strong bīng shí wǔ strong
兵十五
sūn zǐ yuē:" bì shēng, kě lǔ." jiāng qiè ruò, zé yǒu bì shēng zhī yì, kě jí jī ér qǔ zhī.
孙子曰:“必生,可虏。”(将怯弱,则有必生之意,可急击而取之。)
dí wú gù zhì kě qǔ zhī
敌无固志可取之
chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ, zhì yú bì. pí bì qiè. chǔ shī chū zhèn. chǔ jiāng sūn shū áo yuē:" jìn zhī! níng wǒ báo rén, wú rén báo wǒ. shī yún:' yuán róng shí chéng, yǐ xiān qǐ xíng.' xiān rén yě. yuán róng róng chē zài qián, shī xiǎo yǎ yán, wáng zhě jūn xíng, zé bì yǒu róng chē shí chéng, zài qián kāi dào, xiān rén wéi bèi yě. jūn zhì yuē:' xiān rén yǒu duó rén zhī xīn.' báo zhī kě yě." duó dí zhàn xīn. xiān, sū jiàn qiè. suì jí jìn shī, chē chí, zú bēn, chéng jìn jūn. jìn shuài xún lín fù bù zhī suǒ wéi, gǔ yú jūn zhōng yuē:" xiān jì zhě yǒu shǎng!" zhōng jūn xià jūn zhēng zhōu, zhōu zhōng zhī zhǐ kě jū. liǎng shǒu yuē jū. zhōng jūn pí jiàng zhào yīng qí shǐ qí tú xiān jù zhōu yú hé, gù bài ér xiān jì. xiān jù zhōu, yǒu bì shēng zhī yì.
春秋时,晋师伐楚,至於邲。(毗必切。)楚师出阵。楚将孙叔敖曰:“进之!宁我薄人,无人薄我。诗云:'元戎十乘,以先启行。'先人也。(元戎戎车在前,诗小雅言,王者军行,则必有戎车十乘,在前开道,先人为备也。)军志曰:'先人有夺人之心。'薄之可也。”(夺敌战心。先,苏见切。)遂疾进师,车驰,卒奔,乘晋军。晋帅荀林父不知所为,鼓於军中曰:”先济者有赏!”中军、下军争舟,舟中之指可掬。(两手曰掬。)中军裨将赵婴齐使其徒先具舟於河,故败而先济。(先具舟,有必生之意。)
chūn qiū shí, jìn hóu fá qí, qí hóu jià, jiāng zǒu yóu táng. yóu táng, qí yì. tài zǐ yǔ guō róng kòu mǎ, tài zǐ, guāng yě. róng, qí dài fū yě. yuē:" shī sù ér jí, lüè yě. yán yù xíng lüè qí dì, wú jiǔ gōng yì. jiāng tuì yǐ, jūn hé jù yān? qiě shè jì zhī zhǔ, qīng zé shī zhòng. jūn bì dài zhī!" jiāng fàn zhī. tài zǐ chōu jiàn duàn yāng, nǎi zhǐ. yú shì jìn shī dōng qīn zhì wéi, nán jí yí. qí hóu nà tài zǐ jiàn, suì bù bài.
春秋时,晋侯伐齐,齐侯驾,将走邮棠。(邮棠,齐邑。)太子与郭荣扣马,(太子,光也。荣,齐大夫也。)曰:”师速而疾,略也。(言欲行略其地,无久攻意。)将退矣,君何惧焉?且社稷之主,轻则失众。君必待之!”将犯之。太子抽剑断鞅,乃止。於是晋师东侵至濰,南及沂。(齐侯纳太子谏,遂不败。)
chūn qiū shí, wú fá chǔ, chǔ shī bài, jí qīng fā, shuǐ míng. jiāng jī zhī. fū gài wáng yuē:" kùn shòu yóu dòu, kuàng rén hū? ruò zhī bù miǎn ér zhì sǐ, bì bài wǒ. ruò shǐ xiān jì zhě zhī miǎn, hòu zhě mù zhī, miè yǒu dòu xīn yǐ. bàn jì ér hòu kě jī yě." cóng zhī, yòu bài zhī. chǔ rén wéi shí, wú rén jí zhī, bēn shí ér yòu cóng zhī, bài zhū yōng shì. wǔ zhàn, jí yǐng. bēn shí, shí zhě zǒu bù zhèn. shì yīn shì.
春秋时,吴伐楚,楚师败,及清发,(水名。)将击之。夫概王曰:“困兽犹斗,况人乎?若知不免而致死,必败我。若使先济者知免,后者慕之,蔑有斗心矣。半济而后可击也。”从之,又败之。楚人为食,吴人及之,奔食而又从之,败诸雍澨。五战,及郢。(奔食,食者走不阵。澨音誓。)
hàn jiāng zhào chōng guó tǎo xiān líng qiāng, qiāng jiǔ tún jù, jiě chí, dǔ jiàn dà jūn, qì chē zhòng, yù dù huáng shuǐ, dào è xiá, chōng guó xú xíng qū zhī. huò yuē zhú lì xíng chí, chōng guó yuē:" cǐ qióng kòu bù kě pò yě. huǎn zhī zé zǒu bù gù, jí zhī zé hái zhì sǐ." zhū jiàng xiào jiē yuē:" shàn." lǔ guǒ fù shuǐ, nì sǐ zhě shù bǎi, yú shì pò zhī.
汉将赵充国讨先零羌,羌久屯聚,解弛,睹见大军,弃车重,欲渡湟水,道阨狭,充国徐行驱之。或曰逐利行迟,充国曰:“此穷寇不可迫也。缓之则走不顾,急之则还致死。”诸将校皆曰:“善。”虏果赴水,溺死者数百,於是破之。
hòu hàn liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, bù bá ér qù. hàn jiāng huáng fǔ sōng jìn bīng jī zhī. dǒng zhuō yuē:" bù kě. bīng fǎ, qióng kòu wù zhuī, guī zhòng wù pò. jīn wǒ zhuī guó, shì pò guī zhòng, zhuī qióng kòu yě. kùn shòu yóu dòu, fēng chài yǒu dú, kuàng dà zhòng hū!" sōng yuē:" bù rán. qián wú bù jī, bì qí ruì yě. jīn ér jī zhī, dài qí shuāi yě. suǒ jī pí shī, fēi guī zhòng yě. guó zhòng qiě zǒu, mò yǒu dòu zhì. yǐ zhěng jī luàn, fēi qióng kòu yě." suì dú jìn jī zhī, shǐ zhuō wèi hòu jù. lián zhàn dà pò, zhǎn shǒu wàn yú jí, guó zǒu ér sǐ yǐ.
后汉凉州贼王国围陈仓,不拔而去。汉将皇甫嵩进兵击之。董卓曰:“不可。兵法,穷寇勿追,归众勿迫。今我追国,是迫归众,追穷寇也。困兽犹斗,蜂虿有毒,况大众乎!”嵩曰:“不然。前吾不击,避其锐也。今而击之,待其衰也。所击疲师,非归众也。国众且走,莫有斗志。以整击乱,非穷寇也。”遂独进击之,使卓为后拒。连战大破,斩首万馀级,国走而死矣。
jìn jiāng liú yì sù jiāng zhuī huán xuán, zhàn yú zhēng róng zhōu. yú shí guān jūn shù qiān, xuán bīng shén shèng, ér xuán jù yǒu bài nǜ, cháng yàng qīng gě yú fǎng cè, gù qí zhòng mò yǒu dòu xīn. guān jūn chéng fēng zòng huǒ, jǐn ruì zhēng xiān, xuán zhòng dà kuì.
晋将刘毅溯江追桓玄,战於峥嵘洲。於时官军数千,玄兵甚盛,而玄惧有败衄,常漾轻舸於舫侧,故其众莫有斗心。官军乘风纵火,尽锐争先,玄众大溃。
suí yáng dì zhēng gāo lí, dà jiàng yǔ wén shù yǔ jiǔ jūn guò yā lǜ shuǐ, yòu dōng jì sà shuǐ, qù gāo lí píng rǎng chéng sān shí lǐ, yīn shān wèi yíng. gāo lí guó xiāng qǐ zhī wén dé qiǎn shǐ wěi jiàng, qǐng shù yuē:" suì xuán shī zhě, fèng qí zhǔ gāo yuán cháo xíng zài suǒ." shù jiàn shì zú pí bì, bù kě fù zhàn, yòu píng rǎng xiǎn gù, zú nán zhì lì, suì yīn qí zhà ér hái. bàn jì, zéi jī hòu jūn, yú shì dà kuì bù kě jìn zhǐ, jiǔ jūn bài jī, yī rì yī yè hái zhì yā lǜ shuǐ, xíng sì wǔ bǎi lǐ. chū, dù liáo jiǔ jūn sān shí wàn rén, hái zhì liáo dōng chéng, wéi èr qiān qī bǎi rén ěr.
隋炀帝征高丽,大将宇文述与九军过鸭绿水,又东济萨水,去高丽平壤城三十里,因山为营。高丽国相乞支文德遣使伪降,请述曰:“遂旋师者,奉其主高元朝行在所。”述见士卒疲弊,不可复战,又平壤险固,卒难致力,遂因其诈而还。半济,贼击后军,於是大溃不可禁止,九军败绩,一日一夜还至鸭绿水,行四五百里。初,渡辽九军三十万人,还至辽东城,唯二千七百人耳。
sūn zǐ yuē:" guī shī wù è." ruò qióng kòu yuǎn hái, yī xiǎn ér xíng, rén rén huái guī, gǎn néng sǐ zhàn. xú guān qí biàn, ér wù yuǎn è jié zhī.
孙子曰:“归师勿遏。”(若穷寇远还,依险而行,人人怀归,敢能死战。徐观其变,而勿远遏截之。)
guī shī wù è
归师勿遏
hòu hàn mò, cáo gōng wéi zhāng xiù yú ráng, liú biǎo qiǎn bīng jiù xiù, yǐ jué jūn hòu. gōng jiāng yǐn hái, xiù bīng lái zhuī, gōng jūn bù dé jìn, lián yíng shāo qián. dào ān zhòng, xiù yǔ biǎo bīng hé shǒu xiǎn, gōng jūn qián hòu shòu dí. gōng nǎi yè záo xiǎn wèi dì dào, xī guò zī zhòng, shè qí bīng. huì míng, zéi wèi gōng wèi dùn yě, xī jūn lái zhuī. zòng qí bīng bù qí jiā gōng, dà pò zhī. gōng wèi xún yù yuē:" lǔ è wú guī shī, ér yǔ wú sǐ dì zhàn, wú shì yǐ zhī shèng yǐ."
后汉末,曹公围张绣於穰,刘表遣兵救绣,以绝军后。公将引还,绣兵来追,公军不得进,连营稍前。到安众,绣与表兵合守险,公军前后受敌。公乃夜凿险为地道,悉过辎重,设奇兵。会明,贼谓公为遁也,悉军来追。纵奇兵步骑夹攻,大破之。公谓荀彧曰:“虏遏吾归师,而与吾死地战,吾是以知胜矣。”
shí liù guó qián qín fú jiān zì fá jìn, yú shòu chūn bài hái cháng ān, mù róng hóng qǐ bīng yú huá zé, jiān jiāng fú ruì yǐ ruì fǎn. dòu chōng yáo cháng tǎo zhī. fú ruì yǒng guǒ qīng dí, bù xù shì zhòng. hóng wén qí zhì yě, jù, lǜ zhòng jiāng bēn guān dōng, ruì qū bīng yào zhī. yáo cháng jiàn yuē:" xiān bēi yǒu sī guī zhī xīn, yí qū lìng chū guān, bù kě è yě." ruì fú cóng, zhàn yú huá zé, ruì bài jī, bèi shā.
十六国前秦苻坚自伐晋,於寿春败还长安,慕容泓起兵於华泽,坚将苻叡、(以芮反。)窦冲、姚苌讨之。苻叡勇果轻敌,不恤士众。泓闻其至也,惧,率众将奔关东,叡驱兵要之。姚苌谏曰:“鲜卑有思归之心,宜驱令出关,不可遏也。”叡弗从,战於华泽,叡败绩,被杀。
shí liù guó xià hè lián bó bó fá nán liáng tū fā zhān tán, dà bài zhī, qū lüè èr wàn qī qiān kǒu niú mǎ yáng shù shí wàn ér hái. zhān tán lǜ zhòng zhuī zhī, qí jiāng jiāo lǎng wèi yuē:" bó bó tiān zī xióng áo, yù jūn qí sù, wèi kě qīng yě. jīn yīn chāo lüè zhī zī, lǜ sī guī zhī shì, rén zì wéi zhàn, nán yǔ zhēng fēng. bù rú cóng wēn wéi běi dù, qù wàn hú duī, zǔ shuǐ jié yíng, zhì qí yān hóu, bǎi zhàn bǎi shèng zhī shù yě." zhān tán bù cóng. bó bó wén ér dà xǐ, nǎi yú yáng wǔ xià xiá záo líng mái chē yǐ sāi lù. bó bó nǎi lēi zhòng nì jī, dà bài zhī, shā shāng wàn jì.
十六国夏赫连勃勃伐南凉秃发鳣檀,大败之,驱掠二万七千口、牛马羊数十万而还。鳣檀率众追之,其将焦朗谓曰:”勃勃天姿雄鷔,御军齐肃,未可轻也。今因抄掠之资,率思归之士,人自为战,难与争锋。不如从温围北度,趣万斛堆,阻水结营,制其咽喉,百战百胜之术也。”鳣檀不从。勃勃闻而大喜,乃於阳武下峡凿凌埋车以塞路。勃勃乃勒众逆击,大败之,杀伤万计。
shí liù guó hòu liáng lǚ hóng gōng duàn yè yú zhāng yè, bù shèng, jiāng dōng zǒu, yè yì yù jī zhī. qí jiāng jǔ qú méng xùn jiàn yuē:" guī shī wù è, qióng kòu wù zhuī, cǐ bīng jiā zhī jiè yě. bù rú zòng zhī, yǐ wéi hòu tú." yè yuē:" yī rì zòng dí, huǐ jiāng wú jí." suì lǜ zhòng zhuī zhī, wèi hóng suǒ bài. yè tàn yuē:" bù néng yòng zǐ fáng zhī yán, yǐ zhì yú cǐ."
十六国后凉吕弘攻段业於张掖,不胜,将东走,业议欲击之。其将沮渠蒙逊谏曰:“归师勿遏,穷寇勿追,此兵家之戒也。不如纵之,以为后图。”业曰:“一日纵敌,悔将无及。”遂率众追之,为弘所败。业叹曰:”不能用子房之言,以至於此。”
sūn zǐ yuē:" bīng yǐ zhà lì, yǐ lì dòng, yǐ fēn hé wéi biàn zhě yě. bīng yī fēn yī hé, yǐ dí wèi biàn. bīng fǎ zhà guǐ, yǐ lì dòng dí xīn, huò hé huò lí, wèi biàn huà zhī shù. gù qí jí rú fēng, jìn tuì yīng jī. qí xú rú lín, bú jiàn lì bù qián, rú fēng chuī lín, xiǎo dòng ér qí dà bù yí. qīn lüè rú huǒ, měng liè yě. bù dòng rú shān, shǒu yě. bù xìn dí zhī kuáng huò, ān gù rú shān. nán zhī rú yīn, mò cè rú tiān zhī yīn yún, bú jiàn liè sù zhī xiàng. dòng rú léi tíng. jí sù bù jí yīng yě, gù tài gōng yuē" jí léi bù jí yǎn ěr, jí diàn bù jí míng mù" yě. zhǐ xiāng fēn zhòng, yīn dí ér zhì shèng yě. jīng qí zhī suǒ zhǐ xiāng, zé fēn lí qí zhòng. xiān zhī yū zhí zhī jì zhě shèng, cǐ jūn zhēng zhī fǎ yě."
孙子曰:“兵以诈立,以利动,以分合为变者也。(兵一分一合,以敌为变。兵法诈诡,以利动敌心,或合或离,为变化之术。)故其疾如风,(进退应机。)其徐如林,(不见利不前,如风吹林,小动而其大不移。)侵掠如火,(猛烈也。)不动如山,(守也。不信敌之诳惑,安固如山。)难知如阴,(莫测如天之阴云,不见列宿之象。)动如雷霆。(疾速不及应也,故太公曰”疾雷不及掩耳,疾电不及瞑目”也。)指乡分众,(因敌而制胜也。旌旗之所指乡,则分离其众。)先知迂直之计者胜,此军争之法也。”
dà zhèn dòng zé luàn yīn chéng zhī ér bài wéi bù dòng rú shān zhī yì yě.
大阵动则乱因乘之而败(违不动如山之义也。)
dōng jìn, qián qín fú jiān lǜ bīng lái fá jìn, jìn jiāng xiè shí xiè xuán jù zhī. jiān qiǎn qí jiāng zhū xù shuō shí děng yǐ zhòng shèng, yù xié ér jiàng zhī. xù wèi shí yuē:" ruò qín bǎi wàn zhī zhòng jiē zhì, zé mò kě yǐ dí yě. jí qí zhòng wèi jí, yí zài sù zhàn, ruò cuò qí qián fēng, kě yǐ dé zhì." jìn jiāng qiǎn shǐ qǐng zhàn, xǔ zhī. jiān shī liè zhèn bī féi shuǐ, jìn shī bù dé dù. jìn jiāng shǐ wèi jiān jiāng fú róng yuē:" jūn xuán jūn shēn rù, zhì zhèn bī shuǐ, cǐ chí jiǔ zhī jì, qǐ yù zhàn zhě hū? ruò xiǎo tuì shī, lìng jiàng shì zhōu xuán, pū yǔ míng gōng huǎn pèi ér guān zhī, bù yì měi hū?" jiān zhòng jiē yuē:" yí zǔ féi shuǐ, mò lìng dé shàng, wǒ zhòng bǐ guǎ, shì bì wàn quán." jiān yuē:" dàn què jūn, lìng dé guò, wǒ yǐ tiě qí xiàng shuǐ bī ér shā zhī. bù rán, yīn qí jì shuǐ ér fù zhī." yú shì huī jūn què zhèn, jūn suì bēn tuì, zhì zhī bù kě zhǐ. xuán yǐ bā qiān jīng zú dù féi shuǐ bī zhī, róng chí qí lüè zhèn, mǎ dào, bèi shā, jūn suì dà bài. jìn shī chéng shèng zhuī jī, sǐ zhě xiāng zhěn. jiān wèi liú shǐ suǒ zhōng, dān qí dùn zǒu.
东晋,前秦苻坚率兵来伐晋,晋将谢石、谢玄拒之。坚遣其将朱序说石等以众盛,欲胁而降之。序谓石曰:“若秦百万之众皆至,则莫可以敌也。及其众未集,宜在速战,若挫其前锋,可以得志。”晋将遣使请战,许之。坚师列阵逼淝水,晋师不得渡。晋将使谓坚将苻融曰:”君悬军深入,置阵逼水,此持久之计,岂欲战者乎?若小退师,令将士周旋,仆与明公缓辔而观之,不亦美乎?”坚众皆曰:“宜阻淝水,莫令得上,我众彼寡,势必万全。”坚曰:“但卻军,令得过,我以铁骑向水逼而杀之。不然,因其济水而覆之。”於是麾军卻阵,军遂奔退,制之不可止。玄以八千精卒度淝水逼之,融驰骑略阵,马倒,被杀,军遂大败。晋师乘胜追击,死者相枕。坚为流矢所中,单骑遁走。
hòu zhōu mò, suí wén dì zuò xiāng fǔ shǎo zhǔ, xiāng zhōu zǒng guǎn yù chí jiǒng jǔ bīng bù cóng. suí wén dì qiǎn jiàng wéi xiào kuān tǎo zhī. jiǒng nán dūn dōu kūn qiè lǜ zhòng shí wàn rén rù wǔ dé, jūn yú qìn dōng jù zhī, qìn, qī zhèn qiè. yǔ xiào kuān gé shuǐ xiàng chí, nǎi bù bīng èr shí yú lǐ, huī jūn xiǎo què, yù dài xiào kuān jūn bàn dù ér jī zhī. xiào kuān yīn qí què, nǎi míng gǔ qí jìn, dūn suì dà bài.
后周末,隋文帝作相辅少主,相州总管尉迟迥举兵不从。隋文帝遣将韦孝宽讨之。迥男惇(都昆切)率众十万人入武德,军於沁东拒之,(沁,七鸩切。)与孝宽隔水相持,乃布兵二十馀里,麾军小卻,欲待孝宽军半渡而击之。孝宽因其卻,乃鸣鼓齐进,惇遂大败。
dà táng guāng zhái chū, wǔ tài hòu lín cháo chēng zhì, xú jìng yè yú yáng zhōu qǐ bīng, yǐ kuāng fù huáng jiā wèi cí, yuè yú rì jiān, zhì jīng zú shù wàn. tài hòu qiǎn jiàng jūn lǐ xiào yì lǐng bīng tǎo zhī. jìng yè lǜ jūn jù yú xià ā xī, fāng chéng liè, jìng yè wèi qí tú yuē:" zì zhī yì jiǎ fēi hòu zhě, jū hòu." zhòng nǎi zhēng tuì. xiào yì zhī shī yīn qí dòng zào ér bēn jī, nǎi dà bài yān.
大唐光宅初,武太后临朝称制,徐敬业於扬州起兵,以匡复皇家为辞,月馀日间,致精卒数万。太后遣将军李孝逸领兵讨之。敬业率军拒於下阿谿,方成列,敬业谓其徒曰:“自知衣甲非厚者,居后。”众乃争退。孝逸之师因其动噪而奔击,乃大败焉。
xiān shè fú chéng shì zhú dí bài zhī
先设伏乘势逐敌败之
dōng jìn mò, lú xún lǜ zhòng shù wàn, fāng jiàn ér xià. jìn xiāng sòng wǔ dì lǜ bīng jù zhī, chū qīng lì dòu jiàn, gōng tí fān gǔ, mìng zhòng jūn qí lì jī zhī. yòu shàng bù qí yú xī àn. yòu jūn cān jūn yǔ lè shēng chéng jiàn bù jìn, zhǎn ér xùn zhī. yú shì zhòng jūn téng yǒng zhēng xiān. jūn zhōng duō wàn jūn shén nǔ, suǒ zhì mò bù cuī xiàn. sòng wǔ zì yú zhōng liú cù zhī, yīn fēng shuǐ zhī shì, zéi jiàn xī pō xī àn. àn shàng jūn xiān bèi huǒ jù, nǎi tóu huǒ fén zhī, yān yàn yì tiān, zéi zhòng dà bài, zhuī bēn zhì yè nǎi guī. xún děng hái xún yáng. chū, fēn qiǎn bù bīng, mò bù yí guài, jí shāo zéi jiàn, zhòng nǎi yuè fú.
东晋末,卢循率众数万,方舰而下。晋相宋武帝率兵拒之,出轻利斗舰,躬提幡鼓,命众军齐力击之。又上步骑於西岸。右军参军庾乐生乘舰不进,斩而殉之。於是众军腾踊争先。军中多万钧神弩,所至莫不摧陷。宋武自於中流蹙之,因风水之势,贼舰悉泊西岸。岸上军先备火具,乃投火焚之,烟焰翳天,贼众大败,追奔至夜乃归。循等还浔阳。初,分遣步兵,莫不疑怪,及烧贼舰,众乃悦服。
chéng shèng
乘胜
hòu hàn mò, cáo gōng zhēng zhāng lǔ, dìng hàn zhōng, liú yè jìn shuō yuē:" míng gōng yǐ bù zú wǔ qiān, jiāng zhū dǒng zhuō, běi pò yuán shào, nán zhēng liú biǎo, jiǔ zhōu bǎi jùn, shí bìng qí bā, wēi zhèn tiān xià, shì shè nèi wài. jīn jǔ hàn zhōng, shǔ rén dǔ fēng, pò dǎn shī shǒu, tuī cǐ ér qián, shǔ kě chuán xí ér dìng yě. liú bèi, rén jié yě, yǒu zhì dù ér chí, xīn dé shǔ, rén yóu wèi fù. jīn pò hàn zhōng, shǔ rén zhèn kǒng, qí shì zì qīng. yǐ gōng zhī shén míng, yīn qí qīng ér yā zhī, wú bù kè yě. ruò shǎo huǎn zhī, zé zhū gě liàng míng yú lǐ ér wèi xiāng, guān yǔ zhāng fēi yǒng guàn sān jūn ér wèi jiāng, shǔ rén jì dìng, jù xiǎn shǒu yào, zé bù kě fàn yě. jīn bù qǔ, bì wèi hòu yōu." cáo gōng bù cóng. jū shù rì, shǔ jiàng zhě shuō:" shǔ zhōng yī rì shù shí jīng, bèi zhǎn zhī ér bù néng jìn yě." cáo gōng huǐ zhī, yòu wèn yè yuē:" jīn shàng kě jī fǒu?" yè yuē:" jīn yǐ xiǎo dìng, wèi kě jī yě." cáo gōng wéi zhī ér shī.
后汉末,曹公征张鲁,定汉中,刘晔进说曰:“明公以步卒五千,将诛董卓,北破袁绍,南征刘表,九州百郡,十并其八,威振天下,势慴内外。今举汉中,蜀人睹风,破胆失守,推此而前,蜀可传檄而定也。刘备,人杰也,有智度而迟,新得蜀,人犹未附。今破汉中,蜀人震恐,其势自倾。以公之神明,因其倾而压之,无不克也。若少缓之,则诸葛亮明於理而为相,关羽、张飞勇冠三军而为将,蜀人既定,据险守要,则不可犯也。今不取,必为后忧。”曹公不从。居数日,蜀降者说:“蜀中一日数十惊,备斩之而不能禁也。”曹公悔之,又问晔曰:“今尚可击否?”晔曰:”今已小定,未可击也。”(曹公违之而失。)
jìn zhèn nán jiāng jūn dū du jīng zhōu dù yuán kǎi, xí wú lè xiāng, zài jīn jiāng líng jùn sōng zī xiàn dōng liù shí lǐ. lǔ dū du sūn xīn. yuán xiāng yǐ nán, zhì yú jiāo guǎng, dǔ fēng sòng kuǎn. shí zhòng huì yì, huò yuē:" bǎi nián zhī kòu, wèi kě jǐn kè. jīn jiāng shǔ rè, shuǐ lǎo fāng jiàng, jí yì jiāng qǐ, yí qí lái dōng dà jǔ." yuán kǎi yuē:" xī yàn lè yì jí jì xī yī zhàn, yǐ bìng qiáng qí. jīn wáng shī bīng wēi yǐ zhèn, pì rú pò zhú, shù jié zhī hòu, jiē yíng rèn ér jiě yě." suì zhǐ shòu qún shuài, zhí yì mò líng. suǒ guò chéng yì, mò bù shù shǒu, suì píng wú guó. xiān yì zhě cán ér xiè yān.
晋镇南将军、都督荆州杜元凯,袭吴乐乡,(在今江陵郡松滋县东六十里。)虏都督孙歆。沅、湘以南,至於交、广,睹风送款。时众会议,或曰:“百年之寇,未可尽克。今将暑热,水潦方降,疾疫将起,宜俟来冬大举。”元凯曰:”昔燕乐毅藉济西一战,以并强齐。今王师兵威已震,譬如破竹,数节之后,皆迎刃而解也。”遂指授群帅,直诣秣陵。所过城邑,莫不束手,遂平吴国。先议者惭而谢焉。
shí liù guó shǔ lǐ tè gōng jìn jiāng zhāng huī, huī jūn kuì. tè yì yù shì huī hái fú, yīn fú. zhū jiàng jìn yuē:" huī jūn lián zhàn, shì zú shāng jiǎn, zhì yǒng jù jié, yí yīn qí bì suì qín zhī. ruò shě ér kuān zhī, huī yǎng bìng shōu wáng, yú zhòng gèng hé, tú zhī wèi yì yě." tè cóng zhī, fù jìn gōng, huī kuì wéi zǒu. tè qiǎn jiàng shuǐ lù zhuī zhī, suì hài huī, shēng qín huī zi cún, yǐ huī sàng hái zhī.
十六国蜀李特攻晋将张徽,徽军溃。特议欲释徽还涪,(音浮。)诸将进曰:“徽军连战,士卒伤减,智勇俱竭,宜因其弊遂擒之。若舍而宽之,徽养病收亡,馀众更合,图之未易也。”特从之,复进攻,徽溃围走。特遣将水陆追之,遂害徽,生擒徽子存,以徽丧还之。
dōng jìn jiāng zhōu fǎng tǎo zéi dù céng, céng dà kuì, shā qiān yú rén. fǎng yè zhuī zhī, zhū jiàng qǐng dài míng rì, fǎng yuē:" céng xiāo yǒng néng zhàn, xiàng zhī bài yě, bǐ láo wǒ yì, shì yǐ kè zhī. yí jí qí shuāi chéng zhī, kě miè." gǔ xíng ér jìn, suì dìng hàn miǎn.
东晋将周访讨贼杜曾,曾大溃,杀千馀人。访夜追之,诸将请待明日,访曰:“曾骁勇能战,向之败也,彼劳我逸,是以克之。宜及其衰乘之,可灭。”鼓行而进,遂定汉沔。
dà táng wǔ dé chū, liú wǔ zhōu jù tài yuán, shǐ qí jiāng sòng jīn gāng tún yú hé dōng. tài zōng wǎng zhēng, jīn gāng dùn zǒu. tài zōng zhuī jī, dà pò zhī, chéng shèng zhú běi, yī rì yī yè xíng èr bǎi yú lǐ, zhuǎn zhàn shù shí hé, shì zú pí bì. zhì gāo bì lǐng, zǒng guǎn liú hóng zhí mǎ ér jiàn yuē:" hóu liáng yǐ jié, shì zú pí dùn, yuàn qiě tíng yíng, dài bīng liáng xián jí, ér hòu jué zhàn." tài zōng yuē:" gōng zhě, nán chéng yì bài jī zhě, nán de yì shī. jīn gāng zǒu dào fén zhōu, zhòng xīn yǐ jǔ, wǒ jí qí wèi dìng, dāng chéng qí shì jī zhī, cǐ pò zhú zhī yì yě. rú gèng chí liú, zéi bì shēng jì, cǐ shī jī zhī dào." suì cè mǎ ér qù. zhū jūn nǎi jìn, mò gǎn yǐ jī fá wèi cí, yè sù yú què shǔ gǔ zhī xī yuán. tài zōng bù shí èr rì, bù jiě jiǎ sān rì, jūn zhōng kǔ jī. cǐ xī wéi yǒu yī yáng, tài zōng fǔ jiàng shì, yǔ zhī tóng shí, sān jūn gǎn ēn, jiē bǎo ér sī fèn. míng rì, qū fén zhōu. jīn gāng liè zhèn, nán běi qī lǐ, yǐ kàng guān jūn. tài zōng qiǎn zǒng guǎn lǐ jī děng dāng qí běi, dí zhǎng sūn děng dāng qí nán, qīn yù dà jūn yǐ lín zhī. zhū jūn zhàn xiǎo què, wèi zéi suǒ chéng, tài zōng lǜ jīng qí sān qiān zhí qū jīn gāng, zéi zhòng dà kuì.
大唐武德初,刘武周据太原,使其将宋金刚屯於河东。太宗往征,金刚遁走。太宗追击,大破之,乘胜逐北,一日一夜行二百馀里,转战数十合,士卒疲弊。至高壁岭,总管刘弘执马而谏曰:“糇粮已竭,士卒疲顿,愿且停营,待兵粮咸集,而后决战。”太宗曰:“功者,难成易败;机者,难得易失。金刚走到汾州,众心已沮,我及其未定,当乘其势击之,此破竹之义也。如更迟留,贼必生计,此失机之道。”遂策马而去。诸军乃进,莫敢以饥乏为辞,夜宿於雀鼠谷之西原。太宗不食二日,不解甲三日,军中苦饥。此夕唯有一羊,太宗抚将士,与之同食,三军感恩,皆饱而思奋。明日,趋汾州。金刚列阵,南北七里,以抗官军。太宗遣总管李勣等当其北,翟长孙等当其南,亲御大军以临之。诸军战小卻,为贼所乘,太宗率精骑三千直趋金刚,贼众大溃。
wǔ dé chū, tài zōng zhēng xuē rén gǎo, dà pò zhī, chéng shèng suì bī zhé zhí chéng. dòu kàng děng kǔ jiàn yuē:" zéi zhǔ yóu jù jiān chéng, suī pò qí jiāng zōng luó hóu, wèi kě jí bī. qǐng àn bīng yǐ hòu qí biàn." tài zōng yuē:" suàn zhī jiǔ yǐ. pò zhú zhī shì, bù kě shī yě. zéi dà jūn yǐ bài, yú zhòng hé zú wèi yú, xiōng kuí zhī jì jǐn yú cǐ yǐ." suì lǜ zhòng ér jìn. zhì yè bàn, jūn lín zéi chéng, shǒu pí zhě jiē luàn, zhēng zì tóu ér xià. rén gǎo qióng cù, kāi mén qǐng xiáng.
武德初,太宗征薛仁杲,大破之,乘胜遂逼折墌城。窦抗等苦谏曰:“贼主犹据坚城,虽破其将宗罗睺,未可即逼。请按兵以候其变。”太宗曰:“算之久矣。破竹之势,不可失也。贼大军已败,馀众何足为虞,凶魁之计尽於此矣。”遂率众而进。至夜半,军临贼城,守陴者皆乱,争自投而下。仁杲穷蹙,开门请降。
chéng shì xiān shēng hòu shí
乘势先声后实
chūn qiū, jìn hóu fá qí. qí hóu yù zhū píng yīn, qiàn fáng mén ér shǒu zhī, guǎng lǐ. jìn jiāng fàn xuān zi gào qí dài fū xī wén zi, yuē:" wú zhī zi, gǎn nì qíng hū? lǔ rén jǔ rén jiē qǐng yǐ chē qiān shèng zì qí xiāng rù, jì xǔ zhī yǐ. ruò rù, jūn bì shī guó. zi hé tú zhī!" zi jiā yǐ gào gōng. gōng kǒng. yàn yīng wén zhī, yuē:" jūn gù wú yǒng, ér yòu wén shì, fú néng jiǔ yǐ." bù néng jiǔ dí. qí shī yè dùn.
春秋,晋侯伐齐。齐侯御诸平阴,堑防门而守之,广里。晋将范宣子告齐大夫析文子,曰:“吾知子,敢匿情乎?鲁人、莒人皆请以车千乘自其乡入,既许之矣。若入,君必失国。子盍图之!”子家以告公。公恐。晏婴闻之,曰:“君固无勇,而又闻是,弗能久矣。”(不能久敌。)齐师夜遁。
hàn wáng qiǎn hán xìn pò chén yú, hòu xìn gòu zhì guǎng wǔ jūn lǐ zuǒ chē, shī shì zhī. hán xìn yuē:" pū yù běi gōng yàn, dōng fá qí, ruò hé ér yǒu gōng?" duì yuē:" jīn jiāng jūn shè xī hé, lǔ wèi wáng, qín xià shuō è yǔ, yī jǔ ér xià jǐng xíng, bù zhōng cháo pò zhào èr shí wàn zhòng, zhū chéng ān jūn, míng wén hǎi nèi, wēi zhèn tiān xià. cǐ jiāng jūn zhī suǒ zhǎng yě. rán ér zhòng láo zú bà, yīn pí. qí shí nán yòng. jīn jiāng jūn yù jǔ juàn bì zhī bīng, dùn zhī yàn jiān chéng zhī xià, yù zhàn kǒng lì bù néng bá, qíng xiàn shì qū, kuàng rì liáng jié. ér ruò yàn bù fú, qí bì jù jìng yǐ zì qiáng yě. yàn qí xiāng chí ér bù xià, liú xiàng zhī quán wèi yǒu suǒ fēn yě. ruò cǐ zhě, jiāng jūn suǒ duǎn yě. chén wén shàn yòng bīng zhě bù yǐ duǎn jī zhǎng, ér yǐ zhǎng jī duǎn. wèi jiāng jūn jì, mò rú àn jiǎ xiū bīng, zhèn zhào, fǔ qí gū ruò, bǎi lǐ zhī nèi, niú jiǔ rì zhì, yǐ xiǎng shì dài fū yì bīng. wèi dū fù yuē:" yáo yì shùn shí." liú kuí yuē:" yì, jiǔ yě." běi shǒu yàn lù, ér hòu qiǎn biàn shì fèng zhǐ chǐ zhī shū, bào suǒ zhǎng yú yàn, yàn bì bù gǎn bù tīng cóng. yàn yǐ cóng, shǐ zhě dōng gào qí, qí bì cóng fēng ér fú, suī yǒu zhì zhě, yì nán wéi qí jì yǐ. rú shì, zé tiān xià shì kě tú yě. bīng gù yǒu xiān shēng ér hòu shí zhě, cǐ zhī wèi yě." hán xìn bìng cóng zhī. yàn qí cóng fēng ér mí yě.
汉王遣韩信破陈馀,后信购致广武君李左车,师事之。韩信曰:“仆欲北攻燕,东伐齐,若何而有功?”对曰:“今将军涉西河,虏魏王,擒夏说阏与,一举而下井陉,不终朝破赵二十万众,诛成安君,名闻海内,威振天下。此将军之所长也。然而众劳卒罢,(音疲。)其实难用。今将军欲举倦弊之兵,顿之燕坚城之下,欲战恐力不能拔,情见势屈,旷日粮竭。而弱燕不服,齐必距境以自强也。燕齐相持而不下,刘项之权未有所分也。若此者,将军所短也。臣闻善用兵者不以短击长,而以长击短。为将军计,莫如按甲休兵,镇赵,抚其孤弱,百里之内,牛酒日至,以飨士大夫醳兵。(魏都赋曰:“肴醳顺时。”刘逵曰:“醳,酒也。”)北首燕路,而后遣辩士奉咫尺之书,暴所长於燕,燕必不敢不听从。燕已从,使者东告齐,齐必从风而服,虽有智者,亦难为齐计矣。如是,则天下事可图也。兵固有先声而后实者,此之谓也。”韩信并从之。燕、齐从风而靡也。
yīn dí jù suì qǔ zhī
因敌惧遂取之
chūn qiū shí, jìn hóu wéi cáo, mén yān, duō sǐ. gōng cáo chéng mén. cáo rén shī zhū chéng shàng, zhé jìn sǐ rén yú chéng. jìn hóu huàn zhī. tīng yú rén zhī sòng, chēng" shě yú mù". shě mù, wèi jiāng fā zhǒng yě. shī qiān yān. cáo rén xiōng jù, qiān zhì cáo rén mù yě. xiōng, kǒng jù shēng yě. yīn xū yǒng fǎn. wèi qí suǒ de zhě, guān ér chū zhī. yīn qí xiōng yě ér gōng zhī, suì rù cáo.
春秋时,晋侯围曹,门焉,多死。(攻曹城门。)曹人尸诸城上,(磔晋死人於城。)晋侯患之。听舆人之诵,称“舍於墓”。(舍墓,谓将发冢也。)师迁焉。曹人凶惧,(迁至曹人墓也。凶,恐惧声也。音吁勇反。)为其所得者,棺而出之。因其凶也而攻之,遂入曹。
jìn jiāng zhū líng shí fá shǔ zéi qiáo zòng, zòng jiāng qiáo dào fú zhòng bīng shǒu fú. líng shí shī cì píng mó, qù chéng dū èr bǎi yú lǐ. zòng qiǎn jiàng hóu huī qiáo shēn tún píng mó, jiā àn lián chéng lì zhà. líng shí wèi pí jiàng liú zhōng yuē:" tiān fāng shǔ rè, zéi jīn gù xiǎn, gōng zhī nán bá, zhǐ kùn wǒ shī. wú yù xù ruì xī bīng, sì xì ér jìn, qīng yǐ wéi hé rú?" zhōng yuē:" bù rán. qián yáng shēng yán dà zhòng yóu nèi jiāng, gù qiáo dào fú bù gǎn shě fú, jīn zhòng jūn bī zhī, chū qí bù yì, hóu huī zhī tú yǐ pò dǎn yǐ. zhǐ kě yīn qí xiōng jù ér gōng zhī, shì dāng bì kè. kè píng mó zhī hòu, zì kě gǔ xíng ér qián, chéng dū bì bù néng shǒu. ruò huǎn bīng xiāng chí, xū shí xiàng jiàn, fú jūn fù lái, nán wéi dí yě. jìn bù néng zhàn, tuì wú suǒ zī, èr wàn yú rén xī wèi shǔ zi lǔ ěr." cóng zhī. yì rì, jìn gōng jiē kè, zhǎn hóu huī děng, zòng zhī chéng shǒu xiāng cì wǎ jiě.
晋将朱龄石伐蜀贼谯纵,纵将谯道福重兵守涪。龄石师次平模,去成都二百馀里。纵遣将侯晖、谯诜屯平模,夹岸连城立栅。龄石谓裨将刘锺曰:“天方暑热,贼今固险,攻之难拔,衹困我师。吾欲蓄锐息兵,伺隙而进,卿以为何如?”锺曰:“不然。前扬声言大众由内江,故谯道福不敢舍涪,今重军逼之,出其不意,侯晖之徒已破胆矣。衹可因其凶惧而攻之,势当必克。克平模之后,自可鼓行而前,成都必不能守。若缓兵相持,虚实相见,涪军复来,难为敌也。进不能战,退无所资,二万馀人悉为蜀子虏耳。”从之。翌日,进攻皆克,斩侯晖等,纵之城守相次瓦解。
tuī rén shì pò zāi yì
推人事破灾异
zhōu wǔ wáng fá zhòu, shī zhì sì shuǐ niú tóu shān, fēng shén léi jí, gǔ qí huǐ zhé, wáng zhī cān chéng huáng zhèn ér sǐ. tài gōng yuē:" yòng bīng zhě, shùn tiān zhī dào wèi bì jí, nì zhī bù bì xiōng, ruò shī rén shì, zé sān jūn bài wáng. qiě tiān dào guǐ shén, shì zhī bú jiàn, tīng zhī bù wén, zhì jiāng bù fǎ, ér yú jiāng jū zhī. ruò nǎi hǎo xián ér néng yòng, jǔ shì ér de shí, cǐ zé bù kàn shí rì ér shì lì, bù jiǎ bǔ shì ér shì jí, bù dài dǎo sì ér fú cóng." suì mìng qū zhī qián jìn. zhōu gōng yuē:" jīn shí nì tài suì, guī zhuó gào xiōng, bǔ shì bù jí, xīng biàn wéi zāi, qǐng hái shī." tài gōng nù yuē:" jīn zhòu kū bǐ gàn, qiú jī zǐ, yǐ fēi lián wéi zhèng, fá zhī yǒu hé bù kě? kū cǎo xiǔ gǔ, ān kě zhī hū!" nǎi fén guī zhé shī, yuán bāo ér gǔ, lǜ zhòng xiān shè hé, wǔ wáng cóng zhī, suì miè zhòu.
周武王伐纣,师至汜水牛头山,风甚雷疾,鼓旗毁折,王之骖乘惶震而死。太公曰:“用兵者,顺天之道未必吉,逆之不必凶,若失人事,则三军败亡。且天道鬼神,视之不见,听之不闻,智将不法,而愚将拘之。若乃好贤而能用,举事而得时,此则不看时日而事利,不假卜筮而事吉,不待祷祀而福从。”遂命驱之前进。周公曰:“今时逆太岁,龟灼告凶,卜筮不吉,星变为灾,请还师。”太公怒曰:“今纣刳比干,囚箕子,以飞廉为政,伐之有何不可?枯草朽骨,安可知乎!”乃焚龟折蓍,援枹而鼓,率众先涉河,武王从之,遂灭纣。
dà táng wǔ dé zhōng, huái nán dào héng tái pú yè fǔ gōng shí jù dān yáng fǎn, qiǎn zhào jùn wáng xiào gōng wèi xíng jūn yuán shuài tǎo zhī. jiāng fā, yǔ zhū jiàng yàn jí, mìng qǔ shuǐ, hū biàn wéi xuè, zài zuò zhě jiē shī sè, xiào gōng jǔ zhǐ zì ruò, xú yù zhī yuē:" huò fú wú mén, wéi rén suǒ zhào. zì gù wú fù yú wù, zhū jūn hé yōu jù zhī shēn! gōng shí è jī huò yíng, jīn chéng miào suàn yǐ zhì tǎo, wǎn zhōng zhī xuè, nǎi gōng shí shòu shǒu zhī zhēng." suì jìn huān ér bà. shí rén fú qí shí dù ér néng ān zhòng. jìng píng gōng shí yān.
大唐武德中,淮南道行台仆射辅公祏据丹阳反,遣赵郡王孝恭为行军元帅讨之。将发,与诸将宴集,命取水,忽变为血,在座者皆失色,孝恭举止自若,徐谕之曰:”祸福无门,惟人所召。自顾无负於物,诸君何忧惧之深!公祏恶积祸盈,今承庙算以致讨,碗中之血,乃公祏授首之徵。”遂尽欢而罢。时人服其识度而能安众。竟平公祏焉。
sàn zhòng
散众
hòu hàn chū, hé nán zéi zhāng bù jù qí dì, hàn jiāng gěng yǎn tǎo bài zhī, bù ròu tǎn fù fǔ zhì yú jūn mén. zhì, chěn yě. shì bì sǐ. zhì, zhī rì fǎn. chěn, zhú lín fǎn. yǎn chuán bù yì xíng zài, ér lè bīng rù jù qí chéng. shù shí èr jùn qí gǔ, yǎn fán píng chéng yáng láng yá gāo mì jiāo dōng dōng lái běi hǎi qí qiān shèng jǐ nán píng yuán tài shān lín zī. lìng bù bīng gè yǐ jùn rén yì qí xià, zhòng shàng shí yú wàn, zī zhòng qī qiān yú liàng, jiē bà qiǎn guī xiāng lǐ. qí dì xī píng.
后汉初,河南贼张步据齐地,汉将耿弇讨败之,步肉袒负斧锧於军门。(锧,鍖也。示必死。锧,之日反。鍖,竹林反。)弇传步诣行在,而勒兵入据其城。树十二郡旗鼓,(弇凡平城阳、琅琊、高密、胶东、东莱、北海、齐、千乘、济南、平原、泰山、临淄。)令步兵各以郡人诣旗下,众尚十馀万,辎重七千馀辆,皆罢遣归乡里。齐地悉平。
hòu wèi mò, hé běi zéi gé róng wèi ěr zhū róng suǒ qín, yú zhòng xī jiàng. róng yǐ zéi tú jì zhòng, ruò jí fēn gē, kǒng qí yí jù, huò gèng jié jù, nǎi pǔ gào lēi gè cóng suǒ lè, qīn shǔ xiàng suí, rèn suǒ jū zhǐ. yú shì qún qíng xǐ yuè, dēng jí sì sàn, shù shí wàn zhòng, yī shí sàn jìn. dài chū bǎi lǐ zhī wài, nǎi shǐ fēn dào yā lǐng, suí biàn ān zhì, xián dé qí yí. zhuó qí qú shuài, liàng cái shòu yòng, xīn fù zhě xián ān. shí rén fú qí chǔ fèn jī sù.
后魏末,河北贼葛荣为尔朱荣所擒,馀众悉降。荣以贼徒既众,若即分割,恐其疑惧,或更结聚,乃普告勒各从所乐,亲属相随,任所居止。於是群情喜悦,登即四散,数十万众,一时散尽。待出百里之外,乃始分道押领,随便安置,咸得其宜。擢其渠帅,量才受用,新附者咸安。时人服其处分机速。
sūn zǐ yuē:" tiān zhě, yīn yáng hán shǔ shí zhì yě." wèi shùn tiān xíng zhū, yīn yīn yáng sì shí gāng róu zhī zhì. gù sī mǎ fǎ yuē:" dōng xià bù xīng shī, suǒ yǐ jiān ài wú mín. ruò xì yǔ mù jūn, lín jī bì yǒu jié huí fēng xiāng chù, dào hái ér wú gōng. yún lèi qún yáng, bì zǒu zhī dào qì rú jīng lù, bì bài zhī shì hēi yún chū lěi, chì qì lín jūn, jiē bài zhī zhào. ruò yān fēi yān, cǐ qìng yún yě, bì shèng ruò wù fēi wù, shì qì jūn yě, bì bài." shì zhī fēng yún zhī zhàn, qí lái jiǔ yǐ.
孙子曰:“天者,阴阳、寒暑、时制也。”(谓顺天行诛,因阴阳四时刚柔之制。故司马法曰:”冬、夏不兴师,所以兼爱吾民。若细雨沐军,临机必有捷;回风相触,道还而无功。云类群羊,必走之道;气如惊鹿,必败之势;黑云出垒,赤气临军,皆败之兆。若烟非烟,此庆云也,必胜;若雾非雾,是泣军也,必败。”是知风云之占,其来久矣。)
fēng yún qì hòu zá zhàn
风云气候杂占
yǔ yuē:" tiān shí bù rú dì lì, dì lì bù rú rén hé." gù fù yú mò piān.
(语曰:“天时不如地利,地利不如人和。”故附於末篇。)
tài gōng yuē:" fán xìng jūn dòng zhòng chén bīng, tiān bì jiàn qí yún qì, shì zhī yǐ ān wēi, gù shèng bài kě nì zhī yě." qí jūn zhōng yǒu zhī xiǎo shí qì zhě, hòu chǒng zhī, cháng lìng qīng cháo ruò rì wǔ, chá bǐ jūn jí wǒ jūn shàng qì sè, jiē xū jì zhī. ruò jūn shàng qì bù shèng, jiā jǐng bèi shǒu, zhé wù qīng zhàn, zhàn zé bù zú, shǒu zé yǒu yú. chá qì zhě, jūn zhī dà yào, cháng lìng sān wǔ rén shēn mǎ dēng gāo ruò lín xià chá zhī, jìn tuì yǐ qì wèi hòu.
太公曰:“凡兴军动众陈兵,天必见其云气,示之以安危,故胜败可逆知也。”其军中有知晓时气者,厚宠之,常令清朝若日午,察彼军及我军上气色,皆须记之。若军上气不盛,加警备守,辄勿轻战,战则不足,守则有馀。察气者,军之大要,常令三五人参马登高若临下察之,进退以气为候。
fán xīng bīng dòng zhòng, jì dà fēng léi, ér yīn bú jiàn rì.
凡兴兵动众,忌大风雷,而阴不见日。
fán qì chū chū, rú zèng shàng qì, bó bó shàng jī wèi wù, wù wèi yīn, yīn qì jié wèi hóng ní yūn ěr zhī shǔ. rú bù jī bù jié, sǎn màn yī fāng, bù néng wéi zāi, bì hé. zá shā qì, sēn sēn rán jí qǐ, nǎi kě lùn zhàn, cháng yǐ píng dàn xià bū rì chū mò shí hòu zhī, qī nèi yǒu fēng yǔ, zāi bù chéng. huò yǒu hēi qì rú chuáng, chū yú yíng zhōng, shàng hēi xià huáng, dí yù lái qiú zhàn, wú chéng shí yán, jí jiǔ rì nèi bì jué, bèi zhī jí. huò rì yuè yīn chén, wú guāng bù yǔ, huò shí rì zhòu yè bú jiàn rì yuè, míng yuē méng rì. jiǔ yīn bù yǔ, xià móu shàng yě.
凡气初出,如甑上气,勃勃上积为雾,雾为阴,阴气结为虹霓晕珥之属。如不积不结,散漫一方,不能为灾,必和。杂杀气,森森然疾起,乃可论占,常以平旦下晡日出没时候之,期内有风雨,灾不成。或有黑气如幢,出於营中,上黑下黄,敌欲来求战,无诚实言,及九日内必觉,备之吉。或日月阴沉,无光不雨,或十日昼夜不见日月,名曰蒙日。久阴不雨,下谋上也。
fán dí shàng qì huáng bái rùn zé zhě, jiāng yǒu wēi dé huò jūn shàng qì fā, jiàn jiàn rú yún, biàn zuò shān xíng, jiāng yǒu shēn móu huò dí shàng qì hēi zhōng chì zài qián zhě, jiāng jīng hàn: jiē bù dé jī.
凡敌上气黄白润泽者,将有威德;或军上气发,渐渐如云,变作山形,将有深谋;或敌上气黑中赤在前者,将精悍:皆不得击。
fán qì shàng yǔ tiān lián, jūn zhōng jiàng xián liáng.
凡气上与天连,军中将贤良。
fán qì rú lóng rú hǔ, rú huǒ yān zhī xíng, huò rú huǒ guāng zhī zhuàng, huò rú shān lín, huò rú chén āi tóu jiān ér bēi, huò qì hēi rú mén shàng lóu, jiē měng jiàng qì.
凡气如龙如虎,如火烟之形,或如火光之状,或如山林,或如尘埃头尖而卑,或气黑如门上楼,皆猛将气。
fán dí shàng qì qīng ér shū sàn zhě, jiāng qiè ruò. qián dà hòu xiǎo, jiāng qiè bù míng.
凡敌上气青而疏散者,将怯弱。前大后小,将怯不明。
fán jūn shàng qì hún hún yuán zhǎng, chì qì zài qí zhōng, huò yǒu qì rú chì chǔ zài hēi yún zhōng, jiē yǒu fú bīng. huò liǎng jūn xiāng dāng, chì qì zài qián hòu zuǒ yòu zhě, yǒu fú bīng. suí qì suǒ zài fáng zhī. huò yǒu yún jiǎo jiǎo mián mián, cǐ yǐ chē qí wèi fú bīng huò yǒu yún rú bù xí zhī zhuàng, cǐ yǐ bù zú wèi fú bīng huò yǒu yún rú shān yuè, zài wài yǒu fú bīng. bù kě bù shěn chá yě.
凡军上气浑浑圆长,赤气在其中,或有气如赤杵在黑云中,皆有伏兵。或两军相当,赤气在前后左右者,有伏兵。随气所在防之。或有云绞绞绵绵,此以车骑为伏兵;或有云如布席之状,此以步卒为伏兵;或有云如山岳,在外有伏兵。不可不审察也。
fán jiàng rén zhī qì, rú rén shí shí wǔ wǔ, jiē chā shǒu dī tóu, jiàng zhī xiàng. huò yǒu qì shàng huáng xià bái, míng yuē xǐ qì, suǒ lín zhī jūn, yù qiú hé tuì. ruò fēng bù páng bó, jīng qí yūn yūn shùn fēng ér yáng jǔ, huò xiàng dí zhōng rì, jūn xíng yǒu gōng, shèng hòu yě.
凡降人之气,如人十十五五,皆叉手低头,降之象。或有气上黄下白,名曰喜气,所临之军,欲求和退。若风不旁勃,旌旗晕晕顺风而扬举,或向敌终日,军行有功,胜候也。
fán dí jūn shàng qì rú shān dī shàng lín mù, bù kě yǔ zhàn zài wú jūn, dà shèng. huò rú huǒ guāng, yì dà shèng. huò dí shàng bái qì bèn fèi rú lóu, yuán yǐ chì qì zhě, bīng jìn bù kě jī zài wú jūn, bì dà shèng.
凡敌军上气如山隄上林木,不可与战;在吾军,大胜。或如火光,亦大胜。或敌上白气坌沸如楼,缘以赤气者,兵劲不可击;在吾军,必大胜。
huò dí shàng qì huáng bái, hòu rùn ér zhòng zhě, wù yǔ zhàn.
或敌上气黄白,厚润而重者,勿与战。
huò yáo shì jūn shàng yún rú dòu jī, chì bái xiàng suí, zài qì zhōng, dé tiān zhù, bù kě jī. liǎng jūn xiāng dāng, shàng yǒu qì rú shé, jǔ tóu xiàng dí zhě, zhàn bì shèng.
或遥视军上云如斗鸡,赤白相随,在气中,得天助,不可击。两军相当,上有气如蛇,举头向敌者,战必胜。
fán jūn yíng shàng yǒu wǔ sè qì, shàng yǔ tiān lián, cǐ yìng tiān zhī jūn, bù kě jī. yǒu chì huáng qì gàn tiān, yì bù kě gōng. huò yǒu yún rú rì yuè, ér chì qì rào zhī, rú rì yùn zhuàng yǒu guāng zhě, suǒ jiàn zhī dì dà shèng, bù kě gōng. dí shàng qì rú hǔ zhuàng, qí jūn bù kě gōng.
凡军营上有五色气,上与天连,此应天之军,不可击。有赤黄气干天,亦不可攻。或有云如日月,而赤气绕之,如日晕状有光者,所见之地大胜,不可攻。敌上气如虎状,其军不可攻。
ruò nì fēng lái, yīng qì páng bó, yá qí zhé, yīn bú jiàn rì, jīng qí jī yáng, bài hòu yě.
若逆风来,应气旁勃,牙旗折,阴不见日,旌旗激扬,败候也。
ruò yún qì cóng dí suǒ lái, zhōng rì bù zhǐ, wú jūn bù kě chū, chū zé bù lì. ruò fēng qì jù lái, cǐ wèi bài hòu, zài jí yě.
若云气从敌所来,终日不止,吾军不可出,出则不利。若风气俱来,此为败候,在急也。
fán dí shàng qì sè rú mǎ gān, rú sǐ huī, huò lèi yǎn gài, jiē bài zhēng. huò hēi qì rú huài shān duò jūn shàng zhě, jūn bì bài. huò jūn shàng qì hūn fā, lián yè zhào rén, zé jūn shì sǎn luàn.
凡敌上气色如马肝,如死灰,或类偃盖,皆败徵。或黑气如坏山堕军上者,军必败。或军上气昏发,连夜照人,则军士散乱。
huò jūn shàng yǒu qì, wǔ sè zá luàn, dōng xī nán běi bù dìng zhě, qí jūn bì bài.
或军上有气,五色杂乱,东西南北不定者,其军必败。
huò jūn shàng yǒu chì qì, yán yán jiàng tiān, jiāng sǐ, zhòng luàn.
或军上有赤气,炎炎降天,将死,众乱。
huò jūn shàng yǒu hēi qì, rú niú mǎ xíng, cóng qì wù zhōng xià, jiàn jiàn rù jūn, míng yuē tiān gǒu xià shí xuè, bài jūn yě.
或军上有黑气,如牛马形,从气雾中下,渐渐入军,名曰天狗下食血,败军也。
huò yǒu yún qì gài dào, méng bì jǐn shān, cǐ bài hòu.
或有云气盖道,蒙蔽尽山,此败候。
fán chéng zhōng yǒu bái qì rú qí zhě, bù kě gōng. huò yǒu huáng yún lín chéng, yǒu dà xǐ qìng. huò yǒu qīng sè rú niú tóu chù rén zhě, chéng bù kě gōng tú. huò chéng zhōng qì chū dōng fāng, qí sè huáng, cǐ tiān yuè yě, bù kě fá, fá zhě sǐ. huò chéng shàng qì rú huǒ yān, zhǔ rén yù chū zhàn qí qì wú jí zhě, bù kě gōng. huò qì rú chǔ, cóng chéng zhōng xiàng wài zhě, nèi bīng tū chū, zhǔ rén shèng, bù kě gōng. huò chéng shàng yǒu yún, fēn wéi liǎng huì zhuàng zhě, gōng bù kě dé. fán gōng chéng wéi yì, guò xún rì bù léi yǔ zhě, chéng yǒu fǔ zhù, jí qù zhī, wù gōng yě. cǐ jiē shèng qì.
凡城中有白气如旗者,不可攻。或有黄云临城,有大喜庆。或有青色如牛头触人者,城不可攻屠。或城中气出东方,其色黄,此天钺也,不可伐,伐者死。或城上气如火烟,主人欲出战;其气无极者,不可攻。或气如杵,从城中向外者,内兵突出,主人胜,不可攻。或城上有云,分为两彗状者,攻不可得。凡攻城围邑,过旬日不雷雨者,城有辅助,疾去之,勿攻也。此皆胜气。
fán gōng chéng wéi yì, chì qì zài chéng shàng, huáng qì sì miàn rào zhī, chéng zhōng yǒu dà jiàng sǐ, chéng jiàng. chéng shàng yǒu chì qì rú fēi niǎo, jī zhī, kě pò yǐ. huò yǒu qì chū rù zhě, rén yù táo. huò yǒu qì rú huī, qì chū rú fù qí jūn shàng zhě, shì duō bìng, chéng tú. huò chéng shàng wú yún qì, shì zú sàn. huò chéng yíng shàng yǒu chì yún, zhuàng rú zhòng rén tóu, xià duō sǐ sàng, liú xiě. gōng chéng, yǒu bái qì rào chéng ér rù zhě, jí gōng kě dé. ruò yǒu qū shé cóng chéng wài rù chéng zhě, sān rì nèi chéng tú. cǐ jiē bài qì.
凡攻城围邑,赤气在城上,黄气四面绕之,城中有大将死,城降。城上有赤气如飞鸟,击之,可破矣。或有气出入者,人欲逃。或有气如灰,气出如覆其军上者,士多病,城屠。或城上无云气,士卒散。或城营上有赤云,状如众人头,下多死丧,流血。攻城,有白气绕城而入者,急攻可得。若有曲蛇从城外入城者,三日内城屠。此皆败气。
dí shàng yǒu yún rú chē gài, bù kě jī. ruò yǒu yún rú shuāng qīng shé, yún qù, kě jī, dà shèng.
敌上有云如车盖,不可击。若有云如双青蛇,云去,可击,大胜。
fú bīng qì rú chuáng jié, zài hēi yún zhōng zhuǎn gāo, ruì bù kě jī.
伏兵气如幢节,在黑云中转高,锐不可击。
chéng yíng shàng jiàn yǒu yún rú xióng jī, chéng bì jiàng.
城营上见有云如雄鸡,城必降。
biān chéng yún rú jiāo lóng, suǒ jiàn chù jūn jiāng shī pò. dí shàng yǒu yún, zhǎng rú yǐn sù, rú zhèn qián ruì, huò bái hēi sè, yǒu móu qīng sè, yǒu bīng chì sè, yǒu fǎn huáng sè, jí qù.
边城云如蛟龙,所见处军将失魄。敌上有云,长如引素,如阵前锐,或白黑色,有谋;青色,有兵;赤色,有反;黄色,急去。
dí shàng yǒu qì rú qiān niú, wèi kě jī. yǒu yún rú zuò rén, chì sè, suǒ lín bì yǒu zú bīng lái zhì, jīng kǒng, xū yú ér qù.
敌上有气如牵牛,未可击。有云如坐人,赤色,所临必有卒兵来至,惊恐,须臾而去。
fán zhàn jūn qì, yǔ dí xiāng duì, jiāng dāng fǎng jūn zhōng shàn xiāng qì zhě, hòu chǒng zhī, dāng lìng qīng cháo ruò rì zhōng shí, chá bǐ jūn jí wǒ jūn shàng qì, jiē zhǐ bǐ lù jì, shàng jiàng jūn, jiāng jūn chá zhī. ruò wǒ jūn shàng qì bù shàn, dàn jǐng bèi zhèn shǒu, wù jiē zhàn. dí zài dōng, rì chū shí hòu zhī. zài nán, rì zhōng hòu zhī. zài xī, rì rù hòu zhī. zài běi, yè bàn hòu zhī. měi gēng zǐ rì jí chén xū wǔ wèi, dēng wǔ zhàng gāo tái, qù yī lǐ zhàn, bǎi rén yǐ shàng biàn yǒu qì.
凡占军气,与敌相对,将当访军中善相气者,厚宠之,当令清朝若日中时,察彼军及我军上气,皆纸笔录记,上将军,将军察之。若我军上气不善,但警备镇守,勿接战。敌在东,(日出时候之。)在南,(日中候之。)在西,(日入候之。)在北,(夜半候之。)每庚子日及辰戌午未,登五丈高台,去一里占,百人以上便有气。
qì rú chén āi, qián bēi hòu gāo zhě, jiàng shì jīng ruì, bù kě jī.
气如尘埃,前卑后高者,将士精锐,不可击。
qì rú dī bǎn, qián hòu mó dì, bì zhī wù jī.
气如隄阪,前后摩地,避之勿击。
jiàn bǐ jūn shàng qì rú chén āi fèi fěn, qí sè huáng bái, rú qí fān, huī huī rán wú fēng ér dòng, jiàng shì yǒng měng, bù kě jī. wǒ jūn rú cǐ, yì bù yòng zhàn.
见彼军上气如尘埃沸粉,其色黄白,如旗幡,晖晖然无风而动,将士勇猛,不可击。我军如此,亦不用战。
duì dí, huò yǒu qì lái shén bēi, bù yīn fù rén, shàng xià yǎn gòu gài dào zhě, dà zéi bì zhì, shí bù jí bǎo, yán bèi zhī.
对敌,或有气来甚卑,不荫覆人,上下掩构盖道者,大贼必至,食不及饱,严备之。
fán yún qǐ, wáng xiāng zhě jí, qiú sǐ zhě xiōng. yǒu shèng wú, shí shèng xū, gāo shèng xià, zé shèng kū, zhǎng shèng duǎn, hòu shèng báo. wǒ jūn zài xī, zéi jūn zài dōng, xī gāo dōng xià, xī hòu dōng báo, xī zé dōng kū, xī zhǎng dōng duǎn, zé wǒ jūn shèng yě. tā jiē fǎng cǐ.
凡云起,王相者吉,囚死者凶。有胜无,实胜虚,高胜下,泽胜枯,长胜短,厚胜薄。我军在西,贼军在东,西高东下,西厚东薄,西泽东枯,西长东短,则我军胜也。(他皆仿此。)
liǎng jūn xiāng duì, yáo jiàn jūn shàng yǒu qì, fēn fēn bó bó, rú yān rú chén, zéi xiōng bài.
两军相对,遥见军上有气,纷纷勃勃,如烟如尘,贼凶败。
jūn shàng xià rì wú qì zhě, qí jūn bì bài. ruò wǒ jūn wú qì, jiāng xiū dé, fǔ shì zhòng, cún wèn hán shǔ, jǐng jiè gù shǒu.
军上下日无气者,其军必败。若我军无气,将修德,抚士众,存问寒暑,警诫固守。
yǒu chì sè qì rú huǒ, cóng tiān xià rù jūn, jūn luàn, jiāng sǐ. yǒu hēi qì rú niú zhū zhě, wǎ jiě zhī qì, jūn bì bài. yǒu bái yún rú guā wàn lián jié, bù duì xiāng zhú, xū yú bà ér fù chū, jí zhì bā jiǔ ér bù duàn zhě, zéi bì zhì, yán shǒu zhī.
有赤色气如火,从天下入军,军乱,将死。有黑气如牛、猪者,瓦解之气,军必败。有白云如瓜蔓连结,部队相逐,须臾罢而复出,及至八九而不断者,贼必至,严守之。
ruò liǎng qì méng wéi chéng yǒu rù chù zhě, wài bīng dāng gōng rù ruò yǒu chū zhě, nèi bīng dāng tū chū.
若两气蒙围城有入处者,外兵当攻入;若有出者,内兵当突出。
fán qì ān, jí jūn ān yě qì dòng yáo, zé jūn bù ān qì sì sàn qù, jūn pò qiě bài. qí qì rú qún yáng, jī zhī, bì dà kè.
凡气安,即军安也;气动摇,则军不安;气四散去,军破且败。其气如群羊,击之,必大克。
liǎng jūn xiāng dāng, yǒu qì rú fēi niǎo, pái huái zài qí chéng shàng, huò lái ér gāo zhě, bīng ruì, bù kě jī.
两军相当,有气如飞鸟,徘徊在其城上,或来而高者,兵锐,不可击。
liǎng jūn xiāng qù shí lǐ nèi sān lǐ wài, jūn shàng wú qì, shì sǐ bīng, jī zhī, bì dà shèng yě.
两军相去十里内、三里外,军上无气,是死兵,击之,必大胜也。
liǎng jūn yù zhàn, shì bǐ jūn qì fēn yūn, rú fén shēng cǎo zhī yān zhě, chū bì jīng ruì bù kě dāng, dài qí qì sàn jī zhī, bì shèng. qí qì hēi chū rú shān dài huáng, shì xiè qì, dí rén zì jiàng.
两军欲战,视彼军气氛氲,如焚生草之烟者,初必精锐不可当,待其气散击之,必胜。其气黑出如山带黄,是谢气,敌人自降。
jūn bài zhī qì, rú qún niǎo luàn fēi, jí fá zhī, bì dà shèng.
军败之气,如群鸟乱飞,疾伐之,必大胜。
qì zhà míng zhà àn, jiē yǒu zhà móu. qì guò xún bù sàn, chéng yǒu dà fǔ, jí qù zhī, wù gōng.
气乍明乍暗,皆有诈谋。气过旬不散,城有大辅,即去之,勿攻。
fán dí shàng qì rú shuāng shé fēi niǎo, rú quē yuán, rú huài wū, rú rén wú tóu, rú jīng zhāng, rú zǒu lù xiāng zhú, rú jī xiāng xiàng, jiē wèi bài jūn shā jiāng zhī qì.
凡敌上气如双蛇、飞鸟,如缺垣,如坏屋,如人无头,如惊獐,如走鹿相逐,如鸡相向,皆为败军杀将之气。
dí shàng qì rú qūn cāng, zhèng bái, jiàn rì yì míng zhě, jiàng shì měng ruì, bù kě jī zhī.
敌上气如囷仓,正白,见日益明者,将士猛锐,不可击之。
dí shàng qì hēi zhōng yǒu chì qì zài qián, jīng hàn bù kě dāng.
敌上气黑中有赤气在前,精悍不可当。
dí shàng qì rú zhuǎn péng zhě, jī zhī lì pò.
敌上气如转蓬者,击之立破。
tiān zǐ yún, rú qiān dàn cāng, rú gāo lóu, rú chéng mén huá gài, huò chì huáng, zhèng sì fāng.
天子云,如千石仓,如高楼,如城门、华盖,或赤黄,正四方。
yóu bīng qì, rú huì yún sǎo chú, huò shù bǎi zhàng, wàn wàn wú gēn běn.
游兵气,如彗云扫除,或数百丈,万万无根本。
bài jūn zhī qì, rú pò chē, rú rén wú zú wú bì.
败军之气,如破车,如人无足无臂。
ruò xià qīng qí jiāng, yāo guài bìng zuò, zhòng kǒu xiāng huò, dāng xiū dé shěn lìng, shàn lì fēng jiǎ, qín chéng shì shì, yǐ bì tiān nù. rán hòu fù zé jí rì, jì yá qí, jù tài láo zhī zhuàn, zhèn gǔ duó zhī yīn, chéng xīn qǐ qǐng, yǐ bèi tiān wèn, guān qí xiáng yīng yǐ.
若下轻其将,妖怪并作,众口相惑,当修德审令,缮砺锋甲,勤诚誓士,以避天怒。然后复择吉日,祭牙旗,具太牢之馔,震鼓铎之音,诚心启请,以备天问,观其祥应矣。
ruò rén mǎ xǐ yuè, jīng qí jiē qián zhǐ, jīn duó zhī shēng yáng yǐ qīng, bǐng gǔ zhī yīn wǎn yǐ míng, cǐ de shén míng zhī zhù, chí yǐ ān zhòng xīn, nǎi kě yòng yǐ. suī yún yòng xián shǐ néng zé bù zhàn ér shì lì, lìng míng fǎ shěn zé bù shì ér jì chéng, fēng gōng shǎng láo zé bù dǎo ér fú cóng, gòng kǔ tóng gān zé fàn nì ér gōng jiù, rán ér lín jī zhì yòng, yì yǒu cǐ wèi zhù yān.
若人马喜跃,旌旗皆前指,金铎之声扬以清,鞞鼓之音宛以鸣,此得神明之助,持以安众心,乃可用矣。虽云用贤使能则不占而事利,令明法审则不筮而计成,封功赏劳则不祷而福从,共苦同甘则犯逆而功就,然而临机制用,亦有此为助焉。