strong zhōu jùn yī strong
州郡一
zhōu jùn xù
州郡序
tiān xià zhī lì guó zǎi wù shàng yǐ, qí huà yě fēn jiāng zhī zhì, zì wǔ dì shǐ yān. dào dé yuǎn tán, sì yí cóng huà, jí rén wèi zhì, bù qiú qí yù, sī gài jī mí ér yǐ, níng lùn fēng yù zhī guǎng xiá hū! yáo shùn dì bù guò shù qiān lǐ, dōng jiàn yú hǎi, xī bèi liú shā, shuò nán jì shēng jiào, wǔ dì zhī zhì dé yě. wǔ dīng chéng wáng dōng zé jiāng nán, xī dī qiāng, nán jīng mán, běi shuò fāng, sān dài zhī dà rén yě. qín shì xuē píng liù guó, nán qǔ bǎi yuè, běi què xiōng nú, zhú sāi hé wài, dì guǎng ér wáng, dǎi zhàn guó zhī kù bào yě. hàn wǔ miè cháo xiān mǐn yuè, kāi xī nán yí, tōng xī yù, zhú běi dí, tiān xià sāo rán, rén bù liáo shēng, zhuī huǐ qián shī, yǐn jiù zì zé, xià zhào āi tòng, xī shù lún tái, jì wēi fù ān, xìng néng jué wù yě. suí yáng zhú tǔ gǔ hún, kāi tōng xī yù, zhāo lái tū jué, zhēng fá gāo lì, shēn shì sì jué, jìn dài yīn jiàn yě. fū tiān shēng zhēng rén, shù jūn sī mù, shì yǐ yī rén zhì tiān xià, fēi yǐ tiān xià fèng yī rén, huàn zài dé bù guǎng, bù huàn dì bù guǎng. qín hàn zhī hòu, yǐ zhòng liǎn wèi guó fù, zú zhòng wèi bīng qiáng, tà jìng wèi yè dà, yuǎn gòng wèi dé shèng, zhēng chéng shā rén yíng chéng, zhēng dì shā rén mǎn yě, yòng shēng rén gāo xuè, yì bù zhí tǔ tián. xiǎo zé tiān xià yuàn zī, qún dào fēng qǐ dà zé yǔn mìng jiān zú, yí è wàn dài, bù yì miù zāi! zé wǔ dì sān wáng kě yǐ shī fàn. fán yán dì lǐ zhě duō yǐ, zài biàn qū yù, zhēng yīn gé, zhī yào hài, chá fēng tǔ, xiān jiè bì shū, shù shí wú lòu, dòng yíng bǎi zhóu, qǐ suǒ wèi cuō jī yào zhě hū! rú dàn ér bù jīng, biàn jì zá shuō, hé xiá biān jǔ. wèi xīn shì sān qín jì cháng qú huá yáng guó zhì luó hán xiāng zhōng jì shèng hóng zhī jīng zhōu jì zhī lèi, jiē zì shù xiāng guó líng guài, rén xián wù shèng. cān yǐ tā shū, zé duō pī miù, jì fēi tōng lùn, bù xiá qǔ zhī yǐ. huò lǎn zhī zhě, bù zé qí lüè yān.
天下之立國宰物尚矣,其畫野分疆之制,自五帝始焉。道德遠覃,四夷從化,即人為治,不求其欲,斯蓋羈縻而已,寧論封域之廣狹乎!堯舜地不過數千里,東漸於海,西被流沙,朔南暨聲教,五帝之至德也。武丁、成王東則江南,西氐羌,南荊蠻,北朔方,三代之大仁也。秦氏削平六國,南取百越,北卻匈奴,築塞河外,地廣而亡,逮戰國之酷暴也。漢武滅朝鮮、閩越,開西南夷,通西域,逐北狄,天下騷然,人不聊生,追悔前失,引咎自責,下詔哀痛,息戍輪台,既危復安,幸能覺悟也。隋煬逐吐谷渾,開通西域,招來突厥,征伐高麗,身弒祀絕,近代殷鑑也。夫天生烝人,樹君司牧,是以一人治天下,非以天下奉一人,患在德不廣,不患地不廣。秦漢之後,以重斂為國富,卒眾為兵強,拓境為業大,遠貢為德盛,爭城殺人盈城,爭地殺人滿野,用生人膏血,易不殖土田。小則天下怨咨,群盜蜂起;大則殞命殲族,遺惡萬代,不亦謬哉!則五帝三王可以師範。凡言地理者多矣,在辨區域,徵因革,知要害,察風土,纖介畢書,樹石無漏,動盈百軸,豈所謂撮機要者乎!如誕而不經,遍記雜說,何暇編舉。(謂辛氏三秦記、常璩華陽國志、羅含湘中記、盛弘之荊州記之類,皆自述鄉國靈怪,人賢物盛。參以他書,則多紕謬,既非通論,不暇取之矣。)或覽之者,不責其略焉。
dì yī xù mù shàng fán jùn fǔ sān bǎi èr shí jiǔ
第一 序目上(凡郡府三百二十九)
dì èr xù mù xià
第二 序目下
dì sān gǔ yōng zhōu shàng jīn zhì jùn fǔ èr shí sì
第三 古雍州上 今置郡府二十四
jīng zhào fǔ yōng huá yīn huá féng yì tóng fú fēng qí qiān yáng lǒng xīn píng bīn ān dìng jīng péng yuán níng ān huà qìng píng liáng yuán líng wǔ líng wǔ yuán yán níng shuò yòu luò jiāo fū zhōng bù fāng yán ān yán xián níng dān shàng jùn suī yín chuān yín xīn qín lín shuò fāng xià jiǔ yuán fēng yú lín shèng ān běi fǔ
京兆府(雍) 華陰(華) 馮翊(同) 扶風(岐) 汧陽(隴) 新平(邠) 安定(涇) 彭原(寧) 安化(慶) 平涼(原) 靈武(靈) 五原(鹽) 寧朔(宥) 洛交(鄜) 中部(坊) 延安(延) 咸寧(丹)上郡(綏) 銀川(銀) 新秦(麟) 朔方(夏) 九原(豐) 榆林(勝) 安北府
dì sì gǔ yōng zhōu xià jīn zhì jùn fǔ shí bā
第四 古雍州下 今置郡府十八
tiān shuǐ qín lǒng xī wèi jīn chéng lán huì níng huì ān xiāng hé lín táo táo hé zhèng mín níng sāi kuò xī píng shàn wǔ wēi liáng zhāng yē gān jiǔ quán sù jìn chāng guā dūn huáng shā yī wú yī jiāo hé xī běi tíng tíng ān xī fǔ
天水(秦) 隴西(渭) 金城(蘭) 會寧(會) 安鄉(河) 臨洮(洮) 和政(岷) 寧塞(廓) 西平(鄯) 武威(涼) 張掖(甘) 酒泉(肅) 晉昌(瓜) 敦煌(沙) 伊吾(伊) 交河(西) 北庭(庭)安西府
dì wǔ gǔ liáng zhōu shàng jīn zhì jùn fǔ èr shí liù
第五 古梁州上 今置郡府二十六
hàn zhōng liáng yáng chuān yáng shàng luò shāng ān kāng jīn fáng líng fáng tōng chuān tōng lín shān qú nán píng yú fú líng fú nán chuān nán lú chuān lú qīng huà bā shǐ níng bì xián ān péng fú yáng jí bā chuān hé nán bīn zhōng nán pǔ wàn làng zhōng làng nán chōng guǒ ān yuè pǔ shèng shān kāi yún ān kuí jiān wèi jiā yáng ān jiǎn rén shòu líng
漢中(梁) 洋川(洋) 上洛(商) 安康(金) 房陵(房) 通川(通) 潾山(渠) 南平(渝) 涪陵(涪) 南川(南) 瀘川(瀘) 清化(巴) 始寧(壁) 咸安(蓬) 符陽(集) 巴川(合) 南賓(忠)南浦(萬) 閬中(閬) 南充(果) 安岳(普) 盛山(開) 雲安(夔) 犍為(嘉) 陽安(簡) 仁壽(陵)
dì liù gǔ liáng zhōu xià jīn zhì jùn fǔ sān shí qī
第六 古梁州下 今置郡府三十七
tōng yì méi hé yì róng zī yáng zī nán xī róng hé chí fèng wǔ dū wǔ tóng gǔ chéng shùn zhèng xìng huái dào dàng tóng chāng fú yīn píng wén jiāng yóu lóng jiāo chuān sōng hé chuān dié yì chāng lì pǔ ān jiàn bā xī mián zǐ tóng zǐ suì níng suì shǔ jùn yì dé yáng hàn méng yáng péng táng ān shǔ lín qióng qióng lú shān yǎ tōng huà mào lín yì yì jiāng yuán dāng guī chéng xī jìng chuān jìng péng shān zhè gōng huà gōng wéi chuān wéi yún shān fèng yuè guī guī yún nán yáo hóng yuán lí
通義(眉) 和義(榮) 資陽(資) 南溪(戎) 河池(鳳) 武都(武) 同谷(成) 順政(興) 懷道(宕) 同昌(扶) 陰平(文) 江油(龍) 交川(松) 合川(疊) 益昌(利) 普安(劍) 巴西(綿)梓潼(梓) 遂寧(遂) 蜀郡(益) 德陽(漢) 濛陽(彭) 唐安(蜀) 臨邛(邛) 盧山(雅) 通化(茂) 臨翼(翼) 江源(當) 歸誠(悉) 靜川(靜) 蓬山(柘) 恭化(恭) 維川(維) 雲山(奉)越巂(巂) 雲南(姚) 洪源(黎)
dì qī gǔ jīng hé zhōu jīn zhì jùn fǔ shí bā
第七 古荊河州 今置郡府十八
hé nán fǔ luò shǎn jùn shǎn hóng nóng guó lín rǔ rǔ xíng yáng zhèng chén liú biàn suī yáng sòng qiào jùn bó jì yīn cáo yǐng chuān xǔ huái yáng chén rǔ yīn yǐng rǔ nán jīng hé huái ān táng nán yáng dèng wǔ dāng jūn xiāng yáng xiāng hàn dōng suí
河南府(洛) 陝郡(陝) 弘農(虢) 臨汝(汝) 滎陽(鄭) 陳留(汴) 睢陽(宋) 譙郡(亳) 濟陰(曹) 潁川(許) 淮陽(陳) 汝陰(潁) 汝南(荊河) 淮安(唐) 南陽(鄧) 武當(均) 襄陽(襄漢東隨)
dì bā gǔ jì zhōu shàng jīn zhì jùn fǔ èr shí èr
第八 古冀州上 今置郡府二十二
hé nèi huái jí jùn wèi yè jùn xiāng guǎng píng míng jù lù xíng xìn dōu jì zhào jùn zhào cháng shān zhèn bó líng dìng hé jiān yíng wén ān mò ráo yáng shēn shàng gǔ yì fàn yáng yōu shùn yì shùn guī huà guī dé yàn guī chuān guī yú yáng jì mì yún tán běi píng píng liǔ chéng yíng
河內(懷) 汲郡(衛) 鄴郡(相) 廣平(洺) 鉅鹿(邢) 信都(冀) 趙郡(趙) 常山(鎮) 博陵(定) 河間(瀛) 文安(莫) 饒陽(深) 上谷(易) 范陽(幽) 順義(順) 歸化 歸德(燕) 媯川(媯) 漁陽(薊) 密雲(檀) 北平(平) 柳城(營)
dì jiǔ gǔ jì zhōu xià jīn zhì jùn fǔ shí jiǔ
第九 古冀州下 今置郡府十九
hé dōng pú jiàng jùn jiàng píng yáng jìn gāo píng zé shàng dǎng lù lè píng yí yáng chéng qìn dà níng xí wén chéng cí xī hé fén tài yuán bìng chāng huà shí lóu fán lán yàn mén dài dìng xiāng xīn ān biān wèi mǎ yì shuò yún zhōng yún dān yú fǔ
河東(蒲) 絳郡(絳) 平陽(晉) 高平(澤) 上黨(潞) 樂平(儀) 陽城(沁) 大寧(隰) 文城(慈) 西河(汾) 太原(並) 昌化(石) 樓煩(嵐) 雁門(代) 定襄(忻) 安邊(蔚) 馬邑(朔)雲中(雲) 單于府
dì shí gǔ yǎn zhōu jīn zhì jùn fǔ shí
第十 古兗州 今置郡府十
líng chāng huá pú yáng pú jì yáng jì wèi jùn wèi bó píng bó dōng píng yùn píng yuán dé lè ān dì jǐng chéng cāng qīng hé bèi gǔ qīng zhōu jīn zhì jùn fǔ qī běi hǎi qīng jì nán qí zī chuān zī gāo mì mì dōng lái lái dōng móu dēng ān dōng fǔ gǔ xú zhōu jīn zhì jùn fǔ wǔ péng chéng xú lín huái sì lǔ jùn yǎn dōng hǎi hǎi láng yá yí
靈昌(滑) 濮陽(濮) 濟陽(濟) 魏郡(魏) 博平(博) 東平(鄆) 平原(德) 樂安(棣) 景城(滄) 清河(貝)古青州 今置郡府七北海(青) 濟南(齊) 淄川(淄) 高密(密) 東萊(萊) 東牟(登) 安東府古徐州 今置郡府五彭城(徐) 臨淮(泗) 魯郡(兗) 東海(海) 琅琊(沂)
dì shí yī gǔ yáng zhōu shàng jīn zhì jùn fǔ shí èr
第十一 古揚州上 今置郡府十二
guǎng líng yáng huái yīn chǔ zhōng lí háo shòu chūn shòu yǒng yáng chú lì yáng hé lú jiāng lú tóng ān shū qí chūn qí yì yáng guāng xuān chéng xuān qiū pǔ chí
廣陵(揚) 淮陰(楚) 鍾離(濠) 壽春(壽) 永陽(滁) 歷陽(和) 廬江(廬) 同安(舒) 蘄春(蘄) 弋陽(光) 宣城(宣) 秋浦(池)
dì shí èr gǔ yáng zhōu xià jīn zhì jùn fǔ èr shí qī
第十二 古揚州下 今置郡府二十七
dān yáng rùn jìn líng cháng wú jùn sū wú xìng hú yú háng háng xīn dìng mù xīn ān shè huì jī yuè yú yáo míng lín hǎi tái jìn yún chù yǒng jiā wēn dōng yáng wù xìn ān qú pó yáng ráo xún yáng jiāng zhāng jùn hóng lín chuān fǔ lú líng jí yí chūn yuán nán kāng qián jiàn ān jiàn zhǎng lè fú qīng yuán quán zhāng pǔ zhāng lín tīng tīng cháo yáng cháo
丹陽(潤) 晉陵(常) 吳郡(蘇) 吳興(湖) 餘杭(杭) 新定(睦) 新安(歙) 會稽(越) 餘姚(明) 臨海(台) 縉雲(處) 永嘉(溫) 東陽(婺) 信安(衢) 鄱陽(饒) 潯陽(江) 章郡(洪) 臨川(撫) 廬陵(吉) 宜春(袁) 南康(虔) 建安(建) 長樂(福) 清源(泉) 漳浦(漳)臨汀(汀) 潮陽(潮)
dì shí sān gǔ jīng zhōu jīn zhì jùn fǔ sān shí sān
第十三 古荊州 今置郡府三十三
jiāng líng jīng yí líng xiá bā dōng guī jìng líng fù fù shuǐ yǐng ān lù ān qí ān huáng hàn yáng miǎn jiāng xià è yì yáng shēn zhǎng shā tán bā líng yuè héng yáng héng líng líng yǒng jiāng huá dào guì yáng chēn lián shān lián shào yáng shào wǔ líng lǎng lǐ yáng lǐ qián zhōng qián níng yí sī lú xī chén lú yáng jǐn líng xī xī tán yáng wū qīng jiāng shī fú chuān fèi yè láng zhēn bō chuān bō yì quán yí lóng biāo yè qín xī qín
江陵(荊) 夷陵(峽) 巴東(歸) 竟陵(復) 富水(郢) 安陸(安) 齊安(黃) 漢陽(沔) 江夏(鄂) 義陽(申) 長沙(潭) 巴陵(岳) 衡陽(衡) 零陵(永) 江華(道) 桂陽(郴) 連山(連)邵陽(邵) 武陵(朗) 澧陽(澧) 黔中(黔) 寧夷(思) 盧溪(辰) 盧陽(錦) 靈溪(溪) 潭陽(巫) 清江(施) 涪川(費) 夜郎(珍) 播川(播) 義泉(夷) 龍標(業) 溱溪(溱)
dì shí sì gǔ nán yuè jīn zhì jùn fǔ qī shí yī
第十四 古南越 今置郡府七十一
nán hǎi guǎng shǐ xìng sháo yì níng gāng hǎi fēng xún ēn píng ēn nán líng chūn lín hè hè gāo yào duān gǎn yì téng jìn kāng kāng lín fēng fēng kāi yáng lóng gāo liáng gāo lián chéng yì xīn xìng xīn tóng líng qín huái dé dòu shǐ ān guì píng lè zhāo měng shān méng kāi jiāng fù cāng wú wú xún jiāng xún lín jiāng gōng yù lín yù lín píng qín píng qín ān chéng bīn hè shuǐ chéng cháng lín xiù xiàng jùn xiàng lóng chéng liǔ róng shuǐ róng lǎng níng yōng huái zé guì níng rén dǎng níng pǔ héng héng shān tián xiū dé yán lóng chí shān yǒng dìng luán zhāo yì luó nán pān pān pǔ níng róng líng shuǐ biàn nán chāng bái dìng chuān láo níng yuè qīn ān nán fǔ wǔ é wǔ é lóng shuǐ yuè xīn chéng zhī jiǔ zhēn ài fú lù fú lù wén yáng zhǎng rì nán huān chéng huà fēng yù shān lù hé pǔ lián ān lè yán hǎi kāng léi wēn shuǐ yú tāng quán tāng lín tán ráng fú nán lóng zhèng píng huán lè gǔ gǔ zhū yá yá chāng huà dān yán dé zhèn qióng shān qióng wàn ān wàn ān
南海(廣) 始興(韶) 義寧(岡) 海豐(循) 恩平(恩) 南陵(春) 臨賀(賀) 高要(端) 感義(藤) 晉康(康) 臨封(封) 開陽(瀧) 高涼(高) 連城(義) 新興(新) 銅陵(勤) 懷德(竇)始安(桂) 平樂(昭) 蒙山(蒙) 開江(富) 蒼梧(梧) 潯江(潯) 臨江(龔) 鬱林(鬱林)平琴(平琴) 安城(賓) 賀水(澄) 常林(繡) 象郡(象) 龍城(柳) 融水(融) 朗寧(邕)懷澤(貴) 寧仁(黨) 寧浦(橫) 橫山(田) 脩德(嚴) 龍池(山) 永定(巒) 招義(羅)南潘(潘) 普寧(容) 陵水(辯) 南昌(白) 定川(牢) 寧越(欽) 安南府 武峨(武峨)龍水(粵) 忻城(芝) 九真(愛) 福祿(福祿) 文陽(長) 日南(驩) 承化(峰) 玉山(陸)合浦(廉) 安樂(岩) 海康(雷) 溫水(禺) 湯泉(湯) 臨潭(瀼) 扶南(籠) 正平(環)樂古(古) 珠崖(崖) 昌化(儋) 延德(振) 瓊山(瓊) 萬安(萬安)
xù mù shàng
序目上
shàng gǔ táng yú sān dài qín hàn hòu hàn sān guó jìn sòng qí liáng chén hòu wèi běi qí hòu zhōu suí
(上古 唐虞 三代 秦 漢 後漢 三國 晉 宋 齊 梁 陳 後魏 北齊 後周 隋)
xī huáng dì fāng zhì tiān xià, lì wèi wàn guó, yì chēng shǒu chū shù wù, wàn guó xián níng. gài jǔ qí dà shù. jí shǎo hào shì zhī shuāi, qí hòu zhì dù wú wén yǐ. ruò zhuān xū zhī suǒ jiàn, dì kù shòu zhī, chuàng zhì jiǔ zhōu, tǒng lǐng wàn guó. yōng jīng jīng hé liáng xú jì qīng yǎn yáng.
昔黃帝方制天下,立為萬國,易稱」首出庶物,萬國咸寧」。(蓋舉其大數。)及少皞氏之衰,其後制度無聞矣。若顓頊之所建,帝嚳受之,創製九州,統領萬國。(雍、荊、荊河、梁、徐、冀、青、兗、揚。)
zhì yáo zāo hóng shuǐ, ér tiān xià fēn jué, shǐ yǔ píng shuǐ tǔ, hái wèi jiǔ zhōu, rú jiù zhì yě. shùn shè dì wèi, fēn wèi shí èr zhōu, yōng jīng jīng hé liáng jì yōu bìng qīng yíng xú yǎn yáng. gù yú shū yún zhào shí yǒu èr zhōu, shì yě.
至堯遭洪水,而天下分絕,使禹平水土,還為九州,如舊制也。舜攝帝位,分為十二州,(雍、荊、荊河、梁、冀、幽、並、青、營、徐、兗、揚。)故虞書雲」肇十有二州」,是也。
xià shì gé mìng, yòu wèi jiǔ zhōu. tú shān zhī huì, yì yún wàn guó, sì bǎi nián jiān, dì xiāng jiān bìng. yīn tāng shòu mìng, qí néng cún zhě sān qiān yú guó, yì wèi jiǔ zhōu, fēn tǒng tiān xià. jì jīng jīng hé yōng yáng yǎn xú yōu yíng. yíng, zé yǔ gòng qīng zhōu yě. zài sì liù bǎi. jí hū zhōu chū, shàng yǒu qiān bā bǎi guó. ér fēn tiān xià wèi jiǔ jī: fāng qiān lǐ yuē wáng jī, qí wài yuē hóu jī, yì yuē fú. yòu wài yuē diān jī, yòu wài yuē nán jī, yòu wài yuē cǎi jī, yòu wài yuē wèi jī, yòu wài yuē mán jī, yòu wài yuē yí jī, yào fú yě. yòu wài yuē zhèn jī, yòu wài yuē fān jī. huāng fú yě. zì hóu diān nán cǎi wèi mán yí zhèn fān, jí jiǔ jī yě, gè xiāng qù wǔ bǎi lǐ wèi xiàn yě. zhì chéng wáng shí, yì yuē jiǔ zhōu, shǔ zhí fāng shì. yáng jīng jīng hé qīng yǎn yōng yōu jì bìng. qí hòu zhū hóu xiāng bìng, yǒu qiān èr bǎi guó. jí píng wáng dōng qiān, qì huò lín zhī mò, èr bǎi sì shí èr nián jiān, zhū hóu zhēng fá, gèng xiāng tūn miè, bù kě shèng shù, ér jiàn yú chūn qiū jīng chuán zhě, bǎi yǒu qī shí guó yān. bǎi sān shí jiǔ guó zhī tǔ dì suǒ zài, sān shí yī guó bù zhī qí chù yě. mán yí róng dí, bù zài qí shù. dǎi hū xià fēn dì lǐ, shàng pèi tiān xiàng, suǒ dìng chán cì, zǒng biāo shí sān. jí zhōu zhī mò, wéi yǒu qī guó. qín zhāo wáng shí, xī zhōu jǐn xiàn qí dì, yì sān shí liù, kǒu sān wàn, shòu xiàn ér guī qí rén. zhì zhuāng xiāng wáng miè dōng xī zhī èr guó, qī chéng ér yǐ.
夏氏革命,又為九州。塗山之會,亦云萬國,四百年間,遞相兼併。殷湯受命,其能存者三千餘國,亦為九州,分統天下。(冀、荊、荊河、雍、揚、兗、徐、幽、營。營,則禹貢青州也。)載祀六百。及乎周初,尚有千八百國。而分天下為九畿:方千里曰王畿,其外曰侯畿,(亦曰服。)又外曰甸畿,又外曰男畿,又外曰采畿,又外曰衛畿,又外曰蠻畿,又外曰夷畿,(要服也。)又外曰鎮畿,又外曰藩畿。(荒服也。自侯、甸、男、采、衛、蠻、夷、鎮、藩,即九畿也,各相去五百里為限也。)至成王時,亦曰九州,屬職方氏。(揚荊荊河青兗雍幽冀並。)其後諸侯相併,有千二百國。及平王東遷,迄獲麟之末,二百四十二年間,諸侯征伐,更相吞滅,不可勝數,而見於春秋經、傳者,百有七十國焉。(百三十九國知土地所在,三十一國不知其處也。)蠻夷戎狄,不在其數。逮乎下分地理,上配天象,所定躔次,總標十三。及周之末,唯有七國。(秦昭王時,西周盡獻其地,邑三十六,口三萬,受獻而歸其人。至莊襄王滅東西之二國,七城而已。)
qín zhì tiān xià wèi sì shí jùn, qí dì zé xī lín táo ér běi shā mò, dōng yíng nán dài, jiē lín dà hǎi.
秦制天下為四十郡,其地則西臨洮而北沙漠,東縈南帶,皆臨大海。
hàn xìng, yǐ qín dì tài dà, gèng jiā zhì jùn guó. qí hòu kāi yuè rǎng hú, tǔ yǔ mí guǎng, gǎi yōng yuē liáng, liáng yuē yì, yòu zhì xú zhōu, fù yǔ jiù hào, zhì jiāo, chū wèi jiāo zhǐ, hòu wèi jiāo zhōu. běi yǒu shuò fāng, chū wèi shuò fāng, hòu wèi bīng zhōu. fán wèi shí sān zhōu bù cì shǐ. sī lì bìng jīng yǎn jīng hé yáng jì yōu qīng xú yì jiāo liáng. ér bù cháng suǒ lǐ. zhì āi píng zhī jì, fán xīn zhì jùn guó liù shí sān yān, yǔ qín sì shí, hé bǎi sān. xiàn yì qiān sān bǎi yī shí sì, dào sān shí èr, hóu guó èr bǎi sì shí yī. dì dōng xī jiǔ qiān sān bǎi èr lǐ, nán běi wàn sān qiān sān bǎi liù shí bā lǐ, cǐ hàn zhī jí shèng yě.
漢興,以秦地太大,更加置郡國。其後開越攘胡,土宇彌廣,改雍曰涼,梁曰益,又置徐州,復禹舊號,置交,(初為交趾,後為交州。)北有朔方,(初為朔方,後為并州。)凡為十三州部刺史。(司隸、並、荊、兗、荊河、揚、冀、幽、青、徐、益、交、涼。)而不常所理。至哀、平之際,凡新置郡、國六十三焉,與秦四十,合百三。縣邑千三百一十四,道三十二,侯國二百四十一。地東西九千三百二里,南北萬三千三百六十八里,此漢之極盛也。
hòu hàn guāng wǔ yǐ guān duō yì fán, nǎi bìng shěng jùn guó shí, xiàn dào hóu guó sì bǎi yú suǒ. qí hòu yì wèi shí sān zhōu bù: sī lì zhì hé nán, jīn fǔ. jīng hé zhì qiào, jīn zàn xiàn. yǎn zhì chāng yì, jīn lǔ jùn jīn xiāng xiàn. xú zhì tán, tán yīn tán. jīn lín huái jùn xià pī xiàn. qīng zhì lín zī, jīn běi hǎi jùn xiàn. liáng zhì lǒng, jīn tiān shuǐ jùn lǒng chéng xiàn. bìng zhì jìn yáng, jīn tài yuán fǔ. jì zhì hào, hé gè fǎn. jīn zhào jùn gāo yì xiàn. yōu zhì jì, jīn fàn yáng jùn. yáng zhì lì yáng, jīn jùn xiàn. yì zhì luò, jīn yǒng chāng jùn. jīng zhì hàn shòu, jīn wǔ líng jùn wǔ líng xiàn. jiāo zhì guǎng xìn, jīn cāng wú jùn cāng wú xiàn. jiàn fù jiā zhì jùn guó. zhì yú líng xiàn, fán bǎi yǒu wǔ yān, xiàn dào hóu guó qiān yī bǎi bā shí, huán dì yǒng xìng chū, yǒu xiāng sān qiān liù bǎi bā shí èr, tíng wàn èr qiān sì bǎi èr shí. dōng lè làng jùn, xī dūn huáng jùn, nán rì nán jùn, běi yàn mén jùn, xī nán yǒng chāng jùn, sì lǚ zhī shèng, yì rú qián hàn.
後漢光武以官多役煩,乃並省郡、國十,縣、道、侯國四百餘所。其後亦為十三州部:司隸治河南,(今府。)荊河治譙,(今酇縣。)兗治昌邑,(今魯郡金鄉縣。)徐治郯,(郯音談。今臨淮郡下邳縣。)青治臨淄,(今北海郡縣。)涼治隴,(今天水郡隴城縣。)並治晉陽,(今太原府。)冀治鄗,(河各反。今趙郡高邑縣。)幽治薊,(今范陽郡。)揚治歷陽,(今郡縣。)益治雒,(今永昌郡。)荊治漢壽,(今武陵郡武陵縣。)交治廣信,(今蒼梧郡蒼梧縣。)漸復加置郡國。至於靈、獻,凡百有五焉,縣、道、侯國千一百八十,(桓帝永興初,有鄉三千六百八十二,亭萬二千四百二十。)東樂浪郡,西敦煌郡,南日南郡,北雁門郡,西南永昌郡,四履之盛,亦如前漢。
wèi shì jù zhōng yuán, yǒu zhōu shí sān: sī lì jīng jīng hé yǎn qīng xú liáng qín jì yōu bìng yáng yōng. fēn liáng zhōu zhì qín zhōu, lǐ shàng guī, jīn tiān shuǐ jùn yáng zhì shòu chūn, jīn jùn xú zhì péng chéng, jīn jùn jīng zhì xiāng yáng, jīn jùn liáng zhì wǔ wēi, jīn jùn yú bìng yīn qián dài. yǒu jùn guó liù shí bā. dōng zì guǎng líng wén dì huáng chū liù nián qīn zhēng, xìng guǎng líng gù chéng, jí xuán shī, liú zhāng liáo tún jiāng dū. qí wáng jiā píng hòu shǔ wú, jí jīn jùn. shòu chūn guàn qiū jiǎn zhū gé dàn jiē zhèn zhī. hé féi míng dì qīng lóng yuán nián, mǎn chǒng yú hé féi xī běi sān shí lǐ zhú xīn chéng, wú jūn pín gōng bù bá, jí jīn lú jiāng jùn. gù wèi míng dì yún: xiān dì dōng zhì hé féi, nán shǒu xiāng yáng, xī gù qí shān, zéi lái zhé pò yú sān chéng zhī xià zhě, dì yǒu suǒ bì zhēng zhī yě. miǎn kǒu jiàn ān shí wǔ nián, wén pìn wèi jiāng xià tài shǒu, zhèn yān. qí hòu wú jūn pín gōng bù bá. qīng lóng hòu shǔ wú, jí jīn hàn yáng xiàn. xī yáng huáng chū zhōng, mǎn chǒng lìng jiāng shǒu zhī, jīn qí ān jùn. xiāng yáng, jiàn ān èr shí sì nián, xú huǎng shǒu zhī, shǔ jiāng guān yǔ gōng, bù xià. zhòng bīng yǐ bèi wú jiāng huái zhī jiān, chú zhèn bīng chù, gèng wú rén jū. qīng lóng zhī zhōng, sūn quán qiǎn shù qiān jiā diàn yú jiāng běi, wèi mǎn chǒng pò zhī. xī zì lǒng xī jīn jùn shì. nán ān jīn lǒng xī jùn lǒng xī xiàn. qí wáng jiā píng wǔ nián, shǔ jiāng jiāng wéi lái fá, gōng lǒng xī nán ān, jiē bù kè. qí shān míng dì tài hé èr nián, shǔ jiāng zhū gé liàng gōng qí shān chéng, bù bá, jīn tóng gǔ jùn zhǎng dào xiàn dōng shí lǐ. hàn yáng míng dì qīng lóng èr nián, shǔ jiāng zhū gé liàng lái fá, qiǎn bīng bèi yú cǐ, jí jīn tiān shuǐ jùn. chén cāng, jiàn ān èr shí sì nián, yīn shǔ jiāng pò xià hóu miào cái yú hàn zhōng, suì lìng zhāng hé shǒu chén cāng. tài hé èr nián, zhū gé liàng yǐ shù wàn rén gōng chén cāng, jiāng jūn hǎo zhāo yǐ qiān rén shǒu èr shí yú rì, bù bá, zài jīn xiàn dōng sān shí lǐ gù chéng shì. gōng méi yòu bù kè, zài jīn xiàn dōng běi shí wǔ lǐ gù méi chéng shì. bìng jīn fú fēng jùn xiàn. zhòng bīng yǐ bèi shǔ.
魏氏據中原,有州十三:司隸、荊、荊河、兗、青、徐、涼、秦、冀、幽、並、揚、雍。(分涼州置秦州,理上邽,今天水郡;揚治壽春,今郡;徐治彭城,今郡;荊治襄陽,今郡;涼治武威,今郡;餘並因前代。)有郡國六十八。東自廣陵、(文帝黃初六年親征,幸廣陵故城,及旋師,留張遼屯江都。齊王嘉平後屬吳,即今郡。)壽春、(毌丘儉、諸葛誕皆鎮之。)合肥、(明帝青龍元年,滿寵於合肥西北三十里築新城,吳軍頻攻不拔,即今廬江郡。故魏明帝云:」先帝東置合肥,南守襄陽,西固祁山,賊來輒破於三城之下者,地有所必爭之也。」)沔口、(建安十五年,文聘為江夏太守,鎮焉。其後吳軍頻攻不拔。青龍後屬吳,即今漢陽縣。)西陽、(黃初中,滿寵令將守之,今齊安郡。)襄陽,(建安二十四年,徐晃守之,蜀將關羽攻,不下。)重兵以備吳;(江淮之間,除鎮兵處,更無人居。青龍之中,孫權遣數千家佃於江北,為滿寵破之。)西自隴西、(今郡是。)南安、(今隴西郡隴西縣。齊王嘉平五年,蜀將姜維來伐,攻隴西、南安,皆不克。)祁山、(明帝太和二年,蜀將諸葛亮攻祁山城,不拔,今同谷郡長道縣東十里。)漢陽、(明帝青龍二年,蜀將諸葛亮來伐,遣兵備於此,即今天水郡。)陳倉,(建安二十四年,因蜀將破夏侯妙才於漢中,遂令張郃守陳倉。太和二年,諸葛亮以數萬人攻陳倉,將軍郝昭以千人守二十餘日,不拔,在今縣東三十里故城是。攻郿又不克,在今縣東北十五里故郿城是。並今扶風郡縣。)重兵以備蜀。
shǔ zhǔ quán zhì bā shǔ, zhì yì zhì chéng dū, jīn jùn. liáng zhì hàn zhōng, jīn jùn. èr zhōu, yǒu jùn èr shí èr, yǐ hàn zhōng jiàn ān mò, pò wèi jiāng xià hóu miào cái hòu, suì yǒu hàn chuān, yǐ wèi yán zhèn shǒu, hòu jiǎng wǎn jiāng wéi xiāng jì zhèn yú cǐ, jí jīn jùn dì. xìng shì hòu zhǔ yán xī qī nián, jiāng jūn wáng píng shǒu zhī, wèi dà jiāng jūn cáo shuǎng gōng, bù kè. jīn yáng chuān jùn xìng dào xiàn yě. bái dì, xiān zhǔ zhāng wǔ yuán nián tún zhī, suì wèi zhòng zhèn. hòu zhǔ jiàn xìng shí wǔ nián, wú jiāng quán cóng lái gōng, bù kè. jí jīn yún ān jùn. bìng wèi zhòng zhèn.
蜀主全制巴蜀,置益、(治成都,今郡。)梁(治漢中,今郡。)二州,有郡二十二,以漢中、(建安末,破魏將夏侯妙才後,遂有漢川,以魏延鎮守,後蔣琬、姜維相繼鎮於此,即今郡地。)興勢、(後主延熙七年,將軍王平守之,魏大將軍曹爽攻,不克。今洋川郡興道縣也。)白帝,(先主章武元年屯之,遂為重鎮。後主建興十五年,吳將全琮來攻,不克。即今雲安郡。)並為重鎮。
wú zhǔ běi jù jiāng, nán jǐn hǎi, zhì jiāo zhì lóng biān, jīn ān nán fǔ. guǎng sūn quán zhì, zhì pān yú, jīn nán hǎi jùn. jīng zhì nán jùn, jīn jiāng líng jùn. yǐng zhì jiāng xià, jí jīn jùn. yáng zhì jiàn yè, jīn dān yáng jùn jiāng níng xiàn. wǔ zhōu, yǒu jùn sì shí yǒu sān. yǐ jiàn píng zì sūn quán huáng wǔ chū pò shǔ xiān zhǔ hòu dé zhī, sūn hào tiān jì sì nián, jìn jūn yán liú lái fá, shǒu jiāng wú yàn qǐng zēng bīng, hào bù cóng. jīn bā dōng jùn. xī líng jiàn ān èr shí sì nián, yīn shǔ jiāng guān yǔ běi tǎo wèi jiāng yú jìn děng yú xiāng yáng, lù xùn wèi yí dū shǒu, zhèn cǐ. huáng wǔ chū, shǔ xiān zhǔ lái fá, xùn dà pò zhī, hòu bù chǎn lù kàng bìng zhèn yān. jí jīn yí líng jùn. lè xiāng wú sūn hào jiàn héng sān nián, lù kàng suǒ zhú lè xiāng chéng, hòu zhū rán xiū zhī chéng yān. jìn wáng jùn gōng lè xiāng, huò shuǐ jūn dū lù jǐng, píng xī jiāng jūn shī hóng yǐ chéng jiàng. zài jīn jiāng líng jùn sōng zī xiàn dōng. nán jùn zì jiàn ān mò kè guān yǔ hòu, shǔ jiāng mí fāng lái jiàng, suì dé zhī. sūn hào fèng huáng yuán nián, jiāng zhāng xián rèn yán bìng shǒu zhī. jìn jūn píng wú, dāng yáng hóu dù yuán kǎi fù yú cǐ. jí jīn jiāng líng jùn. bā qiū jiàn ān shí jiǔ nián lǔ sù sūn hào bǎo dǐng yuán nián wàn yù bìng zhèn shǒu. jí jīn bā líng jùn. xià kǒu jiàn ān shí sān nián, sūn quán zhēng huáng zǔ, kè zhī, hòu suì zhì bīng zhèn. sūn hào tiān jì yuán nián, sūn shèn shǒu zhī. jí jìn píng wú, jiāng jūn hú fèn fù yú cǐ. jí jīn jiāng xià jùn. wǔ chāng sūn quán gān lù yuán nián chéng wǔ chāng, lù xùn zhū gé kè téng mù zhèn shǒu. jí jìn píng wú, jiāng jūn wáng róng fù yú cǐ. jí jīn jiāng xià jùn xiàn. wǎn chéng jiàn ān shí jiǔ nián, sūn quán kè zhī. sūn quán chì wū sì nián, zhū gé kè tún cǐ. jīn tóng ān jùn. wǎn yīn huàn. niú zhǔ qí sūn hào tiān jì mò, hé zhí zhèn shǒu. jìn píng wú, dà jiāng wáng hún fù yú cǐ. jí jīn xuān chéng jùn dāng tú xiàn cǎi shí yě. rú xū wù, jiàn ān shí qī nián zhú, hòu cáo gōng pín lái, gōng bù kè. zài jīn lì yáng xiàn xī nán bǎi bā shí lǐ. bìng wèi zhòng zhèn. qí hòu dé miǎn kǒu sūn quán jiā hé hòu, lù xùn zhū gé jǐn tún shǒu. zhū chéng chì wū sì nián, lù xùn cháng yǐ sān wàn bīng shù zhī. jīn qí ān jùn. dōng xī jiè lín jiāng, yǔ jiāng xià jùn wǔ chāng xiāng duì. guǎng líng. sūn liàng jiàn xìng èr nián, wèi wèi féng cháo chéng guǎng líng. zì sān guó dǐng lì, gèng xiāng qīn fá, hù yǒu shèng fù, jiāng jìng zhī shǒu, bǐ cǐ bù cháng, chán dé jù shī, zé bù xiá cún yě. jīn lüè jì qí jiǔ jīng tún zhèn jí yào hài zhī dì yān. qí shǒu jiāng yì lüè jì qí zhī míng zhě, yú bù kě biàn jǔ, tā yì fǎng cǐ.
吳主北據江,南盡海,置交、(治龍編,今安南府。)廣、(孫權置,治番禺,今南海郡。)荊、(治南郡,今江陵郡。)郢、(治江夏,即今郡。)揚(治建業,今丹陽郡江寧縣。)五州,有郡四十有三。以建平、(自孫權黃武初破蜀先主後得之,孫皓天紀四年,晉軍沿流來伐,守將吳彥請增兵,皓不從。今巴東郡。)西陵、(建安二十四年,因蜀將關羽北討魏將于禁等於襄陽,陸遜為宜都守,鎮此。黃武初,蜀先主來伐,遜大破之,後步闡、陸抗並鎮焉。即今夷陵郡。)樂鄉、(吳孫皓建衡三年,陸抗所築樂鄉城,後朱然修之成焉。晉王濬攻樂鄉,獲水軍督陸景,平西將軍施洪以城降。在今江陵郡松滋縣東。)南郡、(自建安末克關羽後,蜀將糜芳來降,遂得之。孫皓鳳凰元年,將張咸、任延並守之。晉軍平吳,當陽侯杜元凱赴於此。即今江陵郡。)巴丘、(建安十九年魯肅、孫皓寶鼎元年萬彧並鎮守。即今巴陵郡。)夏口、(建安十三年,孫權征黃祖,克之,後遂置兵鎮。孫皓天紀元年,孫慎守之。及晉平吳,將軍胡奮赴於此。即今江夏郡。)武昌、(孫權甘露元年城武昌,陸遜、諸葛恪、滕牧鎮守。及晉平吳,將軍王戎赴於此。即今江夏郡縣。)皖城、(建安十九年,孫權克之。孫權赤烏四年,諸葛恪屯此。今同安郡。皖音患。)牛渚圻、(孫皓天紀末,何植鎮守。晉平吳,大將王渾赴於此。即今宣城郡當塗縣採石也。)濡須塢,(建安十七年築,後曹公頻來,攻不克。在今歷陽縣西南百八十里。)並為重鎮。其後得沔口、(孫權嘉禾後,陸遜、諸葛瑾屯守。)邾城、(赤烏四年,陸遜常以三萬兵戍之。今齊安郡。東西界臨江,與江夏郡武昌相對。)廣陵。(孫亮建興二年,衛尉馮朝城廣陵。)自三國鼎立,更相侵伐,互有勝負,疆境之守,彼此不常,讒得遽失,則不暇存也。今略紀其久經屯鎮及要害之地焉。(其守將亦略紀其知名者,餘不可遍舉,他亦仿此。)
jìn wǔ dì tài kāng yuán nián píng wú, fēn wèi shí jiǔ zhōu bù: zhì sī zhōu, zhì luò yáng jīn hé nán fǔ. yǎn zhì lǐn qiū jīn pú yáng jùn léi zé xiàn shì. jīng hé zhì xiàng jīn huái yáng jùn xiàng chéng shì. jì zhì fáng zi, jīn zhào jùn xiàn. bìng zhì jìn yáng qīng zhì lín zī xú zhì péng chéng jīng chū zhì xiāng yáng, hòu zhì jiāng líng jīn jùn. yáng chū zhì shòu chūn, hòu zhì jiàn yè xù zhì wǔ wēi fēn sān fǔ wèi yōng, zhì jīng zhào jīn fǔ. fēn lǒng shān zhī xī wèi qín, zhì shàng guī jīn tiān shuǐ jùn xiàn. yì zhì chéng dū fēn bā hàn zhī dì wèi liáng, zhì nán zhèng jīn hàn zhōng jùn xiàn. fēn yún nán wèi níng, zhì yún nán jīn jùn. yōu zhì zhuō jīn fàn yáng jùn fàn yáng xiàn. fēn liáo dōng wèi píng, zhì chāng lí jīn ān dōng fǔ. jiāo zhì lóng biān jīn ān nán fǔ. fēn hé pǔ zhī běi wèi guǎng, zhì pān yú. yòu zēng zhì jùn guó èr shí yǒu sān, fán zhōu bǎi wǔ shí yǒu liù, xiàn qiān yī bǎi yǒu jiǔ, yǐ wèi guān dài zhī guó, jǐn qín hàn zhī tǔ. jí yǒng jiā nán dù, jìng yǔ shū xiá, jiǔ zhōu zhī dì yǒu qí èr yān. chū, yuán dì mìng zǔ tì diān yōng qiū, jiàn wǔ chū, tì běi zhèn shǒu yōng qiū, jīn chén liú jùn xiàn. tì sǐ, běi jìng jiàn cù. dà xìng sì nián tì sǐ. yú shì jīng hé zì huái běi, jīn rǔ nán rǔ yīn nán yáng děng jùn yǐ běi. qīng yǎn sì zhōu jīn dōng lái dōng móu gāo mì běi hǎi zī chuān jì nán děng jùn dì. jí xú zhōu zhī bàn, jīn péng chéng láng yá děng jùn. xiàn liú yào shí lè, yǐ hé féi dài ruò sī zhèn shǒu zhī. huái yīn liú kuí zhèn shǒu, jí jīn shān yáng jùn xiàn. shòu yáng zǔ yuē zhèn shǒu, hòu yòu xiàn yú shí lè, jì lóng sǐ hòu fù zhī, jí jīn shòu chūn jùn dì. sì kǒu liú xiá zhèn shǒu, jí jīn lín huái jùn sù qiān xiàn jiè. jiǎo chéng ān dì yì xī zhōng zhì, yì zài sù qiān xiàn jiè. wèi zhòng zhèn. chéng dì shí, zàn shǒu jiāng tuì tún xiāng yáng, xián hé chū, wèi gāi tún zàn, wèi liú yào jiāng huáng xiù suǒ bī ér tuì shǒu xiāng yáng, hòu yì xiàn shí lè, xún fù zhī. yǔ yì zhū xù jiē zhèn yú cǐ, yòu wèi fú jiān jiāng fú pī suǒ xiàn, xún yòu fù zhī. jí jīn jùn. mù dì shí, píng shǔ hàn, yǒng hé sān nián, huán wēn xī tǎo, qín lǐ shì. fù liáng yì zhī dì. liáng zhōu zé hàn chuān, yì zé shǔ chuān shì. yòu qiǎn jūn xī rù guān, zhì bà shàng, shí nián, huán wēn tǎo fú jiàn yú jīn jīng zhào fǔ wàn nián xiàn bái lù yuán, zhàn bài. zài běi fá, yī zhì luò yáng, yǒng hé shí èr nián, wēn tǎo mù róng jùn, pò qí jiāng yáo xiāng yú yī shuǐ, shí xiāng yǐ jiàng. yī zhì fāng tóu, fèi dì tài hé sì nián, wēn yòu tǎo mù róng wěi, bài hái. jīn jí jùn wèi xiàn jiè. fāng yīn fāng. suǒ de jùn xiàn, jūn xuán yòu shī. jì fú jiān dōng píng mù róng wěi, tài hé wǔ nián. xī nán xiàn shǔ hàn, xī běi kè gū zāng, xiào wǔ tài yuán yuán nián, zhāng tiān xī bài. jīn wǔ wēi jùn shì. zé hàn shuǐ zhǎng huái yǐ běi, xī wèi jiān yǒu. jí jiān bài, tài yuán bā nián. zài fù liáng jiǔ nián, jiāng guō bǎo píng liáng zhōu. yì shǔ jùn tài shǒu rèn quán zhǎn fú jiān yì zhōu cì shǐ lǐ píng, yì zhōu píng. qīng xú yǎn jīng hé zhī dì, qí hòu qīng yǎn xiàn yú mù róng dé, ān dì guó huì gǎi yān. chóng ān sān nián, dé jù zhī, shā yōu zhōu cì shǐ pì lǘ hún, shí zhèn guǎng gù, jí jīn běi hǎi jùn yě. jīng hé sī xiàn yú yáo xìng, chóng ān sān nián. yǐ péng chéng wèi běi jìng fān gǎn. zhū xù zhèn shǒu. hòu yì liáng yòu xiàn yú qiào zòng. yì xī chū xiàn. měi yīn liú shí fú yáo shuāi luàn zhī jì, zé jìn bīng tún shù zài yú hàn zhōng xiāng yáng péng chéng, rán dà dǐ shàng míng jīn jiāng líng jùn sōng zī xiàn. jiāng líng xià kǒu wǔ chāng hé féi shòu yáng huái yīn, cháng wèi jìn shì zhèn shǒu, qí cì shǐ suǒ zhì, jiē zhì zhōu bīng, suī yǒu bù jīng gōng wéi, hù shì zhòng zhèn, tā jiē lèi cǐ. yì xī yǐ hòu, yòu fù qīng yǎn sī jīng hé liáng yì zhī dì, ér zhèng yí yú sòng yǐ.
晉武帝太康元年平吳,分為十九州部:置司州,治洛陽;(今河南府。)兗治廩丘;(今濮陽郡雷澤縣是。)荊河治項;(今淮陽郡項城是。)冀治房子,(今趙郡縣。)並治晉陽;青治臨淄;徐治彭城;荊初治襄陽,後治江陵;(今郡。)揚初治壽春,後治建業;敘治武威;分三輔為雍,治京兆;(今府。)分隴山之西為秦,治上邽;(今天水郡縣。)益治成都;分巴漢之地為梁,治南鄭;(今漢中郡縣。)分雲南為寧,治雲南;(今郡。)幽治涿;(今范陽郡范陽縣。)分遼東為平,治昌黎;(今安東府。)交治龍編;(今安南府。)分合浦之北為廣,治番禺。又增置郡國二十有三,凡州百五十有六,縣千一百有九,以為冠帶之國,盡秦漢之土。及永嘉南渡,境宇殊狹,九州之地有其二焉。初,元帝命祖逖槙雍丘,(建武初,逖北鎮守雍丘,今陳留郡縣。)逖死,北境漸蹙。(大興四年逖死。)於是荊河、(自淮北,今汝南、汝陰、南陽等郡以北。)青、兗四州(今東萊、東牟、高密、北海、淄川、濟南等郡地。)及徐州之半,(今彭城、琅琊等郡。)陷劉曜、石勒,以合肥、(戴若思鎮守之。)淮陰、(劉隗鎮守,即今山陽郡縣。)壽陽、(祖約鎮守,後又陷於石勒,季龍死後復之,即今壽春郡地。)泗口、(劉遐鎮守,即今臨淮郡宿遷縣界。)角城(安帝義熙中置,亦在宿遷縣界。)為重鎮。成帝時,酇守將退屯襄陽,(咸和初,魏該屯酇,為劉曜將黃秀所逼而退守襄陽,後亦陷石勒,尋復之。庾翼、朱序皆鎮於此,又為苻堅將苻丕所陷,尋又復之。即今郡。)穆帝時,平蜀漢,(永和三年,桓溫西討,擒李勢。)復梁、益之地。(梁州則漢川,益則蜀川是。)又遣軍西入關,至灞上,(十年,桓溫討苻健於今京兆府萬年縣白鹿原,戰敗。)再北伐,一至洛陽,(永和十二年,溫討慕容俊,破其將姚襄於伊水,時襄已降。)一至枋頭,(廢帝太和四年,溫又討慕容暐,敗還。今汲郡衛縣界。枋音方。)所得郡縣,軍旋又失。洎苻堅東平慕容暐,(太和五年。)西南陷蜀漢,西北克姑臧,(孝武太元元年,張天錫敗。今武威郡是。)則漢水、長淮以北,悉為堅有。及堅敗,(太元八年。)再復梁、(九年,將郭寶平梁州。)益、(蜀郡太守任權斬苻堅益州刺史李平,益州平。)青、徐、兗、荊河之地,其後青、兗陷於慕容德,(安帝國諱改焉。崇安三年,德據之,殺幽州刺史辟閭渾,時鎮廣固,即今北海郡也。)荊河、司陷於姚興,(崇安三年。)以彭城為北境藩扞。(朱序鎮守。)後益、梁又陷於譙縱。(義熙初陷。)每因劉、石、苻、姚衰亂之際,則進兵屯戍在於漢中、襄陽、彭城,然大抵上明、(今江陵郡松滋縣。)江陵、夏口、武昌、合肥、壽陽、淮陰,常為晉氏鎮守,(其刺史所治,皆置州兵,雖有不經攻圍,互是重鎮,他皆類此。)義熙以後,又復青、兗、司、荊河、梁、益之地,而政移於宋矣。
sòng wǔ dì běi píng guǎng gù, jìn ān dì yì xī liù nián, píng mù róng chāo, dé qīng zhōu zhī dì. guǎng gù jí jīn běi hǎi. xī dìng liáng yì, jiǔ nián, zhū líng shí píng qiào zòng. yòu kè zhǎng ān, shí sān nián qīn zhēng, píng yáo hóng. jǐn dé hé nán zhī dì. zhǎng ān xún wèi hè lián bó bó suǒ xiàn, zhì fèi dì xíng yáng wáng jǐng píng zhōng, wǔ láo yǐ xī, fù xiàn yú hòu wèi. jīn dà jiào yǐ xiào wǔ dà míng bā nián wèi zhèng. fán èr shí yǒu èr zhōu: yáng zhì jiàn yè, nán xú zhì jīng kǒu, jīn dān yáng jùn dān tú xiàn. xú zhì péng chéng, nán yǎn zhì guǎng líng, yǎn zhì xiá, jīn lǔ jùn xiàn. nán jīng hé zhì lì yáng, jīng hé zhì rǔ nán, jīn rǔ nán jùn rǔ yáng xiàn. jiāng zhì xún yáng, jīn jùn xiàn. qīng zhì lín zī, chū zhì lì chéng, jīn jì nán jùn xiàn, hòu zhì guǎng gù hòu yòu yí zhì lín zī, jí jīn xiàn shì. jì zhì lì chéng, sī zhì yì yáng, jīn jùn. jīng zhì nán jùn, yǐng zhì jiāng xià, jīn jùn. xiāng zhì lín xiāng, jīn zhǎng shā jùn. yōng zhì xiāng yáng, liáng zhì nán zhèng, qín yì zhì nán zhèng, yì zhì chéng dū, jīn shǔ jùn. níng zhì jiàn níng, jīn yún nán jùn. guǎng zhì nán hǎi, jiāo zhì lóng biān, yuè zhì lín zhāng. jīn hé pǔ jùn. zì dōng jìn chéng dì shí, zhōng yuán liú mín duō nán dù, suì yú jiāng hàn huái zhī jiān qiáo lì zhōu jùn, yǐ fǔ qí mín. zhōng jiān bìng shěng fèi zhì, lí hé fēi yī, bù néng xiáng zhì yān. jīn jì qí suǒ zhì jīng jiǔ zhě, tā jiē lèi cǐ. jùn fán èr bǎi sān shí yǒu bā, xiàn qiān yī bǎi qī shí yǒu jiǔ. chū, wén dì yuán jiā zhōng qiǎn jiāng běi fá, shuǐ jūn rù hé, kè wèi què áo huá tái wǔ láo luò yáng sì chéng, què áo jí jīn jì yáng jùn chéng huá tái, jīn líng chāng jùn chéng wǔ láo, jīn sì shuǐ xiàn luò yáng, jīn gù luò yáng chéng. què yīn kǒu jiāo fǎn. áo yīn áo. qí hòu yòu shī. yòu fēn jūn běi fá, xī jūn kè hóng nóng kāi fāng èr chéng, bìng jīn hóng nóng jùn. yǐ dōng gōng huá tái bù kè, ér píng què áo, shǒu zhī, xún jiē bài tuì. yuán jiā èr shí qī nián, wáng xuán mó yú huá tái bài guī. shí liǔ yuán jǐng bá hóng nóng kāi fāng, jí xuán mó bài, yì qì ér tuì. yú shì hòu wèi zhǔ tài wǔ zǒng shī, jīng péng chéng lín jiāng, tún yú guā bù, jīn guǎng líng jùn liù hé xiàn dōng. tuì gōng xū yí, bù bá ér xuán. zāng zhì shǒu zhī, wèi shī gōng wéi sān xún, bù bá. jīn huái yáng jùn xiàn. míng dì shí, hòu wèi yòu nán qīn huái běi, qīng jì xú yǎn sì zhōu jí jīng hé zhōu xī jìng xī xiàn méi, tài shǐ èr nián, xú zhōu cì shǐ xuē ān dōu yǐn wèi jūn, zì shì shěn wén xiù dōng yáng chéng cuī dào gù lì chéng, bìng wèi wèi jiāng mù róng bái yào suǒ xiàn. ān dōu yǐ péng chéng, cháng zhēn qí yǐ xuán hù bìng jiàng wèi. xuán hù, jīn rǔ nán jùn chéng. zé zhǎng huái wèi běi jìng, qiáo xú yǎn yú huái nán huái yīn lì yǎn zhōu, zhōng lí lì xú zhōu. lì qīng jì èr zhōu, jì zhì gàn yú. jīn dōng hǎi jùn dōng hǎi xiàn. gàn, gǔ dàn fǎn. qí hòu shí yú nián ér sòng wáng. rán chū qiáng shèng yě, nán zhèng xiāng yáng xuán hù yuán jiā èr shí qī nián, hòu wèi zhǔ tài wǔ lǜ bīng gōng wéi rǔ nán, tài shǒu chén xiàn děng jù sì shí yú rì, wèi rén jī shī yǔ chéng qí, bù bá ér tuì. péng chéng lì chéng dōng yáng, nán fèi dì jǐng píng chū, zhú kuí zhèn shǒu. hòu wèi gōng wéi, shù xún bù kè. jí jīn běi hǎi jùn zhì dōng chéng. jiē wèi sòng shì fān gǎn.
宋武帝北平廣固,(晉安帝義熙六年,平慕容超,得青州之地。廣固即今北海。)西定梁、益,(九年,朱齡石平譙縱。)又克長安,(十三年親征,平姚泓。)盡得河南之地。長安尋為赫連勃勃所陷,至廢帝滎陽王景平中,武牢以西,復陷於後魏。今大較以孝武大明八年為正。凡二十有二州:揚治建業,南徐治京口,(今丹陽郡丹徒縣。)徐治彭城,南兗治廣陵,兗治瑕,(今魯郡縣。)南荊河治歷陽,荊河治汝南,(今汝南郡汝陽縣。)江治潯陽,(今郡縣。)青治臨淄,(初治歷城,今濟南郡縣,後治廣固;後又移治臨淄,即今縣是。)冀治歷城,司治義陽,(今郡。)荊治南郡,郢治江夏,(今郡。)湘治臨湘,(今長沙郡。)雍治襄陽,梁治南鄭,秦亦治南鄭,益治成都,(今蜀郡。)寧治建寧,(今雲南郡。)廣治南海,交治龍編,越治臨鄣。(今合浦郡。自東晉成帝時,中原流民多南渡,遂於江漢淮之間僑立州郡,以撫其民。中間並省廢置,離合非一,不能詳志焉。今紀其所治經久者,他皆類此。)郡凡二百三十有八,縣千一百七十有九。初,文帝元嘉中遣將北伐,水軍入河,克魏碻磝、滑台、武牢、洛陽四城,(碻磝即今濟陽郡城;滑台,今靈昌郡城;武牢,今汜水縣;洛陽,今故洛陽城。碻音口交反。磝音敖。)其後又失。又分軍北伐,西軍克弘農、開方二城,(並今弘農郡。)以東攻滑台不克,而平碻磝,守之,尋皆敗退。(元嘉二十七年,王玄謨於滑台敗歸。時柳元景拔弘農、開方,及玄謨敗,亦棄而退。)於是後魏主太武總師,經彭城、臨江,屯於瓜步,(今廣陵郡六合縣東。)退攻盱眙,不拔而旋。(臧質守之,魏師攻圍三旬,不拔。今淮陽郡縣。)明帝時,後魏又南侵淮北,青、冀、徐、兗四州及荊河州西境悉陷沒,(泰始二年,徐州刺史薛安都引魏軍,自是沈文秀東陽城、崔道固歷城,並為魏將慕容白曜所陷。安都以彭城,常珍奇以懸瓠並降魏。懸瓠,今汝南郡城。)則長淮為北境,僑徐、兗於淮南(淮陰立兗州,鍾離立徐州。)立青冀二州,寄治贛榆。(今東海郡東海縣。贛,古淡反。)其後十餘年而宋亡。然初強盛也,南鄭、襄陽、懸瓠、(元嘉二十七年,後魏主太武率兵攻圍汝南,太守陳憲等拒四十餘日,魏人積屍與城齊,不拔而退。)彭城、歷城、東陽,(南廢帝景平初,築夔鎮守。後魏攻圍,數旬不克。即今北海郡治東城。)皆為宋氏藩扞。
qí shì, huái běi zhī dì suǒ yǐ quán shǎo, qīng zhōu zhì qú shān, jīn dōng hǎi jùn. qú yīn qú. jì zhì wō kǒu, jīn lín huái jùn lián shuǐ xiàn. jīng hé zhì shòu chūn, jīng hé zhōu zì dōng jìn yǐ hòu, huò zhì huái nán, huò zhì huái běi, bù héng qí suǒ, jīn jǔ qí yào hài zhī dì. běi yǎn zhì huái yīn, běi xú zhì zhōng lí, jīn jùn. yòu zhì bā dōng, zhì bā. jīn yún ān jùn. qí yú zhōu jùn, xī yīn sòng dài, zhōu èr shí yǒu sān, jùn sān bǎi jiǔ shí yǒu wǔ, xiàn qiān sì bǎi qī shí yǒu sì. qí hòu pín wèi hòu wèi suǒ qīn, zhì dōng hūn yǒng yuán chū, miǎn běi zhū jùn, xiāng jì bài méi. jīn nán yáng jùn dì. yòu qiǎn jūn běi fá, bài yú mǎ quān, tuì tún pén chéng, wèi mǎ quān chéng qù xiāng yáng sān bǎi lǐ, shí chén xiǎn dá gōng wéi sì shí yú rì bù bá, wèi yuán shī zhì, bài hái. zài jīn nán yáng jùn jiè. yòu shī shòu chūn, yǒng yuán èr nián, jīng hé zhōu cì shǐ péi shū yè yǐ chéng pàn rù wèi. hòu sān nián, qí wáng. qí shì qī zhǔ, fán èr shí sì nián, nèi nán fán xìng, bù huáng wài lüè. jí dōng hūn bào nüè, běi jìng mí cù yě. shǐ quán shèng yě, nán zhèng míng dì jiàn wǔ èr nián, hòu wèi dà jiāng yuán yīng lái fá, liáng zhōu cì shǐ xiāo yì shǒu jù, gōng wéi bǎi yú rì bù xià. fán chéng jīn xiāng yáng jùn ān yǎng xiàn. jiàn wǔ zhōng, hòu wèi zhǔ xiào wén lǜ bīng shí wàn, shù xún gōng wéi, jiāng cáo wǔ jù, bù xià. xiāng yáng yì yáng shòu chūn, gāo dì yòu jiàn zhèn, wèi yuán chóng zǔ yuē: bīng chōng yào dì, qiè bèi wèi shī. é ér wèi jiāng wáng sù yǐ shī èr shí wàn zhì, bài ér guī. huái yáng jiǎo chéng míng dì chū, hòu wèi nán qīn, yǐ lǐ ān rén shù zhī. lián kǒu qú shān wèi zhòng zhèn.
齊氏,淮北之地所以全少,青州治朐山,(今東海郡。朐音衢。)冀治渦口,(今臨淮郡漣水縣。)荊河治壽春,(荊河州自東晉以後,或治淮南,或治淮北,不恆其所,今舉其要害之地。)北兗治淮陰,北徐治鍾離,(今郡。)又置巴東,治巴。(今雲安郡。)其餘州郡,悉因宋代,州二十有三,郡三百九十有五,縣千四百七十有四。其後頻為後魏所侵,至東昏永元初,沔北諸郡,相繼敗沒。(今南陽郡地。)又遣軍北伐,敗於馬圈,退屯盆城,(魏馬圈城去襄陽三百里,時陳顯達攻圍四十餘日不拔,魏援師至,敗還。在今南陽郡界。)又失壽春,(永元二年,荊河州刺史裴叔業以城叛入魏。)後三年,齊亡。(齊氏七主,凡二十四年,內難繁興,不遑外略。及東昏暴虐,北境彌蹙也。)始全盛也,南鄭、(明帝建武二年,後魏大將元英來伐,梁州刺史蕭懿守拒,攻圍百餘日不下。)樊城、(今襄陽郡安養縣。建武中,後魏主孝文率兵十萬,數旬攻圍,將曹武拒,不下。)襄陽、義陽、壽春,(高帝又建鎮,謂垣崇祖曰:」兵衝要地,切備魏師。」俄而魏將王肅以師二十萬至,敗而歸。)淮陽、角城、(明帝初,後魏南侵,以李安仁戍之。)漣口、朐山為重鎮。
liáng shì zhōu jùn, duō yán jiù zhì. tiān jiān zhōng, zhōu èr shí yǒu sān, jùn sān bǎi wǔ shí, xiàn qiān èr shí yǒu wǔ. qí hòu gèng yǒu xī zhì, dà tóng zhōng, zhōu bǎi yǒu qī, jùn xiàn yì chēng yú cǐ. zì hóu jǐng nì luàn, jiàn kāng qīng xiàn, fén jí sàn yì, bù kě dé ér xiáng yān. chū, wǔ dì shòu chán, shù nián jí shī hàn chuān jí huái xī zhī dì, tiān jiān sān nián, liáng zhōu cì shǐ xià hóu dào qiān yǐ běn bù pàn jiàng hòu wèi, zì jiàn gé yǐ běi bìng xiàn méi. yòu wèi jiāng yuán yīng pò jiāng jūn mǎ xiān pín yú yì yáng, shī dì. qí hòu zhū jiāng pín nián yǔ wèi jūn jiāo zhàn yú huái nán huái běi, hù yǒu shèng fù. zì tiān jiān sì nián yǐ hòu, jiāng zhāng huì shào kè wèi sù qiān chéng, wéi ruì kè hé féi, péi suì kè huò qiū chéng qú shān chéng, xún jiē bài, wéi hé féi dú cún. suī dé xuán hù péng chéng, é ér yòu shī. tiān jiān qī nián, wèi jūn zhǔ bái zǎo shēng jīng hé zhōu cì shǐ hú xùn yǐ xuán hù, pǔ tōng liù nián, xú zhōu cì shǐ yuán fǎ xìng yǐ péng chéng bìng nèi shǔ, wú hé, xī fù yú wèi. yòu kè shòu chūn. pǔ tōng qī nián, jiāng xià hóu dǎn yuán shù děng kè zhī, huò wèi yáng zhōu cì shǐ lǐ xiàn. zì qí dōng hūn yǒng yuán èr nián xiàn hòu wèi, zhì shì fán èr shí qī nián, nán cháo shǐ fù. zhōng dà tōng chū, dà jǔ běi fá, huái běi chéng zhèn, xiāng cì kè píng, zhí zhì luò yáng, zàn wèi liáng yǒu. zhōng dà tōng yuán nián, wèi jiāng ěr zhū róng hài hú tài hòu jí shǎo zhǔ, wèi cháo dà luàn. qiǎn jiāng chén qìng zhī lǜ jūn sòng yuán hào wèi wèi zhǔ, rù hé yáng, liù xún wǔ rì, ěr zhū róng lái gōng, qìng zhī dù hé, shǒu běi zhōng fǔ chéng, shù rì hào bài, qìng zhī yì bēn tuì, suǒ de zhī dì xún yì shī zhī. zhōng fǔ dì jí jīn hé yáng běi chéng shì. qí hòu yòu fù hàn zhōng. dà tóng zhōng, jiāng lán qīn kè zhī. zì tiān jiān èr nián shī hàn chuān, fán jīng sì shí sān nián què fù. zhì dōng wèi, jiāng hóu jǐng yǐ hé nán dì jiàng, nì luàn xiāng xún, yǒu míng wú shí. jí jǐng píng hòu, jiāng běi zhī dì, xī xiàn gāo qí, hàn chuān shǔ chuān méi yú xī wèi. tài qīng chū, hóu jǐng yǐ shí sān zhōu lái jiàng, xuán wèi dōng wèi jiāng mù róng shào zōng suǒ bài. èr nián, jǐng jǔ bīng fǎn, wéi jiàn kāng, xiàn zhī. jí jǐng píng hòu, yuán dì chéng shèng chū, qí jiāng xīn shù nán fá, jǐn fù huái nán jiāng běi zhī dì, dé chuán guó xǐ, fǎn yú qí. sān nián, xī wèi jiāng dá xī wǔ xiàn hàn chuān, wèi chí jiǒng xiàn shǔ chuān. qí hàn chuān jīng jiǔ nián fù shī. dà dǐ yōng zhōu jīn xiāng zhōu. xià zhà yīn chá shù hàn dōng jùn zǎo yáng xiàn dōng nán. xià kǒu bái gǒu duī dà tóng zhōng, dōng wèi jìng dì qiǎn jiāng yáo xióng wèi nán jìng shǒu jiāng. xióng yuē: bái gǒu duī, liáng zhī běi miàn zhòng zhèn, qǐng bèi zhī. zài jīn rǔ nán jùn zhēn yáng xiàn. xiá shí chéng jīn rǔ yīn jùn xià cài xiàn. hé zhōu jí hé féi. zhōng lí jiāng kāng xuàn zhèn shǒu zhī. huái yīn qú shān wèi zhòng zhèn. tiān jiān sān nián, jiǎo chéng shù zhǔ chái qìng zōng yǐ jiǎo chéng, shí nián, dōng guǎn tài shǒu liú zhā yǐ qú shān, bìng jiàng rù wèi.
梁氏州郡,多沿舊制。天監中,州二十有三,郡三百五十,縣千二十有五。其後更有析置,大同中,州百有七,郡縣亦稱於此。自侯景逆亂,建康傾陷,墳籍散逸,不可得而詳焉。初,武帝受禪,數年即失漢川及淮西之地,(天監三年,梁州刺史夏侯道遷以本部叛降後魏,自劍閣以北並陷沒。又魏將元英破將軍馬仙琕於義陽,失地。)其後諸將頻年與魏軍交戰於淮南淮北,互有勝負。(自天監四年以後,將張惠紹克魏宿遷城,韋叡克合肥,裴邃克霍丘城、朐山城,尋皆敗,唯合肥獨存。)雖得懸瓠、彭城,俄而又失。(天監七年,魏軍主白早生、荊河州刺史胡遜以懸瓠,普通六年,徐州刺史元法興以彭城並內屬,無何,悉復於魏。)又克壽春。(普通七年,將夏侯亶、元樹等克之,獲魏揚州刺史李憲。自齊東昏永元二年陷後魏,至是凡二十七年,南朝始復。)中大通初,大舉北伐,淮北城鎮,相次克平,直至洛陽,暫為梁有。(中大通元年,魏將爾朱榮害胡太后及少主,魏朝大亂。遣將陳慶之率軍送元顥為魏主,入河陽,六旬五日,爾朱榮來攻,慶之渡河,守北中府城,數日顥敗,慶之亦奔退,所得之地尋亦失之。中府地即今河陽北城是。)其後又復漢中。(大同中,將蘭欽克之。自天監二年失漢川,凡經四十三年卻復。)至東魏,將侯景以河南地降,逆亂相尋,有名無實。及景平後,江北之地,悉陷高齊,漢川、蜀川沒於西魏。(太清初,侯景以十三州來降,旋為東魏將慕容紹宗所敗。二年,景舉兵反,圍建康,陷之。及景平後,元帝承聖初,齊將辛術南伐,盡復淮南江北之地,得傳國璽,反於齊。三年,西魏將達奚武陷漢川,尉遲迥陷蜀川。其漢川經九年復失。)大抵雍州、(今襄州。)下溠(音槎)戍、(漢東郡棗陽縣東南。)夏口、白苟堆、(大同中,東魏靜帝遣將堯雄為南境守將。雄曰:」白苟堆,梁之北面重鎮,請備之。」在今汝南郡真陽縣。)硤石城、(今汝陰郡下蔡縣。)合州、(即合肥。)鍾離、(將康絢鎮守之。)淮陰、朐山為重鎮。(天監三年,角城戍主柴慶宗以角城,十年,東莞太守劉哳以朐山,並降入魏。)
chén shì bǐ yú liáng dài, tǔ yǔ mí cù, xī bù dé shǔ hàn, běi shī huái féi, yǐ zhǎng jiāng wèi jìng. wén dì tiān jiā chū, xiāng chuān zhī dì wèi zhōu jūn suǒ xiàn èr nián, hóu zhèn kè píng zhī. xiāng chuān, jīn lǐ yáng wǔ líng zhǎng shā héng yáng děng jùn zhī dì. yǒu zhōu sì shí yǒu èr, dì zhuǎn xiá ér zhōu yì duō, jì hòu zhōu jùn yòu shù bèi duō yú qián dài, gù bù kě xiáng. jùn bǎi yǒu jiǔ, xiàn sì bǎi sān shí yǒu bā. xuān dì tài jiàn zhōng, pín nián běi fá, zhū jiāng lèi jié, jǐn fù huái nán zhī dì. jiāng wú míng chè yú shòu chūn chéng zhǎn gāo qí jiāng wáng lín. gèng jīng lüè huái běi, dà pò qí jūn yú lǚ liáng. jí xuán shī, shǔ gāo qí guó wáng, yòu zǒng jūn běi fá, zhì lǚ liáng, zhōu jūn lái jù, yòu dà pò zhī. zì tài jiàn wǔ nián běi fá, qī nián pò qí jūn, jiǔ nián yòu pò zhōu jiāng liáng shì yàn, xī dé liáng huái běi chéng zhèn xià pī qú shān. xuán wèi zhōu jūn suǒ bài, xī lǔ qí zhòng, shí liáng shì yàn shǒu péng chéng, míng chè lái gōng wèi xià. shí nián, zhōu jiāng wáng guǐ lái fá, míng chè tuì shī, quán jūn méi yú qīng kǒu yě. zì shì jiāng běi zhī dì, jǐn méi yú zhōu, yòu yǐ zhǎng jiāng wèi jiè. shí èr nián, zhōu dà jiāng sī mǎ xiāo nán yǐ huái xī dì lái jiàng, yòu qiǎn jiāng zhōu luó hóu gōng kè xīn yě, xún bìng shī zhī. jí suí jūn lái fá, qiǎn jiāng shǒu láng wěi tān, hòu zhǔ zhēn míng sān nián, qī xīn shǒu zhī. jīn yí líng jùn yí dū xiàn jiè. jīng mén jiāng lǚ zhòng sù jù zhī, yì yí dū jiè. ān shǔ chéng jiāng gù jué zhèn zhī, yì yí líng jùn xiàn. gōng ān jiāng chén jì zhèn zhī, jīn jiāng líng jùn xiàn. bā líng yǐ xià, bìng fēng mí tuì sàn, xìn zhōu dào dà zǒng guǎn qīng hé gōng yáng sù zì xiá zhōng zhōu shī dōng xià, dōng fāng shǒu jiāng xiāng jì ér pò. xìn zhōu jí jīn yún ān jùn yě. suí jūn zì cǎi shí suí jiāng hán qín wǔ xí xiàn zhī. jīng kǒu hè ruò bì xí xiàn zhī. dù jiāng ér píng zhī.
陳氏比於梁代,土宇彌蹙,西不得蜀漢,北失淮肥,以長江為境。(文帝天嘉初,湘川之地為周軍所陷;二年,侯瑱克平之。湘川,今澧陽、武陵、長沙、衡陽等郡之地。)有州四十有二,(地轉狹而州益多,暨後州郡又數倍多於前代,故不可詳。)郡百有九,縣四百三十有八。宣帝太建中,頻年北伐,諸將累捷,盡復淮南之地。(將吳明徹於壽春城斬高齊將王琳。)更經略淮北,大破齊軍於呂梁。及旋師,屬高齊國亡,又總軍北伐,至呂梁,周軍來拒,又大破之。(自太建五年北伐,七年破齊軍,九年又破周將梁士彥,悉得梁淮北城鎮下邳、朐山。)旋為周軍所敗,悉虜其眾,(時梁士彥守彭城,明徹來攻未下。十年,周將王軌來伐,明徹退師,全軍沒於清口也。)自是江北之地,盡沒於周,又以長江為界。(十二年,周大將司馬消難以淮西地來降,又遣將周羅睺攻克新野,尋並失之。)及隋軍來伐,遣將守狼尾灘,(後主禎明三年,戚欣守之。今夷陵郡宜都縣界。)荊門、(將呂仲肅據之,亦宜都界。)安蜀城、(將顧覺鎮之,亦夷陵郡縣。)公安、(將陳紀鎮之,今江陵郡縣。)巴陵以下,並風靡退散,(信州道大總管、清河公楊素自峽中舟師東下,東方守將相繼而破。信州即今雲安郡也。)隋軍自採石、(隋將韓擒武襲陷之。)京口(賀若弼襲陷之。)渡江而平之。
hòu wèi qǐ zì běi fāng, zhì dào wǔ, lǜ bīng xià shān dōng, gōng bá mù róng bǎo zhōng shān, jīn bó líng jùn táng chāng xiàn. suì yǒu hé běi zhī dì, yú shì qiān dōu píng chéng. jīn yún zhōng jùn. mù róng shì sàng bài, qiǎn jiāng nán lüè dì, zhì yú huá tái xǔ chāng jīn yǐng chuān jùn. péng chéng. míng yuán dì tài cháng zhōng, shǐ yú huá tái xǔ chāng zhì bīng zhèn shǒu. dào wǔ tiān xìng zhōng, zhǎng sūn féi děng kè huá tái xǔ chāng, xún bù néng shǒu, zhì shì shǐ yǒu zhī. tài wǔ dì shí, yòu dé pú bǎn jīn hé dōng jùn. zhǎng ān tǒng wàn. shǐ guāng zhōng, qiǎn jūn fá hè lián chāng, kè pú bǎn jí zhǎng ān, yòu kè tǒng wàn, hòu suì miè hè lián. tǒng wàn jí hè lián suǒ dōu, jīn shuò fāng jùn shì. shén zhōng, sòng shī lái fá què áo jīn jì yáng jùn chéng. huá tái wǔ láo, jīn hé nán fǔ sì shuǐ xiàn shì. shù jiāng jiē bù shǒu, xún bìng fù zhī. shén sān nián, sòng jiāng dào yàn zhī wáng zhòng dé děng xiàn huá tái wǔ láo luò yáng, qiǎn ān xié shū sūn jiàn děng jī bài zǒu zhī. tài yán yǐ hòu, dōng píng liáo dōng, xī píng gū zāng, sān nián, dōng fá féng hóng, wǔ nián, xī fá jǔ qú mào qián, bìng miè zhī. yú shì xī zhì liú shā, dōng jiē gāo lì. suǒ wèi dé zhě, hàn zhōng jí nán yáng xuán hù péng chéng qīng zhōu zhī nán ér yǐ. qí hòu dì zì nán zhēng, suì lín guā bù, sòng huái běi chéng zhèn shǒu jiāng, duō yǒu bài méi. tài píng zhēn jūn shí yī nián, yīn sòng jiāng wáng xuán mó lái qīn, kè què áo chéng, shù jiāng jì zhōu cì shǐ wáng mǎi dé qì chéng ér zǒu, sòng shī zhì huá tái bài, dì chéng shèng zhì jiāng shàng. xiàn wén tiān ān chū, zì hé zhī nán, zhǎng huái zhī běi, jiē wèi wèi yǒu. shí yīn sòng jìn ān wáng zǐ xūn zhī luàn, qiǎn jiāng mù róng bái yào lüè dì, pò sòng jiāng shěn wén xiù bì zhòng jìng xuē ān dōu cuī dào gù cháng zhēn qí, suì yǒu qí dì. xiào wén qiān dōu luò yáng, tài hé shí jiǔ nián xǐ dōu. pín suì qīn zhēng, jiē dù huái miǎn. èr shí nián, tún bā gōng shān èr shí yī nián, tún xīn yě jí fán chéng. xuān wǔ chū, yòu dé shòu chūn, jǐng míng chū, qí jiāng péi shū yè yǐ shòu chūn lái jiàng, hòu zhì míng dì xiào chāng èr nián, yòu xiàn rù liáng. xù shōu hàn chuān, zhì yú jiàn gé, jiān dé huái xī zhī dì. zhèng shǐ chū, liáng jiāng xià hóu dào qiān yǐ hàn zhōng jiàng, yòu yuán yīng pò liáng jiāng mǎ xiān pín yú yì yáng, suì yǒu qí dì. zhuāng dì shí, liáng jūn luò yáng, shù xún bài zǒu. yǒng ān chū, yīn ěr zhū róng hài hú tài hòu shǎo dì zhī luàn, liáng jiāng chén qìng zhī sòng yuán hào wèi wèi zhǔ. ěr hòu nèi nán xiāng jì, bù xiá wài lüè, sān sì nián hòu, fēn wèi dōng xī wèi yǐ, jiē quán chén shàn mìng. jù zhōu qí shì zhōng. zì yǒng ān mò nián, ěr zhū shì lóng chēng bīng rù luò, tú jí sàn wáng, bù kě xiáng jì. jīn àn jiù shǐ. guǎn zhōu bǎi shí yǒu yī, jùn wǔ bǎi shí yǒu jiǔ, xiàn qiān sān bǎi wǔ shí yǒu èr. àn wèi shōu shǐ suǒ zài zhōu jùn, shì dōng wèi jìng dì wǔ dìng zhōng, qí shí luò yáng yǐ xī jí guān zhōng liáng yì zhī dì, xī shǔ xī wèi, shōu yóu zǒng ér biān zhī. zì tài wǔ yǐ hòu, jiàn gèng qiáng shèng, dōng zhēng xī fá, kè dìng zhōng yuán. shǔ sòng míng yǐ hòu jí yú qí liáng, guó tǔ jiàn cù, zì shǒu bù xiá, suī shí yǒu qīn lüè, ér tuì bù xuán zhǒng, gù wèi zhī chéng zhèn, shǎo bèi gōng wéi, yīn lì jìn qǔ, bù cháng suǒ shǒu yě.
後魏起自北方,至道武,率兵下山東,攻拔慕容寶中山,(今博陵郡唐昌縣。)遂有河北之地,於是遷都平城。(今雲中郡。)慕容氏喪敗,遣將南略地,至於滑台、許昌、(今潁川郡。)彭城。明元帝泰常中,始於滑台、許昌置兵鎮守。(道武天興中,長孫肥等克滑台、許昌,尋不能守,至是始有之。)太武帝時,又得蒲阪、(今河東郡。)長安、統萬。(始光中,遣軍伐赫連昌,克蒲阪及長安,又克統萬,後遂滅赫連。統萬即赫連所都,今朔方郡是。)神中,宋師來伐碻磝、(今濟陽郡城。)滑台、武牢,(今河南府汜水縣是。)戍將皆不守,尋並復之。(神三年,宋將到彥之、王仲德等陷滑台、武牢、洛陽,遣安頡、叔孫建等擊敗走之。)太延以後,東平遼東,西平姑臧,(三年,東伐馮弘,五年,西伐沮渠茂虔,並滅之。)於是西至流沙,東接高麗。所未得者,漢中及南陽、懸瓠、彭城、青州之南而已。其後帝自南征,遂臨瓜步,宋淮北城鎮守將,多有敗沒。(太平真君十一年,因宋將王玄謨來侵,克碻磝城,戍將濟州刺史王買德棄城而走,宋師至滑台敗,帝乘勝至江上。)獻文天安初,自河之南,長淮之北,皆為魏有。(時因宋晉安王子勛之亂,遣將慕容白曜略地,破宋將沈文秀、畢眾敬、薛安都、崔道固、常珍奇,遂有其地。)孝文遷都洛陽,(太和十九年徙都。)頻歲親征,皆渡淮沔。(二十年,屯八公山;二十一年,屯新野及樊城。)宣武初,又得壽春,(景明初,齊將裴叔業以壽春來降,後至明帝孝昌二年,又陷入梁。)續收漢川,至於劍閣,兼得淮西之地。(正始初,梁將夏侯道遷以漢中降,又元英破梁將馬仙琕於義陽,遂有其地。)莊帝時,梁軍洛陽,數旬敗走。(永安初,因爾朱榮害胡太后、少帝之亂,梁將陳慶之送元顥為魏主。)爾後內難相繼,不暇外略,三四年後,分為東、西魏矣,皆權臣擅命。(具周、齊事中。)自永安末年,爾朱世隆稱兵入洛,圖籍散亡,不可詳記。今按舊史。管州百十有一,郡五百十有九,縣千三百五十有二。(按魏收史所載州郡,是東魏靜帝武定中,其時洛陽以西及關中梁益之地,悉屬西魏,收猶總而編之。)自太武以後,漸更強盛,東征西伐,克定中原。屬宋明以後及於齊梁,國土漸蹙,自守不暇,雖時有侵掠,而退不旋踵,故魏之城鎮,少被攻圍,因利進取,不常所守也。
běi qí shén wǔ dōng wèi tiān píng mò, dà jǔ xī fá, zhì pú jīn. jìng dì tiān píng sì nián, sān dào fá xī wèi, qí shén wǔ zì zǒng dà zhòng zhì pú jīn, dòu tài zì fēng líng jì hé, zhì tóng guān, gāo áo cáo rù wǔ guān, xiàn shàng luò, yǐ tài jūn bài méi bìng xuán shī. fēng líng zài tóng guān běi àn xiāng duì. xī wèi chéng shèng gōng xiàn shǎn zhōu. zhōu wén dì lǜ lǐ bì děng dōng zhēng, xià shǎn zhōu, qín cì shǐ lǐ huī bó. jí jīn shǎn jùn. shén wǔ xī zhì shā yuàn. qí nián dōng, dà bài ér guī. jīn féng yì jùn jiè. xī jūn yòu chéng shèng xí xiàn luò yáng. xī wèi jiāng dú gū rú yuàn jù jīn yōng. míng nián, xī shī yòu zhì yú hé yīn, jīn luò yáng xiàn běi. shí jù shǒu hé yáng chéng, pān xiāng lè shǒu běi chéng, yáng zhōu gōng yǒng lè shǒu nán chéng, jí jīn chéng. hòu zhōu wén dì qīn zhēng, bù kè. xī shī bài guī. yuán xiàng yuán nián, zhōu wén dì qīn zhēng, bài hái. rú yuàn yì qì jīn yōng dùn zǒu, shén wǔ suì huǐ qí chéng. qí hòu shén wǔ gōng wéi xī wèi yù bì, bù kè. xìng hé sì nián, xī wèi jiāng wáng sī zhèng shǒu zhī. jīn jiàng jùn jì shān xiàn. xī shī lái fá, zhì yú máng shān. wǔ dìng chū, zhōu wén dì qīn zhēng, shén wǔ yù zhī, bài, shā zhōu jiāng wáng xióng. hòu shén wǔ yòu wéi yù bì, bù kè. wǔ dìng sì nián, xī wèi jiāng wéi xiào kuān shǒu zhī. wén xiāng qiǎn jiāng wéi yǐng chuān, bá zhī. zì wǔ dìng wǔ nián dōng gōng wéi, zhì míng nián liù yuè chéng xiàn. yú shì hé nán zì luò yáng zhī xī, hé běi zì jìn zhōu zhī xī, jīn píng yáng jùn. xī rù xī wèi. wén xuān zhī dài, mìng jiāng lüè dì, nán jì yú jiāng yǐ. tiān bǎo èr nián, shǔ hóu jǐng luàn liáng, qiǎn xīn shù nán tǎo, suì dé chuán guó xǐ. yòu guò jiāng dé liáng xià kǒu, hòu èr guó tōng hé, xuán shī yǐ. wǔ chéng hé qīng zhōng, zhú shù yú zhǐ guān. hé qīng èr nián, qiǎn hú lǜ guāng zhú zhī. jīn hé nán fǔ jì yuán jiè. qí nián, zhōu jūn zhì luò yáng, bài hái. jìn gōng hù tǒng jūn jiāng yáng biǎo děng zhì zhǐ guān, bài zǒu. hòu zhǔ wǔ píng zhōng, chén jūn lái qīn, jǐn shī huái nán zhī dì. wǔ píng wǔ nián yǐ hòu, chén jiāng wú míng chè pín suì lái qīn, huái nán chéng zhèn jiē bù shǒu, zhū jiāng lèi bài. zhōu shī gōng bá hé yīn dài chéng. zhōu wǔ qīn zhēng, yǒu jí, bān shī. yòu zhǔ chóng huà mò, xī shī gōng bá jìn zhōu, jīn píng yáng jùn. yīn zhī guó miè. qí dōu yú yè, jí jīn jùn xiàn. zì dōng xī wèi zhī hòu, tiān xià sān fēn, liáng chén yǒu jiāng dōng, yǔ wén yǒu guān xī, gāo shì jù hé běi, yǒu zhōu jiǔ shí yǒu qī, jùn bǎi liù shí, xiàn sān bǎi liù shí yǒu wǔ. wén xuān tiān bǎo qī nián, yǐ bìng shěng zhōu sān, jùn bǎi wǔ shí sān, xiàn wǔ bǎi bā shí jiǔ, zhèn èr, shù èr shí liù. dāng qí shén wǔ zhī shí, yǔ zhōu wén dì kàng dí, shí sān sì nián jiān, fán sì chū shī, dà jǔ xī fá, zhōu shī dōng tǎo zhě sān yān. lüè jǔ qí shén wǔ zhōu wén dì tǒng shī qīn zhēng, zhū jiāng gōng zhàn zé bù fù jì. zì wén xuān zhī hòu, cái shǒu jìng ér yǐ. dà dǐ xī zé yáo xiāng chéng jīn wén chéng jùn xī chéng, zé yáo xiāng suǒ zhú, xī lín huáng hé, kòng dài lóng mén zhī xiǎn, zhōu qí jiāo zhēng zhī dì. hòu zhǔ wǔ píng èr nián, dà jiāng hú lǜ guāng pò zhōu bīng yú chéng, suì lì zhèn yān. hóng dòng jīn píng yáng jùn xiàn běi gù chéng, sì gù chuí fù, kòng jù yào xiǎn. chóng huà mò, zhōu shī jì kè jìn zhōu, qí chéng zhǔ zhāng yuán jìng yǐ chéng jiàng zhōu. jìn zhōu wǔ píng guān sān guān bìng jīn jiàng jùn zhèng píng xiàn jiè. bǎi yá chéng hóu jǐng suǒ zhú, jīn hé qīng xiàn xī. zhǐ guān hé yáng, nán zé wǔ láo lù zi zhāng zēng zhú chéng shǒu. luò yáng běi jīng zhōu jīn lù hún xiàn dōng běi gù chéng shì. kǒng chéng fáng jīn yī què xiàn dōng nán gù chéng shì. rǔ nán jùn jīn lín rǔ jùn liáng xiàn nán. lǔ chéng, jīn lín rǔ jùn lǔ shān xiàn dōng běi. zhì bīng yǐ fáng zhōu kòu. zì luò yáng zhī nán, xiāng chéng rǔ yīn rǔ nán yǐ běi, jiē qí yǒu. jí chén shī qīn yì, shù suì qí wáng, nán jìng yào hài, wèi huáng zhì zhì yě.
北齊神武東魏天平末,大舉西伐,至蒲津。(靜帝天平四年,三道伐西魏,齊神武自總大眾至蒲津,竇泰自風陵濟河,至潼關,高敖曹入武關,陷上洛,以泰軍敗沒並旋師。風陵在潼關北岸相對。)西魏乘勝攻陷陝州。(周文帝率李弼等東征,下陝州,擒刺史李徽伯。即今陝郡。)神武西至沙苑。(其年冬,大敗而歸。今馮翊郡界。)西軍又乘勝襲陷洛陽。(西魏將獨孤如願據金墉。)明年,西師又至於河陰,(今洛陽縣北。)時拒守河陽城,(潘相樂守北城,揚州公永樂守南城,即今城。後周文帝親征,不克。)西師敗歸。(元象元年,周文帝親征,敗還。如願亦棄金墉遁走,神武遂毀其城。)其後神武攻圍西魏玉壁,不克。(興和四年,西魏將王思政守之。今絳郡稷山縣。)西師來伐,至於邙山。(武定初,周文帝親征,神武御之,敗,殺周將王雄。)後神武又圍玉壁,不克。(武定四年,西魏將韋孝寬守之。)文襄遣將圍潁川,拔之。(自武定五年冬攻圍,至明年六月城陷。)於是河南自洛陽之西,河北自晉州之西,(今平陽郡。)悉入西魏。文宣之代,命將略地,南際於江矣。(天保二年,屬侯景亂梁,遣辛術南討,遂得傳國璽。又過江得梁夏口,後二國通和,旋師矣。)武成河清中,築戍於軹關。(河清二年,遣斛律光築之。今河南府濟源界。)其年,周軍至洛陽,敗還。(晉公護統軍將楊檦等至軹關,敗走。)後主武平中,陳軍來侵,盡失淮南之地。(武平五年以後,陳將吳明徹頻歲來侵,淮南城鎮皆不守,諸將累敗。)周師攻拔河陰大城。(周武親征,有疾,班師。)幼主崇化末,西師攻拔晉州,(今平陽郡。)因之國滅。(齊都於鄴,即今郡縣。)自東、西魏之後,天下三分,梁陳有江東,宇文有關西,高氏據河北,有州九十有七,郡百六十,縣三百六十有五。(文宣天保七年,已並省州三,郡百五十三,縣五百八十九,鎮二,戍二十六。)當齊神武之時,與周文帝抗敵,十三四年間,凡四出師,大舉西伐,周師東討者三焉。(略舉齊神武、周文帝統師親征,諸將攻戰則不復紀。)自文宣之後,才守境而已。大抵西則姚襄城、(今文城郡西城,則姚襄所築,西臨黃河,控帶龍門之險,周齊交爭之地。後主武平二年,大將斛律光破周兵於城,遂立鎮焉。)洪洞、(今平陽郡縣北故城,四固垂復,控據要險。崇化末,周師既克晉州,其城主張元靜以城降周。)晉州、武平關、(三關並今絳郡正平縣界。)柏崖、(城侯景所築,今河清縣西。)軹關、河陽,南則武牢、(陸子章增築城守。)洛陽、北荊州、(今陸渾縣東北故城是。)孔城防、(今伊闕縣東南故城是。)汝南郡、(今臨汝郡梁縣南。)魯城,(今臨汝郡魯山縣東北。)置兵以防周寇。(自洛陽之南,襄城、汝陰、汝南以北,皆齊有。)及陳師侵軼,數歲齊亡,南境要害,未遑制置也。
zhōu wén dì xī wèi dà tǒng zhōng, dōng wèi shī zhì pú jīn. wén dì dà tǒng èr nián, qí shén wǔ qīn zhēng zhì pú jīn, yǐ dòu tài sǐ, tuì jūn. wén dì dōng zhēng, kè shǎn zhōu, jiān dé yí yáng jùn shào jùn. shào jùn, jīn jiàng jùn yuán xiàn. yí yáng jùn, jīn fú chāng xiàn. dōng shī yòu zhì shā yuàn. qí nián dōng, qí shén wǔ qīn zhēng, dà bài, zǒu. hòu wén dì dōng zhēng, zhì hé yīn, xiān shèng hòu bài. dà tǒng sì nián, shā wèi jiāng gāo áo cáo. zhú chéng yú yù bì. dà tǒng bā nián, jiāng wáng sī zhèng zhú zhī, qí shén wǔ gōng wéi bù kè. zhì shí èr nián, wéi xiào kuān shǒu zhī, qí shén wǔ yòu gōng wéi liù xún, bù kè. wén dì yòu zhì máng shān, xiān shèng hòu bài. dà tǒng jiǔ nián. dé liáng yōng zhōu. shí liù nián, liáng yōng zhōu cì shǐ yuè yáng wáng xiāo jǔ zhōu nèi fù. fèi dì chū, kè píng hàn zhōng. zì liáng hóu jǐng nì luàn, qiǎn jiāng dá xī wǔ kè zhī yě. yòu qiǎn jūn píng shǔ. jiāng wèi chí jiǒng kè zhī. wén dì xī zhēng zhì gū zāng, hòu yòu píng jiāng líng. qí wáng kuò hòu yuán chū, yú jǐn píng zhī, shā liáng yuán dì. zì shì jiāng lǐ xī yǒu gū zāng, xī nán yǒu quán shǔ, nán zhì yú jiāng yǐ. míng dì wǔ chéng èr nián, jiāng hè ruò dūn kè chén xiāng chuān zhī dì, sān nián shī zhī. jīn lǐ yáng wǔ líng zhǎng shā héng yáng děng dì shì. qí hé nán zì luò yáng zhī dōng zhī běi, hé dōng zì píng yáng zhī jiè, shǔ yú gāo qí. zhì wǔ dì jiàn dé zhōng dōng zhēng, bá qí jìn zhōu chéng, xún yòu dōng zhēng, pò qí shī yú jìn zhōu chéng xià. jiàn dé wǔ nián, gōng bá jìn zhōu, shǐ liáng shì yàn shǒu zhī. qí hòu zhǔ lái gōng, sān xún yú bù bá, liù nián, yòu pò qí hòu zhǔ jūn. chéng shèng píng qí. hòu qiǎn jūn pò chén jūn yú lǚ liáng, jiāng wáng guǐ pò chén jiāng wú míng chè, xī lǔ qí zhòng yě. qí dōng nán zhī jìng, jǐn yú zhǎng shā. tōng jì zhōu èr bǎi shí yǒu yī, jùn wǔ bǎi bā, xiàn qiān èr shí yǒu sì. dāng quán shèng zhàn zhēng zhī jì, zé yù bì chū wáng sī zhèng shǒu, hòu wéi xiào kuān shǒu, dōng shī gōng bù bá, suì zhì xūn zhōu. shào jùn qí zi lǐng jīn wáng wū xiàn dōng èr shí lǐ zhōu qí fēn jiè chù. tōng luò fáng gù hán guān chéng, wǔ dì bǎo dìng zhōng gǎi míng, zài jīn xīn ān xiàn dōng. huáng lú sān chéng, jīn yǒng níng xiàn xī běi. yí yáng jùn shǎn zhōu tǔ miè jīn zhǎng shuǐ jùn xī běi èr shí wǔ lǐ. sān jīng jiāng dú gū xìn lüè dìng běi jīng zhōu, jīn jí yī yáng xiàn. dōng jīng zhōu hòu gǎi yuē huái zhōu, jīn huái ān jùn. jīng zhōu jīn nán yáng jùn. sān yā zhèn, jīn rǔ zhōu lǔ shān xiàn xī nán, míng píng gāo chéng. zhì bīng yǐ bèi dōng jūn.
周文帝西魏大統中,東魏師至蒲津。(文帝大統二年,齊神武親征至蒲津,以竇泰死,退軍。)文帝東征,克陝州,兼得宜陽郡、邵郡。(邵郡,今絳郡垣縣。宜陽郡,今福昌縣。)東師又至沙苑。(其年冬,齊神武親征,大敗,走。)後文帝東征,至河陰,先勝後敗。(大統四年,殺魏將高敖曹。)築城於玉壁。(大統八年,將王思政築之,齊神武攻圍不克。至十二年,韋孝寬守之,齊神武又攻圍六旬,不克。)文帝又至邙山,先勝後敗。(大統九年。)得梁雍州。(十六年,梁雍州刺史岳陽王虓舉州內附。)廢帝初,克平漢中。(自梁侯景逆亂,遣將達奚武克之也。)又遣軍平蜀。(將尉遲迥克之。)文帝西征至姑臧,後又平江陵。(齊王廓後元初,于謹平之,殺梁元帝。)自是疆理西有姑臧,西南有全蜀,南至於江矣。(明帝武成二年,將賀若敦克陳湘川之地,三年失之。今澧陽、武陵、長沙、衡陽等地是。)其河南自洛陽之東之北,河東自平陽之界,屬於高齊。至武帝建德中東征,拔齊晉州城,尋又東征,破齊師於晉州城下。(建德五年,攻拔晉州,使梁士彥守之。齊後主來攻,三旬餘不拔,六年,又破齊後主軍。)乘勝平齊。後遣軍破陳軍於呂梁,(將王軌破陳將吳明徹,悉虜其眾也。)其東南之境,盡於長沙。通計州二百十有一,郡五百八,縣千二十有四。當全盛戰爭之際,則玉壁、(初王思政守,後韋孝寬守,東師攻不拔,遂置勛州。)邵郡、齊子嶺、(今王屋縣東二十里周齊分界處。)通洛防、(故函關城,武帝保定中改名,在今新安縣東。)黃櫨、三城,(今永寧縣西北。)宜陽郡、陝州、土滅、(今長水郡西北二十五里。)三荊、(將獨孤信略定北荊州,今即伊陽縣。東荊州後改曰淮州,今淮安郡。荊州今南陽郡。)三鵶鎮,(今汝州魯山縣西南,名平高城。)置兵以備東軍。
suí wén dì kāi huáng sān nián, qiān dōu dà xìng chéng, jí jīn chéng. suì fèi zhū jùn, yǐ zhōu zhì rén. zì sān dài yǐ qián wèi jiǔ zhōu, liǎng hàn jiā zhì shí sān zhōu, jìn sòng zhī hòu, fēn xī jiàn duō, zhì yú wèi qí hòu zhōu, suī gē jù dǐng lì, tiān xià fēn liè, qí yú zhōu jùn, nǎi bèi liǎng hàn zhī dì. suí shì yǐ guān fán rén bì, suì fèi wǔ bǎi yú jùn, ér yǐ zhōu zhì rén, míng zé yīn xún, zhí shì tóng yú jùn shǒu, wú fù cì jǔ zhī rèn. zì jiǔ zài kuò dìng jiāng biǎo, xún yǐ hù kǒu zī duō, xī zhì zhōu xiàn. yáng dì dà yè chū, yí zhì yáng chéng, jí jīn chéng. yòu píng lín yì, gèng zhì sān zhōu. jì ér bìng shěng zhū zhōu. sān nián, gǎi zhōu wèi jùn, nǎi zhì sī lì cì shǐ, fēn bù xún chá. běn shǐ bù fēn bié suǒ lǐng zhū jùn. wǔ nián, píng dìng tǔ gǔ hún, gèng zhì sì jùn. dà fán jùn bǎi jiǔ shí, xiàn qiān èr bǎi wǔ shí wǔ, dōng xī jiǔ qiān sān bǎi lǐ, nán běi wàn sì qiān bā bǎi yī shí wǔ lǐ, dōng nán jiē zhì yú hǎi, xī zhì qiě mò, suí shì xī jìng wéi dé jīn dūn huáng jùn yǐ dōng. qiě, zi yú fǎn. běi zhì wǔ yuán. jí jīn jiǔ yuán jùn. àn, suí shì běi jìng wéi zhì yú hé. suí shì zhī shèng, jí yú cǐ yǐ.
隋文帝開皇三年,遷都大興城,(即今城。)遂廢諸郡,以州治人。(自三代以前為九州,兩漢加置十三州,晉宋之後,分析漸多,至於魏齊後周,雖割據鼎立,天下分裂,其於州郡,乃倍兩漢之地。隋氏以官繁人弊,遂廢五百餘郡,而以州治人,名則因循,職事同於郡守,無復刺舉之任。)自九載廓定江表,尋以戶口滋多,析置州縣。煬帝大業初,移治陽城,(即今城。)又平林邑,更置三州。既而並省諸州。三年,改州為郡,乃置司隸刺史,分部巡察。(本史不分別所領諸郡。)五年,平定吐谷渾,更置四郡。大凡郡百九十,縣千二百五十五,東西九千三百里,南北萬四千八百一十五里,東南皆至於海,西至且末,(隋氏西境唯得今敦煌郡以東。且,子余反。)北至五原。(即今九原郡。按,隋氏北境唯至於河。)隋氏之盛,極於此矣。