu? gù shū xiàng yún:' sān pì zhī xìng, jiē shū shì yě.' cǐ zé jìn jūn zǐ yǒu zhēng zhī yán yǐ.
丁謐又論曰:「堯典曰:'象以典刑,流宥五刑,鞭作官刑,朴作教刑,金作贖刑,眚災肆赦,怙終賊刑。'咎繇曰:'天討有罪,五刑五用哉。'呂刑曰:'蚩尤惟始作亂,延及於平人,罔不寇賊鴟義,奸宄寇攘矯虔。苗人弗用靈,惟作五虐之刑曰法,殺戮無辜,爰始淫為劓、刵、椓、黥。'按此肉刑在於蚩尤之代,而堯、舜以流放代之,故黥、劓之文不載唐、虞之籍,而五刑之數亦不具於聖人之旨也。禹承舜禪,與堯同治,必不釋二聖而遠,則凶頑固可知矣。湯武之王,獨將奚取於呂侯?故叔向云:'三辟之興,皆叔世也。'此則近君子有徵之言矣。」
jìn wǔ dì chū, tíng wèi liú sòng shàng yán yuē:
晉武帝初,廷尉劉頌上言曰:
chén xī shàng xíng ròu xíng, qiè yǐ wèi yì zhě jū xiào wén zhī xiǎo rén, ér qīng wéi shèng wáng zhī diǎn xíng, wèi xiáng zhī shén, mò guò yú cǐ.
臣昔上行肉刑,竊以為議者拘孝文之小仁,而輕違聖王之典刑,未詳之甚,莫過於此。
jīn sǐ xíng zhòng, gù fēi mìng zhě zhòng shēng xíng qīng, gù zuì bù jīn jiān. suǒ yǐ rán zhě, ròu xíng bù yòng zhī suǒ zhì yě. jīn wèi tú zhě, lèi xìng yuán è bù guǐ zhī zú yě, qù jiā xuán yuǎn, zuò yì shān gǔ, jī hán qiè shēn, zhì bù liáo shēng, suī yǒu lián shì jiè zhě, gǒu lǜ bù shǒu sǐ, zé jiē wèi dào zéi, qǐ kuàng běn xìng jiān xiōng wú lài zhī tú hū! yòu lìng tú fù zhě shū cái, jiě rì guī jiā, nǎi wú yì zhī rén yě. pín zhě qǐ yú jiān dào, yòu bù zhì zhī lǔ yě. bù xíng, zé zuì wú suǒ jìn bù zhì, zé qún è héng sì. wèi fǎ ruò cǐ, jìn bù jǐn shàn yě.
今死刑重,故非命者眾;生刑輕,故罪不禁奸。所以然者,肉刑不用之所致也。今為徒者,類性元惡不軌之族也,去家懸遠,作役山谷,饑寒切身,志不聊生,雖有廉士介者,苟慮不首死,則皆為盜賊,豈況本性奸凶無賴之徒乎!又令徒富者輸財,解日歸家,乃無役之人也。貧者起於奸盜,又不制之虜也。不刑,則罪無所禁;不制,則群惡橫肆。為法若此,近不盡善也。
gǔ zhě yòng xíng yǐ zhǐ xíng, jīn fǎn yú cǐ: zhū chóng fàn wáng zhě, fā guò sān cùn zhé zhòng kūn zhī, cǐ yǐ xíng shēng xíng jiā zuò yī suì, cǐ yǐ tú shēng tú yě. wáng zhě jī duō, xì qiú wěi chù. yì zhě yuē qiú bù kě bù shè, fù cóng ér shè zhī, cǐ wèi xíng bù zhì zuì, fǎ bù shèng jiān. xià zhī fǎ zhī bù shèng, xiāng jù ér móu wèi bù guǐ, yuè yì ér suì bù tóng. gù zì qǐng nián yǐ lái, jiān è líng bào, suǒ zài chōng chì. yì zhě bù shēn sī cǐ gù, ér yuē ròu xíng yú míng wǔ tīng. wǔ tīng shú yǔ zéi dào bù jīn?
古者用刑以止刑,今反於此:諸重犯亡者,發過三寸輒重髡之,此以刑生刑;加作一歲,此以徒生徒也。亡者積多,繫囚猥畜。議者曰囚不可不赦,復從而赦之,此為刑不制罪,法不勝奸。下知法之不勝,相聚而謀為不軌,月異而歲不同。故自頃年以來,奸惡陵暴,所在充斥。議者不深思此故,而曰肉刑於名忤聽。忤聽孰與賊盜不禁?
shèng wáng zhī zhì ròu xíng, yuǎn yǒu shēn lǐ, qí shì kě dé ér yán, fēi tú chéng qí wèi bō gē zhī tòng ér bù wèi yě, nǎi qù qí wèi è zhī jù, shǐ fū jiān rén wú yòng fù sì qí zhì, zhǐ jiān jué běn, lǐ zhī jǐn yě. wáng zhě yuè zú, wú suǒ yòng fù wáng dào zhě jié shǒu, wú suǒ yòng fù dào yín zhě gē qí shì, lǐ yì rú zhī. chú è sāi yuán, mò shàn yú cǐ, fēi tú rán yě. cǐ děng yǐ xíng zhī hòu, biàn gè guī jiā, fù mǔ qī zǐ, gòng xiāng yǎng xù, bù liú lí yú tú lù. yǒu jīn zhī kùn, chuāng yù kě yì, shàng zhǔn gǔ zhì, suí yí yè zuò, suī yǐ xíng cán, bù wèi xū qì, ér suǒ huàn dōu sāi, yòu shēng yù fán fù zhī dào zì ruò yě.
聖王之制肉刑,遠有深理,其事可得而言,非徒懲其畏剝割之痛而不為也,乃去其為惡之具,使夫奸人無用復肆其志,止奸絕本,理之盡也。亡者刖足,無所用復亡;盜者截手,無所用復盜;淫者割其勢,理亦如之。除惡塞源,莫善於此,非徒然也。此等已刑之後,便各歸家,父母妻子,共相養恤,不流離於塗路。有今之困,瘡愈可役,上准古制,隨宜業作,雖已刑殘,不為虛棄,而所患都塞,又生育繁阜之道自若也。
jīn yí qǔ sǐ xíng zhī xiàn qīng, jí sān fàn táo wáng yín dào, xī yǐ ròu xíng dài zhī. qí sān suì xíng yǐ xià, yǐ zì zhàng fá qiǎn, yòu yí zhì qí fá shù, shǐ yǒu cháng xiàn, bù dé jiǎn cǐ. qí yǒu yí zhòng zhě, yòu rèn zhī guān zhǎng. yīng sì wǔ suì xíng zhě, jiē kūn chī, chī zhì yī bǎi, shāo xíng, shǐ gè yǒu chà, xī bù fù jū zuò. rán hòu xíng bù fù shēng xíng, tú bù fù shēng tú, ér cán tǐ wèi lù, zhōng shēn zuò jiè. rén jiàn qí tòng, wèi ér bù fàn, bì shù bèi yú jīn. qiě wèi è zhě suí fā bèi xíng, qù qí wèi è zhī jù, cǐ wèi yǐ xíng zhě jiē liáng shì yě, qǐ yǔ quán qí wèi jiān zhī shǒu zú, ér cù jū bì sǐ zhī qióng dì tóng zāi! ér yóu yuē ròu xíng bù kě yòng, chén qiè yǐ wèi bù shí shí wù zhī shén yě.
今宜取死刑之限輕,及三犯逃亡淫盜,悉以肉刑代之。其三歲刑以下,已自杖罰遣,又宜制其罰數,使有常限,不得減此。其有宜重者,又任之官長。應四、五歲刑者,皆髡笞,笞至一百,稍行,使各有差,悉不復居作。然後刑不復生刑,徒不復生徒,而殘體為戮,終身作戒。人見其痛,畏而不犯,必數倍於今。且為惡者隨發被刑,去其為惡之具,此為已刑者皆良士也,豈與全其為奸之手足,而蹴居必死之窮地同哉!而猶曰肉刑不可用,臣竊以為不識時務之甚也。
zhōu lǐ sān shè sān yòu, shī yú lǎo yòu dào mào, qián lí bù shǔ dǎi zhě, cǐ fēi wèi è zhī suǒ chū, gù xíng fǎ nì shě ér yòu zhī. zhì yú zì fēi cǐ zú, fàn zuì zé bì xíng ér wú shè, cǐ zhèng zhī lǐ yě. jì zhì hòu dài, yǐ shí xiǎn duō nán, yīn shè jiě jié, quán ér xíng zhī, yòu bù yǐ kuān zuì rén yě. ér jīn héng yǐ zuì jī yù fán, shè yǐ sàn zhī, shì yǐ shè yù shù ér yù yù sāi, rú cǐ bù yǐ, jiāng zhì bù shèng. yuán qí suǒ yóu, ròu xíng bù yòng zhī gù yě. jīn xíng ròu xíng, zhī tú bù jī, qiě wèi è wú jù zé jiān xī. qù cǐ èr duān, yù bù dé fán, gù wú qǔ yú shù shè, yú zhèng tǐ shèng yǐ.
周禮三赦三宥,施於老幼悼耄,黔黎不屬逮者,此非為惡之所出,故刑法逆舍而宥之。至於自非此族,犯罪則必刑而無赦,此政之理也。暨至後代,以時險多難,因赦解結,權而行之,又不以寬罪人也。而今恆以罪積獄繁,赦以散之,是以赦愈數而獄愈塞,如此不已,將至不勝。原其所由,肉刑不用之故也。今行肉刑,之徒不積,且為惡無具則奸息。去此二端,獄不得繁,故無取於數赦,於政體勝矣。
shū shàng, yòu bù jiàn shěng.
疏上,又不見省。
dōng jìn yuán dì jí wèi, tíng wèi wèi zhǎn shàng yán: gǔ zhě ròu xíng, shì jīng qián shèng, hàn wén chú zhī, zēng jiā dà pì. jīn rén hù diāo huāng, bǎi bù yí yī, ér xíng fǎ jùn zhòng, fēi jù jiàn yǎng tāi zhī yì yě. zhào nèi wài tōng yì. yú shì wáng dǎo děng yì, yǐ: ròu xíng zhī diǎn, yóu lái shàng yǐ. zhào zì gǔ xiān, yǐ jí sān dài, shèng zhé míng wáng suǒ wèi zēng gǎi yě, qǐ shì hàn wén cháng zhǔ suǒ néng yì zhě hū! shí xiāo cáo yǐ méi, jiàng guàn zhī tú bù néng zhèng qí yì. dǎi bān gù shēn lùn qí shì, yǐ wèi wài yǒu qīng xíng zhī míng, nèi shí shā rén. yòu sǐ xíng tài zhòng, shēng xíng tài qīng, shēng xíng zòng yú shàng, sǐ xíng yuàn yú xià, qīng zhòng shī dāng, gù xíng zhèng bù zhōng yě. qiě yuán xiān wáng zhī zào xíng yě, fēi yǐ guò nù yě, fēi yǐ cán rén yě, suǒ yǐ jiù jiān, suǒ yǐ dāng zuì. jīn dào zhě qiè rén zhī cái, yín zhě hǎo rén zhī sè, wáng zhě bì pàn zhī yì, jiē wú shā hài yě, zé jiā zhī yǐ xíng. xíng zhī zé zhǐ, ér jiā zhī zhǎn lù, lù guò qí zuì, sǐ bù kě shēng, zòng nüè yú cǐ, suì yǐ jù jì. cǐ nǎi rén rén jūn zǐ suǒ bù rěn wén, ér kuàng xíng zhī yú zhèng hū! huò zhě nǎi yuē, sǐ yóu bù chéng, ér kuàng yú xíng? rán méng zhě míng yě, qí zhì yú yǐ, suī jiā zhǎn lù, hū wèi huī tǔ, sǐ shì rì wǎng, shēng yù rì cún, wèi yǐ wèi gǎi. ruò xíng zhū shì cháo, zhāo xī jiàn jiè, xíng zhě yǒng wèi è zhī yǒng tòng, è zhě dǔ cán yuè zhī zhǎng fèi, gù zú jù yě. rán hòu zhī xiān wáng zhī qīng xíng yǐ yù wù, míng jiè yǐ chéng yú, qí lǐ yuǎn yǐ. shàng shū lìng diāo xié děng yì yǐ: jīn zhōng xìng zuò chóng, dà mìng wéi xīn, chéng yí shè ròu xíng kuān fǎ yǐ yù rén. rán jù qún xiǎo yú bì, xí wán suǒ jiàn ér hū yì wén, huò wèi néng xián fú. yú wèi xíng xíng zhī shí, xiān míng shēn fǎ lìng, lè xíng zhě yuè, gān sǐ zhě shā, zé xīn fú yǐ. gǔ diǎn xíng bù shàng dài fū, jīn shì rén yǒu fàn zhě, wèi yí rú jiù, bù zài xíng lì, zé jìn tuì wèi yǔn. shàng shū zhōu yǐ děng yì, yǐ wèi: fù ròu xíng yǐ dài sǐ, chéng shì shèng wáng zhī zhì dé, āi jīn zhī hóng fù. rán qiè yǐ wèi xíng fá qīng zhòng, suí shí ér zuò. shí rén shǎo zuì ér yì wēi, zé cóng qīng ér kuān zhī shí rén duō zuì ér nán wēi, zé yí sǐ xíng ér jì zhī. ròu xíng píng dài suǒ yīng lì, fēi jiù bì zhī yí yě. fāng jīn shèng huà cǎo chuàng, rén yǒu yú jiān, xí è zhī tú, wèi fēi wèi yǐ, jié tóu jiǎo jǐng, shàng bù néng jìn, ér nǎi gèng duàn zú yì bí, qīng qí xíng fá, shǐ yù wèi è zhě qīng fàn guān xíng, dǎo zuì gèng zhòng, shì wèi qīng qí xíng yǐ yòu rén yú zuì, cán qí shēn yǐ jiā chǔ dú yě. xī zhī wèi sǐ xíng yǐ wèi shàn rén zhě, jīn jiē fàn qīng xíng ér cán qí shēn, wèi zhòng zhī cháng rén, fǎn wèi fàn qīng ér zhì kùn, cǐ hé yì duàn yuè cháng rén yǐ wèi ēn rén yě! kǒng shòu xíng zhě zhuǎn guǎng, ér wèi fēi zhě rì duō, yǒng guì jù jiàn, yǒu bí zhě chǒu yě. tú yǒu qīng xíng zhī míng, ér shí kāi zhǎng è zhī yuán. bù rú shā yǐ zhǐ shā, zhòng yǐ quán qīng, quán xiǎo tíng zhī. xū shèng huà jiàn zhe, zhào shù yì gǎn zhī rì, xú shī xíng yě. yì zòu, yuán dì yóu yù cóng zhǎn suǒ shàng, dà jiāng jūn wáng dūn yǐ wèi: bǎi xìng xí sú rì jiǔ, hū fù ròu xíng, bì hài yuǎn jìn. qiě nì kòu wèi tiǎn, bù yí yǒu cǎn kù zhī shēng, yǐ wén tiān xià. yú shì nǎi zhǐ.
東晉元帝即位,廷尉衛展上言:「古者肉刑,事經前聖,漢文除之,增加大辟。今人戶凋荒,百不遺一,而刑法峻重,非句踐養胎之義也。」詔內外通議。於是王導等議,以:「肉刑之典,由來尚矣。肇自古先,以及三代,聖哲明王所未曾改也,豈是漢文常主所能易者乎!時蕭曹已沒,絳灌之徒不能正其義。逮班固深論其事,以為外有輕刑之名,內實殺人。又死刑太重,生刑太輕,生刑縱於上,死刑怨於下,輕重失當,故刑政不中也。且原先王之造刑也,非以過怒也,非以殘人也,所以救奸,所以當罪。今盜者竊人之財,淫者好人之色,亡者避叛之役,皆無殺害也,則加之以刑。刑之則止,而加之斬戮,戮過其罪,死不可生,縱虐於此,歲以巨計。此乃仁人君子所不忍聞,而況行之於政乎!或者乃曰,死猶不懲,而況於刑?然甿者冥也,其至愚矣,雖加斬戮,忽為灰土,死事日往,生欲日存,未以為改。若刑諸市朝,朝夕鑑戒,刑者詠為惡之永痛,惡者睹殘刖之長廢,故足懼也。然後知先王之輕刑以御物,明誡以懲愚,其理遠矣。」尚書令刁協等議以:「今中興祚崇,大命惟新,誠宜設肉刑寬法以育人。然懼群小愚蔽,習玩所見而忽異聞,或未能咸服。愚謂行刑之時,先明申法令,樂刑者刖,甘死者殺,則心服矣。古典刑不上大夫,今士人有犯者,謂宜如舊,不在刑例,則進退為允。」尚書周顗等議,以為:「復肉刑以代死,誠是聖王之至德,哀矜之弘覆。然竊以為刑罰輕重,隨時而作。時人少罪而易威,則從輕而寬之;時人多罪而難威,則宜死刑而濟之。肉刑平代所應立,非救弊之宜也。方今聖化草創,人有餘奸,習惡之徒,為非未已,截頭絞頸,尚不能禁,而乃更斷足劓鼻,輕其刑罰,使欲為惡者輕犯官刑,蹈罪更眾,是為輕其刑以誘人於罪,殘其身以加楚毒也。昔之畏死刑以為善人者,今皆犯輕刑而殘其身,畏重之常人,反為犯輕而致困,此何異斷刖常人以為恩仁也!恐受刑者轉廣,而為非者日多,踴貴屨賤,有鼻者丑也。徒有輕刑之名,而實開長惡之源。不如殺以止殺,重以全輕,權小停之。須聖化漸著,兆庶易感之日,徐施行也。」議奏,元帝猶欲從展所上,大將軍王敦以為:「百姓習俗日久,忽復肉刑,必駭遠近。且逆寇未殄,不宜有慘酷之聲,以聞天下。」於是乃止。
ān dì yuán xìng mò, huán xuán fǔ zhèng, yòu yì yù fù ròu xíng zhǎn zuǒ yòu zhǐ zhī fǎ, yǐ qīng sǐ xíng, mìng bǎi guān yì. cài kuò shàng yì yuē: ròu xíng zhī shè, zhào zì zhé wáng. gài yóu nǎng dài fēng chún rén jǐn, tú xiàng jì chén, zé jī xīn suì jí, xíng rén zài tú, zé bù chěng gǎi cāo, gù néng shèng cán qù shā, huà chóng wú wèi. jì mò jiāo wěi, shè wǎng mí mì, lì qiǎo zhī huái rì zī, chǐ wèi zhī qíng zhuǎn guǎ, zhōng shēn jù yì, bù zú zhǐ qí jiān, kuàng hū qíng yì, qǐ néng fǎn yú shàn? tú yǒu suān cǎn zhī shēng, ér wú jì sú zhī yì. zhì yú qì shì zhī tiáo, shí fēi bù shè zhī zuì, shì fēi shǒu shā, kǎo lǜ tóng guī, qīng zhòng jūn kē, jiǎn jiàng lù sāi, zhōng chén yǐ zhī kàng yán, yuán huáng suǒ wèi liú mǐn. jīn yīng fǔ yì zàn, dào miǎo yī zhōu, chéng yí míng shèn yòng xíng, ài rén hóng yù, shēn āi jīn yǐ gé làn, yí dà pì yú zhī tǐ, quán xìng mìng zhī zhì zhòng, huī fán xī yú jiāng lái. ér kǒng lín zhī yì bù tóng, yòng wáng lǎng xià hóu xuán zhī zhǐ. shí lùn duō yǔ lín zhī tóng, gù suì bù xíng.
安帝元興末,桓玄輔政,又議欲復肉刑斬左右趾之法,以輕死刑,命百官議。蔡廓上議曰:「肉刑之設,肇自哲王。蓋由曩代風淳人謹,圖像既陳,則機心遂戢,刑人在塗,則不逞改操,故能勝殘去殺,化崇無為。季末澆偽,設網彌密,利巧之懷日滋,恥畏之情轉寡,終身劇役,不足止其奸,況乎黥劓,豈能反於善?徒有酸慘之聲,而無濟俗之益。至於棄市之條,實非不赦之罪,事非手殺,考律同歸,輕重均科,減降路塞,鍾、陳以之抗言,元皇所為留愍。今英輔翼贊,道邈伊、周,誠宜明慎用刑,愛人弘育,申哀矜以革濫,移大辟於肢體,全性命之至重,恢繁息於將來。」而孔琳之議不同,用王朗、夏侯玄之旨。時論多與琳之同,故遂不行。
xiáng yàn zhōu hàn wèi jìn
詳讞(周 漢 魏 晉)
zhōu yì shì kē guà yún: léi diàn shì kē, xiān wáng yǐ míng fá chì fǎ. yòu bì guà yuē: jūn zǐ yǐ míng shù zhèng, wú gǎn zhé yù. yòu fēng guà yuē: jūn zǐ yǐ zhé yù zhì xíng.
周易噬嗑卦云:「雷電噬嗑,先王以明罰敕法。」又賁卦曰:「君子以明庶政,無敢折獄。」又豐卦曰:「君子以折獄致刑。」
lǐ jì wáng zhì yuē: xíng zhě, xíng yě. xíng zhě, chéng yě. yī chéng ér bù kě biàn, gù jūn zǐ jǐn xīn yān. biàn, gèng yě.
禮記王制曰:「刑者,侀也。侀者,成也。一成而不可變,故君子盡心焉。」(變,更也。)
zhōu xī bó lì, yǒu míng dé, shí zhū hóu yǒu yù, jiē qǐng jué píng. yú ruì yǒu zhēng tián zhě, jiǔ bù néng jué, nǎi lái qiú píng. jí rù zhōu, jiàn gēng zhě ràng pàn, shǎo zhě ràng zhǎng, jiē cán ér fǎn, liǎng qì qí tián.
周西伯立,有明德,時諸侯有獄,皆請決平。虞、芮有爭田者,久不能決,乃來求平。及入周,見耕者讓畔,少者讓長,皆慚而返,兩棄其田。
zhōu guān sī kòu: yǐ liǎng zào jìn rén sòng, rù shù shǐ yú cháo, rán hòu tīng zhī. sòng, wèi yǐ cái huò xiāng gào zhě yě. zào, zhì yě. shǐ sòng zhě liǎng zhì, rù shù shǐ, nǎi lǐ zhī yě. bù zhì, bù rù shù shǐ, zé shì zì fú bù zhí zhě yě. bì rù shǐ zhě, qǔ qí zhí yě. zào, qī bào fǎn. yǐ liǎng jì jìn rén yù, rù jūn jīn sān rì, zhì yú cháo, rán hòu tīng zhī. yù, wèi xiāng gào yǐ zuì míng zhě yě. jì, jīn quàn shū yě. yù zhě gè qǔ quàn shū, rù jūn jīn, yòu sān rì, nǎi lǐ zhī, zhòng xíng yě. bù quàn shū, bù rù jīn, zé shì zì fú bù zhí zhě yě. bì rù jīn zhě, qǔ qí jiān. sān shí jīn wèi jūn. yǐ sān cì duàn shù rén yù sòng zhī zhōng: zhōng, wèi zuì zhèng suǒ dìng. yī yuē xùn qún chén, èr yuē xùn qún lì, sān yuē xùn wàn rén. cì, shā yě. sān xùn zuì dìng, zé shā zhī. xùn, yán yě. tīng rén zhī suǒ cì yòu, yǐ shī shàng fú xià fú zhī xíng. yòu, kuān yě. rén yán shā, shā zhī yán kuān, kuān zhī. shàng fú, yì mò yě. xià fú, gē yuè yě. yòu yǐ wǔ shēng tīng yù sòng, qiú rén qíng: yī yuē cí tīng, guān qí chū yán, bù zhí zé fán. èr yuē sè tīng, guān qí yán sè, bù zhí zé nǎn rán. sān yuē qì tīng, guān qí qì xī, bù zhí zé chuǎn. sì yuē ěr tīng, guān qí ěr líng, bù zhí zé huò. wǔ yuē mù tīng. guān qí móu zǐ gù shì, bù zhí zé mào rán.
周官司寇:「以兩造禁人訟,入束矢於朝,然後聽之。(訟,謂以財貨相告者也。造,至也。使訟者兩至,入束矢,乃理之也。不至,不入束矢,則是自服不直者也。必入矢者,取其直也。造,七報反。)以兩劑禁人獄,入鈞金三日,致於朝,然後聽之。(獄,謂相告以罪名者也。劑,今券書也。獄者各取券書,入鈞金,又三日,乃理之,重刑也。不券書,不入金,則是自服不直者也。必入金者,取其堅。三十斤為鈞。)以三刺斷庶人獄訟之中:(中,謂罪正所定。)一曰訊群臣,二曰訊群吏,三曰訊萬人。(刺,殺也。三訊罪定,則殺之。訊,言也。)聽人之所刺宥,以施上服下服之刑。(宥,寬也。人言殺,殺之;言寬,寬之。上服,劓、墨也。下服,割、刖也。)又以五聲聽獄訟,求人情:一曰辭聽,(觀其出言,不直則煩。)二曰色聽,(觀其顏色,不直則赧然。)三曰氣聽,(觀其氣息,不直則喘。)四曰耳聽,(觀其耳聆,不直則惑。)五曰目聽。」(觀其眸子顧視,不直則眊然。)
lǐ jì wáng zhì: fán tīng wǔ xíng zhī sòng, bì yuán fù zǐ zhī qīn, lì jūn chén zhī yì, yǐ quán zhī quán, píng. yì lùn qīng zhòng zhī xù, shèn cè qiǎn shēn zhī liàng, yǐ bié zhī yì, sī niàn yě. qiǎn shēn jù yǒu zuì, běn xīn yǒu shàn è. xī qí cōng míng, zhì qí zhōng ài, yǐ jǐn zhī jǐn qí qíng. yí yù, fàn yǔ zhòng gòng zhī, zhòng yí, shè zhī, bì chá xiǎo dà zhī bǐ yǐ chéng zhī. xiǎo dà, yóu qīng zhòng yě. yǐ xíng gù shì yuē bǐ. chéng yù cí, shǐ yǐ yù chéng gào yú zhèng, zhèng tīng zhī shǐ, sī kòu lì yě. zhèng, yú zhōu lǐ xiāng shī zhī shǔ yě. hàn yǒu píng zhèng chéng, qín zhì. zhèng yǐ yù chéng gào yú dà sī kòu, dà sī kòu tīng zhī jí mù zhī xià zhōu lǐ xiāng shī zhī shǔ, biàn qí yù sòng, yì qí sǐ xíng zhī zuì ér yào zhī, zhí tīng yú cháo. sī kòu tīng zhī cháo, wáng zhī wài cháo yě. zuǒ jiǔ jí, gū qīng dài fū wèi yān yòu jiǔ jí, gōng hóu bó zǐ nán wèi yān miàn sān huái, sān gōng zhī wèi. dà sī kòu yǐ yù zhī chéng gào yú wáng, wáng mìng sān gōng cān tīng zhī wáng shǐ sān gōng fù yǔ sī kòu jí zhèng gòng píng zhī, zhòng xíng yě. zhōu lǐ, wáng yù miǎn zhī, nǎi mìng sān gōng huì qí qī yě. sān gōng yǐ yù zhī chéng gào yú wáng, wáng sān yòu, rán hòu zhì xíng. yòu, kuān yě. yī yòu yuē bù shí, èr yòu yuē guò shī, sān yòu yuē yí wàng.
禮記王制:「凡聽五刑之訟,必原父子之親,立君臣之義,以權之;(權,平。)意論輕重之序,慎測淺深之量,以別之;(意,思念也。淺深俱有罪,本心有善惡。)悉其聰明,致其忠愛,以盡之;(盡其情。)疑獄,汎與眾共之,眾疑,赦之,必察小大之比以成之。(小大,猶輕重也。已行故事曰比。)成獄辭,史以獄成告於正,正聽之;(史,司寇吏也。正,於周禮鄉師之屬也。漢有平正丞,秦置。)正以獄成告於大司寇,大司寇聽之棘木之下;(周禮鄉師之屬,辨其獄訟,異其死刑之罪而要之,職聽於朝。司寇聽之朝,王之外朝也。左九棘,孤卿大夫位焉;右九棘,公侯伯子男位焉;面三槐,三公之位。)大司寇以獄之成告於王,王命三公參聽之;(王使三公復與司寇及正共平之,重刑也。周禮,王欲免之,乃命三公會其期也。)三公以獄之成告於王,王三宥,然後制刑。」(宥,寬也。一宥曰不識,二宥曰過失,三宥曰遺忘。)
mù wáng zuò lǚ xíng yuē: liǎng zào jù bèi, shī tīng wǔ cí. liǎng, wèi qiú zhèng. zào, zhì yě. liǎng zhì jù bèi, zé zhòng yù guān gòng tīng qí rù wǔ xíng zhī cí. wǔ cí jiǎn fú, zhèng yú wǔ xíng. wǔ cí jiǎn hé, xìn yǒu zuì yàn, zé zhèng zhī yú wǔ xíng. wǔ xíng fú jiǎn, zhèng yú wǔ fá. bù jiǎn hé, wèi bù yīng wǔ xíng, dāng zhèng wǔ fá, chū jīn yǐ shú. wǔ fá fú fú, zhèng yú wǔ guò. bù fú, bù yīng fá, zhèng yú wǔ guò, cóng shè miǎn. wǔ guò zhī cī, wéi guān, wéi fǎn, wéi nèi, wéi huò, wéi lái. wǔ guò zhī suǒ bìng, huò cháng tóng guān wèi, huò zhà fǎn qiú cí, huò nèi qīn yòng shì, huò xíng huò wǎng fǎ, huò jiù xiāng wǎng lái, jiē bìng suǒ zài. qí zuì wéi jūn, qí shěn kè zhī. yǐ bìng suǒ zài chū rù rén zuì suǒ zài, wǔ guò zuì yǔ fàn fǎ zhě tóng. qí dāng qīng chá zhī, néng shǐ zhī bù xíng.
穆王作呂刑曰:「兩造具備,師聽五辭。(兩,謂囚證。造,至也。兩至具備,則眾獄官共聽其入五刑之辭。)五辭簡孚,正於五刑。(五辭簡核,信有罪驗,則正之於五刑。)五刑弗簡,正於五罰。(不簡核,謂不應五刑,當正五罰,出金以贖。)五罰弗服,正於五過。(不服,不應罰,正於五過,從赦免。)五過之疵,惟官,惟反,惟內,惟貨,惟來。(五過之所病,或嘗同官位,或詐反囚辭,或內親用事,或行貨枉法,或舊相往來,皆病所在。)其罪惟均,其審克之。」(以病所在出入人罪所在,五過罪與犯法者同。其當清察之,能使之不行。)
kǒng zǐ yuē: jūn zǐ zhī yú rén yě, yǒu qí yǔ yě, wú bù tīng zhě, huáng yú tīng yù hū? huáng, yóu kuàng yě. bì jǐn qí cí yǐ. yòu yuē: tīng yù zhě, huò cóng qí qíng, huò cóng qí cí. yòu yuē: tīng yù zhī shù, sān lǐ bì kuān kuān zhī shù, guī yú chá chá zhī shù, guī yú yì. shì gù tīng ér bù kuān, shì luàn yě kuān ér bù chá, shì màn yě. yòu yuē: jīn zhī tīng rén zhě, qiú suǒ yǐ shā zhī gǔ zhī tīng rén zhě, qiú suǒ yǐ shēng zhī, bù dé qí suǒ yǐ shēng zhī, nǎi xíng shā yān.
孔子曰:「君子之於人也,有其語也,無不聽者,皇於聽獄乎?(皇,猶況也。)必盡其辭矣。」又曰:「聽獄者,或從其情,或從其辭。」又曰:「聽獄之術,三理必寬;寬之術,歸於察;察之術,歸於義。是故聽而不寬,是亂也;寬而不察,是慢也。」又曰:「今之聽人者,求所以殺之;古之聽人者,求所以生之,不得其所以生之,乃刑殺焉。」
hàn gāo dì zhào yuē: yù zhī yí zhě, lì huò bù gǎn jué, shǐ yǒu zuì bù lùn, wú zuì jiǔ xì. zì jīn yǐ hòu, yù yí zhě gè yàn suǒ shǔ èr qiān dàn guān, èr qiān dàn guān yǐ qí zuì míng dāng bào zhī. dāng, wèi chù duàn. yàn, píng yì yě. suǒ bù néng jué zhě, jiē yí tíng wèi. tíng wèi bù néng jué, jù wèi zòu, fù suǒ dāng bǐ lǜ lìng yǐ wén.
漢高帝詔曰:「獄之疑者,吏或不敢決,使有罪不論,無罪久系。自今以後,獄疑者各讞所屬二千石官,二千石官以其罪名當報之。(當,為處斷。讞,平議也。)所不能決者,皆移廷尉。廷尉不能決,具為奏,附所當比律令以聞。」
jǐng dì zhōng wǔ nián, zhào yuē: yù, rén zhī dà mìng, sǐ zhě bù kě fù shēng. lì huò bù fèng fǎ, yǐ huò lù wèi shì, péng dǎng bǐ zhōu, yǐ kē wèi chá, yǐ kè wèi míng. yǒu zuì zhě bù fú zuì, jiān fǎ wèi bào, shén wú wèi yě. zhū yù yí, ruò suī wén zhì yú fǎ, ér rén xīn bù yàn zhě, zé yàn zhī. yàn, fú yě. yī shàn fǎn. hòu yuán chū, zhào yuē: yù, zhòng shì yě. rén yǒu zhì yú, guān yǒu shàng xià. yù yí zhě yàn yǒu sī. yǒu sī suǒ bù néng jué, yí tíng wèi. yǒu lìng yàn ér hòu bù dāng, yàn zhě bù wèi shī. jiǎ lìng yàn qì, qí lǐ bù dāng, suǒ yàn zhī rén bù wèi zuì shī. yù lìng lǐ yù zhě wù xiān kuān. zì cǐ, yù xíng yì xiáng, jìn yú wǔ tīng sān yòu zhī yì.
景帝中五年,詔曰:「獄,人之大命,死者不可復生。吏或不奉法,以貨賂為市,朋黨比周,以苛為察,以刻為明。有罪者不伏罪,奸法為暴,甚無謂也。諸獄疑,若雖文致於法,而人心不厭者,則讞之。」(厭,服也。一贍反。)後元初,詔曰:「獄,重事也。人有智愚,官有上下。獄疑者讞有司。有司所不能決,移廷尉。有令讞而後不當,讞者不為失。(假令讞訖,其理不當,所讞之人不為罪失。)欲令理獄者務先寬。」自此,獄刑益詳,近於五聽、三宥之意。
xuān dì zhì tíng píng yuán sì rén, shǐ píng xíng yù.
宣帝置廷平員四人,使平刑獄。
wèi tíng wèi gāo róu, shí hù jūn yíng shì dòu lǐ jìn chū bù hái, yíng yǐ wèi wáng, biǎo yán zhú bǔ, méi qí qī yíng jí nán nǚ wèi guān nú bì. yíng lián zhì zhōu fǔ, chēng yuān zì sòng, mò yǒu shěng zhě, nǎi cí yì tíng wèi. róu wèn yuē: rǔ hé yǐ zhī fū bù wáng? yíng chuí qì duì yuē: fū shǎo dān tè, yǎng yī lǎo yù wèi mǔ, shì shén gōng jǐn, yòu āi ér nǚ, fǔ shì bù lí, fēi shì qīng jiǎo bù gù shì jiā zhě. róu zhòng wèn yuē: rǔ fū bù yǔ rén yǒu chóu hū? duì yuē: fū liáng shàn, yǔ rén wú chóu. yòu yuē: rǔ fū bù yǔ rén jiāo qián cái hū? duì yuē: cháng chū qián yǔ tóng yíng shì jiāo zi wén, qiú bù dé. shí zi wén shì zuò xiǎo shì xì yù, róu nǎi jiàn zi wén, wèn suǒ zuò. yán cì, yuē: rǔ pō céng jǔ rén qián bù? zi wén yuē: zì yǐ dān pín, chū bù gǎn jǔ rén wù yě. róu chá zi wén sè dòng, suì yuē: rǔ jǔ dòu lǐ qián, hé yán bù yé? zi wén guài zhī shì lù, yīng duì bù cì. róu yuē: rǔ shā lǐ, pián yí zǎo fú! zi wén yú shì kòu tóu, jù shǒu shā lǐ běn mò mái cáng chù suǒ. róu biàn qiǎn lì zú chéng zi wén cí wǎng, jué dé qí shī. zhào shū fù yíng mǔ zǐ wèi píng rén. bān xià tiān xià, yǐ wèi tǐ shì.
魏廷尉高柔,時護軍營士竇禮近出不還,營以為亡,表言逐捕,沒其妻盈及男女為官奴婢。盈連至州府,稱冤自訟,莫有省者,乃辭詣廷尉。柔問曰:「汝何以知夫不亡?」盈垂泣對曰:「夫少單特,養一老嫗為母,事甚恭謹,又哀兒女,撫視不離,非是輕狡不顧室家者。」柔重問曰:」汝夫不與人有讎乎?」對曰:「夫良善,與人無讎。」又曰:「汝夫不與人交錢財乎?」對曰:「嘗出錢與同營士焦子文,求不得。」時子文適坐小事系獄,柔乃見子文,問所坐。言次,曰:「汝頗曾舉人錢不?」子文曰:「自以單貧,初不敢舉人物也。」柔察子文色動,遂曰:「汝舉竇禮錢,何言不耶?」子文怪知事露,應對不次。柔曰:「汝殺禮,便宜早伏!」子文於是叩頭,具首殺禮本末、埋藏處所。柔便遣吏卒承子文辭往,掘得其屍。詔書復盈母子為平人。班下天下,以為體式。
wú sūn quán tài zǐ dēng chū yóu, shí yǒu dàn wán fēi guò, zuǒ yòu wǎng bǔ, dé yī rén xié dàn huái wán, kàng yán shí bù fàng dàn, zuǒ yòu qǐng fù fǎ. dēng jí shǐ qiú guò wán, bǐ zhī fēi lèi, nǎi shì zhī.
吳孫權太子登出遊,時有彈丸飛過,左右往捕,得一人挾彈懷丸,抗言實不放彈,左右請付法。登即使求過丸,比之非類,乃釋之。
sūn liàng chū xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén zhì zhōng cáng qǔ mì zì méi. mì zhōng yǒu shǔ shǐ, zhào wèn cáng lì, cáng lì kòu tóu. liàng wèn lì: huáng mén cóng rǔ qiú mì xié? lì yuē: xiàng qiú, shí bù gǎn yǔ. huáng mén bù fú. shì zhōng diāo xuán zhāng bīn qǐ: huáng mén cáng lì cí yǔ bù tóng, qǐng fù yù tuī jǐn. liàng yuē: cǐ yì zhī ěr. lìng pò shǔ shǐ, lǐ zào, bì shì huáng mén suǒ wèi. huáng mén shǒu fú. zuǒ yòu mò bù jīng sǒng.
孫亮出西苑,食生梅,使黃門至中藏取蜜漬梅。蜜中有鼠矢,召問藏吏,藏吏叩頭。亮問吏:「黃門從汝求蜜邪?」吏曰:「向求,實不敢與。」黃門不伏。侍中刁玄、張邠啟:「黃門、藏吏辭語不同,請付獄推盡。」亮曰:「此易知耳。令破鼠矢,里燥,必是黃門所為。」黃門首服。左右莫不驚悚。
jìn lù yún wèi jùn yí lìng. yún dào guān sù rán, xià bù néng qī, shì wú èr jià. rén yǒu jiàn shā zhě, zhǔ míng bù lì, yún lù qí qī, ér wú suǒ wèn. shí xǔ rì qiǎn chū. mì lìng rén suí hòu cì zhī, wèi yuē: bù chū xíng shí lǐ, dāng yǒu nán zǐ hòu zhī yǔ yǔ, biàn fù lái. jì ér guǒ rán. wèn zhī jù fú, yún yǔ cǐ qī tōng, gòng shā qí fū, wén qī dé chū, yù yǔ yǔ, dàn jìn xiàn, gù yuǎn xiāng yāo hòu. yú shì yī yì chēng wèi shén míng.
晉陸云為浚儀令。雲到官肅然,下不能欺,市無二價。人有見殺者,主名不立,雲錄其妻,而無所問。十許日遣出。密令人隨後伺之,謂曰:」不出行十里,當有男子候之與語,便縛來。」既而果然。問之具服,雲與此妻通,共殺其夫,聞妻得出,欲與語,憚近縣,故遠相邀候。於是一邑稱為神明。
jué duàn hàn hòu hàn
決斷(漢 後漢)
hàn pèi xiàn yǒu fù jiā wēng, zī sān qiān yú wàn. xiǎo fù zi nián cái shù suì, qǐng shī qí mǔ. fù wú qīn jìn, qí nǚ bù xián. wēng bìng kùn, sī niàn kǒng zhēng qí cái, ér bì bù quán, yīn hū zú rén wèi yí shū, lìng xī yǐ cái shǔ nǚ, dàn yí yī jiàn, yún ér nián shí wǔ yǐ hái fù zhī. qí hòu, yòu bù kěn yǔ, ér yì jùn zì yán qiú jiàn. shí tài shǒu hé wǔ dé qí tiáo cí, yīn lù nǚ jí xù, shěng qí shǒu shū, gù wèi yuàn shǐ yuē: nǚ xìng qiáng liáng, xù fù tān bǐ. wèi cán hài qí ér, yòu jì xiǎo ér dé cǐ cái bù néng quán hù, gù qiě yǔ nǚ, shí jì zhī ěr, bù dāng yǐ jiàn yǔ zhī. fū jiàn zhě, suǒ yǐ jué duàn. xiàn nián shí wǔ zhě, zhì lì zú yǐ zì jū. dù cǐ nǚ xù bì bù fù hái qí jiàn, dāng guān xiàn guān, xiàn guān huò néng zhèng chá, dé jiàn shēn zhǎn. cǐ fán yōng hé néng sī lǜ hóng yuǎn rú shì zāi! xī duó qǔ cái yǐ yǔ zi, yuē: bì nǚ è xù, wēn bǎo shí suì, yì yǐ xìng yǐ. lùn zhě dà fú wǔ.
漢沛縣有富家翁,貲三千餘萬。小婦子年才數歲,頃失其母。父無親近,其女不賢。翁病困,思念恐爭其財,兒必不全,因呼族人為遺書,令悉以財屬女,但遺一劍,雲兒年十五以還付之。其後,又不肯與,兒詣郡自言求劍。時太守何武得其條辭,因錄女及婿,省其手書,顧謂掾史曰:「女性強梁,婿復貪鄙。畏殘害其兒,又計小兒得此財不能全護,故且與女,實寄之耳,不當以劍與之。夫劍者,所以決斷。限年十五者,智力足以自居。度此女婿必不復還其劍,當關縣官,縣官或能證察,得見申展。此凡庸何能思慮弘遠如是哉!」悉奪取財以與子,曰:「蔽女惡婿,溫飽十歲,亦以幸矣。」論者大服武。
hàn shí, lín huái yǒu yī rén, chí pǐ jiān dào shì mài zhī, dào yù yǔ, pī dài, hòu rén lái, gòng bì yīn. yǔ jì dāng bié, yīn gòng zhēng dòu, gè yún wǒ jiān, yì fǔ zì yán. tài shǒu xuē xuān hé shí liáng jiǔ, liǎng rén mò kěn shǒu fú. xuān yuē: jiān zhí shù bǎi qián, hé zú fēn yún zì zhì xiàn guān. hū qí lì zhōng duàn, rén gè yǔ bàn. shǐ rén tīng zhī. hòu rén yuē shòu ēn, qián cuō zhī, ér jiān zhǔ chēng yuàn. xuān yuē: rán, gù zhī qí dāng ěr yě. yīn jié zé zhī, jù fú, xī bì běn zhǔ.
漢時,臨淮有一人,持匹縑到市賣之,道遇雨,披戴,後人來,共庇蔭。雨霽當別,因共爭鬥,各雲我縑,詣府自言。太守薛宣核實良久,兩人莫肯首服。宣曰:「縑值數百錢,何足紛紜自致縣官。」呼騎吏中斷,人各與半。使人聽之。後人曰」受恩」,前撮之,而縑主稱怨。宣曰:「然,固知其當爾也。」因詰責之,具服,悉畀本主。
hòu hàn zhōng lí yì wèi huì jī jùn běi bù dū yóu. yǒu wū chéng nán zǐ sūn cháng, yǔ dì bìng fēn jū, gè dé tián shí qǐng. bìng sǐ, suì jī, cháng shāo shāo yǐ mǐ sù gěi bìng qī zǐ, zhé zhuī jì zhí zuò quàn, méi qǔ qí tián. bìng ér zhǎng dà, sòng cháng. yuàn shǐ yì, jiē yuē: sūn bìng ér zāo è, lài cháng shēng hé, zhǎng dà chéng rén, ér gèng zhēng sòng, fēi shùn xùn yě. yì dú yuē: cháng shēn wèi fù yí, dāng fǔ gū ruò, shì rén dào zhèng yì ér shāo yǐ shēng hé, quàn qǔ qí tián, huái xié jiān lù, tān lì wàng yì. bìng qī zǐ suī yǐ tián yǔ cháng, kùn pò zhī zhì, fēi sī jiā yě. qǐng duó cháng tián, bì bìng qī zǐ. zhòng yì wèi yǔn.
後漢鍾離意為會稽郡北部督郵。有烏程男子孫常,與弟並分居,各得田十頃。並死,歲飢,常稍稍以米粟給並妻子,輒追計直作券,沒取其田。並兒長大,訟常。掾史議,皆曰:「孫並兒遭餓,賴常升合,長大成人,而更爭訟,非順遜也。」意獨曰:「常身為父遺,當撫孤弱,是人道正義;而稍以升合,券取其田,懷挾奸路,貪利忘義。並妻子雖以田與常,困迫之至,非私家也。請奪常田,畀並妻子。」眾議為允。
xiè yí wú wèi jīng zhōu cì shǐ, xíng bù dào nán yáng xiàn, yù zhāng dì xún shòu, xìng lǔ yáng, yǒu zhào chì yí wú rù chuán lù jiàn qiú tú, wù fèi jiù yí. shàng lín xī xiāng nán miàn, yí wú chù dōng xiāng, fēn wéi yú qí zhōng. yí wú shǒu lù qiú tú, yǒu tíng zhǎng jiān bù rén zhě, xiàn yán hé jiān. shàng yì yǐ wèi zhǎng lì yǐ jié rén ér dé yán hé, qiě guān cì shǐ jué dāng yún hé. xū yú, yí wú ā zhī yuē: tíng zhǎng zhí zài jìn jiān, jīn wèi è zhī duān, hé dé yán hé! qiè ràng sān lǎo xiào tì, miǎn zhǎng lì zhī guān, lǐ tíng zhǎng zuì. dì shàn zhī.
謝夷吾為荊州刺史,行部到南陽縣,遇章帝巡狩,幸魯陽,有詔敕夷吾入傳錄見囚徒,勿廢舊儀。上臨西廂南面,夷吾處東廂,分帷於其中。夷吾首錄囚徒,有亭長奸部人者,縣言」和姦」。上意以為長吏以劫人而得言和,且觀刺史決當云何。須臾,夷吾呵之曰:「亭長職在禁奸,今為惡之端,何得言和!」切讓三老、孝悌,免長吏之官,理亭長罪。帝善之。
kǎo xùn fù dà táng
考訊(附 大唐)
dà táng lǜ:
大唐律:
zhū chá yù zhī guān, xiān bèi wǔ tīng, yòu yàn zhū zhèng xìn, shì zhuàng yí sì, yóu bù shǒu shí zhě, rán hòu kǎo lüè. měi xùn, xiāng qù èr shí rì, ruò xùn wèi bì, gēng yí tā sī, réng xū kǎo jū zhě, yīn yí tā sī zhě, lián xiě běn àn jù yí. zé tōng jì qián xùn, yǐ chōng sān dù. jí zuì zhòng hài, jí yí sì chù shǎo, bù bì jiē xū mǎn sān zhě, qiú yīn xùn zhì sǐ zhě, jiē jù shēn dié dāng chù zhǎng guān, yǔ jiū dàn guān duì yàn.
諸察獄之官,先備五聽,又驗諸證信,事狀疑似,猶不首實者,然後拷掠。每訊,相去二十日,若訊未畢,更移他司,仍須拷鞫者,(因移他司者,連寫本案俱移。)則通計前訊,以充三度。即罪重害,及疑似處少,不必皆須滿三者,囚因訊致死者,皆俱申牒當處長官,與糾彈官對驗。
zhū kǎo qiú bù dé guò sān dù, shù zǒng bù guò èr bǎi. zhàng zuì yǐ xià, bù dé guò suǒ fàn zhī shù. kǎo mǎn bù chéng, qǔ bǎo fàng zhī. ruò kǎo mǎn sān dù, jí zhàng wài yǐ tā fǎ kǎo lüè zhě, zhàng yī bǎi. shù guò zhě, fǎn zuò suǒ shèng. yǐ gù zhì sǐ zhě, tú èr nián. jí yǒu chuāng tòng, bù dài chà ér kǎo zhě, yì zhàng yī bǎi. ruò jué zhàng chī zhě, chī wǔ shí. yǐ gù zhì sǐ zhě, tú yī nián bàn. ruò yī fǎ kǎo jué, ér xiè hòu zhì sǐ zhě, wù lùn. réng lìng zhǎng guān děng kān yàn. wéi zhě, zhàng liù shí. kǎo jué zhī shī, lì àn bù lì àn děng.
諸拷囚不得過三度,數總不過二百。杖罪以下,不得過所犯之數。拷滿不承,取保放之。若拷滿三度,及杖外以他法拷掠者,杖一百。數過者,反坐所剩。以故致死者,徒二年。即有瘡痛,不待差而拷者,亦杖一百。若決杖笞者,笞五十。以故致死者,徒一年半。若依法拷決,而邂逅致死者,勿論。仍令長官等勘驗。違者,杖六十。(拷決之失,立案、不立案等。)
zhū kǎo qiú, xiàn mǎn bù shǒu, fǎn kǎo gào rén. qí bèi shā dào jiā rén qīn shǔ gào, bù fǎn kǎo. bèi shuǐ huǒ sǔn bài zhě, yì tóng. kǎo mǎn bù shǒu, qǔ bǎo bìng fàng. wéi zhě yǐ gù shī lùn.
諸拷囚,限滿不首,反拷告人。其被殺、盜家人親屬告,不反拷。(被水火損敗者,亦同。)拷滿不首,取保並放。違者以故失論。
zhū shè qián duàn zuì bù dāng zhě, ruò chù qīng wèi zhòng, yí gǎi cóng qīng chù zhòng wèi qīng, jí yī qīng fǎ. qí cháng shè suǒ bù miǎn zhě, yī cháng lǜ. cháng shè suǒ bù miǎn, wèi suī huì dà shè, yóu chù sǐ jí liú, ruò chú míng miǎn suǒ jū guān, jí yí xiāng zhě. shè shū dìng zuì míng, hé cóng qīng zhě, bù dé yǐn lǜ bǐ fù rù zhòng. wéi zhě, gè yǐ gù shī lùn.
諸赦前斷罪不當者,若處輕為重,宜改從輕;處重為輕,即依輕法。其常赦所不免者,依常律。(常赦所不免,謂雖會大赦,猶處死及流,若除名、免所居官,及移鄉者。)赦書定罪名,合從輕者,不得引律比附入重。違者,各以故失論。
zhū fàn zuì zài shì, zhàng yǐ xià, shì jué zhī. yīng hé yīn shú jí tú yǐ shàng, sòng xiàn. qí zài jīng shì, fēi jīng zhào fǔ, bìng sòng dà lǐ sì. jià xìng zhī chù, yì zhǔn cǐ.
諸犯罪在市,杖以下,市決之。應合蔭贖及徒以上,送縣。其在京市,非京兆府,並送大理寺。(駕幸之處,亦准此。)
zhū jué dà pì zuì, zài jīng zhě, xíng jué zhī sī wǔ fù zòu zài wài fǔ, xíng bù sān fù zòu. zài jīng zhě, jué qián yī rì èr fù zòu, jué rì sān fù zòu. zài wài zhě, chū rì yī fù zòu, hòu rì zài fù zòu. zòng lín shí yǒu chì, bù xǔ fù zòu, yì zhǔn cǐ fù zòu. ruò fàn è nì yǐ shàng, jí bù qǔ nú bì shā zhǔ zhě, wéi yī fù zòu. qí jīng chéng jí jià zài suǒ, jué qiú rì shàng shí jìn shū shí, nèi jiào fāng jí tài cháng sì bìng tíng yīn lè.
諸決大辟罪,在京者,行決之司五覆奏;在外府,刑部三覆奏。(在京者,決前一日二覆奏,決日三覆奏。在外者,初日一覆奏,後日再覆奏。縱臨時有敕,不許覆奏,亦准此覆奏。)若犯惡逆以上,及部曲、奴婢殺主者,唯一覆奏。其京城及駕在所,決囚日尚食進蔬食,內教坊及太常寺並停音樂。
zhū jué dà pì zuì, jiē fáng yuán zhì xíng suǒ, qiú yī rén fáng yuán èr shí rén, měi yī qiú jiā wǔ rén, wǔ pǐn yǐ shàng tīng chéng chē, bìng guān gěi jiǔ shí, tīng qīn gù cí jué, xuān gào fàn zhuàng. jiē rì wèi hòu nǎi xíng xíng. fàn è nì yǐ shàng, bù zài chéng chē zhī xiàn. jué jīng sù, suǒ sī jí wèi mái yì, ruò yǒu qīn gù, yì rèn yǐ yì zhī. jí qiú shēn zài wài zhě, zòu bào zhī rì, bù dé yì chí xíng xià.
諸決大辟罪,皆防援至刑所,囚一人防援二十人,每一囚加五人,五品以上聽乘車,並官給酒食,聽親故辭訣,宣告犯狀。皆日未後乃行刑。(犯惡逆以上,不在乘車之限。決經宿,所司即為埋瘞,若有親故,亦任以瘞之。)即囚身在外者,奏報之日,不得驛馳行下。
zhū jué dà pì zuì, guān jué wǔ pǐn yǐ shàng, zài jīng zhě dà lǐ zhèng jiān jué, zài wài zhě shàng zuǒ jiān jué, yú bìng pàn guān jiān jué. cóng lì chūn zhì qiū fēn, bù dé zòu jué sǐ xíng. ruò fàn è nì yǐ shàng jí nú bì bù qǔ shā zhǔ zhě, bù jū cǐ lìng. zài jīng jué sǐ qiú, jiē lìng yù shǐ jīn wú jiān jué. ruò qiú zhě yuān wǎng zhuó rán zhě, tíng jué wén zòu.
諸決大辟罪,官爵五品以上,在京者大理正監決,在外者上佐監決,餘並判官監決。從立春至秋分,不得奏決死刑。若犯惡逆以上及奴婢、部曲殺主者,不拘此令。在京決死囚,皆令御史、金吾監決。若囚者冤枉灼然者,停決聞奏。
zhū qiú sǐ, wú qīn qī zhě, jiē gěi guān, yú guān dì nèi quán bìn. qí guān, zài jīng zhě jiāng zuò zào gōng, zài wài zhě yòng guān wù gěi. ruò fàn è nì yǐ shàng, bù gěi guān dì, qù jīng qī lǐ wài, liàng gěi yī qǐng yǐ xià nǐ mái. zhū sī sǐ qiú, lì dà lǐ jiǎn xiào. zhì zhuān míng yú kuàng nèi, lì bǎng yú shàng, shū qí xìng míng. réng xià běn shǔ, gào jiā rén lìng qǔ. jí liú yí rén zài lù jí liú suǒ tú zài yì sǐ zhě, yì zhǔn cǐ.
諸囚死,無親戚者,皆給棺,於官地內權殯。(其棺,在京者將作造供,在外者用官物給。若犯惡逆以上,不給官地,去京七里外,量給一頃以下擬埋。諸司死囚,隸大理檢校。)置塼銘於壙內,立榜於上,書其姓名。仍下本屬,告家人令取。即流移人在路及流所、徒在役死者,亦准此。
zhū jiā zhǎng wǔ chǐ yǐ shàng liù chǐ yǐ xià, jiá zhǎng èr chǐ wǔ cùn yǐ shàng liù cùn yǐ xià, gòng kuò chǐ sì cùn yǐ shàng liù cùn yǐ xià, jìng sān cùn yǐ shàng sì cùn yǐ xià. chǒu zhǎng liù cùn yǐ shàng èr chǐ yǐ xià, kuò sān cùn, hòu yī cùn. qián zhòng bā liǎng yǐ shàng yī jīn yǐ xià, zhǎng yī chǐ yǐ shàng yī chǐ wǔ cùn yǐ xià. lián zhǎng bā chǐ yǐ shàng zhàng èr chǐ yǐ xià.
諸枷長五尺以上、六尺以下,頰長二尺五寸以上、六寸以下,共闊尺四寸以上、六寸以下,徑三寸以上、四寸以下。杻長六寸以上、二尺以下,闊三寸,厚一寸。鉗重八兩以上、一斤以下,長一尺以上、一尺五寸以下。鎌長八尺以上、丈二尺以下。
zhū zhàng jiē xuē qù jié mù, zhǎng sān chǐ wǔ cùn. xùn qiú zhàng, dà tóu sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn bàn. qí jué chī zhě tuǐ fēn shòu, jué zhàng zhě bèi tuǐ jiàn fēn shòu, xū shù děng. kǎo xùn zhě yì tóng. chī yǐ xià, yuàn bèi tuǐ jūn shòu zhě, tīng. jí diàn tíng jué zhě, jiē bèi shòu.
諸杖皆削去節目,長三尺五寸。訊囚杖,大頭三分二釐,小頭二分二釐。常行杖,大頭二分七釐,小頭一分七釐。笞杖,大頭二分,小頭一分半。其決笞者腿分受,決杖者背、腿、劍分受,須數等。考訊者亦同。笞以下,願背、腿均受者,聽。即殿廷決者,皆背受。