xíng fǎ liù
刑法六
ròu xíng yì hàn hòu hàn wèi jìn dōng jìn
肉刑议(汉 后汉 魏 晋 东晋)
hàn wén dì shí sān nián, qí tài cāng lìng chún yú yì yǒu zuì, dǎi xì cháng ān dāng xíng. qí nǚ tí yíng shàng shū yuē:" qiè fù wèi lì, qí zhōng jiē chēng lián píng, jīn zuò fǎ dāng xíng. qiè tòng sǐ zhě bù kě fù shēng, xíng zhě bù kě fù shǔ, shǔ, lián yě. zhī yù fǎn. suī yù gǎi guò zì xīn, qí dào wú yáo. qiè yuàn mò rù wèi guān bì, shú fù xíng zuì." tiān zǐ lián bēi qí yì, suì xià lìng yuē:" gài wén yǒu yú shì zhī shí, huà yì guān yì zhāng fú yǐ wéi lù, ér rén fú fàn. jīn fǎ yǒu ròu xíng sān, qíng yì èr, yuè zuǒ yòu zhǐ hé yī. ér jiān bù zhǐ, wú shén zì kuì! fū xùn dào bù chún, yú rén xiàn yān. shī yuē:' kǎi tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ.' jīn xíng zhě, duàn zhī tǐ, kè jī fū, zhōng shēn bù xī. xī, shēng yě. huò yù gǎi xíng wéi shàn, ér dào wú yáo, qǐ chēng wéi mín fù mǔ zhī yì zāi! qí chú ròu xíng." chéng xiàng zhāng cāng yù shǐ dài fū féng jìng zòu:" yì zhèng lǜ lìng: zhū dāng wán zhě, wán wèi chéng dàn chōng dāng qíng zhě, kūn qián wèi chéng dàn chōng dāng yì zhě, chī sān bǎi dāng zhǎn zuǒ zhǐ zhě, chī wǔ bǎi." qí zhì jù xíng zhì shàng piān.
汉文帝十三年,齐太仓令淳于意有罪,逮系长安当刑。其女缇萦上书曰:“妾父为吏,齐中皆称廉平,今坐法当刑。妾痛死者不可复生,刑者不可复属,(属,联也。之欲反。)虽欲改过自新,其道无繇。妾愿没入为官婢,赎父刑罪。”天子怜悲其意,遂下令曰:“盖闻有虞氏之时,画衣冠、异章服以为戮,而人弗犯。今法有肉刑三,(黥、劓二,刖左右趾合一。)而奸不止,吾甚自愧!夫训道不纯,愚人陷焉。诗曰:'恺悌君子,民之父母。'今刑者,断支体,刻肌肤,终身不息。(息,生也。)或欲改行为善,而道无繇,岂称为民父母之意哉!其除肉刑。”丞相张苍、御史大夫冯敬奏:“议正律令:诸当完者,完为城旦舂;当黥者,髡钳为城旦舂;当劓者,笞三百;当斩左趾者,笞五百。”(其制具刑制上篇。)
bān gù yuē:
班固曰:
shàn hū! sūn qīng zhī lùn xíng yě, yuē:" shí sú zhī wèi shuō zhě, yǐ wéi zhì gǔ wú ròu xíng, zhì gǔ, wèi shàng gǔ zhì zhì zhī shí. yǒu xiàng xíng mò qíng zhī shǔ, fēi lǚ zhě yī ér bù chún, fēi, cǎo lǚ yě. chún, yuán yě. yī bù jiā yuán, shì yǒu chǐ yě. fēi, fú wèi fǎn. chún, zhī yǔn fǎn. shì bù rán yǐ. yǐ wéi zhì gǔ, zé rén mò chù zuì xié, qǐ dú wú ròu xíng zāi, yì bù dài xiàng xíng yǐ. rén bù fàn fǎ, zé xiàng xíng wú suǒ shī. yǐ wéi rén huò chù zuì yǐ, ér zhí qīng qí xíng, shì shā rén zhě bù sǐ, ér shāng rén zhě bù xíng yě. zuì zhì zhòng ér xíng zhì qīng, rén wú suǒ wèi, luàn mò dà yān. fán zhì xíng zhī běn, jiāng yǐ jìn bào è, yǐ chéng qí wèi yě. chéng, zhǐ yě. shā rén zhě bù sǐ, shāng rén zhě bù xíng, shì huì bào ér kuān è yě. gù xiàng xíng fēi shēng yú zhì gǔ, fāng qǐ yú luàn jīn yě. gǔ wú xiàng xíng yě, suǒ yǐ yǒu xiàng xíng zhī yán zhě, jìn qǐ jīn rén è xíng zhī zhòng, gù yuǎn tuī zhì gǔ zhī shèng jūn dàn yǐ xiàng xíng, ér tiān xià zì lǐ yě. fán jué liè guān zhí, shǎng qìng xíng fá, jiē yǐ lèi xiāng cóng zhě yě. yī wù shī chēng, luàn zhī duān yě. chēng, yí yě. dé bù chēng wèi, néng bù chèn guān, shǎng bù dàng gōng, xíng bù dàng zuì, bù xiáng mò dà yān. fū zhēng bào zhū bèi, zhì zhī shèng yě. shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng, shì bǎi wáng zhī suǒ tóng, wèi yǒu zhī qí suǒ yóu lái zhě yě. gù zhì zé xíng zhòng, luàn zé xíng qīng, dài suǒ yǐ zhì zhě, nǎi xíng zhòng yě suǒ yǐ luàn zhě, nǎi xíng qīng yě. fàn zhì zhī zuì gù zhòng, fàn luàn zhī zuì gù qīng yě. shū yún:' xíng fá dài zhòng dài qīng.' cǐ zhī wèi yě." zhōu shū fǔ xíng zhī cí yě. xíng fá qīng zhòng, gè suí qí shí. suǒ wèi" xiàng xíng wéi míng" zhě, yán xiàng tiān dào ér zuò xíng, yú shū yì jì yuē:" jiù yáo fāng zhī jué xù, fāng shī xiàng xíng wéi míng." yán jìng qí cì xù, shī yòng xíng fǎ, jiē míng bái yě. ān yǒu fēi jù zhě yī zhě zāi?
善乎!孙卿之论刑也,曰:“时俗之为说者,以为治古无肉刑,(治古,谓上古至治之时。)有象刑墨黥之属,菲履赭衣而不纯,(菲,草履也。纯,缘也。衣不加缘,示有耻也。菲,扶味反。纯,之允反。)是不然矣。以为治古,则人莫触罪邪,岂独无肉刑哉,亦不待象刑矣。(人不犯法,则象刑无所施。)以为人或触罪矣,而直轻其刑,是杀人者不死,而伤人者不刑也。罪至重而刑至轻,人无所畏,乱莫大焉。凡制刑之本,将以禁暴恶,以惩其未也。(惩,止也。)杀人者不死,伤人者不刑,是惠暴而宽恶也。故象刑非生於治古,方起於乱今也。(古无象刑也,所以有象刑之言者,近起今人恶刑之重,故远推治古之圣君但以象刑,而天下自理也。)凡爵列官职,赏庆刑罚,皆以类相从者也。一物失称,乱之端也。(称,宜也。)德不称位,能不称官,赏不当功,刑不当罪,不祥莫大焉。夫征暴诛悖,治之盛也。杀人者死,伤人者刑,是百王之所同,未有知其所由来者也。故治则刑重,乱则刑轻,(代所以治者,乃刑重也;所以乱者,乃刑轻也。)犯治之罪固重,犯乱之罪固轻也。书云:'刑罚代重代轻。'此之谓也。”(周书甫刑之辞也。刑罚轻重,各随其时。)所谓”象刑惟明”者,言象天道而作刑,(虞书益稷曰:“咎繇方祗厥叙,方施象刑惟明。”言敬其次序,施用刑法,皆明白也。)安有菲屦赭衣者哉?
sūn qīng zhī yán jì rán, yòu yīn sú shuō ér lùn zhī yuē: yǔ chéng yáo shùn zhī hòu, zì yǐ dé shuāi ér zhì ròu xíng, tāng wǔ shùn ér xíng zhī zhě, yǐ sú báo yú táng yú gù yě. jīn hàn chéng shuāi zhōu bào qín jí bì zhī liú, sú yǐ báo yú sān dài, ér xíng yáo shùn zhī zhì, shì yóu yǐ jī ér yù hàn tū, yǐ shéng fù mǎ kǒu wèi zhī yuē jī. hàn tū, è mǎ yě. mǎ luò tóu yuē jī. wéi jiù shí zhī yí yǐ. qiě chú ròu xíng zhě, běn yù yǐ quán rén yě, jīn qù kūn qián yī děng, zhuǎn ér rù yú dà pì. yǐ sǐ wǎng rén, shī běn huì yǐ. wǎng, wèi luó wǎng. gù sǐ zhě suì yǐ wàn shù, xíng zhòng zhī suǒ zhì yě. zhì hū chuān yú zhī dào, fèn nù shāng rén, nán nǚ yín yì, lì wèi jiān zāng, yì yǔ yì tóng. ruò cǐ zhī è, kūn qián zhī fá yòu bù zú yǐ chéng yě. gù xíng zhě suì shí wàn shù, rén jì bù wèi, yòu céng bù chǐ, xíng qīng zhī suǒ shēng yě. gù sú zhī néng lì, gōng yǐ shā dào wèi wēi, zhuān shā zhě shèng rèn, fèng fǎ zhě bù lǐ, luàn míng shāng zhì, bù kě shèng tiáo. shì yǐ wǎng mì ér jiān bù sāi, xíng fān ér rén yù mān. sāi, zhǐ yě. fān, duō yě, yīn fú yuán fǎn. mān yǔ màn tóng. bì shì ér wèi rén, bǎi nián ér bù shèng cán, chéng yǐ lǐ yuè quē ér xíng bù zhèng yě. qǐ yí wéi sī suǒ yǐ qīng yuán zhèng běn zhī lùn, shān dìng lǜ lìng, zhuàn yīn zhuàn èr bǎi zhāng, yǐ yīng dà pì. qí yú zuì cì, yú gǔ dāng shēng, jīn dú sǐ zhě, jiē kě mù xíng ròu xíng. yù sǐ xié, yù fǔ xié? jí shāng rén yǔ dào, lì shòu qiú wǎng fǎ, nán nǚ yín luàn, jiē fù gǔ xíng, wèi sān qiān zhāng. dǐ qī wén zhì wēi xì zhī fǎ, xī juān chú. dǐ, wèi wū yě, dīng lǐ fǎn. rú cǐ, zé xíng kě wèi ér jìn yì bì, lì bù zhuān shā, fǎ wú èr mén, qīng zhòng dāng zuì, rén mìng dé quán, hé xíng fá zhī zhōng, yīn tiān rén zhī hé, yīn yì zhōng yě. shùn jī gǔ zhī zhì, chéng shí yōng zhī huà yǐ.
孙卿之言既然,又因俗说而论之曰:禹承尧舜之后,自以德衰而制肉刑,汤武顺而行之者,以俗薄於唐虞故也。今汉承衰周暴秦极弊之流,俗已薄於三代,而行尧舜之制,是犹以鞿而御駻突,(以绳缚马口谓之曰鞿。駻突,恶马也。马络头曰羁。)违救时之宜矣。且除肉刑者,本欲以全人也,今去髡钳一等,转而入於大辟。以死罔人,失本惠矣。(罔,谓罗网。)故死者岁以万数,刑重之所致也。至乎穿窬之盗,忿怒伤人,男女淫佚,吏为奸赃,(佚与逸同。)若此之恶,髡钳之罚又不足以惩也。故刑者岁十万数,人既不畏,又曾不耻,刑轻之所生也。故俗之能吏,公以杀盗为威,专杀者胜任,奉法者不理,乱名伤制,不可胜条。是以罔密而奸不塞,刑蕃而人愈嫚。(塞,止也。蕃,多也,音扶元反。嫚与慢同。)必世而未仁,百年而不胜残,诚以礼乐阙而刑不正也。岂宜惟思所以清源正本之论,删定律令,撰(音撰)二百章,以应大辟。其馀罪次,於古当生,今独死者,皆可募行肉刑。(欲死邪,欲腐邪?)及伤人与盗,吏受赇枉法,男女淫乱,皆复古刑,为三千章。诋欺文致微细之法,悉蠲除。(诋,谓诬也,丁礼反。)如此,则刑可畏而禁易避,吏不专杀,法无二门,轻重当罪,人命得全,合刑罚之中,殷天人之和,(殷亦中也。)顺稽古之制,成时雍之化矣。
hòu hàn xiàn dì zhī shí, tiān xià jì luàn, xíng fá bù zú yǐ chéng è, yú shì míng rú dà cái cuī shí zhèng xuán chén jì zhī tú, xián yǐ wéi yí fù ròu xíng. jí cáo gōng lìng xún yù bó fǎng bǎi guān, yù fù shēn zhī, shào fǔ kǒng róng yì yǐ wéi:" gǔ zhě dūn páng, shàn fǒu qū bié, lì duān xíng qīng, zhèng wú guò shī, bǎi xìng yǒu zuì, jiē zì qǔ zhī. mò dài líng chí, fēng huà huài luàn, zhèng náo qí sú, fǎ hài qí jiào. gù yuē' shàng shī qí dào, rén sàn jiǔ yǐ'. ér yù shéng zhī yǐ gǔ xíng, tóu zhī yǐ cán qì, fēi suǒ wèi yǔ shí xiāo xi yě. zhòu cuò cháo shè zhī jìng, tiān xià wèi zhī wú dào. jiǔ mù zhī dì, qiān bā bǎi jūn, ruò gè yuè yī rén, shì tiān xià cháng yǒu qiān bā bǎi zhòu yě, qiú sú xiū hé, fú kě dé yǐ. qiě bèi xíng zhī rén, lǜ bù niàn shēng, zhì zài sī sǐ, lèi duō qū è, mò fù guī zhèng. sù shā luàn qí, yī lì huò sòng, zhào gāo yīng bù wèi shì dà huàn, bù néng zhǐ rén suì wèi fēi yě. suī zhōng rú yù quán, xìn rú biàn hé, zhì rú sūn bìn, yuān rú xiàng bó, cái rú shǐ qiān, dá rú zi zhèng, yī lí dāo jù, mò shì bù chǐ. shì tài jiǎ zhī sī yōng, mù gōng zhī bà qín, chén tāng zhī dōu lài, wèi shàng zhī lín biān, wú suǒ fù shī yě. hàn kāi gǎi è zhī lù, fán wèi cǐ. gù míng dé zhī jūn, yuǎn dù shēn wéi, qì duǎn jiù cháng, bù gǒu gé qí zhèng zhě yě." cháo tíng shàn zhī, zú bù gǎi yān.
后汉献帝之时,天下既乱,刑罚不足以惩恶,於是名儒大才崔实、郑玄、陈纪之徒,咸以为宜复肉刑。及曹公令荀彧博访百官,欲复申之,少府孔融议以为:“古者敦厖,善否区别,吏端刑清,政无过失,百姓有罪,皆自取之。末代凌迟,风化坏乱,政挠其俗,法害其教。故曰'上失其道,人散久矣'。而欲绳之以古刑,投之以残弃,非所谓与时消息也。纣剒朝涉之胫,天下谓之无道。九牧之地,千八百君,若各刖一人,是天下常有千八百纣也,求俗休和,弗可得已。且被刑之人,虑不念生,志在思死,类多趋恶,莫复归正。夙沙乱齐,伊戾祸宋,赵高、英布为世大患,不能止人遂为非也。虽忠如鬻拳,信如卞和,智如孙膑,冤如巷伯,才如史迁,达如子政,一罹刀锯,没世不齿。是太甲之思庸,穆公之霸秦,陈汤之都赖,魏尚之临边,无所复施也。汉开改恶之路,凡为此。故明德之君,远度深惟,弃短就长,不苟革其政者也。”朝廷善之,卒不改焉。
wèi wǔ bǐng hàn zhèng, xià lìng yòu yù fù ròu xíng, yù shǐ zhōng chéng chén qún shēn chén qí biàn, xiàng guó zhōng yáo yì zàn chéng zhī, fèng cháng wáng xún bù tóng qí yì. wèi wǔ yì nán yǐ fān guó gǎi hàn cháo zhī zhì, suì bù xíng.
魏武秉汉政,下令又欲复肉刑,御史中丞陈群深陈其便,相国锺繇亦赞成之,奉常王循不同其议。魏武亦难以藩国改汉朝之制,遂不行。
zhì qí wáng fāng zhèng shǐ zhōng, zhēng xī jiāng jūn xià hóu xuán hé nán yǐn lǐ shèng yòu yì ròu xíng, jìng bù néng jué. xià hóu tài chū zhe lùn yuē:" fū tiān dì zhī xìng, rén wù zhī dào, qǐ zì rán dāng yǒu fàn, hé xún bān lùn yuē:' zhì zé xíng zhòng, luàn zé xíng qīng.' yòu yuē:' shā rén zhě sǐ, shāng rén zhě xíng, shì bǎi wáng zhī suǒ tóng yě.' fū sǐ xíng zhě, shā yāo nì yě, shāng rén zhě bù gǎi, sī yì yāo nì zhī lèi yě, rú qí kě gǎi, cǐ zé wú qǔ yú ròu xíng yě. rú yún' sǐ xíng guò zhì, shēng xíng yì fàn'.' zuì cì yú gǔ dāng shēng, jīn chù sǐ zhě, jiē kě mù xíng ròu xíng. jí shāng rén yǔ dào, lì shòu qiú wǎng fǎ, nán nǚ yín luàn, jiē fù gǔ xíng'. sī wǎng zhī yú sǐ, zé xiàn zhī ròu xíng yǐ, shě sǐ zhé hái, yòu hé gū xié? yóu chēng yǐ' mǎn táng ér jù yǐn, yǒu yī rén xiàng yú ér qì zhě, zé yī táng wèi zhī bù lè', cǐ yì yuàn lǐ qí píng, ér bì yǐ ròu xíng shī zhī, shì rén yú dāng shā ér rěn yú duàn gē, jù yú yì fàn ér ān yú wèi nüè. āi qì xī yóu ér xī, táng shàng yān dé tài xié? zhòng ní yuē:' jì fù qiě jiào.' yòu yuē:' gǒu zi zhī bù yù, suī shǎng zhī bù qiè.' hé yòng duàn jié hū! xià yú bù yí, yǐ è zì zhōng, suǒ wèi jiǎn yāo yě. ruò jī hán liú gōu hè, suī dà pì bù néng zhì yě, ér kuàng ròu xíng zāi! zhě yī mǎn dào, yǒu bí zhě chǒu, zhōng wú yì yǐ." lǐ shèng yuē:" qiě ròu xíng zhī zuò, nǎi zì shàng gǔ. shū zài' wǔ xíng yǒu fú', yòu yuē' tiān tǎo yǒu zuì, ér wǔ xíng wǔ yòng zāi'. gē yì zhī shǔ yě. zhōu guān zhī zhì, yì zhe wǔ xíng. lì sān dài, jīng zhì zhì, zhōu gōng xíng zhī, kǒng zǐ bù yì yě. jīn zhū yì zhě wéi yǐ duàn jié wèi nüè, qǐ bù qīng yú sǐ wáng xié? yún' yāo nì shì jiǎn, yǐ chú dà zāi', cǐ míng zhì shì zhī bù néng qù jiù yǐ. fū shā zhī yǔ xíng, jiē fēi tiān dì zì rán zhī lǐ, bù dé yǐ ér yòng zhī yě. shāng rén zhě bù gǎi, zé yuè yì hé yǐ gǎi zhī? hé wéi jí qí bù gǎi, biàn dāng xiàn zhī yú sǐ dì hū? yāo nì zhě chéng zhī ér yǐ, qǐ bì chú zhī xié? xíng yī rén ér jiè qiān wàn rén, hé qǔ yī rén zhī néng gǎi zāi! dào duàn qí zú, yín ér gōng zhī, suī yù bù gǎi, fù ān suǒ shī. ér quán qí mìng, chéng qí xīn, hé shāng yú dà dé? jīn yǒu ruò zi, zuì dāng dà pì, wèn qí cí fù, bì qǐng qí ròu xíng dài zhī yǐ. cí fù yóu shī zhī yú ruò zi, kuàng jūn jiā zhī bǎi xìng zāi! qiě fù shé shì shǒu, zé zhuàng shì duàn qí wàn xì tí zài zú, zé měng shòu jué qí fán: fú yuán fǎn. gài huǐ zhī ér quán shēng zhě yě. fū yī rén āi qì, yī táng wèi zhī bù lè, cǐ yán shā lù, wèi zhī bù dàng yě, hé shì yú ròu xíng zhī jiān zāi? zhě yī mǎn dào, yǒu bí zhě chǒu, dāng cǐ shí yě, cháng chéng zhī yì sǐ zhě xiāng jì, liù jīng zhī rú tián gǔ mǎn kēng, hé xù yú bí zhī hǎo chǒu hū? cǐ wú zi gù yóu āi xíng ér bù dào sǐ yě." xià hóu dá yuē:" shèng xián zhī zhì shì yě, néng shǐ mín qiān shàn ér zì xīn, gù yì yuē' xiǎo chéng ér dà jiè'. xiàn fū sǐ zhě, bù jiè zhě yě. néng chéng jiè zé wú kè jié, kè jié zé bù dé fǎn shàn yǐ." lǐ yòu yuē:" yì yuē:' jù xiào miè zhǐ, wú jiù.' zhòng ní jiě yuē:' xiǎo chéng ér dà jiè, cǐ xiǎo rén zhī fú yě.' miè zhǐ, wèi qù zú, wèi xiǎo chéng míng yǐ." xià hóu dá yuē:" bào zhī qǔ sǐ, cǐ zì rán yě. shāng rén bù gǎi, zòng bào zī duō, shā zhī kě yě. shāng rén ér néng gǎi huǐ, zé qǐ xū ròu xíng ér hòu zhǐ zāi? shā yǐ chú bào, zì rán lǐ yě. duàn jié zhī zhèng, mò sú zhī suǒ yún ěr. kǒng shào fǔ yuē:' shā rén wú sǐ, zhuó rén yǒu xiǎo chuāng, gù yuè zhǐ bù kě yǐ bào shī, ér kūn bù zú yǐ cháng shāng.' shāng rén yī cùn, ér duàn qí zhī tǐ, wèi fá yǐ zhòng, bù yàn zhòng xīn yě." lǐ yòu yuē:" bào zhī qǔ sǐ, yì yǒu yóu lái, fēi zì rán yě. shāng rén bù gǎi, yì zhì dào wèi qià, ér xíng qīng bù zú yǐ dà jiè. ruò xíng zhī yǔ shā, jù fēi zì rán, ér xíng qīng yú shā, hé yún cán kù zāi? fū yuè zhǐ bù kě bào shī, chéng rán kūn shū gù bù zú yǐ cháng shāng. shāng rén yī cùn, ér duàn qí zhī tǐ, wèi zuì yǐ zhòng yí rén zhī miàn, jié qí shǒu zú, yǐ kūn shū cháng zhī, bù yì qīng hū? dàn lǜ qí zhòng, bù wéi qí qīng, bù qí piān zāi! kǒng shì zhī yì, kǒng wèi zú wèi yǎ lùn shī yě." fán wǎng fù shí liù, wén duō bù zài.
至齐王芳正始中,征西将军夏侯玄、河南尹李胜又议肉刑,竟不能决。夏侯太初著论曰:“夫天地之性,人物之道,岂自然当有犯,何荀、班论曰:'治则刑重,乱则刑轻。'又曰:'杀人者死,伤人者刑,是百王之所同也。'夫死刑者,杀妖逆也,伤人者不改,斯亦妖逆之类也,如其可改,此则无取於肉刑也。如云'死刑过制,生刑易犯'。'罪次於古当生,今触死者,皆可募行肉刑。及伤人与盗,吏受赇枉法,男女淫乱,皆复古刑'。斯罔之於死,则陷之肉刑矣,舍死折骸,又何辜邪?犹称以'满堂而聚饮,有一人向隅而泣者,则一堂为之不乐',此亦愿理其平,而必以肉刑施之,是仁於当杀而忍於断割,惧於易犯而安於为虐。哀泣奚由而息,堂上焉得泰邪?仲尼曰:'既富且教。'又曰:'苟子之不欲,虽赏之不窃。'何用断截乎!下愚不移,以恶自终,所谓翦妖也。若饥寒流沟壑,虽大辟不能制也,而况肉刑哉!赭衣满道,有鼻者丑,终无益矣。”李胜曰:”且肉刑之作,乃自上古。书载'五刑有服',又曰'天讨有罪,而五刑五用哉'。割劓之属也。周官之制,亦著五刑。历三代,经至治,周公行之,孔子不议也。今诸议者惟以断截为虐,岂不轻於死亡邪?云'妖逆是翦,以除大灾',此明治世之不能去就矣。夫杀之与刑,皆非天地自然之理,不得已而用之也。伤人者不改,则刖劓何以改之?何为疾其不改,便当陷之於死地乎?妖逆者惩之而已,岂必除之邪?刑一人而戒千万人,何取一人之能改哉!盗断其足,淫而宫之,虽欲不改,复安所施。而全其命,惩其心,何伤於大德?今有弱子,罪当大辟,问其慈父,必请其肉刑代之矣。慈父犹施之於弱子,况君加之百姓哉!且蝮蛇螫手,则壮士断其腕;系蹄在足,则猛兽绝其蹯:(扶元反。)盖毁支而全生者也。夫一人哀泣,一堂为之不乐,此言杀戮,谓之不当也,何事於肉刑之间哉?赭衣满道,有鼻者丑,当此时也,长城之役死者相继,六经之儒填谷满坑,何恤於鼻之好丑乎?此吾子故犹哀刑而不悼死也。”夏侯答曰:”圣贤之治世也,能使民迁善而自新,故易曰'小惩而大戒'。陷夫死者,不戒者也。能惩戒则无刻截,刻截则不得反善矣。”李又曰:“易曰:'屦校灭趾,无咎。'仲尼解曰:'小惩而大戒,此小人之福也。'灭趾,谓去足,为小惩明矣。”夏侯答曰:”暴之取死,此自然也。伤人不改,纵暴滋多,杀之可也。伤人而能改悔,则岂须肉刑而后止哉?杀以除暴,自然理也。断截之政,末俗之所云耳。孔少府曰:'杀人无死,斫人有小疮,故刖趾不可以报尸,而髡不足以偿伤。'伤人一寸,而断其支体,为罚已重,不厌众心也。”李又曰:“暴之取死,亦有由来,非自然也。伤人不改,亦治道未洽,而刑轻不足以大戒。若刑之与杀,俱非自然,而刑轻於杀,何云残酷哉?夫刖趾不可报尸,诚然;髡输固不足以偿伤。伤人一寸,而断其支体,为罪已重;夷人之面,截其手足,以髡输偿之,不亦轻乎?但虑其重,不惟其轻,不其偏哉!孔氏之议,恐未足为雅论师也。”(凡往复十六,文多不载。)
dīng mì yòu lùn yuē:" yáo diǎn yuē:' xiàng yǐ diǎn xíng, liú yòu wǔ xíng, biān zuò guān xíng, pǔ zuò jiào xíng, jīn zuò shú xíng, shěng zāi sì shè, hù zhōng zéi xíng.' jiù yáo yuē:' tiān tǎo yǒu zuì, wǔ xíng wǔ yòng zāi.' lǚ xíng yuē:' chī yóu wéi shǐ zuò luàn, yán jí yú píng rén, wǎng bù kòu zéi chī yì, jiān guǐ kòu rǎng jiǎo qián. miáo rén fú yòng líng, wéi zuò wǔ nüè zhī xíng yuē fǎ, shā lù wú gū, yuán shǐ yín wèi yì èr zhuó qíng.' àn cǐ ròu xíng zài yú chī yóu zhī dài, ér yáo shùn yǐ liú fàng dài zhī, gù qíng yì zhī wén bù zài táng yú zhī jí, ér wǔ xíng zhī shù yì bù jù yú shèng rén zhī zhǐ yě. yǔ chéng shùn chán, yǔ yáo tóng zhì, bì bù shì èr shèng ér yuǎn, zé xiōng wán gù kě zhī yǐ. tāng wǔ zhī wáng, dú jiāng xī qǔ yú lǚ hóu? gù shū xiàng yún:' sān pì zhī xìng, jiē shū shì yě.' cǐ zé jìn jūn zǐ yǒu zhēng zhī yán yǐ."
丁谧又论曰:“尧典曰:'象以典刑,流宥五刑,鞭作官刑,朴作教刑,金作赎刑,眚灾肆赦,怙终贼刑。'咎繇曰:'天讨有罪,五刑五用哉。'吕刑曰:'蚩尤惟始作乱,延及于平人,罔不寇贼鸱义,奸宄寇攘矫虔。苗人弗用灵,惟作五虐之刑曰法,杀戮无辜,爰始淫为劓、刵、椓、黥。'按此肉刑在於蚩尤之代,而尧、舜以流放代之,故黥、劓之文不载唐、虞之籍,而五刑之数亦不具於圣人之旨也。禹承舜禅,与尧同治,必不释二圣而远,则凶顽固可知矣。汤武之王,独将奚取於吕侯?故叔向云:'三辟之兴,皆叔世也。'此则近君子有徵之言矣。”
jìn wǔ dì chū, tíng wèi liú sòng shàng yán yuē:
晋武帝初,廷尉刘颂上言曰:
chén xī shàng xíng ròu xíng, qiè yǐ wéi yì zhě jū xiào wén zhī xiǎo rén, ér qīng wéi shèng wáng zhī diǎn xíng, wèi xiáng zhī shén, mò guò yú cǐ.
臣昔上行肉刑,窃以为议者拘孝文之小仁,而轻违圣王之典刑,未详之甚,莫过於此。
jīn sǐ xíng zhòng, gù fēi mìng zhě zhòng shēng xíng qīng, gù zuì bù jīn jiān. suǒ yǐ rán zhě, ròu xíng bù yòng zhī suǒ zhì yě. jīn wèi tú zhě, lèi xìng yuán è bù guǐ zhī zú yě, qù jiā xuán yuǎn, zuò yì shān gǔ, jī hán qiè shēn, zhì bù liáo shēng, suī yǒu lián shì jiè zhě, gǒu lǜ bù shǒu sǐ, zé jiē wèi dào zéi, qǐ kuàng běn xìng jiān xiōng wú lài zhī tú hū! yòu lìng tú fù zhě shū cái, jiě rì guī jiā, nǎi wú yì zhī rén yě. pín zhě qǐ yú jiān dào, yòu bù zhì zhī lǔ yě. bù xíng, zé zuì wú suǒ jìn bù zhì, zé qún è héng sì. wèi fǎ ruò cǐ, jìn bù jìn shàn yě.
今死刑重,故非命者众;生刑轻,故罪不禁奸。所以然者,肉刑不用之所致也。今为徒者,类性元恶不轨之族也,去家悬远,作役山谷,饥寒切身,志不聊生,虽有廉士介者,苟虑不首死,则皆为盗贼,岂况本性奸凶无赖之徒乎!又令徒富者输财,解日归家,乃无役之人也。贫者起於奸盗,又不制之虏也。不刑,则罪无所禁;不制,则群恶横肆。为法若此,近不尽善也。
gǔ zhě yòng xíng yǐ zhǐ xíng, jīn fǎn yú cǐ: zhū chóng fàn wáng zhě, fā guò sān cùn zhé zhòng kūn zhī, cǐ yǐ xíng shēng xíng jiā zuò yī suì, cǐ yǐ tú shēng tú yě. wáng zhě jī duō, xì qiú wěi chù. yì zhě yuē qiú bù kě bù shè, fù cóng ér shè zhī, cǐ wèi xíng bù zhì zuì, fǎ bù shèng jiān. xià zhī fǎ zhī bù shèng, xiāng jù ér móu wéi bù guǐ, yuè yì ér suì bù tóng. gù zì qǐng nián yǐ lái, jiān è líng bào, suǒ zài chōng chì. yì zhě bù shēn sī cǐ gù, ér yuē ròu xíng yú míng wǔ tīng. wǔ tīng shú yǔ zéi dào bù jīn?
古者用刑以止刑,今反於此:诸重犯亡者,发过三寸辄重髡之,此以刑生刑;加作一岁,此以徒生徒也。亡者积多,系囚猥畜。议者曰囚不可不赦,复从而赦之,此为刑不制罪,法不胜奸。下知法之不胜,相聚而谋为不轨,月异而岁不同。故自顷年以来,奸恶陵暴,所在充斥。议者不深思此故,而曰肉刑於名忤听。忤听孰与贼盗不禁?
shèng wáng zhī zhì ròu xíng, yuǎn yǒu shēn lǐ, qí shì kě dé ér yán, fēi tú chéng qí wèi bō gē zhī tòng ér bù wéi yě, nǎi qù qí wèi è zhī jù, shǐ fū jiān rén wú yòng fù sì qí zhì, zhǐ jiān jué běn, lǐ zhī jǐn yě. wáng zhě yuè zú, wú suǒ yòng fù wáng dào zhě jié shǒu, wú suǒ yòng fù dào yín zhě gē qí shì, lǐ yì rú zhī. chú è sāi yuán, mò shàn yú cǐ, fēi tú rán yě. cǐ děng yǐ xíng zhī hòu, biàn gè guī jiā, fù mǔ qī zǐ, gòng xiāng yǎng xù, bù liú lí yú tú lù. yǒu jīn zhī kùn, chuāng yù kě yì, shàng zhǔn gǔ zhì, suí yí yè zuò, suī yǐ xíng cán, bù wéi xū qì, ér suǒ huàn dōu sāi, yòu shēng yù fán fù zhī dào zì ruò yě.
圣王之制肉刑,远有深理,其事可得而言,非徒惩其畏剥割之痛而不为也,乃去其为恶之具,使夫奸人无用复肆其志,止奸绝本,理之尽也。亡者刖足,无所用复亡;盗者截手,无所用复盗;淫者割其势,理亦如之。除恶塞源,莫善於此,非徒然也。此等已刑之后,便各归家,父母妻子,共相养恤,不流离於涂路。有今之困,疮愈可役,上准古制,随宜业作,虽已刑残,不为虚弃,而所患都塞,又生育繁阜之道自若也。
jīn yí qǔ sǐ xíng zhī xiàn qīng, jí sān fàn táo wáng yín dào, xī yǐ ròu xíng dài zhī. qí sān suì xíng yǐ xià, yǐ zì zhàng fá qiǎn, yòu yí zhì qí fá shù, shǐ yǒu cháng xiàn, bù dé jiǎn cǐ. qí yǒu yí zhòng zhě, yòu rèn zhī guān zhǎng. yīng sì wǔ suì xíng zhě, jiē kūn chī, chī zhì yī bǎi, shāo xíng, shǐ gè yǒu chà, xī bù fù jū zuò. rán hòu xíng bù fù shēng xíng, tú bù fù shēng tú, ér cán tǐ wèi lù, zhōng shēn zuò jiè. rén jiàn qí tòng, wèi ér bù fàn, bì shù bèi yú jīn. qiě wèi è zhě suí fā bèi xíng, qù qí wèi è zhī jù, cǐ wèi yǐ xíng zhě jiē liáng shì yě, qǐ yǔ quán qí wèi jiān zhī shǒu zú, ér cù jū bì sǐ zhī qióng dì tóng zāi! ér yóu yuē ròu xíng bù kě yòng, chén qiè yǐ wéi bù shí shí wù zhī shén yě.
今宜取死刑之限轻,及三犯逃亡淫盗,悉以肉刑代之。其三岁刑以下,已自杖罚遣,又宜制其罚数,使有常限,不得减此。其有宜重者,又任之官长。应四、五岁刑者,皆髡笞,笞至一百,稍行,使各有差,悉不复居作。然后刑不复生刑,徒不复生徒,而残体为戮,终身作戒。人见其痛,畏而不犯,必数倍於今。且为恶者随发被刑,去其为恶之具,此为已刑者皆良士也,岂与全其为奸之手足,而蹴居必死之穷地同哉!而犹曰肉刑不可用,臣窃以为不识时务之甚也。
zhōu lǐ sān shè sān yòu, shī yú lǎo yòu dào mào, qián lí bù shǔ dǎi zhě, cǐ fēi wéi è zhī suǒ chū, gù xíng fǎ nì shě ér yòu zhī. zhì yú zì fēi cǐ zú, fàn zuì zé bì xíng ér wú shè, cǐ zhèng zhī lǐ yě. jì zhì hòu dài, yǐ shí xiǎn duō nàn, yīn shè jiě jié, quán ér xíng zhī, yòu bù yǐ kuān zuì rén yě. ér jīn héng yǐ zuì jī yù fán, shè yǐ sàn zhī, shì yǐ shè yù shù ér yù yù sāi, rú cǐ bù yǐ, jiāng zhì bù shèng. yuán qí suǒ yóu, ròu xíng bù yòng zhī gù yě. jīn xíng ròu xíng, zhī tú bù jī, qiě wèi è wú jù zé jiān xī. qù cǐ èr duān, yù bù dé fán, gù wú qǔ yú shù shè, yú zhèng tǐ shèng yǐ.
周礼三赦三宥,施於老幼悼耄,黔黎不属逮者,此非为恶之所出,故刑法逆舍而宥之。至於自非此族,犯罪则必刑而无赦,此政之理也。暨至后代,以时险多难,因赦解结,权而行之,又不以宽罪人也。而今恒以罪积狱繁,赦以散之,是以赦愈数而狱愈塞,如此不已,将至不胜。原其所由,肉刑不用之故也。今行肉刑,之徒不积,且为恶无具则奸息。去此二端,狱不得繁,故无取於数赦,於政体胜矣。
shū shàng, yòu bú jiàn shěng.
疏上,又不见省。
dōng jìn yuán dì jí wèi, tíng wèi wèi zhǎn shàng yán:" gǔ zhě ròu xíng, shì jīng qián shèng, hàn wén chú zhī, zēng jiā dà pì. jīn rén hù diāo huāng, bǎi bù yí yī, ér xíng fǎ jùn zhòng, fēi jù jiàn yǎng tāi zhī yì yě." zhào nèi wài tōng yì. yú shì wáng dǎo děng yì, yǐ:" ròu xíng zhī diǎn, yóu lái shàng yǐ. zhào zì gǔ xiān, yǐ jí sān dài, shèng zhé míng wáng suǒ wèi zēng gǎi yě, qǐ shì hàn wén cháng zhǔ suǒ néng yì zhě hū! shí xiāo cáo yǐ méi, jiàng guàn zhī tú bù néng zhèng qí yì. dǎi bān gù shēn lùn qí shì, yǐ wéi wài yǒu qīng xíng zhī míng, nèi shí shā rén. yòu sǐ xíng tài zhòng, shēng xíng tài qīng, shēng xíng zòng yú shàng, sǐ xíng yuàn yú xià, qīng zhòng shī dàng, gù xíng zhèng bù zhōng yě. qiě yuán xiān wáng zhī zào xíng yě, fēi yǐ guò nù yě, fēi yǐ cán rén yě, suǒ yǐ jiù jiān, suǒ yǐ dāng zuì. jīn dào zhě qiè rén zhī cái, yín zhě hǎo rén zhī sè, wáng zhě bì pàn zhī yì, jiē wú shā hài yě, zé jiā zhī yǐ xíng. xíng zhī zé zhǐ, ér jiā zhī zhǎn lù, lù guò qí zuì, sǐ bù kě shēng, zòng nüè yú cǐ, suì yǐ jù jì. cǐ nǎi rén rén jūn zǐ suǒ bù rěn wén, ér kuàng xíng zhī yú zhèng hū! huò zhě nǎi yuē, sǐ yóu bù chéng, ér kuàng yú xíng? rán méng zhě míng yě, qí zhì yú yǐ, suī jiā zhǎn lù, hū wèi huī tǔ, sǐ shì rì wǎng, shēng yù rì cún, wèi yǐ wéi gǎi. ruò xíng zhū shì cháo, zhāo xī jiàn jiè, xíng zhě yǒng wèi è zhī yǒng tòng, è zhě dǔ cán yuè zhī zhǎng fèi, gù zú jù yě. rán hòu zhī xiān wáng zhī qīng xíng yǐ yù wù, míng jiè yǐ chéng yú, qí lǐ yuǎn yǐ." shàng shū lìng diāo xié děng yì yǐ:" jīn zhōng xīng zuò chóng, dà mìng wéi xīn, chéng yí shè ròu xíng kuān fǎ yǐ yù rén. rán jù qún xiǎo yú bì, xí wán suǒ jiàn ér hū yì wén, huò wèi néng xián fú. yú wèi xíng xíng zhī shí, xiān míng shēn fǎ lìng, lè xíng zhě yuè, gān sǐ zhě shā, zé xīn fú yǐ. gǔ diǎn xíng bù shàng dài fū, jīn shì rén yǒu fàn zhě, wèi yí rú jiù, bù zài xíng lì, zé jìn tuì wèi yǔn." shàng shū zhōu yǐ děng yì, yǐ wéi:" fù ròu xíng yǐ dài sǐ, chéng shì shèng wáng zhī zhì dé, āi jīn zhī hóng fù. rán qiè yǐ wéi xíng fá qīng zhòng, suí shí ér zuò. shí rén shǎo zuì ér yì wēi, zé cóng qīng ér kuān zhī shí rén duō zuì ér nán wēi, zé yí sǐ xíng ér jì zhī. ròu xíng píng dài suǒ yīng lì, fēi jiù bì zhī yí yě. fāng jīn shèng huà cǎo chuàng, rén yǒu yú jiān, xí è zhī tú, wèi fēi wèi yǐ, jié tóu jiǎo jǐng, shàng bù néng jìn, ér nǎi gèng duàn zú yì bí, qīng qí xíng fá, shǐ yù wèi è zhě qīng fàn guān xíng, dǎo zuì gèng zhòng, shì wèi qīng qí xíng yǐ yòu rén yú zuì, cán qí shēn yǐ jiā chǔ dú yě. xī zhī wèi sǐ xíng yǐ wéi shàn rén zhě, jīn jiē fàn qīng xíng ér cán qí shēn, wèi zhòng zhī cháng rén, fǎn wèi fàn qīng ér zhì kùn, cǐ hé yì duàn yuè cháng rén yǐ wéi ēn rén yě! kǒng shòu xíng zhě zhuǎn guǎng, ér wèi fēi zhě rì duō, yǒng guì jù jiàn, yǒu bí zhě chǒu yě. tú yǒu qīng xíng zhī míng, ér shí kāi zhǎng è zhī yuán. bù rú shā yǐ zhǐ shā, zhòng yǐ quán qīng, quán xiǎo tíng zhī. xū shèng huà jiàn zhe, zhào shù yì gǎn zhī rì, xú shī xíng yě." yì zòu, yuán dì yóu yù cóng zhǎn suǒ shàng, dà jiàng jūn wáng dūn yǐ wéi:" bǎi xìng xí sú rì jiǔ, hū fù ròu xíng, bì hài yuǎn jìn. qiě nì kòu wèi tiǎn, bù yí yǒu cǎn kù zhī shēng, yǐ wén tiān xià." yú shì nǎi zhǐ.
东晋元帝即位,廷尉卫展上言:“古者肉刑,事经前圣,汉文除之,增加大辟。今人户凋荒,百不遗一,而刑法峻重,非句践养胎之义也。”诏内外通议。於是王导等议,以:“肉刑之典,由来尚矣。肇自古先,以及三代,圣哲明王所未曾改也,岂是汉文常主所能易者乎!时萧曹已没,绛灌之徒不能正其义。逮班固深论其事,以为外有轻刑之名,内实杀人。又死刑太重,生刑太轻,生刑纵於上,死刑怨於下,轻重失当,故刑政不中也。且原先王之造刑也,非以过怒也,非以残人也,所以救奸,所以当罪。今盗者窃人之财,淫者好人之色,亡者避叛之役,皆无杀害也,则加之以刑。刑之则止,而加之斩戮,戮过其罪,死不可生,纵虐於此,岁以巨计。此乃仁人君子所不忍闻,而况行之於政乎!或者乃曰,死犹不惩,而况於刑?然甿者冥也,其至愚矣,虽加斩戮,忽为灰土,死事日往,生欲日存,未以为改。若刑诸市朝,朝夕鉴戒,刑者咏为恶之永痛,恶者睹残刖之长废,故足惧也。然后知先王之轻刑以御物,明诫以惩愚,其理远矣。”尚书令刁协等议以:“今中兴祚崇,大命惟新,诚宜设肉刑宽法以育人。然惧群小愚蔽,习玩所见而忽异闻,或未能咸服。愚谓行刑之时,先明申法令,乐刑者刖,甘死者杀,则心服矣。古典刑不上大夫,今士人有犯者,谓宜如旧,不在刑例,则进退为允。”尚书周顗等议,以为:“复肉刑以代死,诚是圣王之至德,哀矜之弘覆。然窃以为刑罚轻重,随时而作。时人少罪而易威,则从轻而宽之;时人多罪而难威,则宜死刑而济之。肉刑平代所应立,非救弊之宜也。方今圣化草创,人有馀奸,习恶之徒,为非未已,截头绞颈,尚不能禁,而乃更断足劓鼻,轻其刑罚,使欲为恶者轻犯官刑,蹈罪更众,是为轻其刑以诱人於罪,残其身以加楚毒也。昔之畏死刑以为善人者,今皆犯轻刑而残其身,畏重之常人,反为犯轻而致困,此何异断刖常人以为恩仁也!恐受刑者转广,而为非者日多,踊贵屦贱,有鼻者丑也。徒有轻刑之名,而实开长恶之源。不如杀以止杀,重以全轻,权小停之。须圣化渐著,兆庶易感之日,徐施行也。”议奏,元帝犹欲从展所上,大将军王敦以为:“百姓习俗日久,忽复肉刑,必骇远近。且逆寇未殄,不宜有惨酷之声,以闻天下。”於是乃止。
ān dì yuán xìng mò, huán xuán fǔ zhèng, yòu yì yù fù ròu xíng zhǎn zuǒ yòu zhǐ zhī fǎ, yǐ qīng sǐ xíng, mìng bǎi guān yì. cài kuò shàng yì yuē:" ròu xíng zhī shè, zhào zì zhé wáng. gài yóu nǎng dài fēng chún rén jǐn, tú xiàng jì chén, zé jī xīn suì jí, xíng rén zài tú, zé bù chěng gǎi cāo, gù néng shèng cán qù shā, huà chóng wú wéi. jì mò jiāo wěi, shè wǎng mí mì, lì qiǎo zhī huái rì zī, chǐ wèi zhī qíng zhuǎn guǎ, zhōng shēn jù yì, bù zú zhǐ qí jiān, kuàng hū qíng yì, qǐ néng fǎn yú shàn? tú yǒu suān cǎn zhī shēng, ér wú jì sú zhī yì. zhì yú qì shì zhī tiáo, shí fēi bù shè zhī zuì, shì fēi shǒu shā, kǎo lǜ tóng guī, qīng zhòng jūn kē, jiǎn jiàng lù sāi, zhōng chén yǐ zhī kàng yán, yuán huáng suǒ wéi liú mǐn. jīn yīng fǔ yì zàn, dào miǎo yī zhōu, chéng yí míng shèn yòng xíng, ài rén hóng yù, shēn āi jīn yǐ gé làn, yí dà pì yú zhī tǐ, quán xìng mìng zhī zhì zhòng, huī fán xī yú jiāng lái." ér kǒng lín zhī yì bù tóng, yòng wáng lǎng xià hóu xuán zhī zhǐ. shí lùn duō yǔ lín zhī tóng, gù suì bù xíng.
安帝元兴末,桓玄辅政,又议欲复肉刑斩左右趾之法,以轻死刑,命百官议。蔡廓上议曰:“肉刑之设,肇自哲王。盖由曩代风淳人谨,图像既陈,则机心遂戢,刑人在涂,则不逞改操,故能胜残去杀,化崇无为。季末浇伪,设网弥密,利巧之怀日滋,耻畏之情转寡,终身剧役,不足止其奸,况乎黥劓,岂能反於善?徒有酸惨之声,而无济俗之益。至於弃市之条,实非不赦之罪,事非手杀,考律同归,轻重均科,减降路塞,锺、陈以之抗言,元皇所为留愍。今英辅翼赞,道邈伊、周,诚宜明慎用刑,爱人弘育,申哀矜以革滥,移大辟於肢体,全性命之至重,恢繁息於将来。”而孔琳之议不同,用王朗、夏侯玄之旨。时论多与琳之同,故遂不行。
xiáng yàn zhōu hàn wèi jìn
详谳(周 汉 魏 晋)
zhōu yì shì kē guà yún:" léi diàn shì kē, xiān wáng yǐ míng fá chì fǎ." yòu bēn guà yuē:" jūn zǐ yǐ míng shù zhèng, wú gǎn zhé yù." yòu fēng guà yuē:" jūn zǐ yǐ zhé yù zhì xíng."
周易噬嗑卦云:“雷电噬嗑,先王以明罚敕法。”又贲卦曰:“君子以明庶政,无敢折狱。”又丰卦曰:“君子以折狱致刑。”
lǐ jì wáng zhì yuē:" xíng zhě, xíng yě. xíng zhě, chéng yě. yī chéng ér bù kě biàn, gù jūn zǐ jìn xīn yān." biàn, gèng yě.
礼记王制曰:“刑者,侀也。侀者,成也。一成而不可变,故君子尽心焉。”(变,更也。)
zhōu xī bó lì, yǒu míng dé, shí zhū hóu yǒu yù, jiē qǐng jué píng. yú ruì yǒu zhēng tián zhě, jiǔ bù néng jué, nǎi lái qiú píng. jí rù zhōu, jiàn gēng zhě ràng pàn, shǎo zhě ràng zhǎng, jiē cán ér fǎn, liǎng qì qí tián.
周西伯立,有明德,时诸侯有狱,皆请决平。虞、芮有争田者,久不能决,乃来求平。及入周,见耕者让畔,少者让长,皆惭而返,两弃其田。
zhōu guān sī kòu:" yǐ liǎng zào jìn rén sòng, rù shù shǐ yú cháo, rán hòu tīng zhī. sòng, wèi yǐ cái huò xiāng gào zhě yě. zào, zhì yě. shǐ sòng zhě liǎng zhì, rù shù shǐ, nǎi lǐ zhī yě. bù zhì, bù rù shù shǐ, zé shì zì fú bù zhí zhě yě. bì rù shǐ zhě, qǔ qí zhí yě. zào, qī bào fǎn. yǐ liǎng jì jìn rén yù, rù jūn jīn sān rì, zhì yú cháo, rán hòu tīng zhī. yù, wèi xiāng gào yǐ zuì míng zhě yě. jì, jīn quàn shū yě. yù zhě gè qǔ quàn shū, rù jūn jīn, yòu sān rì, nǎi lǐ zhī, zhòng xíng yě. bù quàn shū, bù rù jīn, zé shì zì fú bù zhí zhě yě. bì rù jīn zhě, qǔ qí jiān. sān shí jīn wèi jūn. yǐ sān cì duàn shù rén yù sòng zhī zhōng: zhōng, wèi zuì zhèng suǒ dìng. yī yuē xùn qún chén, èr yuē xùn qún lì, sān yuē xùn wàn rén. cì, shā yě. sān xùn zuì dìng, zé shā zhī. xùn, yán yě. tīng rén zhī suǒ cì yòu, yǐ shī shàng fú xià fú zhī xíng. yòu, kuān yě. rén yán shā, shā zhī yán kuān, kuān zhī. shàng fú, yì mò yě. xià fú, gē yuè yě. yòu yǐ wǔ shēng tīng yù sòng, qiú rén qíng: yī yuē cí tīng, guān qí chū yán, bù zhí zé fán. èr yuē sè tīng, guān qí yán sè, bù zhí zé nǎn rán. sān yuē qì tīng, guān qí qì xī, bù zhí zé chuǎn. sì yuē ěr tīng, guān qí ěr líng, bù zhí zé huò. wǔ yuē mù tīng." guān qí móu zǐ gù shì, bù zhí zé mào rán.
周官司寇:“以两造禁人讼,入束矢於朝,然后听之。(讼,谓以财货相告者也。造,至也。使讼者两至,入束矢,乃理之也。不至,不入束矢,则是自服不直者也。必入矢者,取其直也。造,七报反。)以两剂禁人狱,入钧金三日,致於朝,然后听之。(狱,谓相告以罪名者也。剂,今券书也。狱者各取券书,入钧金,又三日,乃理之,重刑也。不券书,不入金,则是自服不直者也。必入金者,取其坚。三十斤为钧。)以三刺断庶人狱讼之中:(中,谓罪正所定。)一曰讯群臣,二曰讯群吏,三曰讯万人。(刺,杀也。三讯罪定,则杀之。讯,言也。)听人之所刺宥,以施上服下服之刑。(宥,宽也。人言杀,杀之;言宽,宽之。上服,劓、墨也。下服,割、刖也。)又以五声听狱讼,求人情:一曰辞听,(观其出言,不直则烦。)二曰色听,(观其颜色,不直则赧然。)三曰气听,(观其气息,不直则喘。)四曰耳听,(观其耳聆,不直则惑。)五曰目听。”(观其眸子顾视,不直则眊然。)
lǐ jì wáng zhì:" fán tīng wǔ xíng zhī sòng, bì yuán fù zǐ zhī qīn, lì jūn chén zhī yì, yǐ quán zhī quán, píng. yì lùn qīng zhòng zhī xù, shèn cè qiǎn shēn zhī liàng, yǐ bié zhī yì, sī niàn yě. qiǎn shēn jù yǒu zuì, běn xīn yǒu shàn è. xī qí cōng míng, zhì qí zhōng ài, yǐ jǐn zhī jǐn qí qíng. yí yù, fàn yǔ zhòng gòng zhī, zhòng yí, shè zhī, bì chá xiǎo dà zhī bǐ yǐ chéng zhī. xiǎo dà, yóu qīng zhòng yě. yǐ xíng gù shì yuē bǐ. chéng yù cí, shǐ yǐ yù chéng gào yú zhèng, zhèng tīng zhī shǐ, sī kòu lì yě. zhèng, yú zhōu lǐ xiāng shī zhī shǔ yě. hàn yǒu píng zhèng chéng, qín zhì. zhèng yǐ yù chéng gào yú dà sī kòu, dà sī kòu tīng zhī jí mù zhī xià zhōu lǐ xiāng shī zhī shǔ, biàn qí yù sòng, yì qí sǐ xíng zhī zuì ér yào zhī, zhí tīng yú cháo. sī kòu tīng zhī cháo, wáng zhī wài cháo yě. zuǒ jiǔ jí, gū qīng dài fū wèi yān yòu jiǔ jí, gōng hóu bó zǐ nán wèi yān miàn sān huái, sān gōng zhī wèi. dà sī kòu yǐ yù zhī chéng gào yú wáng, wáng mìng sān gōng cān tīng zhī wáng shǐ sān gōng fù yǔ sī kòu jí zhèng gòng píng zhī, zhòng xíng yě. zhōu lǐ, wáng yù miǎn zhī, nǎi mìng sān gōng huì qí qī yě. sān gōng yǐ yù zhī chéng gào yú wáng, wáng sān yòu, rán hòu zhì xíng." yòu, kuān yě. yī yòu yuē bù shí, èr yòu yuē guò shī, sān yòu yuē yí wàng.
礼记王制:“凡听五刑之讼,必原父子之亲,立君臣之义,以权之;(权,平。)意论轻重之序,慎测浅深之量,以别之;(意,思念也。浅深俱有罪,本心有善恶。)悉其聪明,致其忠爱,以尽之;(尽其情。)疑狱,汎与众共之,众疑,赦之,必察小大之比以成之。(小大,犹轻重也。已行故事曰比。)成狱辞,史以狱成告於正,正听之;(史,司寇吏也。正,於周礼乡师之属也。汉有平正丞,秦置。)正以狱成告於大司寇,大司寇听之棘木之下;(周礼乡师之属,辨其狱讼,异其死刑之罪而要之,职听於朝。司寇听之朝,王之外朝也。左九棘,孤卿大夫位焉;右九棘,公侯伯子男位焉;面三槐,三公之位。)大司寇以狱之成告於王,王命三公参听之;(王使三公复与司寇及正共平之,重刑也。周礼,王欲免之,乃命三公会其期也。)三公以狱之成告於王,王三宥,然后制刑。”(宥,宽也。一宥曰不识,二宥曰过失,三宥曰遗忘。)
mù wáng zuò lǚ xíng yuē:" liǎng zào jù bèi, shī tīng wǔ cí. liǎng, wèi qiú zhèng. zào, zhì yě. liǎng zhì jù bèi, zé zhòng yù guān gòng tīng qí rù wǔ xíng zhī cí. wǔ cí jiǎn fú, zhèng yú wǔ xíng. wǔ cí jiǎn hé, xìn yǒu zuì yàn, zé zhèng zhī yú wǔ xíng. wǔ xíng fú jiǎn, zhèng yú wǔ fá. bù jiǎn hé, wèi bù yīng wǔ xíng, dāng zhèng wǔ fá, chū jīn yǐ shú. wǔ fá fú fú, zhèng yú wǔ guò. bù fú, bù yīng fá, zhèng yú wǔ guò, cóng shè miǎn. wǔ guò zhī cī, wéi guān, wéi fǎn, wéi nèi, wéi huò, wéi lái. wǔ guò zhī suǒ bìng, huò cháng tóng guān wèi, huò zhà fǎn qiú cí, huò nèi qīn yòng shì, huò háng huò wǎng fǎ, huò jiù xiāng wǎng lái, jiē bìng suǒ zài. qí zuì wéi jūn, qí shěn kè zhī." yǐ bìng suǒ zài chū rù rén zuì suǒ zài, wǔ guò zuì yǔ fàn fǎ zhě tóng. qí dāng qīng chá zhī, néng shǐ zhī bù xíng.
穆王作吕刑曰:“两造具备,师听五辞。(两,谓囚证。造,至也。两至具备,则众狱官共听其入五刑之辞。)五辞简孚,正于五刑。(五辞简核,信有罪验,则正之於五刑。)五刑弗简,正于五罚。(不简核,谓不应五刑,当正五罚,出金以赎。)五罚弗服,正于五过。(不服,不应罚,正於五过,从赦免。)五过之疵,惟官,惟反,惟内,惟货,惟来。(五过之所病,或尝同官位,或诈反囚辞,或内亲用事,或行货枉法,或旧相往来,皆病所在。)其罪惟均,其审克之。”(以病所在出入人罪所在,五过罪与犯法者同。其当清察之,能使之不行。)
kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ zhī yú rén yě, yǒu qí yǔ yě, wú bù tīng zhě, huáng yú tīng yù hū? huáng, yóu kuàng yě. bì jǐn qí cí yǐ." yòu yuē:" tīng yù zhě, huò cóng qí qíng, huò cóng qí cí." yòu yuē:" tīng yù zhī shù, sān lǐ bì kuān kuān zhī shù, guī yú chá chá zhī shù, guī yú yì. shì gù tīng ér bù kuān, shì luàn yě kuān ér bù chá, shì màn yě." yòu yuē:" jīn zhī tīng rén zhě, qiú suǒ yǐ shā zhī gǔ zhī tīng rén zhě, qiú suǒ yǐ shēng zhī, bù dé qí suǒ yǐ shēng zhī, nǎi xíng shā yān."
孔子曰:“君子之於人也,有其语也,无不听者,皇於听狱乎?(皇,犹况也。)必尽其辞矣。”又曰:“听狱者,或从其情,或从其辞。”又曰:“听狱之术,三理必宽;宽之术,归於察;察之术,归於义。是故听而不宽,是乱也;宽而不察,是慢也。”又曰:“今之听人者,求所以杀之;古之听人者,求所以生之,不得其所以生之,乃刑杀焉。”
hàn gāo dì zhào yuē:" yù zhī yí zhě, lì huò bù gǎn jué, shǐ yǒu zuì bù lùn, wú zuì jiǔ xì. zì jīn yǐ hòu, yù yí zhě gè yàn suǒ shǔ èr qiān dàn guān, èr qiān dàn guān yǐ qí zuì míng dāng bào zhī. dāng, wèi chù duàn. yàn, píng yì yě. suǒ bù néng jué zhě, jiē yí tíng wèi. tíng wèi bù néng jué, jù wèi zòu, fù suǒ dāng bǐ lǜ lìng yǐ wén."
汉高帝诏曰:“狱之疑者,吏或不敢决,使有罪不论,无罪久系。自今以后,狱疑者各谳所属二千石官,二千石官以其罪名当报之。(当,为处断。谳,平议也。)所不能决者,皆移廷尉。廷尉不能决,具为奏,附所当比律令以闻。”
jǐng dì zhōng wǔ nián, zhào yuē:" yù, rén zhī dà mìng, sǐ zhě bù kě fù shēng. lì huò bù fèng fǎ, yǐ huò lù wèi shì, péng dǎng bǐ zhōu, yǐ kē wèi chá, yǐ kè wèi míng. yǒu zuì zhě bù fú zuì, jiān fǎ wèi bào, shén wú wèi yě. zhū yù yí, ruò suī wén zhì yú fǎ, ér rén xīn bù yàn zhě, zé yàn zhī." yàn, fú yě. yī shàn fǎn. hòu yuán chū, zhào yuē:" yù, zhòng shì yě. rén yǒu zhì yú, guān yǒu shàng xià. yù yí zhě yàn yǒu sī. yǒu sī suǒ bù néng jué, yí tíng wèi. yǒu lìng yàn ér hòu bù dàng, yàn zhě bù wéi shī. jiǎ lìng yàn qì, qí lǐ bù dàng, suǒ yàn zhī rén bù wéi zuì shī. yù lìng lǐ yù zhě wù xiān kuān." zì cǐ, yù xíng yì xiáng, jìn yú wǔ tīng sān yòu zhī yì.
景帝中五年,诏曰:“狱,人之大命,死者不可复生。吏或不奉法,以货赂为市,朋党比周,以苛为察,以刻为明。有罪者不伏罪,奸法为暴,甚无谓也。诸狱疑,若虽文致於法,而人心不厌者,则谳之。”(厌,服也。一赡反。)后元初,诏曰:“狱,重事也。人有智愚,官有上下。狱疑者谳有司。有司所不能决,移廷尉。有令谳而后不当,谳者不为失。(假令谳讫,其理不当,所谳之人不为罪失。)欲令理狱者务先宽。”自此,狱刑益详,近於五听、三宥之意。
xuān dì zhì tíng píng yuán sì rén, shǐ píng xíng yù.
宣帝置廷平员四人,使平刑狱。
wèi tíng wèi gāo róu, shí hù jūn yíng shì dòu lǐ jìn chū bù hái, yíng yǐ wéi wáng, biǎo yán zhú bǔ, méi qí qī yíng jí nán nǚ wèi guān nú bì. yíng lián zhì zhōu fǔ, chēng yuān zì sòng, mò yǒu shěng zhě, nǎi cí yì tíng wèi. róu wèn yuē:" rǔ hé yǐ zhī fū bù wáng?" yíng chuí qì duì yuē:" fū shǎo dān tè, yǎng yī lǎo yù wèi mǔ, shì shén gōng jǐn, yòu āi ér nǚ, fǔ shì bù lí, fēi shì qīng jiǎo bù gù shì jiā zhě." róu zhòng wèn yuē:" rǔ fū bù yú rén yǒu chóu hū?" duì yuē:" fū liáng shàn, yú rén wú chóu." yòu yuē:" rǔ fū bù yú rén jiāo qián cái hū?" duì yuē:" cháng chū qián yǔ tóng yíng shì jiāo zi wén, qiú bù dé." shí zi wén shì zuò xiǎo shì xì yù, róu nǎi jiàn zi wén, wèn suǒ zuò. yán cì, yuē:" rǔ pō céng jǔ rén qián bù?" zi wén yuē:" zì yǐ dān pín, chū bù gǎn jǔ rén wù yě." róu chá zi wén sè dòng, suì yuē:" rǔ jǔ dòu lǐ qián, hé yán bù yé?" zi wén guài zhī shì lù, yìng duì bù cì. róu yuē:" rǔ shā lǐ, pián yí zǎo fú!" zi wén yú shì kòu tóu, jù shǒu shā lǐ běn mò mái cáng chù suǒ. róu biàn qiǎn lì zú chéng zi wén cí wǎng, jué dé qí shī. zhào shū fù yíng mǔ zǐ wèi píng rén. bān xià tiān xià, yǐ wéi tǐ shì.
魏廷尉高柔,时护军营士窦礼近出不还,营以为亡,表言逐捕,没其妻盈及男女为官奴婢。盈连至州府,称冤自讼,莫有省者,乃辞诣廷尉。柔问曰:“汝何以知夫不亡?”盈垂泣对曰:“夫少单特,养一老妪为母,事甚恭谨,又哀儿女,抚视不离,非是轻狡不顾室家者。”柔重问曰:”汝夫不与人有雠乎?”对曰:“夫良善,与人无雠。”又曰:“汝夫不与人交钱财乎?”对曰:“尝出钱与同营士焦子文,求不得。”时子文適坐小事系狱,柔乃见子文,问所坐。言次,曰:“汝颇曾举人钱不?”子文曰:“自以单贫,初不敢举人物也。”柔察子文色动,遂曰:“汝举窦礼钱,何言不耶?”子文怪知事露,应对不次。柔曰:“汝杀礼,便宜早伏!”子文於是叩头,具首杀礼本末、埋藏处所。柔便遣吏卒承子文辞往,掘得其尸。诏书复盈母子为平人。班下天下,以为体式。
wú sūn quán tài zǐ dēng chū yóu, shí yǒu dàn wán fēi guò, zuǒ yòu wǎng bǔ, dé yī rén xié dàn huái wán, kàng yán shí bù fàng dàn, zuǒ yòu qǐng fù fǎ. dēng jí shǐ qiú guò wán, bǐ zhī fēi lèi, nǎi shì zhī.
吴孙权太子登出游,时有弹丸飞过,左右往捕,得一人挟弹怀丸,抗言实不放弹,左右请付法。登即使求过丸,比之非类,乃释之。
sūn liàng chū xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén zhì zhōng cáng qǔ mì zì méi. mì zhōng yǒu shǔ shǐ, zhào wèn cáng lì, cáng lì kòu tóu. liàng wèn lì:" huáng mén cóng rǔ qiú mì xié?" lì yuē:" xiàng qiú, shí bù gǎn yǔ." huáng mén bù fú. shì zhōng diāo xuán zhāng bīn qǐ:" huáng mén cáng lì cí yǔ bù tóng, qǐng fù yù tuī jǐn." liàng yuē:" cǐ yì zhī ěr. lìng pò shǔ shǐ, lǐ zào, bì shì huáng mén suǒ wéi." huáng mén shǒu fú. zuǒ yòu mò bù jīng sǒng.
孙亮出西苑,食生梅,使黄门至中藏取蜜渍梅。蜜中有鼠矢,召问藏吏,藏吏叩头。亮问吏:“黄门从汝求蜜邪?”吏曰:“向求,实不敢与。”黄门不伏。侍中刁玄、张邠启:“黄门、藏吏辞语不同,请付狱推尽。”亮曰:“此易知耳。令破鼠矢,里燥,必是黄门所为。”黄门首服。左右莫不惊悚。
jìn lù yún wéi jùn yí lìng. yún dào guān sù rán, xià bù néng qī, shì wú èr jià. rén yǒu jiàn shā zhě, zhǔ míng bù lì, yún lù qí qī, ér wú suǒ wèn. shí xǔ rì qiǎn chū. mì lìng rén suí hòu cì zhī, wèi yuē:" bù chū xíng shí lǐ, dāng yǒu nán zǐ hòu zhī yǔ yǔ, biàn fù lái." jì ér guǒ rán. wèn zhī jù fú, yún yǔ cǐ qī tōng, gòng shā qí fū, wén qī dé chū, yù yǔ yǔ, dàn jìn xiàn, gù yuǎn xiāng yāo hòu. yú shì yī yì chēng wéi shén míng.
晋陆云为浚仪令。云到官肃然,下不能欺,市无二价。人有见杀者,主名不立,云录其妻,而无所问。十许日遣出。密令人随后伺之,谓曰:”不出行十里,当有男子候之与语,便缚来。”既而果然。问之具服,云与此妻通,共杀其夫,闻妻得出,欲与语,惮近县,故远相邀候。於是一邑称为神明。
jué duàn hàn hòu hàn
决断(汉 后汉)
hàn pèi xiàn yǒu fù jiā wēng, zī sān qiān yú wàn. xiǎo fù zi nián cái shù suì, qǐng shī qí mǔ. fù wú qīn jìn, qí nǚ bù xián. wēng bìng kùn, sī niàn kǒng zhēng qí cái, ér bì bù quán, yīn hū zú rén wéi yí shū, lìng xī yǐ cái shǔ nǚ, dàn yí yī jiàn, yún ér nián shí wǔ yǐ huán fù zhī. qí hòu, yòu bù kěn yǔ, ér yì jùn zì yán qiú jiàn. shí tài shǒu hé wǔ dé qí tiáo cí, yīn lù nǚ jí xù, shěng qí shǒu shū, gù wèi yuàn shǐ yuē:" nǚ xìng qiáng liáng, xù fù tān bǐ. wèi cán hài qí ér, yòu jì xiǎo ér dé cǐ cái bù néng quán hù, gù qiě yǔ nǚ, shí jì zhī ěr, bù dàng yǐ jiàn yǔ zhī. fū jiàn zhě, suǒ yǐ jué duàn. xiàn nián shí wǔ zhě, zhì lì zú yǐ zì jū. dù cǐ nǚ xù bì bù fù huán qí jiàn, dāng guān xiàn guān, xiàn guān huò néng zhèng chá, dé jiàn shēn zhǎn. cǐ fán yōng hé néng sī lǜ hóng yuǎn rú shì zāi!" xī duó qǔ cái yǐ yǔ zi, yuē:" bì nǚ è xù, wēn bǎo shí suì, yì yǐ xìng yǐ." lùn zhě dà fú wǔ.
汉沛县有富家翁,赀三千馀万。小妇子年才数岁,顷失其母。父无亲近,其女不贤。翁病困,思念恐争其财,儿必不全,因呼族人为遗书,令悉以财属女,但遗一剑,云儿年十五以还付之。其后,又不肯与,儿诣郡自言求剑。时太守何武得其条辞,因录女及婿,省其手书,顾谓掾史曰:“女性强梁,婿复贪鄙。畏残害其儿,又计小儿得此财不能全护,故且与女,实寄之耳,不当以剑与之。夫剑者,所以决断。限年十五者,智力足以自居。度此女婿必不复还其剑,当关县官,县官或能证察,得见申展。此凡庸何能思虑弘远如是哉!”悉夺取财以与子,曰:“蔽女恶婿,温饱十岁,亦以幸矣。”论者大服武。
hàn shí, lín huái yǒu yī rén, chí pǐ jiān dào shì mài zhī, dào yù yǔ, pī dài, hòu rén lái, gòng bì yìn. yǔ jì dāng bié, yīn gòng zhēng dòu, gè yún wǒ jiān, yì fǔ zì yán. tài shǒu xuē xuān hé shí liáng jiǔ, liǎng rén mò kěn shǒu fú. xuān yuē:" jiān zhí shù bǎi qián, hé zú fēn yún zì zhì xiàn guān." hū qí lì zhōng duàn, rén gè yǔ bàn. shǐ rén tīng zhī. hòu rén yuē" shòu ēn", qián cuō zhī, ér jiān zhǔ chēng yuàn. xuān yuē:" rán, gù zhī qí dāng ěr yě." yīn jié zé zhī, jù fú, xī bì běn zhǔ.
汉时,临淮有一人,持匹缣到市卖之,道遇雨,披戴,后人来,共庇荫。雨霁当别,因共争斗,各云我缣,诣府自言。太守薛宣核实良久,两人莫肯首服。宣曰:“缣值数百钱,何足纷纭自致县官。”呼骑吏中断,人各与半。使人听之。后人曰”受恩”,前撮之,而缣主称怨。宣曰:“然,固知其当尔也。”因诘责之,具服,悉畀本主。
hòu hàn zhōng lí yì wèi kuài jī jùn běi bù dū yóu. yǒu wū chéng nán zǐ sūn cháng, yǔ dì bìng fēn jū, gè dé tián shí qǐng. bìng sǐ, suì jī, cháng shāo shāo yǐ mǐ sù gěi bìng qī zǐ, zhé zhuī jì zhí zuò quàn, méi qǔ qí tián. bìng ér zhǎng dà, sòng cháng. yuàn shǐ yì, jiē yuē:" sūn bìng ér zāo è, lài cháng shēng hé, zhǎng dà chéng rén, ér gèng zhēng sòng, fēi shùn xùn yě." yì dú yuē:" cháng shēn wéi fù yí, dāng fǔ gū ruò, shì rén dào zhèng yì ér shāo yǐ shēng hé, quàn qǔ qí tián, huái xié jiān lù, tān lì wàng yì. bìng qī zǐ suī yǐ tián yǔ cháng, kùn pò zhī zhì, fēi sī jiā yě. qǐng duó cháng tián, bì bìng qī zǐ." zhòng yì wèi yǔn.
后汉锺离意为会稽郡北部督邮。有乌程男子孙常,与弟并分居,各得田十顷。并死,岁饥,常稍稍以米粟给并妻子,辄追计直作券,没取其田。并儿长大,讼常。掾史议,皆曰:“孙并儿遭饿,赖常升合,长大成人,而更争讼,非顺逊也。”意独曰:“常身为父遗,当抚孤弱,是人道正义;而稍以升合,券取其田,怀挟奸路,贪利忘义。并妻子虽以田与常,困迫之至,非私家也。请夺常田,畀并妻子。”众议为允。
xiè yí wú wèi jīng zhōu cì shǐ, xíng bù dào nán yáng xiàn, yù zhāng dì xún shòu, xìng lǔ yáng, yǒu zhào chì yí wú rù chuán lù jiàn qiú tú, wù fèi jiù yí. shàng lín xī xiāng nán miàn, yí wú chù dōng xiāng, fēn wéi yú qí zhōng. yí wú shǒu lù qiú tú, yǒu tíng cháng jiān bù rén zhě, xiàn yán" hé jiān". shàng yì yǐ wéi zhǎng lì yǐ jié rén ér dé yán hé, qiě guān cì shǐ jué dāng yún hé. xū yú, yí wú ā zhī yuē:" tíng cháng zhí zài jìn jiān, jīn wèi è zhī duān, hé dé yán hé!" qiè ràng sān lǎo xiào tì, miǎn zhǎng lì zhī guān, lǐ tíng cháng zuì. dì shàn zhī.
谢夷吾为荆州刺史,行部到南阳县,遇章帝巡狩,幸鲁阳,有诏敕夷吾入传录见囚徒,勿废旧仪。上临西厢南面,夷吾处东厢,分帷於其中。夷吾首录囚徒,有亭长奸部人者,县言”和奸”。上意以为长吏以劫人而得言和,且观刺史决当云何。须臾,夷吾呵之曰:“亭长职在禁奸,今为恶之端,何得言和!”切让三老、孝悌,免长吏之官,理亭长罪。帝善之。
kǎo xùn fù dà táng
考讯(附 大唐)
dà táng lǜ:
大唐律:
zhū chá yù zhī guān, xiān bèi wǔ tīng, yòu yàn zhū zhèng xìn, shì zhuàng yí sì, yóu bù shǒu shí zhě, rán hòu kǎo lüè. měi xùn, xiāng qù èr shí rì, ruò xùn wèi bì, gēng yí tā sī, réng xū kǎo jū zhě, yīn yí tā sī zhě, lián xiě běn àn jù yí. zé tōng jì qián xùn, yǐ chōng sān dù. jí zuì zhòng hài, jí yí sì chù shǎo, bù bì jiē xū mǎn sān zhě, qiú yīn xùn zhì sǐ zhě, jiē jù shēn dié dāng chù zhǎng guān, yǔ jiū dàn guān duì yàn.
诸察狱之官,先备五听,又验诸证信,事状疑似,犹不首实者,然后拷掠。每讯,相去二十日,若讯未毕,更移他司,仍须拷鞫者,(因移他司者,连写本案俱移。)则通计前讯,以充三度。即罪重害,及疑似处少,不必皆须满三者,囚因讯致死者,皆俱申牒当处长官,与纠弹官对验。
zhū kǎo qiú bù dé guò sān dù, shù zǒng bù guò èr bǎi. zhàng zuì yǐ xià, bù dé guò suǒ fàn zhī shù. kǎo mǎn bù chéng, qǔ bǎo fàng zhī. ruò kǎo mǎn sān dù, jí zhàng wài yǐ tā fǎ kǎo lüè zhě, zhàng yī bǎi. shù guò zhě, fǎn zuò suǒ shèng. yǐ gù zhì sǐ zhě, tú èr nián. jí yǒu chuāng tòng, bù dài chà ér kǎo zhě, yì zhàng yī bǎi. ruò jué zhàng chī zhě, chī wǔ shí. yǐ gù zhì sǐ zhě, tú yī nián bàn. ruò yī fǎ kǎo jué, ér xiè hòu zhì sǐ zhě, wù lùn. réng lìng zhǎng guān děng kān yàn. wéi zhě, zhàng liù shí. kǎo jué zhī shī, lì àn bù lì àn děng.
诸拷囚不得过三度,数总不过二百。杖罪以下,不得过所犯之数。拷满不承,取保放之。若拷满三度,及杖外以他法拷掠者,杖一百。数过者,反坐所剩。以故致死者,徒二年。即有疮痛,不待差而拷者,亦杖一百。若决杖笞者,笞五十。以故致死者,徒一年半。若依法拷决,而邂逅致死者,勿论。仍令长官等勘验。违者,杖六十。(拷决之失,立案、不立案等。)
zhū kǎo qiú, xiàn mǎn bù shǒu, fǎn kǎo gào rén. qí bèi shā dào jiā rén qīn shǔ gào, bù fǎn kǎo. bèi shuǐ huǒ sǔn bài zhě, yì tóng. kǎo mǎn bù shǒu, qǔ bǎo bìng fàng. wéi zhě yǐ gù shī lùn.
诸拷囚,限满不首,反拷告人。其被杀、盗家人亲属告,不反拷。(被水火损败者,亦同。)拷满不首,取保并放。违者以故失论。
zhū shè qián duàn zuì bù dàng zhě, ruò chù qīng wéi zhòng, yí gǎi cóng qīng chù zhòng wèi qīng, jí yī qīng fǎ. qí cháng shè suǒ bù miǎn zhě, yī cháng lǜ. cháng shè suǒ bù miǎn, wèi suī huì dà shè, yóu chǔ sǐ jí liú, ruò chú míng miǎn suǒ jū guān, jí yí xiāng zhě. shè shū dìng zuì míng, hé cóng qīng zhě, bù dé yǐn lǜ bǐ fù rù zhòng. wéi zhě, gè yǐ gù shī lùn.
诸赦前断罪不当者,若处轻为重,宜改从轻;处重为轻,即依轻法。其常赦所不免者,依常律。(常赦所不免,谓虽会大赦,犹处死及流,若除名、免所居官,及移乡者。)赦书定罪名,合从轻者,不得引律比附入重。违者,各以故失论。
zhū fàn zuì zài shì, zhàng yǐ xià, shì jué zhī. yīng hé yīn shú jí tú yǐ shàng, sòng xiàn. qí zài jīng shì, fēi jīng zhào fǔ, bìng sòng dà lǐ sì. jià xìng zhī chù, yì zhǔn cǐ.
诸犯罪在市,杖以下,市决之。应合荫赎及徒以上,送县。其在京市,非京兆府,并送大理寺。(驾幸之处,亦准此。)
zhū jué dà pì zuì, zài jīng zhě, xíng jué zhī sī wǔ fù zòu zài wài fǔ, xíng bù sān fù zòu. zài jīng zhě, jué qián yī rì èr fù zòu, jué rì sān fù zòu. zài wài zhě, chū rì yī fù zòu, hòu rì zài fù zòu. zòng lín shí yǒu chì, bù xǔ fù zòu, yì zhǔn cǐ fù zòu. ruò fàn è nì yǐ shàng, jí bù qǔ nú bì shā zhǔ zhě, wéi yī fù zòu. qí jīng chéng jí jià zài suǒ, jué qiú rì shàng shí jìn shū shí, nèi jiào fāng jí tài cháng sì bìng tíng yīn yuè.
诸决大辟罪,在京者,行决之司五覆奏;在外府,刑部三覆奏。(在京者,决前一日二覆奏,决日三覆奏。在外者,初日一覆奏,后日再覆奏。纵临时有敕,不许覆奏,亦准此覆奏。)若犯恶逆以上,及部曲、奴婢杀主者,唯一覆奏。其京城及驾在所,决囚日尚食进蔬食,内教坊及太常寺并停音乐。
zhū jué dà pì zuì, jiē fáng yuán zhì xíng suǒ, qiú yī rén fáng yuán èr shí rén, měi yī qiú jiā wǔ rén, wǔ pǐn yǐ shàng tīng chéng chē, bìng guān gěi jiǔ shí, tīng qīn gù cí jué, xuān gào fàn zhuàng. jiē rì wèi hòu nǎi xíng xíng. fàn è nì yǐ shàng, bù zài chéng chē zhī xiàn. jué jīng sù, suǒ sī jí wéi mái yì, ruò yǒu qīn gù, yì rèn yǐ yì zhī. jí qiú shēn zài wài zhě, zòu bào zhī rì, bù dé yì chí xíng xià.
诸决大辟罪,皆防援至刑所,囚一人防援二十人,每一囚加五人,五品以上听乘车,并官给酒食,听亲故辞诀,宣告犯状。皆日未后乃行刑。(犯恶逆以上,不在乘车之限。决经宿,所司即为埋瘗,若有亲故,亦任以瘗之。)即囚身在外者,奏报之日,不得驿驰行下。
zhū jué dà pì zuì, guān jué wǔ pǐn yǐ shàng, zài jīng zhě dà lǐ zhèng jiān jué, zài wài zhě shàng zuǒ jiān jué, yú bìng pàn guān jiān jué. cóng lì chūn zhì qiū fēn, bù dé zòu jué sǐ xíng. ruò fàn è nì yǐ shàng jí nú bì bù qǔ shā zhǔ zhě, bù jū cǐ lìng. zài jīng jué sǐ qiú, jiē lìng yù shǐ jīn wú jiān jué. ruò qiú zhě yuān wǎng zhuó rán zhě, tíng jué wén zòu.
诸决大辟罪,官爵五品以上,在京者大理正监决,在外者上佐监决,馀并判官监决。从立春至秋分,不得奏决死刑。若犯恶逆以上及奴婢、部曲杀主者,不拘此令。在京决死囚,皆令御史、金吾监决。若囚者冤枉灼然者,停决闻奏。
zhū qiú sǐ, wú qīn qī zhě, jiē gěi guān, yú guān dì nèi quán bìn. qí guān, zài jīng zhě jiāng zuò zào gōng, zài wài zhě yòng guān wù gěi. ruò fàn è nì yǐ shàng, bù gěi guān dì, qù jīng qī lǐ wài, liàng gěi yī qǐng yǐ xià nǐ mái. zhū sī sǐ qiú, lì dà lǐ jiǎn jiào. zhì zhuān míng yú kuàng nèi, lì bǎng yú shàng, shū qí xìng míng. réng xià běn shǔ, gào jiā rén lìng qǔ. jí liú yí rén zài lù jí liú suǒ tú zài yì sǐ zhě, yì zhǔn cǐ.
诸囚死,无亲戚者,皆给棺,於官地内权殡。(其棺,在京者将作造供,在外者用官物给。若犯恶逆以上,不给官地,去京七里外,量给一顷以下拟埋。诸司死囚,隶大理检校。)置塼铭於壙内,立榜於上,书其姓名。仍下本属,告家人令取。即流移人在路及流所、徒在役死者,亦准此。
zhū jiā zhǎng wǔ chǐ yǐ shàng liù chǐ yǐ xià, jiá zhǎng èr chǐ wǔ cùn yǐ shàng liù cùn yǐ xià, gòng kuò chǐ sì cùn yǐ shàng liù cùn yǐ xià, jìng sān cùn yǐ shàng sì cùn yǐ xià. chǒu zhǎng liù cùn yǐ shàng èr chǐ yǐ xià, kuò sān cùn, hòu yī cùn. qián zhòng bā liǎng yǐ shàng yī jīn yǐ xià, zhǎng yī chǐ yǐ shàng yī chǐ wǔ cùn yǐ xià. lián zhǎng bā chǐ yǐ shàng zhàng èr chǐ yǐ xià.
诸枷长五尺以上、六尺以下,颊长二尺五寸以上、六寸以下,共阔尺四寸以上、六寸以下,径三寸以上、四寸以下。杻长六寸以上、二尺以下,阔三寸,厚一寸。钳重八两以上、一斤以下,长一尺以上、一尺五寸以下。鎌长八尺以上、丈二尺以下。
zhū zhàng jiē xuē qù jié mù, zhǎng sān chǐ wǔ cùn. xùn qiú zhàng, dà tóu sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn bàn. qí jué chī zhě tuǐ fēn shòu, jué zhàng zhě bèi tuǐ jiàn fēn shòu, xū shù děng. kǎo xùn zhě yì tóng. chī yǐ xià, yuàn bèi tuǐ jūn shòu zhě, tīng. jí diàn tíng jué zhě, jiē bèi shòu.
诸杖皆削去节目,长三尺五寸。讯囚杖,大头三分二釐,小头二分二釐。常行杖,大头二分七釐,小头一分七釐。笞杖,大头二分,小头一分半。其决笞者腿分受,决杖者背、腿、剑分受,须数等。考讯者亦同。笞以下,愿背、腿均受者,听。即殿廷决者,皆背受。