strong bīng shí wǔ strong
兵十五
sūn zǐ yuē: bì shēng, kě lǔ. jiāng qiè ruò, zé yǒu bì shēng zhī yì, kě jí jī ér qǔ zhī.
孫子曰:「必生,可虜。」(將怯弱,則有必生之意,可急擊而取之。)
dí wú gù zhì kě qǔ zhī
敵無固志可取之
chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ, zhì yú bì. pí bì qiè. chǔ shī chū zhèn. chǔ jiāng sūn shū áo yuē: jìn zhī! níng wǒ báo rén, wú rén báo wǒ. shī yún:' yuán róng shí chéng, yǐ xiān qǐ xíng.' xiān rén yě. yuán róng róng chē zài qián, shī xiǎo yǎ yán, wáng zhě jūn xíng, zé bì yǒu róng chē shí chéng, zài qián kāi dào, xiān rén wèi bèi yě. jūn zhì yuē:' xiān rén yǒu duó rén zhī xīn.' báo zhī kě yě. duó dí zhàn xīn. xiān, sū jiàn qiè. suì jí jìn shī, chē chí, zú bēn, chéng jìn jūn. jìn shuài xún lín fù bù zhī suǒ wèi, gǔ yú jūn zhōng yuē: xiān jì zhě yǒu shǎng! zhōng jūn xià jūn zhēng zhōu, zhōu zhōng zhī zhǐ kě jū. liǎng shǒu yuē jū. zhōng jūn bì jiāng zhào yīng qí shǐ qí tú xiān jù zhōu yú hé, gù bài ér xiān jì. xiān jù zhōu, yǒu bì shēng zhī yì.
春秋時,晉師伐楚,至於邲。(毗必切。)楚師出陣。楚將孫叔敖曰:「進之!寧我薄人,無人薄我。詩云:'元戎十乘,以先啟行。'先人也。(元戎戎車在前,詩小雅言,王者軍行,則必有戎車十乘,在前開道,先人為備也。)軍志曰:'先人有奪人之心。'薄之可也。」(奪敵戰心。先,蘇見切。)遂疾進師,車馳,卒奔,乘晉軍。晉帥荀林父不知所為,鼓於軍中曰:」先濟者有賞!」中軍、下軍爭舟,舟中之指可掬。(兩手曰掬。)中軍裨將趙嬰齊使其徒先具舟於河,故敗而先濟。(先具舟,有必生之意。)
chūn qiū shí, jìn hóu fá qí, qí hóu jià, jiāng zǒu yóu táng. yóu táng, qí yì. tài zǐ yǔ guō róng kòu mǎ, tài zǐ, guāng yě. róng, qí dài fū yě. yuē: shī sù ér jí, lüè yě. yán yù xíng lüè qí dì, wú jiǔ gōng yì. jiāng tuì yǐ, jūn hé jù yān? qiě shè jì zhī zhǔ, qīng zé shī zhòng. jūn bì dài zhī! jiāng fàn zhī. tài zǐ chōu jiàn duàn yāng, nǎi zhǐ. yú shì jìn shī dōng qīn zhì wéi, nán jí yí. qí hóu nà tài zǐ jiàn, suì bù bài.
春秋時,晉侯伐齊,齊侯駕,將走郵棠。(郵棠,齊邑。)太子與郭榮扣馬,(太子,光也。榮,齊大夫也。)曰:」師速而疾,略也。(言欲行略其地,無久攻意。)將退矣,君何懼焉?且社稷之主,輕則失眾。君必待之!」將犯之。太子抽劍斷鞅,乃止。於是晉師東侵至濰,南及沂。(齊侯納太子諫,遂不敗。)
chūn qiū shí, wú fá chǔ, chǔ shī bài, jí qīng fā, shuǐ míng. jiāng jī zhī. fū gài wáng yuē: kùn shòu yóu dòu, kuàng rén hū? ruò zhī bù miǎn ér zhì sǐ, bì bài wǒ. ruò shǐ xiān jì zhě zhī miǎn, hòu zhě mù zhī, miè yǒu dòu xīn yǐ. bàn jì ér hòu kě jī yě. cóng zhī, yòu bài zhī. chǔ rén wèi shí, wú rén jí zhī, bēn shí ér yòu cóng zhī, bài zhū yōng shì. wǔ zhàn, jí yǐng. bēn shí, shí zhě zǒu bù zhèn. shì yīn shì.
春秋時,吳伐楚,楚師敗,及清發,(水名。)將擊之。夫概王曰:「困獸猶鬥,況人乎?若知不免而致死,必敗我。若使先濟者知免,後者慕之,蔑有斗心矣。半濟而後可擊也。」從之,又敗之。楚人為食,吳人及之,奔食而又從之,敗諸雍澨。五戰,及郢。(奔食,食者走不陣。澨音誓。)
hàn jiāng zhào chōng guó tǎo xiān líng qiāng, qiāng jiǔ tún jù, jiě chí, dǔ jiàn dà jūn, qì chē zhòng, yù dù huáng shuǐ, dào è xiá, chōng guó xú xíng qū zhī. huò yuē zhú lì xíng chí, chōng guó yuē: cǐ qióng kòu bù kě pò yě. huǎn zhī zé zǒu bù gù, jí zhī zé hái zhì sǐ. zhū jiāng xiào jiē yuē: shàn. lǔ guǒ fù shuǐ, nì sǐ zhě shù bǎi, yú shì pò zhī.
漢將趙充國討先零羌,羌久屯聚,解弛,睹見大軍,棄車重,欲渡湟水,道阨狹,充國徐行驅之。或曰逐利行遲,充國曰:「此窮寇不可迫也。緩之則走不顧,急之則還致死。」諸將校皆曰:「善。」虜果赴水,溺死者數百,於是破之。
hòu hàn liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, bù bá ér qù. hàn jiāng huáng fǔ sōng jìn bīng jī zhī. dǒng zhuō yuē: bù kě. bīng fǎ, qióng kòu wù zhuī, guī zhòng wù pò. jīn wǒ zhuī guó, shì pò guī zhòng, zhuī qióng kòu yě. kùn shòu yóu dòu, fēng chài yǒu dú, kuàng dà zhòng hū! sōng yuē: bù rán. qián wú bù jī, bì qí ruì yě. jīn ér jī zhī, dài qí shuāi yě. suǒ jī pí shī, fēi guī zhòng yě. guó zhòng qiě zǒu, mò yǒu dòu zhì. yǐ zhěng jī luàn, fēi qióng kòu yě. suì dú jìn jī zhī, shǐ zhuō wèi hòu jù. lián zhàn dà pò, zhǎn shǒu wàn yú jí, guó zǒu ér sǐ yǐ.
後漢涼州賊王國圍陳倉,不拔而去。漢將皇甫嵩進兵擊之。董卓曰:「不可。兵法,窮寇勿追,歸眾勿迫。今我追國,是迫歸眾,追窮寇也。困獸猶鬥,蜂蠆有毒,況大眾乎!」嵩曰:「不然。前吾不擊,避其銳也。今而擊之,待其衰也。所擊疲師,非歸眾也。國眾且走,莫有鬥志。以整擊亂,非窮寇也。」遂獨進擊之,使卓為後拒。連戰大破,斬首萬餘級,國走而死矣。
jìn jiāng liú yì sù jiāng zhuī huán xuán, zhàn yú zhēng róng zhōu. yú shí guān jūn shù qiān, xuán bīng shén shèng, ér xuán jù yǒu bài nǜ, cháng yàng qīng gě yú fǎng cè, gù qí zhòng mò yǒu dòu xīn. guān jūn chéng fēng zòng huǒ, jǐn ruì zhēng xiān, xuán zhòng dà kuì.
晉將劉毅溯江追桓玄,戰於崢嶸洲。於時官軍數千,玄兵甚盛,而玄懼有敗衄,常漾輕舸於舫側,故其眾莫有斗心。官軍乘風縱火,盡銳爭先,玄眾大潰。
suí yáng dì zhēng gāo lì, dà jiāng yǔ wén shù yǔ jiǔ jūn guò yā lǜ shuǐ, yòu dōng jì sà shuǐ, qù gāo lì píng rǎng chéng sān shí lǐ, yīn shān wèi yíng. gāo lì guó xiāng qǐ zhī wén dé qiǎn shǐ wěi jiàng, qǐng shù yuē: suì xuán shī zhě, fèng qí zhǔ gāo yuán cháo xíng zài suǒ. shù jiàn shì zú pí bì, bù kě fù zhàn, yòu píng rǎng xiǎn gù, zú nán zhì lì, suì yīn qí zhà ér hái. bàn jì, zéi jī hòu jūn, yú shì dà kuì bù kě jìn zhǐ, jiǔ jūn bài jī, yī rì yī yè hái zhì yā lǜ shuǐ, xíng sì wǔ bǎi lǐ. chū, dù liáo jiǔ jūn sān shí wàn rén, hái zhì liáo dōng chéng, wéi èr qiān qī bǎi rén ěr.
隋煬帝征高麗,大將宇文述與九軍過鴨綠水,又東濟薩水,去高麗平壤城三十里,因山為營。高麗國相乞支文德遣使偽降,請述曰:「遂旋師者,奉其主高元朝行在所。」述見士卒疲弊,不可復戰,又平壤險固,卒難致力,遂因其詐而還。半濟,賊擊後軍,於是大潰不可禁止,九軍敗績,一日一夜還至鴨綠水,行四五百里。初,渡遼九軍三十萬人,還至遼東城,唯二千七百人耳。
sūn zǐ yuē: guī shī wù è. ruò qióng kòu yuǎn hái, yī xiǎn ér xíng, rén rén huái guī, gǎn néng sǐ zhàn. xú guān qí biàn, ér wù yuǎn è jié zhī.
孫子曰:「歸師勿遏。」(若窮寇遠還,依險而行,人人懷歸,敢能死戰。徐觀其變,而勿遠遏截之。)
guī shī wù è
歸師勿遏
hòu hàn mò, cáo gōng wéi zhāng xiù yú ráng, liú biǎo qiǎn bīng jiù xiù, yǐ jué jūn hòu. gōng jiāng yǐn hái, xiù bīng lái zhuī, gōng jūn bù dé jìn, lián yíng shāo qián. dào ān zhòng, xiù yǔ biǎo bīng hé shǒu xiǎn, gōng jūn qián hòu shòu dí. gōng nǎi yè záo xiǎn wèi dì dào, xī guò zī zhòng, shè qí bīng. huì míng, zéi wèi gōng wèi dùn yě, xī jūn lái zhuī. zòng qí bīng bù qí jiā gōng, dà pò zhī. gōng wèi xún yù yuē: lǔ è wú guī shī, ér yǔ wú sǐ dì zhàn, wú shì yǐ zhī shèng yǐ.
後漢末,曹公圍張繡於穰,劉表遣兵救繡,以絕軍後。公將引還,繡兵來追,公軍不得進,連營稍前。到安眾,繡與表兵合守險,公軍前後受敵。公乃夜鑿險為地道,悉過輜重,設奇兵。會明,賊謂公為遁也,悉軍來追。縱奇兵步騎夾攻,大破之。公謂荀彧曰:「虜遏吾歸師,而與吾死地戰,吾是以知勝矣。」
shí liù guó qián qín fú jiān zì fá jìn, yú shòu chūn bài hái zhǎng ān, mù róng hóng qǐ bīng yú huá zé, jiān jiāng fú ruì yǐ ruì fǎn. dòu chōng yáo cháng tǎo zhī. fú ruì yǒng guǒ qīng dí, bù xù shì zhòng. hóng wén qí zhì yě, jù, lǜ zhòng jiāng bēn guān dōng, ruì qū bīng yào zhī. yáo cháng jiàn yuē: xiān bēi yǒu sī guī zhī xīn, yí qū lìng chū guān, bù kě è yě. ruì fú cóng, zhàn yú huá zé, ruì bài jī, bèi shā.
十六國前秦苻堅自伐晉,於壽春敗還長安,慕容泓起兵於華澤,堅將苻叡、(以芮反。)竇沖、姚萇討之。苻叡勇果輕敵,不恤士眾。泓聞其至也,懼,率眾將奔關東,叡驅兵要之。姚萇諫曰:「鮮卑有思歸之心,宜驅令出關,不可遏也。」叡弗從,戰於華澤,叡敗績,被殺。
shí liù guó xià hè lián bó bó fá nán liáng tū fà zhān tán, dà bài zhī, qū lüè èr wàn qī qiān kǒu niú mǎ yáng shù shí wàn ér hái. zhān tán lǜ zhòng zhuī zhī, qí jiāng jiāo lǎng wèi yuē: bó bó tiān zī xióng áo, yù jūn qí sù, wèi kě qīng yě. jīn yīn chāo lüè zhī zī, lǜ sī guī zhī shì, rén zì wèi zhàn, nán yǔ zhēng fēng. bù rú cóng wēn wéi běi dù, qù wàn hú duī, zǔ shuǐ jié yíng, zhì qí yān hóu, bǎi zhàn bǎi shèng zhī shù yě. zhān tán bù cóng. bó bó wén ér dà xǐ, nǎi yú yáng wǔ xià xiá záo líng mái chē yǐ sāi lù. bó bó nǎi lēi zhòng nì jī, dà bài zhī, shā shāng wàn jì.
十六國夏赫連勃勃伐南涼禿髮鱣檀,大敗之,驅掠二萬七千口、牛馬羊數十萬而還。鱣檀率眾追之,其將焦朗謂曰:」勃勃天姿雄鷔,御軍齊肅,未可輕也。今因抄掠之資,率思歸之士,人自為戰,難與爭鋒。不如從溫圍北度,趣萬斛堆,阻水結營,制其咽喉,百戰百勝之術也。」鱣檀不從。勃勃聞而大喜,乃於陽武下峽鑿凌埋車以塞路。勃勃乃勒眾逆擊,大敗之,殺傷萬計。
shí liù guó hòu liáng lǚ hóng gōng duàn yè yú zhāng yē, bù shèng, jiāng dōng zǒu, yè yì yù jī zhī. qí jiāng jǔ qú méng xùn jiàn yuē: guī shī wù è, qióng kòu wù zhuī, cǐ bīng jiā zhī jiè yě. bù rú zòng zhī, yǐ wèi hòu tú. yè yuē: yī rì zòng dí, huǐ jiāng wú jí. suì lǜ zhòng zhuī zhī, wèi hóng suǒ bài. yè tàn yuē: bù néng yòng zǐ fáng zhī yán, yǐ zhì yú cǐ.
十六國後涼呂弘攻段業於張掖,不勝,將東走,業議欲擊之。其將沮渠蒙遜諫曰:「歸師勿遏,窮寇勿追,此兵家之戒也。不如縱之,以為後圖。」業曰:「一日縱敵,悔將無及。」遂率眾追之,為弘所敗。業嘆曰:」不能用子房之言,以至於此。」
sūn zǐ yuē: bīng yǐ zhà lì, yǐ lì dòng, yǐ fēn hé wèi biàn zhě yě. bīng yī fēn yī hé, yǐ dí wèi biàn. bīng fǎ zhà guǐ, yǐ lì dòng dí xīn, huò hé huò lí, wèi biàn huà zhī shù. gù qí jí rú fēng, jìn tuì yīng jī. qí xú rú lín, bù jiàn lì bù qián, rú fēng chuī lín, xiǎo dòng ér qí dà bù yí. qīn lüè rú huǒ, měng liè yě. bù dòng rú shān, shǒu yě. bù xìn dí zhī kuáng huò, ān gù rú shān. nán zhī rú yīn, mò cè rú tiān zhī yīn yún, bù jiàn liè sù zhī xiàng. dòng rú léi tíng. jí sù bù jí yīng yě, gù tài gōng yuē jí léi bù jí yǎn ěr, jí diàn bù jí míng mù yě. zhǐ xiāng fēn zhòng, yīn dí ér zhì shèng yě. jīng qí zhī suǒ zhǐ xiāng, zé fēn lí qí zhòng. xiān zhī yū zhí zhī jì zhě shèng, cǐ jūn zhēng zhī fǎ yě.
孫子曰:「兵以詐立,以利動,以分合為變者也。(兵一分一合,以敵為變。兵法詐詭,以利動敵心,或合或離,為變化之術。)故其疾如風,(進退應機。)其徐如林,(不見利不前,如風吹林,小動而其大不移。)侵掠如火,(猛烈也。)不動如山,(守也。不信敵之誑惑,安固如山。)難知如陰,(莫測如天之陰雲,不見列宿之象。)動如雷霆。(疾速不及應也,故太公曰」疾雷不及掩耳,疾電不及瞑目」也。)指鄉分眾,(因敵而制勝也。旌旗之所指鄉,則分離其眾。)先知迂直之計者勝,此軍爭之法也。」
dà zhèn dòng zé luàn yīn chéng zhī ér bài wéi bù dòng rú shān zhī yì yě.
大陣動則亂因乘之而敗(違不動如山之義也。)
dōng jìn, qián qín fú jiān lǜ bīng lái fá jìn, jìn jiāng xiè shí xiè xuán jù zhī. jiān qiǎn qí jiāng zhū xù shuō shí děng yǐ zhòng shèng, yù xié ér jiàng zhī. xù wèi shí yuē: ruò qín bǎi wàn zhī zhòng jiē zhì, zé mò kě yǐ dí yě. jí qí zhòng wèi jí, yí zài sù zhàn, ruò cuò qí qián fēng, kě yǐ dé zhì. jìn jiāng qiǎn shǐ qǐng zhàn, xǔ zhī. jiān shī liè zhèn bī féi shuǐ, jìn shī bù dé dù. jìn jiāng shǐ wèi jiān jiāng fú róng yuē: jūn xuán jūn shēn rù, zhì zhèn bī shuǐ, cǐ chí jiǔ zhī jì, qǐ yù zhàn zhě hū? ruò xiǎo tuì shī, lìng jiāng shì zhōu xuán, pū yǔ míng gōng huǎn pèi ér guān zhī, bù yì měi hū? jiān zhòng jiē yuē: yí zǔ féi shuǐ, mò lìng dé shàng, wǒ zhòng bǐ guǎ, shì bì wàn quán. jiān yuē: dàn què jūn, lìng dé guò, wǒ yǐ tiě qí xiàng shuǐ bī ér shā zhī. bù rán, yīn qí jì shuǐ ér fù zhī. yú shì huī jūn què zhèn, jūn suì bēn tuì, zhì zhī bù kě zhǐ. xuán yǐ bā qiān jīng zú dù féi shuǐ bī zhī, róng chí qí lüè zhèn, mǎ dào, bèi shā, jūn suì dà bài. jìn shī chéng shèng zhuī jī, sǐ zhě xiāng zhěn. jiān wèi liú shǐ suǒ zhōng, dān qí dùn zǒu.
東晉,前秦苻堅率兵來伐晉,晉將謝石、謝玄拒之。堅遣其將朱序說石等以眾盛,欲脅而降之。序謂石曰:「若秦百萬之眾皆至,則莫可以敵也。及其眾未集,宜在速戰,若挫其前鋒,可以得志。」晉將遣使請戰,許之。堅師列陣逼淝水,晉師不得渡。晉將使謂堅將苻融曰:」君懸軍深入,置陣逼水,此持久之計,豈欲戰者乎?若小退師,令將士周旋,仆與明公緩轡而觀之,不亦美乎?」堅眾皆曰:「宜阻淝水,莫令得上,我眾彼寡,勢必萬全。」堅曰:「但卻軍,令得過,我以鐵騎向水逼而殺之。不然,因其濟水而覆之。」於是麾軍卻陣,軍遂奔退,制之不可止。玄以八千精卒度淝水逼之,融馳騎略陣,馬倒,被殺,軍遂大敗。晉師乘勝追擊,死者相枕。堅為流矢所中,單騎遁走。
hòu zhōu mò, suí wén dì zuò xiāng fǔ shǎo zhǔ, xiāng zhōu zǒng guǎn wèi chí jiǒng jǔ bīng bù cóng. suí wén dì qiǎn jiāng wéi xiào kuān tǎo zhī. jiǒng nán dūn dōu kūn qiè lǜ zhòng shí wàn rén rù wǔ dé, jūn yú qìn dōng jù zhī, qìn, qī zhèn qiè. yǔ xiào kuān gé shuǐ xiàng chí, nǎi bù bīng èr shí yú lǐ, huī jūn xiǎo què, yù dài xiào kuān jūn bàn dù ér jī zhī. xiào kuān yīn qí què, nǎi míng gǔ qí jìn, dūn suì dà bài.
後周末,隋文帝作相輔少主,相州總管尉遲迥舉兵不從。隋文帝遣將韋孝寬討之。迥男惇(都昆切)率眾十萬人入武德,軍於沁東拒之,(沁,七鴆切。)與孝寬隔水相持,乃布兵二十餘里,麾軍小卻,欲待孝寬軍半渡而擊之。孝寬因其卻,乃鳴鼓齊進,惇遂大敗。
dà táng guāng zhái chū, wǔ tài hòu lín cháo chēng zhì, xú jìng yè yú yáng zhōu qǐ bīng, yǐ kuāng fù huáng jiā wèi cí, yuè yú rì jiān, zhì jīng zú shù wàn. tài hòu qiǎn jiāng jūn lǐ xiào yì lǐng bīng tǎo zhī. jìng yè lǜ jūn jù yú xià ā xī, fāng chéng liè, jìng yè wèi qí tú yuē: zì zhī yì jiǎ fēi hòu zhě, jū hòu. zhòng nǎi zhēng tuì. xiào yì zhī shī yīn qí dòng zào ér bēn jī, nǎi dà bài yān.
大唐光宅初,武太后臨朝稱制,徐敬業於揚州起兵,以匡復皇家為辭,月餘日間,致精卒數萬。太后遣將軍李孝逸領兵討之。敬業率軍拒於下阿谿,方成列,敬業謂其徒曰:「自知衣甲非厚者,居後。」眾乃爭退。孝逸之師因其動噪而奔擊,乃大敗焉。
xiān shè fú chéng shì zhú dí bài zhī
先設伏乘勢逐敵敗之
dōng jìn mò, lú xún lǜ zhòng shù wàn, fāng jiàn ér xià. jìn xiāng sòng wǔ dì lǜ bīng jù zhī, chū qīng lì dòu jiàn, gōng tí fān gǔ, mìng zhòng jūn qí lì jī zhī. yòu shàng bù qí yú xī àn. yòu jūn cān jūn yǔ lè shēng chéng jiàn bù jìn, zhǎn ér xùn zhī. yú shì zhòng jūn téng yǒng zhēng xiān. jūn zhōng duō wàn jūn shén nǔ, suǒ zhì mò bù cuī xiàn. sòng wǔ zì yú zhōng liú cù zhī, yīn fēng shuǐ zhī shì, zéi jiàn xī pō xī àn. àn shàng jūn xiān bèi huǒ jù, nǎi tóu huǒ fén zhī, yān yàn yì tiān, zéi zhòng dà bài, zhuī bēn zhì yè nǎi guī. xún děng hái xún yáng. chū, fēn qiǎn bù bīng, mò bù yí guài, jí shāo zéi jiàn, zhòng nǎi yuè fú.
東晉末,盧循率眾數萬,方艦而下。晉相宋武帝率兵拒之,出輕利鬥艦,躬提幡鼓,命眾軍齊力擊之。又上步騎於西岸。右軍參軍庾樂生乘艦不進,斬而殉之。於是眾軍騰踴爭先。軍中多萬鈞神弩,所至莫不摧陷。宋武自於中流蹙之,因風水之勢,賊艦悉泊西岸。岸上軍先備火具,乃投火焚之,煙焰翳天,賊眾大敗,追奔至夜乃歸。循等還潯陽。初,分遣步兵,莫不疑怪,及燒賊艦,眾乃悅服。
chéng shèng
乘勝
hòu hàn mò, cáo gōng zhēng zhāng lǔ, dìng hàn zhōng, liú yè jìn shuō yuē: míng gōng yǐ bù zú wǔ qiān, jiāng zhū dǒng zhuō, běi pò yuán shào, nán zhēng liú biǎo, jiǔ zhōu bǎi jùn, shí bìng qí bā, wēi zhèn tiān xià, shì shè nèi wài. jīn jǔ hàn zhōng, shǔ rén dǔ fēng, pò dǎn shī shǒu, tuī cǐ ér qián, shǔ kě chuán xí ér dìng yě. liú bèi, rén jié yě, yǒu zhì dù ér chí, xīn dé shǔ, rén yóu wèi fù. jīn pò hàn zhōng, shǔ rén zhèn kǒng, qí shì zì qīng. yǐ gōng zhī shén míng, yīn qí qīng ér yā zhī, wú bù kè yě. ruò shǎo huǎn zhī, zé zhū gé liàng míng yú lǐ ér wèi xiāng, guān yǔ zhāng fēi yǒng guān sān jūn ér wèi jiāng, shǔ rén jì dìng, jù xiǎn shǒu yào, zé bù kě fàn yě. jīn bù qǔ, bì wèi hòu yōu. cáo gōng bù cóng. jū shù rì, shǔ jiàng zhě shuō: shǔ zhōng yī rì shù shí jīng, bèi zhǎn zhī ér bù néng jìn yě. cáo gōng huǐ zhī, yòu wèn yè yuē: jīn shàng kě jī fǒu? yè yuē: jīn yǐ xiǎo dìng, wèi kě jī yě. cáo gōng wéi zhī ér shī.
後漢末,曹公征張魯,定漢中,劉曄進說曰:「明公以步卒五千,將誅董卓,北破袁紹,南征劉表,九州百郡,十並其八,威振天下,勢慴內外。今舉漢中,蜀人睹風,破膽失守,推此而前,蜀可傳檄而定也。劉備,人傑也,有智度而遲,新得蜀,人猶未附。今破漢中,蜀人震恐,其勢自傾。以公之神明,因其傾而壓之,無不克也。若少緩之,則諸葛亮明於理而為相,關羽、張飛勇冠三軍而為將,蜀人既定,據險守要,則不可犯也。今不取,必為後憂。」曹公不從。居數日,蜀降者說:「蜀中一日數十驚,備斬之而不能禁也。」曹公悔之,又問曄曰:「今尚可擊否?」曄曰:」今已小定,未可擊也。」(曹公違之而失。)
jìn zhèn nán jiāng jūn dū du jīng zhōu dù yuán kǎi, xí wú lè xiāng, zài jīn jiāng líng jùn sōng zī xiàn dōng liù shí lǐ. lǔ dū du sūn xīn. yuán xiāng yǐ nán, zhì yú jiāo guǎng, dǔ fēng sòng kuǎn. shí zhòng huì yì, huò yuē: bǎi nián zhī kòu, wèi kě jǐn kè. jīn jiāng shǔ rè, shuǐ lǎo fāng jiàng, jí yì jiāng qǐ, yí qí lái dōng dà jǔ. yuán kǎi yuē: xī yàn lè yì jí jì xī yī zhàn, yǐ bìng qiáng qí. jīn wáng shī bīng wēi yǐ zhèn, pì rú pò zhú, shù jié zhī hòu, jiē yíng rèn ér jiě yě. suì zhǐ shòu qún shuài, zhí yì mò líng. suǒ guò chéng yì, mò bù shù shǒu, suì píng wú guó. xiān yì zhě cán ér xiè yān.
晉鎮南將軍、都督荊州杜元凱,襲吳樂鄉,(在今江陵郡松滋縣東六十里。)虜都督孫歆。沅、湘以南,至於交、廣,睹風送款。時眾會議,或曰:「百年之寇,未可盡克。今將暑熱,水潦方降,疾疫將起,宜俟來冬大舉。」元凱曰:」昔燕樂毅藉濟西一戰,以並強齊。今王師兵威已震,譬如破竹,數節之後,皆迎刃而解也。」遂指授群帥,直詣秣陵。所過城邑,莫不束手,遂平吳國。先議者慚而謝焉。
shí liù guó shǔ lǐ tè gōng jìn jiāng zhāng huī, huī jūn kuì. tè yì yù shì huī hái fú, yīn fú. zhū jiāng jìn yuē: huī jūn lián zhàn, shì zú shāng jiǎn, zhì yǒng jù jié, yí yīn qí bì suì qín zhī. ruò shě ér kuān zhī, huī yǎng bìng shōu wáng, yú zhòng gèng hé, tú zhī wèi yì yě. tè cóng zhī, fù jìn gōng, huī kuì wéi zǒu. tè qiǎn jiāng shuǐ lù zhuī zhī, suì hài huī, shēng qín huī zi cún, yǐ huī sàng hái zhī.
十六國蜀李特攻晉將張徽,徽軍潰。特議欲釋徽還涪,(音浮。)諸將進曰:「徽軍連戰,士卒傷減,智勇俱竭,宜因其弊遂擒之。若舍而寬之,徽養病收亡,餘眾更合,圖之未易也。」特從之,復進攻,徽潰圍走。特遣將水陸追之,遂害徽,生擒徽子存,以徽喪還之。
dōng jìn jiāng zhōu fǎng tǎo zéi dù céng, céng dà kuì, shā qiān yú rén. fǎng yè zhuī zhī, zhū jiāng qǐng dài míng rì, fǎng yuē: céng xiāo yǒng néng zhàn, xiàng zhī bài yě, bǐ láo wǒ yì, shì yǐ kè zhī. yí jí qí shuāi chéng zhī, kě miè. gǔ xíng ér jìn, suì dìng hàn miǎn.
東晉將周訪討賊杜曾,曾大潰,殺千餘人。訪夜追之,諸將請待明日,訪曰:「曾驍勇能戰,向之敗也,彼勞我逸,是以克之。宜及其衰乘之,可滅。」鼓行而進,遂定漢沔。
dà táng wǔ dé chū, liú wǔ zhōu jù tài yuán, shǐ qí jiāng sòng jīn gāng tún yú hé dōng. tài zōng wǎng zhēng, jīn gāng dùn zǒu. tài zōng zhuī jī, dà pò zhī, chéng shèng zhú běi, yī rì yī yè xíng èr bǎi yú lǐ, zhuǎn zhàn shù shí hé, shì zú pí bì. zhì gāo bì lǐng, zǒng guǎn liú hóng zhí mǎ ér jiàn yuē: hóu liáng yǐ jié, shì zú pí dùn, yuàn qiě tíng yíng, dài bīng liáng xián jí, ér hòu jué zhàn. tài zōng yuē: gōng zhě, nán chéng yì bài jī zhě, nán dé yì shī. jīn gāng zǒu dào fén zhōu, zhòng xīn yǐ jǔ, wǒ jí qí wèi dìng, dāng chéng qí shì jī zhī, cǐ pò zhú zhī yì yě. rú gèng chí liú, zéi bì shēng jì, cǐ shī jī zhī dào. suì cè mǎ ér qù. zhū jūn nǎi jìn, mò gǎn yǐ jī fá wèi cí, yè sù yú què shǔ gǔ zhī xī yuán. tài zōng bù shí èr rì, bù jiě jiǎ sān rì, jūn zhōng kǔ jī. cǐ xī wéi yǒu yī yáng, tài zōng fǔ jiāng shì, yǔ zhī tóng shí, sān jūn gǎn ēn, jiē bǎo ér sī fèn. míng rì, qū fén zhōu. jīn gāng liè zhèn, nán běi qī lǐ, yǐ kàng guān jūn. tài zōng qiǎn zǒng guǎn lǐ jī děng dāng qí běi, dí zhǎng sūn děng dāng qí nán, qīn yù dà jūn yǐ lín zhī. zhū jūn zhàn xiǎo què, wèi zéi suǒ chéng, tài zōng lǜ jīng qí sān qiān zhí qū jīn gāng, zéi zhòng dà kuì.
大唐武德初,劉武周據太原,使其將宋金剛屯於河東。太宗往征,金剛遁走。太宗追擊,大破之,乘勝逐北,一日一夜行二百餘里,轉戰數十合,士卒疲弊。至高壁嶺,總管劉弘執馬而諫曰:「餱糧已竭,士卒疲頓,願且停營,待兵糧咸集,而後決戰。」太宗曰:「功者,難成易敗;機者,難得易失。金剛走到汾州,眾心已沮,我及其未定,當乘其勢擊之,此破竹之義也。如更遲留,賊必生計,此失機之道。」遂策馬而去。諸軍乃進,莫敢以飢乏為辭,夜宿於雀鼠谷之西原。太宗不食二日,不解甲三日,軍中苦飢。此夕唯有一羊,太宗撫將士,與之同食,三軍感恩,皆飽而思奮。明日,趨汾州。金剛列陣,南北七里,以抗官軍。太宗遣總管李勣等當其北,翟長孫等當其南,親御大軍以臨之。諸軍戰小卻,為賊所乘,太宗率精騎三千直趨金剛,賊眾大潰。
wǔ dé chū, tài zōng zhēng xuē rén gǎo, dà pò zhī, chéng shèng suì bī zhé zhí chéng. dòu kàng děng kǔ jiàn yuē: zéi zhǔ yóu jù jiān chéng, suī pò qí jiāng zōng luó hóu, wèi kě jí bī. qǐng àn bīng yǐ hòu qí biàn. tài zōng yuē: suàn zhī jiǔ yǐ. pò zhú zhī shì, bù kě shī yě. zéi dà jūn yǐ bài, yú zhòng hé zú wèi yú, xiōng kuí zhī jì jǐn yú cǐ yǐ. suì lǜ zhòng ér jìn. zhì yè bàn, jūn lín zéi chéng, shǒu pí zhě jiē luàn, zhēng zì tóu ér xià. rén gǎo qióng cù, kāi mén qǐng jiàng.
武德初,太宗征薛仁杲,大破之,乘勝遂逼折墌城。竇抗等苦諫曰:「賊主猶據堅城,雖破其將宗羅睺,未可即逼。請按兵以候其變。」太宗曰:「算之久矣。破竹之勢,不可失也。賊大軍已敗,餘眾何足為虞,凶魁之計盡於此矣。」遂率眾而進。至夜半,軍臨賊城,守陴者皆亂,爭自投而下。仁杲窮蹙,開門請降。
chéng shì xiān shēng hòu shí
乘勢先聲後實
chūn qiū, jìn hóu fá qí. qí hóu yù zhū píng yīn, qiàn fáng mén ér shǒu zhī, guǎng lǐ. jìn jiāng fàn xuān zi gào qí dài fū xī wén zi, yuē: wú zhī zi, gǎn nì qíng hū? lǔ rén jǔ rén jiē qǐng yǐ chē qiān shèng zì qí xiāng rù, jì xǔ zhī yǐ. ruò rù, jūn bì shī guó. zi hé tú zhī! zi jiā yǐ gào gōng. gōng kǒng. yàn yīng wén zhī, yuē: jūn gù wú yǒng, ér yòu wén shì, fú néng jiǔ yǐ. bù néng jiǔ dí. qí shī yè dùn.
春秋,晉侯伐齊。齊侯御諸平陰,塹防門而守之,廣里。晉將范宣子告齊大夫析文子,曰:「吾知子,敢匿情乎?魯人、莒人皆請以車千乘自其鄉入,既許之矣。若入,君必失國。子盍圖之!」子家以告公。公恐。晏嬰聞之,曰:「君固無勇,而又聞是,弗能久矣。」(不能久敵。)齊師夜遁。
hàn wáng qiǎn hán xìn pò chén yú, hòu xìn gòu zhì guǎng wǔ jūn lǐ zuǒ chē, shī shì zhī. hán xìn yuē: pū yù běi gōng yàn, dōng fá qí, ruò hé ér yǒu gōng? duì yuē: jīn jiāng jūn shè xī hé, lǔ wèi wáng, qín xià shuō è yǔ, yī jǔ ér xià jǐng xíng, bù zhōng cháo pò zhào èr shí wàn zhòng, zhū chéng ān jūn, míng wén hǎi nèi, wēi zhèn tiān xià. cǐ jiāng jūn zhī suǒ zhǎng yě. rán ér zhòng láo zú bà, yīn pí. qí shí nán yòng. jīn jiāng jūn yù jǔ juàn bì zhī bīng, dùn zhī yàn jiān chéng zhī xià, yù zhàn kǒng lì bù néng bá, qíng jiàn shì qū, kuàng rì liáng jié. ér ruò yàn bù fú, qí bì jù jìng yǐ zì qiáng yě. yàn qí xiāng chí ér bù xià, liú xiàng zhī quán wèi yǒu suǒ fēn yě. ruò cǐ zhě, jiāng jūn suǒ duǎn yě. chén wén shàn yòng bīng zhě bù yǐ duǎn jī zhǎng, ér yǐ zhǎng jī duǎn. wèi jiāng jūn jì, mò rú àn jiǎ xiū bīng, zhèn zhào, fǔ qí gū ruò, bǎi lǐ zhī nèi, niú jiǔ rì zhì, yǐ xiǎng shì dài fū yì bīng. wèi dū fù yuē: yáo yì shùn shí. liú kuí yuē: yì, jiǔ yě. běi shǒu yàn lù, ér hòu qiǎn biàn shì fèng zhǐ chǐ zhī shū, bào suǒ zhǎng yú yàn, yàn bì bù gǎn bù tīng cóng. yàn yǐ cóng, shǐ zhě dōng gào qí, qí bì cóng fēng ér fú, suī yǒu zhì zhě, yì nán wèi qí jì yǐ. rú shì, zé tiān xià shì kě tú yě. bīng gù yǒu xiān shēng ér hòu shí zhě, cǐ zhī wèi yě. hán xìn bìng cóng zhī. yàn qí cóng fēng ér mí yě.
漢王遣韓信破陳餘,後信購致廣武君李左車,師事之。韓信曰:「仆欲北攻燕,東伐齊,若何而有功?」對曰:「今將軍涉西河,虜魏王,擒夏說閼與,一舉而下井陘,不終朝破趙二十萬眾,誅成安君,名聞海內,威振天下。此將軍之所長也。然而眾勞卒罷,(音疲。)其實難用。今將軍欲舉倦弊之兵,頓之燕堅城之下,欲戰恐力不能拔,情見勢屈,曠日糧竭。而弱燕不服,齊必距境以自強也。燕齊相持而不下,劉項之權未有所分也。若此者,將軍所短也。臣聞善用兵者不以短擊長,而以長擊短。為將軍計,莫如按甲休兵,鎮趙,撫其孤弱,百里之內,牛酒日至,以饗士大夫醳兵。(魏都賦曰:「餚醳順時。」劉逵曰:「醳,酒也。」)北首燕路,而後遣辯士奉咫尺之書,暴所長於燕,燕必不敢不聽從。燕已從,使者東告齊,齊必從風而服,雖有智者,亦難為齊計矣。如是,則天下事可圖也。兵固有先聲而後實者,此之謂也。」韓信並從之。燕、齊從風而靡也。
yīn dí jù suì qǔ zhī
因敵懼遂取之
chūn qiū shí, jìn hóu wéi cáo, mén yān, duō sǐ. gōng cáo chéng mén. cáo rén shī zhū chéng shàng, zhé jìn sǐ rén yú chéng. jìn hóu huàn zhī. tīng yú rén zhī sòng, chēng shě yú mù. shě mù, wèi jiāng fā zhǒng yě. shī qiān yān. cáo rén xiōng jù, qiān zhì cáo rén mù yě. xiōng, kǒng jù shēng yě. yīn xū yǒng fǎn. wèi qí suǒ de zhě, guān ér chū zhī. yīn qí xiōng yě ér gōng zhī, suì rù cáo.
春秋時,晉侯圍曹,門焉,多死。(攻曹城門。)曹人屍諸城上,(磔晉死人於城。)晉侯患之。聽輿人之誦,稱「舍於墓」。(舍墓,謂將發冢也。)師遷焉。曹人凶懼,(遷至曹人墓也。凶,恐懼聲也。音吁勇反。)為其所得者,棺而出之。因其凶也而攻之,遂入曹。
jìn jiāng zhū líng shí fá shǔ zéi qiào zòng, zòng jiāng qiào dào fú zhòng bīng shǒu fú. líng shí shī cì píng mó, qù chéng dū èr bǎi yú lǐ. zòng qiǎn jiāng hóu huī qiào shēn tún píng mó, jiā àn lián chéng lì shān. líng shí wèi bì jiāng liú zhōng yuē: tiān fāng shǔ rè, zéi jīn gù xiǎn, gōng zhī nán bá, zhǐ kùn wǒ shī. wú yù xù ruì xī bīng, sì xì ér jìn, qīng yǐ wèi hé rú? zhōng yuē: bù rán. qián yáng shēng yán dà zhòng yóu nèi jiāng, gù qiào dào fú bù gǎn shě fú, jīn zhòng jūn bī zhī, chū qí bù yì, hóu huī zhī tú yǐ pò dǎn yǐ. zhǐ kě yīn qí xiōng jù ér gōng zhī, shì dāng bì kè. kè píng mó zhī hòu, zì kě gǔ xíng ér qián, chéng dū bì bù néng shǒu. ruò huǎn bīng xiāng chí, xū shí xiāng jiàn, fú jūn fù lái, nán wèi dí yě. jìn bù néng zhàn, tuì wú suǒ zī, èr wàn yú rén xī wèi shǔ zi lǔ ěr. cóng zhī. yì rì, jìn gōng jiē kè, zhǎn hóu huī děng, zòng zhī chéng shǒu xiāng cì wǎ jiě.
晉將朱齡石伐蜀賊譙縱,縱將譙道福重兵守涪。齡石師次平模,去成都二百餘里。縱遣將侯暉、譙詵屯平模,夾岸連城立柵。齡石謂裨將劉鍾曰:「天方暑熱,賊今固險,攻之難拔,衹困我師。吾欲蓄銳息兵,伺隙而進,卿以為何如?」鍾曰:「不然。前揚聲言大眾由內江,故譙道福不敢舍涪,今重軍逼之,出其不意,侯暉之徒已破膽矣。衹可因其凶懼而攻之,勢當必克。克平模之後,自可鼓行而前,成都必不能守。若緩兵相持,虛實相見,涪軍復來,難為敵也。進不能戰,退無所資,二萬餘人悉為蜀子虜耳。」從之。翌日,進攻皆克,斬侯暉等,縱之城守相次瓦解。
tuī rén shì pò zāi yì
推人事破災異
zhōu wǔ wáng fá zhòu, shī zhì sì shuǐ niú tóu shān, fēng shén léi jí, gǔ qí huǐ zhé, wáng zhī cān chéng huáng zhèn ér sǐ. tài gōng yuē: yòng bīng zhě, shùn tiān zhī dào wèi bì jí, nì zhī bù bì xiōng, ruò shī rén shì, zé sān jūn bài wáng. qiě tiān dào guǐ shén, shì zhī bù jiàn, tīng zhī bù wén, zhì jiāng bù fǎ, ér yú jiāng jū zhī. ruò nǎi hǎo xián ér néng yòng, jǔ shì ér dé shí, cǐ zé bù kàn shí rì ér shì lì, bù jiǎ bǔ shì ér shì jí, bù dài dǎo sì ér fú cóng. suì mìng qū zhī qián jìn. zhōu gōng yuē: jīn shí nì tài suì, guī zhuó gào xiōng, bǔ shì bù jí, xīng biàn wèi zāi, qǐng hái shī. tài gōng nù yuē: jīn zhòu kū bǐ gàn, qiú jī zǐ, yǐ fēi lián wèi zhèng, fá zhī yǒu hé bù kě? kū cǎo xiǔ gǔ, ān kě zhī hū! nǎi fén guī zhé shī, yuán bāo ér gǔ, lǜ zhòng xiān shè hé, wǔ wáng cóng zhī, suì miè zhòu.
周武王伐紂,師至汜水牛頭山,風甚雷疾,鼓旗毀折,王之驂乘惶震而死。太公曰:「用兵者,順天之道未必吉,逆之不必凶,若失人事,則三軍敗亡。且天道鬼神,視之不見,聽之不聞,智將不法,而愚將拘之。若乃好賢而能用,舉事而得時,此則不看時日而事利,不假卜筮而事吉,不待禱祀而福從。」遂命驅之前進。周公曰:「今時逆太歲,龜灼告凶,卜筮不吉,星變為災,請還師。」太公怒曰:「今紂刳比干,囚箕子,以飛廉為政,伐之有何不可?枯草朽骨,安可知乎!」乃焚龜折蓍,援枹而鼓,率眾先涉河,武王從之,遂滅紂。
dà táng wǔ dé zhōng, huái nán dào héng tái pú shè fǔ gōng shí jù dān yáng fǎn, qiǎn zhào jùn wáng xiào gōng wèi xíng jūn yuán shuài tǎo zhī. jiāng fā, yǔ zhū jiāng yàn jí, mìng qǔ shuǐ, hū biàn wèi xuè, zài zuò zhě jiē shī sè, xiào gōng jǔ zhǐ zì ruò, xú yù zhī yuē: huò fú wú mén, wéi rén suǒ zhào. zì gù wú fù yú wù, zhū jūn hé yōu jù zhī shēn! gōng shí è jī huò yíng, jīn chéng miào suàn yǐ zhì tǎo, wǎn zhōng zhī xuè, nǎi gōng shí shòu shǒu zhī zhēng. suì jǐn huān ér bà. shí rén fú qí shí dù ér néng ān zhòng. jìng píng gōng shí yān.
大唐武德中,淮南道行台僕射輔公祏據丹陽反,遣趙郡王孝恭為行軍元帥討之。將發,與諸將宴集,命取水,忽變為血,在座者皆失色,孝恭舉止自若,徐諭之曰:」禍福無門,惟人所召。自顧無負於物,諸君何憂懼之深!公祏惡積禍盈,今承廟算以致討,碗中之血,乃公祏授首之徵。」遂盡歡而罷。時人服其識度而能安眾。竟平公祏焉。
sàn zhòng
散眾
hòu hàn chū, hé nán zéi zhāng bù jù qí dì, hàn jiāng gěng yǎn tǎo bài zhī, bù ròu tǎn fù fǔ zhì yú jūn mén. zhì, chěn yě. shì bì sǐ. zhì, zhī rì fǎn. chěn, zhú lín fǎn. yǎn chuán bù yì xíng zài, ér lè bīng rù jù qí chéng. shù shí èr jùn qí gǔ, yǎn fán píng chéng yáng láng yá gāo mì jiāo dōng dōng lái běi hǎi qí qiān shèng jì nán píng yuán tài shān lín zī. lìng bù bīng gè yǐ jùn rén yì qí xià, zhòng shàng shí yú wàn, zī zhòng qī qiān yú liàng, jiē bà qiǎn guī xiāng lǐ. qí dì xī píng.
後漢初,河南賊張步據齊地,漢將耿弇討敗之,步肉袒負斧鑕於軍門。(鑕,鍖也。示必死。鑕,之日反。鍖,竹林反。)弇傳步詣行在,而勒兵入據其城。樹十二郡旗鼓,(弇凡平城陽、琅琊、高密、膠東、東萊、北海、齊、千乘、濟南、平原、泰山、臨淄。)令步兵各以郡人詣旗下,眾尚十餘萬,輜重七千餘輛,皆罷遣歸鄉里。齊地悉平。
hòu wèi mò, hé běi zéi gé róng wèi ěr zhū róng suǒ qín, yú zhòng xī jiàng. róng yǐ zéi tú jì zhòng, ruò jí fēn gē, kǒng qí yí jù, huò gèng jié jù, nǎi pǔ gào lēi gè cóng suǒ lè, qīn shǔ xiāng suí, rèn suǒ jū zhǐ. yú shì qún qíng xǐ yuè, dēng jí sì sàn, shù shí wàn zhòng, yī shí sàn jǐn. dài chū bǎi lǐ zhī wài, nǎi shǐ fēn dào yā lǐng, suí biàn ān zhì, xián dé qí yí. zhuó qí qú shuài, liàng cái shòu yòng, xīn fù zhě xián ān. shí rén fú qí chù fēn jī sù.
後魏末,河北賊葛榮為爾朱榮所擒,餘眾悉降。榮以賊徒既眾,若即分割,恐其疑懼,或更結聚,乃普告勒各從所樂,親屬相隨,任所居止。於是群情喜悅,登即四散,數十萬眾,一時散盡。待出百里之外,乃始分道押領,隨便安置,鹹得其宜。擢其渠帥,量才受用,新附者咸安。時人服其處分機速。
sūn zǐ yuē: tiān zhě, yīn yáng hán shǔ shí zhì yě. wèi shùn tiān xíng zhū, yīn yīn yáng sì shí gāng róu zhī zhì. gù sī mǎ fǎ yuē: dōng xià bù xìng shī, suǒ yǐ jiān ài wú mín. ruò xì yǔ mù jūn, lín jī bì yǒu jié huí fēng xiāng chù, dào hái ér wú gōng. yún lèi qún yáng, bì zǒu zhī dào qì rú jīng lù, bì bài zhī shì hēi yún chū lěi, chì qì lín jūn, jiē bài zhī zhào. ruò yān fēi yān, cǐ qìng yún yě, bì shèng ruò wù fēi wù, shì qì jūn yě, bì bài. shì zhī fēng yún zhī zhàn, qí lái jiǔ yǐ.
孫子曰:「天者,陰陽、寒暑、時制也。」(謂順天行誅,因陰陽四時剛柔之制。故司馬法曰:」冬、夏不興師,所以兼愛吾民。若細雨沐軍,臨機必有捷;迴風相觸,道還而無功。雲類群羊,必走之道;氣如驚鹿,必敗之勢;黑雲出壘,赤氣臨軍,皆敗之兆。若煙非煙,此慶雲也,必勝;若霧非霧,是泣軍也,必敗。」是知風雲之占,其來久矣。)
fēng yún qì hòu zá zhàn
風雲氣候雜占
yǔ yuē: tiān shí bù rú dì lì, dì lì bù rú rén hé. gù fù yú mò piān.
(語曰:「天時不如地利,地利不如人和。」故附於末篇。)
tài gōng yuē: fán xìng jūn dòng zhòng chén bīng, tiān bì jiàn qí yún qì, shì zhī yǐ ān wēi, gù shèng bài kě nì zhī yě. qí jūn zhōng yǒu zhī xiǎo shí qì zhě, hòu chǒng zhī, cháng lìng qīng cháo ruò rì wǔ, chá bǐ jūn jí wǒ jūn shàng qì sè, jiē xū jì zhī. ruò jūn shàng qì bù shèng, jiā jǐng bèi shǒu, zhé wù qīng zhàn, zhàn zé bù zú, shǒu zé yǒu yú. chá qì zhě, jūn zhī dà yào, cháng lìng sān wǔ rén cān mǎ dēng gāo ruò lín xià chá zhī, jìn tuì yǐ qì wèi hòu.
太公曰:「凡興軍動眾陳兵,天必見其雲氣,示之以安危,故勝敗可逆知也。」其軍中有知曉時氣者,厚寵之,常令清朝若日午,察彼軍及我軍上氣色,皆須記之。若軍上氣不盛,加警備守,輒勿輕戰,戰則不足,守則有餘。察氣者,軍之大要,常令三五人參馬登高若臨下察之,進退以氣為候。
fán xìng bīng dòng zhòng, jì dà fēng léi, ér yīn bù jiàn rì.
凡興兵動眾,忌大風雷,而陰不見日。
fán qì chū chū, rú zèng shàng qì, bó bó shàng jī wèi wù, wù wèi yīn, yīn qì jié wèi hóng ní yūn ěr zhī shǔ. rú bù jī bù jié, sǎn màn yī fāng, bù néng wèi zāi, bì hé. zá shā qì, sēn sēn rán jí qǐ, nǎi kě lùn zhàn, cháng yǐ píng dàn xià bū rì chū méi shí hòu zhī, qī nèi yǒu fēng yǔ, zāi bù chéng. huò yǒu hēi qì rú chuáng, chū yú yíng zhōng, shàng hēi xià huáng, dí yù lái qiú zhàn, wú chéng shí yán, jí jiǔ rì nèi bì jué, bèi zhī jí. huò rì yuè yīn chén, wú guāng bù yǔ, huò shí rì zhòu yè bù jiàn rì yuè, míng yuē méng rì. jiǔ yīn bù yǔ, xià móu shàng yě.
凡氣初出,如甑上氣,勃勃上積為霧,霧為陰,陰氣結為虹霓暈珥之屬。如不積不結,散漫一方,不能為災,必和。雜殺氣,森森然疾起,乃可論占,常以平旦下晡日出沒時候之,期內有風雨,災不成。或有黑氣如幢,出於營中,上黑下黃,敵欲來求戰,無誠實言,及九日內必覺,備之吉。或日月陰沉,無光不雨,或十日晝夜不見日月,名曰蒙日。久陰不雨,下謀上也。
fán dí shàng qì huáng bái rùn zé zhě, jiāng yǒu wēi dé huò jūn shàng qì fā, jiàn jiàn rú yún, biàn zuò shān xíng, jiāng yǒu shēn móu huò dí shàng qì hēi zhōng chì zài qián zhě, jiāng jīng hàn: jiē bù dé jī.
凡敵上氣黃白潤澤者,將有威德;或軍上氣發,漸漸如雲,變作山形,將有深謀;或敵上氣黑中赤在前者,將精悍:皆不得擊。
fán qì shàng yǔ tiān lián, jūn zhōng jiāng xián liáng.
凡氣上與天連,軍中將賢良。
fán qì rú lóng rú hǔ, rú huǒ yān zhī xíng, huò rú huǒ guāng zhī zhuàng, huò rú shān lín, huò rú chén āi tóu jiān ér bēi, huò qì hēi rú mén shàng lóu, jiē měng jiāng qì.
凡氣如龍如虎,如火煙之形,或如火光之狀,或如山林,或如塵埃頭尖而卑,或氣黑如門上樓,皆猛將氣。
fán dí shàng qì qīng ér shū sàn zhě, jiāng qiè ruò. qián dà hòu xiǎo, jiāng qiè bù míng.
凡敵上氣青而疏散者,將怯弱。前大後小,將怯不明。
fán jūn shàng qì hún hún yuán zhǎng, chì qì zài qí zhōng, huò yǒu qì rú chì chǔ zài hēi yún zhōng, jiē yǒu fú bīng. huò liǎng jūn xiāng dāng, chì qì zài qián hòu zuǒ yòu zhě, yǒu fú bīng. suí qì suǒ zài fáng zhī. huò yǒu yún jiǎo jiǎo mián mián, cǐ yǐ chē qí wèi fú bīng huò yǒu yún rú bù xí zhī zhuàng, cǐ yǐ bù zú wèi fú bīng huò yǒu yún rú shān yuè, zài wài yǒu fú bīng. bù kě bù shěn chá yě.
凡軍上氣渾渾圓長,赤氣在其中,或有氣如赤杵在黑雲中,皆有伏兵。或兩軍相當,赤氣在前後左右者,有伏兵。隨氣所在防之。或有雲絞絞綿綿,此以車騎為伏兵;或有雲如布席之狀,此以步卒為伏兵;或有雲如山嶽,在外有伏兵。不可不審察也。
fán jiàng rén zhī qì, rú rén shí shí wǔ wǔ, jiē chā shǒu dī tóu, jiàng zhī xiàng. huò yǒu qì shàng huáng xià bái, míng yuē xǐ qì, suǒ lín zhī jūn, yù qiú hé tuì. ruò fēng bù páng bó, jīng qí yūn yūn shùn fēng ér yáng jǔ, huò xiàng dí zhōng rì, jūn xíng yǒu gōng, shèng hòu yě.
凡降人之氣,如人十十五五,皆叉手低頭,降之象。或有氣上黃下白,名曰喜氣,所臨之軍,欲求和退。若風不旁勃,旌旗暈暈順風而揚舉,或向敵終日,軍行有功,勝候也。
fán dí jūn shàng qì rú shān dī shàng lín mù, bù kě yǔ zhàn zài wú jūn, dà shèng. huò rú huǒ guāng, yì dà shèng. huò dí shàng bái qì bèn fèi rú lóu, yuán yǐ chì qì zhě, bīng jìn bù kě jī zài wú jūn, bì dà shèng.
凡敵軍上氣如山隄上林木,不可與戰;在吾軍,大勝。或如火光,亦大勝。或敵上白氣坌沸如樓,緣以赤氣者,兵勁不可擊;在吾軍,必大勝。
huò dí shàng qì huáng bái, hòu rùn ér zhòng zhě, wù yǔ zhàn.
或敵上氣黃白,厚潤而重者,勿與戰。
huò yáo shì jūn shàng yún rú dòu jī, chì bái xiàng suí, zài qì zhōng, dé tiān zhù, bù kě jī. liǎng jūn xiāng dāng, shàng yǒu qì rú shé, jǔ tóu xiàng dí zhě, zhàn bì shèng.
或遙視軍上雲如鬥雞,赤白相隨,在氣中,得天助,不可擊。兩軍相當,上有氣如蛇,舉頭向敵者,戰必勝。
fán jūn yíng shàng yǒu wǔ sè qì, shàng yǔ tiān lián, cǐ yīng tiān zhī jūn, bù kě jī. yǒu chì huáng qì gàn tiān, yì bù kě gōng. huò yǒu yún rú rì yuè, ér chì qì rào zhī, rú rì yūn zhuàng yǒu guāng zhě, suǒ jiàn zhī dì dà shèng, bù kě gōng. dí shàng qì rú hǔ zhuàng, qí jūn bù kě gōng.
凡軍營上有五色氣,上與天連,此應天之軍,不可擊。有赤黃氣干天,亦不可攻。或有雲如日月,而赤氣繞之,如日暈狀有光者,所見之地大勝,不可攻。敵上氣如虎狀,其軍不可攻。
ruò nì fēng lái, yīng qì páng bó, yá qí zhé, yīn bù jiàn rì, jīng qí jī yáng, bài hòu yě.
若逆風來,應氣旁勃,牙旗折,陰不見日,旌旗激揚,敗候也。
ruò yún qì cóng dí suǒ lái, zhōng rì bù zhǐ, wú jūn bù kě chū, chū zé bù lì. ruò fēng qì jù lái, cǐ wèi bài hòu, zài jí yě.
若雲氣從敵所來,終日不止,吾軍不可出,出則不利。若風氣俱來,此為敗候,在急也。
fán dí shàng qì sè rú mǎ gān, rú sǐ huī, huò lèi yǎn gài, jiē bài zhēng. huò hēi qì rú huài shān duò jūn shàng zhě, jūn bì bài. huò jūn shàng qì hūn fā, lián yè zhào rén, zé jūn shì sàn luàn.
凡敵上氣色如馬肝,如死灰,或類偃蓋,皆敗徵。或黑氣如壞山墮軍上者,軍必敗。或軍上氣昏發,連夜照人,則軍士散亂。
huò jūn shàng yǒu qì, wǔ sè zá luàn, dōng xī nán běi bù dìng zhě, qí jūn bì bài.
或軍上有氣,五色雜亂,東西南北不定者,其軍必敗。
huò jūn shàng yǒu chì qì, yán yán jiàng tiān, jiāng sǐ, zhòng luàn.
或軍上有赤氣,炎炎降天,將死,眾亂。
huò jūn shàng yǒu hēi qì, rú niú mǎ xíng, cóng qì wù zhōng xià, jiàn jiàn rù jūn, míng yuē tiān gǒu xià shí xuè, bài jūn yě.
或軍上有黑氣,如牛馬形,從氣霧中下,漸漸入軍,名曰天狗下食血,敗軍也。
huò yǒu yún qì gài dào, méng bì jǐn shān, cǐ bài hòu.
或有雲氣蓋道,蒙蔽盡山,此敗候。
fán chéng zhōng yǒu bái qì rú qí zhě, bù kě gōng. huò yǒu huáng yún lín chéng, yǒu dà xǐ qìng. huò yǒu qīng sè rú niú tóu chù rén zhě, chéng bù kě gōng tú. huò chéng zhōng qì chū dōng fāng, qí sè huáng, cǐ tiān yuè yě, bù kě fá, fá zhě sǐ. huò chéng shàng qì rú huǒ yān, zhǔ rén yù chū zhàn qí qì wú jí zhě, bù kě gōng. huò qì rú chǔ, cóng chéng zhōng xiàng wài zhě, nèi bīng tū chū, zhǔ rén shèng, bù kě gōng. huò chéng shàng yǒu yún, fēn wèi liǎng huì zhuàng zhě, gōng bù kě dé. fán gōng chéng wéi yì, guò xún rì bù léi yǔ zhě, chéng yǒu fǔ zhù, jí qù zhī, wù gōng yě. cǐ jiē shèng qì.
凡城中有白氣如旗者,不可攻。或有黃雲臨城,有大喜慶。或有青色如牛頭觸人者,城不可攻屠。或城中氣出東方,其色黃,此天鉞也,不可伐,伐者死。或城上氣如火煙,主人慾出戰;其氣無極者,不可攻。或氣如杵,從城中向外者,內兵突出,主人勝,不可攻。或城上有雲,分為兩彗狀者,攻不可得。凡攻城圍邑,過旬日不雷雨者,城有輔助,疾去之,勿攻也。此皆勝氣。
fán gōng chéng wéi yì, chì qì zài chéng shàng, huáng qì sì miàn rào zhī, chéng zhōng yǒu dà jiāng sǐ, chéng jiàng. chéng shàng yǒu chì qì rú fēi niǎo, jī zhī, kě pò yǐ. huò yǒu qì chū rù zhě, rén yù táo. huò yǒu qì rú huī, qì chū rú fù qí jūn shàng zhě, shì duō bìng, chéng tú. huò chéng shàng wú yún qì, shì zú sàn. huò chéng yíng shàng yǒu chì yún, zhuàng rú zhòng rén tóu, xià duō sǐ sàng, liú xiě. gōng chéng, yǒu bái qì rào chéng ér rù zhě, jí gōng kě dé. ruò yǒu qū shé cóng chéng wài rù chéng zhě, sān rì nèi chéng tú. cǐ jiē bài qì.
凡攻城圍邑,赤氣在城上,黃氣四面繞之,城中有大將死,城降。城上有赤氣如飛鳥,擊之,可破矣。或有氣出入者,人慾逃。或有氣如灰,氣出如覆其軍上者,士多病,城屠。或城上無雲氣,士卒散。或城營上有赤雲,狀如眾人頭,下多死喪,流血。攻城,有白氣繞城而入者,急攻可得。若有曲蛇從城外入城者,三日內城屠。此皆敗氣。
dí shàng yǒu yún rú chē gài, bù kě jī. ruò yǒu yún rú shuāng qīng shé, yún qù, kě jī, dà shèng.
敵上有雲如車蓋,不可擊。若有雲如雙青蛇,雲去,可擊,大勝。
fú bīng qì rú chuáng jié, zài hēi yún zhōng zhuǎn gāo, ruì bù kě jī.
伏兵氣如幢節,在黑雲中轉高,銳不可擊。
chéng yíng shàng jiàn yǒu yún rú xióng jī, chéng bì jiàng.
城營上見有雲如雄雞,城必降。
biān chéng yún rú jiāo lóng, suǒ jiàn chù jūn jiāng shī pò. dí shàng yǒu yún, zhǎng rú yǐn sù, rú zhèn qián ruì, huò bái hēi sè, yǒu móu qīng sè, yǒu bīng chì sè, yǒu fǎn huáng sè, jí qù.
邊城雲如蛟龍,所見處軍將失魄。敵上有雲,長如引素,如陣前銳,或白黑色,有謀;青色,有兵;赤色,有反;黃色,急去。
dí shàng yǒu qì rú qiān niú, wèi kě jī. yǒu yún rú zuò rén, chì sè, suǒ lín bì yǒu zú bīng lái zhì, jīng kǒng, xū yú ér qù.
敵上有氣如牽牛,未可擊。有雲如坐人,赤色,所臨必有卒兵來至,驚恐,須臾而去。
fán zhàn jūn qì, yǔ dí xiāng duì, jiāng dāng fǎng jūn zhōng shàn xiāng qì zhě, hòu chǒng zhī, dāng lìng qīng cháo ruò rì zhōng shí, chá bǐ jūn jí wǒ jūn shàng qì, jiē zhǐ bǐ lù jì, shàng jiāng jūn, jiāng jūn chá zhī. ruò wǒ jūn shàng qì bù shàn, dàn jǐng bèi zhèn shǒu, wù jiē zhàn. dí zài dōng, rì chū shí hòu zhī. zài nán, rì zhōng hòu zhī. zài xī, rì rù hòu zhī. zài běi, yè bàn hòu zhī. měi gēng zǐ rì jí chén xū wǔ wèi, dēng wǔ zhàng gāo tái, qù yī lǐ zhàn, bǎi rén yǐ shàng biàn yǒu qì.
凡占軍氣,與敵相對,將當訪軍中善相氣者,厚寵之,當令清朝若日中時,察彼軍及我軍上氣,皆紙筆錄記,上將軍,將軍察之。若我軍上氣不善,但警備鎮守,勿接戰。敵在東,(日出時候之。)在南,(日中候之。)在西,(日入候之。)在北,(夜半候之。)每庚子日及辰戌午未,登五丈高台,去一里占,百人以上便有氣。
qì rú chén āi, qián bēi hòu gāo zhě, jiāng shì jīng ruì, bù kě jī.
氣如塵埃,前卑後高者,將士精銳,不可擊。
qì rú dī bǎn, qián hòu mó dì, bì zhī wù jī.
氣如隄阪,前後摩地,避之勿擊。
jiàn bǐ jūn shàng qì rú chén āi fèi fěn, qí sè huáng bái, rú qí fān, huī huī rán wú fēng ér dòng, jiāng shì yǒng měng, bù kě jī. wǒ jūn rú cǐ, yì bù yòng zhàn.
見彼軍上氣如塵埃沸粉,其色黃白,如旗幡,暉暉然無風而動,將士勇猛,不可擊。我軍如此,亦不用戰。
duì dí, huò yǒu qì lái shén bēi, bù yīn fù rén, shàng xià yǎn gòu gài dào zhě, dà zéi bì zhì, shí bù jí bǎo, yán bèi zhī.
對敵,或有氣來甚卑,不蔭覆人,上下掩構蓋道者,大賊必至,食不及飽,嚴備之。
fán yún qǐ, wáng xiāng zhě jí, qiú sǐ zhě xiōng. yǒu shèng wú, shí shèng xū, gāo shèng xià, zé shèng kū, zhǎng shèng duǎn, hòu shèng báo. wǒ jūn zài xī, zéi jūn zài dōng, xī gāo dōng xià, xī hòu dōng báo, xī zé dōng kū, xī zhǎng dōng duǎn, zé wǒ jūn shèng yě. tā jiē fǎng cǐ.
凡雲起,王相者吉,囚死者凶。有勝無,實勝虛,高勝下,澤勝枯,長勝短,厚勝薄。我軍在西,賊軍在東,西高東下,西厚東薄,西澤東枯,西長東短,則我軍勝也。(他皆仿此。)
liǎng jūn xiāng duì, yáo jiàn jūn shàng yǒu qì, fēn fēn bó bó, rú yān rú chén, zéi xiōng bài.
兩軍相對,遙見軍上有氣,紛紛勃勃,如煙如塵,賊凶敗。
jūn shàng xià rì wú qì zhě, qí jūn bì bài. ruò wǒ jūn wú qì, jiāng xiū dé, fǔ shì zhòng, cún wèn hán shǔ, jǐng jiè gù shǒu.
軍上下日無氣者,其軍必敗。若我軍無氣,將修德,撫士眾,存問寒暑,警誡固守。
yǒu chì sè qì rú huǒ, cóng tiān xià rù jūn, jūn luàn, jiāng sǐ. yǒu hēi qì rú niú zhū zhě, wǎ jiě zhī qì, jūn bì bài. yǒu bái yún rú guā wàn lián jié, bù duì xiāng zhú, xū yú bà ér fù chū, jí zhì bā jiǔ ér bù duàn zhě, zéi bì zhì, yán shǒu zhī.
有赤色氣如火,從天下入軍,軍亂,將死。有黑氣如牛、豬者,瓦解之氣,軍必敗。有白雲如瓜蔓連結,部隊相逐,須臾罷而復出,及至八九而不斷者,賊必至,嚴守之。
ruò liǎng qì méng wéi chéng yǒu rù chù zhě, wài bīng dāng gōng rù ruò yǒu chū zhě, nèi bīng dāng tū chū.
若兩氣蒙圍城有入處者,外兵當攻入;若有出者,內兵當突出。
fán qì ān, jí jūn ān yě qì dòng yáo, zé jūn bù ān qì sì sàn qù, jūn pò qiě bài. qí qì rú qún yáng, jī zhī, bì dà kè.
凡氣安,即軍安也;氣動搖,則軍不安;氣四散去,軍破且敗。其氣如群羊,擊之,必大克。
liǎng jūn xiāng dāng, yǒu qì rú fēi niǎo, pái huái zài qí chéng shàng, huò lái ér gāo zhě, bīng ruì, bù kě jī.
兩軍相當,有氣如飛鳥,徘徊在其城上,或來而高者,兵銳,不可擊。
liǎng jūn xiāng qù shí lǐ nèi sān lǐ wài, jūn shàng wú qì, shì sǐ bīng, jī zhī, bì dà shèng yě.
兩軍相去十里內、三里外,軍上無氣,是死兵,擊之,必大勝也。
liǎng jūn yù zhàn, shì bǐ jūn qì fēn yūn, rú fén shēng cǎo zhī yān zhě, chū bì jīng ruì bù kě dāng, dài qí qì sàn jī zhī, bì shèng. qí qì hēi chū rú shān dài huáng, shì xiè qì, dí rén zì jiàng.
兩軍欲戰,視彼軍氣氛氳,如焚生草之煙者,初必精銳不可當,待其氣散擊之,必勝。其氣黑出如山帶黃,是謝氣,敵人自降。
jūn bài zhī qì, rú qún niǎo luàn fēi, jí fá zhī, bì dà shèng.
軍敗之氣,如群鳥亂飛,疾伐之,必大勝。
qì zhà míng zhà àn, jiē yǒu zhà móu. qì guò xún bù sàn, chéng yǒu dà fǔ, jí qù zhī, wù gōng.
氣乍明乍暗,皆有詐謀。氣過旬不散,城有大輔,即去之,勿攻。
fán dí shàng qì rú shuāng shé fēi niǎo, rú quē yuán, rú huài wū, rú rén wú tóu, rú jīng zhāng, rú zǒu lù xiāng zhú, rú jī xiāng xiàng, jiē wèi bài jūn shā jiāng zhī qì.
凡敵上氣如雙蛇、飛鳥,如缺垣,如壞屋,如人無頭,如驚獐,如走鹿相逐,如雞相向,皆為敗軍殺將之氣。
dí shàng qì rú qūn cāng, zhèng bái, jiàn rì yì míng zhě, jiāng shì měng ruì, bù kě jī zhī.
敵上氣如囷倉,正白,見日益明者,將士猛銳,不可擊之。
dí shàng qì hēi zhōng yǒu chì qì zài qián, jīng hàn bù kě dāng.
敵上氣黑中有赤氣在前,精悍不可當。
dí shàng qì rú zhuǎn péng zhě, jī zhī lì pò.
敵上氣如轉蓬者,擊之立破。
tiān zǐ yún, rú qiān dàn cāng, rú gāo lóu, rú chéng mén huá gài, huò chì huáng, zhèng sì fāng.
天子云,如千石倉,如高樓,如城門、華蓋,或赤黃,正四方。
yóu bīng qì, rú huì yún sǎo chú, huò shù bǎi zhàng, wàn wàn wú gēn běn.
游兵氣,如彗雲掃除,或數百丈,萬萬無根本。
bài jūn zhī qì, rú pò chē, rú rén wú zú wú bì.
敗軍之氣,如破車,如人無足無臂。
ruò xià qīng qí jiāng, yāo guài bìng zuò, zhòng kǒu xiāng huò, dāng xiū dé shěn lìng, shàn lì fēng jiǎ, qín chéng shì shì, yǐ bì tiān nù. rán hòu fù zé jí rì, jì yá qí, jù tài láo zhī zhuàn, zhèn gǔ duó zhī yīn, chéng xīn qǐ qǐng, yǐ bèi tiān wèn, guān qí xiáng yīng yǐ.
若下輕其將,妖怪並作,眾口相惑,當修德審令,繕礪鋒甲,勤誠誓士,以避天怒。然後復擇吉日,祭牙旗,具太牢之饌,震鼓鐸之音,誠心啟請,以備天問,觀其祥應矣。
ruò rén mǎ xǐ yuè, jīng qí jiē qián zhǐ, jīn duó zhī shēng yáng yǐ qīng, bǐng gǔ zhī yīn wǎn yǐ míng, cǐ de shén míng zhī zhù, chí yǐ ān zhòng xīn, nǎi kě yòng yǐ. suī yún yòng xián shǐ néng zé bù zhàn ér shì lì, lìng míng fǎ shěn zé bù shì ér jì chéng, fēng gōng shǎng láo zé bù dǎo ér fú cóng, gòng kǔ tóng gān zé fàn nì ér gōng jiù, rán ér lín jī zhì yòng, yì yǒu cǐ wèi zhù yān.
若人馬喜躍,旌旗皆前指,金鐸之聲揚以清,鞞鼓之音宛以鳴,此得神明之助,持以安眾心,乃可用矣。雖雲用賢使能則不占而事利,令明法審則不筮而計成,封功賞勞則不禱而福從,共苦同甘則犯逆而功就,然而臨機制用,亦有此為助焉。