strong lǐ liù shí sì yán gé liù shí sì xiōng lǐ èr shí liù strong
禮六十四 沿革六十四 凶禮二十六
dì wáng shì hào yì yǒu xióng shì zhuān xū yáo shùn zhōu dà táng
帝王諡號議(有熊氏 顓頊 堯 舜 周 大唐)
huáng dì zhī hào. àn bái hǔ tōng yún:" xiān huáng hòu dì zhě, gǔ zhě zhì, shēng sǐ zhī chēng gè tè xíng, hé ér yán zhī, měi zhě zài shàng. huáng dì shǐ zhì fǎ dù, dé dào zhī zhōng, wàn dài bù yì, hòu dài suī shèng, mò néng yǔ tóng. hòu dài dé yǔ tiān tóng, yì dé chēng dì bù néng zhì zuò, gù bù dé fù chēng huáng yě." huáng zhě zhōng hé měi sè, huáng chéng tiān dé, zuì shèng chún měi, gù yǐ zūn sè wèi shì yě.
黃帝之號。按白虎通云:"先黃後帝者,古者質,生死之稱各特行,合而言之,美者在上。黃帝始製法度,得道之中,萬代不易,後代雖盛,莫能與同。後代德與天同,亦得稱帝;不能製作,故不得復稱黃也。"(黃者中和美色,黃承天德,最盛淳美,故以尊色為諡也。)
zhuān xū. àn wǔ jīng tōng yì yuē:" zhuān xū zhě, zhuān yóu zhuān, xū yóu yú. yòu shǎo ér wáng, yǐ zhì tài píng, shí nián shí sān. cháng zì yú jiǎn, qiǎn kǔ xùn fǎn yuē zì xiǎo zhī yì, gù liǎng zì wèi shì."
顓頊。按五經通義曰:"顓頊者,顓猶專,頊猶愉。幼少而王,以致太平,(時年十三。)常自愉儉,嗛(苦蕈反)約自小之意,故兩字為諡。"
dì yáo dì shùn, xiān hào hòu shì yě. dì zhě dé shèng, yǔ tiān tóng, hào shì suī měi, zhōng bù guò tiān yě, gù rú qí cì dào zhī.
帝堯、帝舜,先號後諡也。帝者德盛,與天同,號諡雖美,終不過天也,故如其次道之。
zhōu zhì, chūn guān tài shī zhǎng dà sàng, shuài gǔ ér xīn zuò jiù shì. xīn, xìng yě, xìng yán wáng zhī xíng, wèi gǔ fěng sòng qí zhì gōng zhī shī yě. xīn yīn xǔ jīn fǎn. wén wáng wǔ wáng, xiān shì hòu hào. wáng zhě dé báo, chuán wèi yǔ zi, xián bù xiào tóng chēng wáng, hào zhě suǒ gòng, shì zhě suǒ zhuān, gù shàng shì xià hào, shàng qí měi zhě.
周制,春官太師掌大喪,帥瞽而廞作柩諡。(廞,興也,興言王之行,謂瞽諷誦其治功之詩也。廞音許金反。)文王、武王,先諡後號。(王者德薄,傳位與子,賢不肖同稱王,號者所共,諡者所專,故上諡下號,上其美者。)
shuō yuē: àn dà dài lǐ yún:" shì zhě xíng zhī jī yě, hào zhě gōng zhī biǎo yě." lè jì yuē:" wén qí shì, zhī qí xíng." bái hǔ tōng yuē:" hào, fǎ tiān yě, fǎ rì yě, rì wèi chū ér míng. shì, fǎ dì yě, fǎ yuè yě, yuè yǐ rù yǒu yú guāng. shì yǐ dà xíng shòu dà míng, xì xíng shòu xiǎo míng. xíng shēng yú jǐ, míng shēng yú rén." wǔ jīng tōng yì yuē:" hào zhě yì suǒ yǐ biǎo gōng dé hào lìng tiān xià yě. shì zhī yán liè, chén liè suǒ xíng. shàn xíng yǒu shàn shì, è xíng yǒu è shì, yǐ wèi quàn jiè yě. wèn yuē: tiān zǐ yǒu tiān xià dà hào, zhū hóu níng yǒu guó dà hào hū? dá yuē: tiān zǐ jū wú shàng zhī wèi, xià wú suǒ qū, gù lì dà hào yǐ quàn miǎn zi sūn. zhū hóu yǒu jué lù zhī shǎng, xuē chù zhī yì, fū yuè zhī zhū, gù wú suǒ yǒu guó zhī hào yě." zhào shāng wèn zhèng zhì yuē:" qū lǐ yún:' yǐ gū bào guì, bù wèi fù zuò shì', ér wǔ wáng jí wèi, zhuī wáng tài wáng wáng jì wén wáng, gǎi shì jué, hé yě?" dá yuē:" zhōu dào zhī yè, xìng yú èr wáng, gōng dé yóu zhī, wáng jī chū yān. fán wèi rén fù, qǐ néng jǐn xián hū? ruò xià yǔ yīn tāng zé bù zhuī shì yǐ." jiāo tè shēng yún:" sǐ ér shì zhī jīn yě, gǔ zhě shēng wú jué, sǐ wú shì." gǔ wèi yīn yǐ qián yě. dài fū yǐ shàng nǎi wèi zhī jué, sǐ yǒu shì. zhōu zhì jué jí mìng shì, suī jí zhī yóu bù shì yě. dāng jì shí sǐ zé shì zhī, fēi lǐ yě. zhì jiā liǎng yán wèi shì, chéng tāng shì yě. wén zhě yī yán wèi shì, wén wǔ shì yě. hào wú zhì wén, shì yǒu zhì wén. hào zhě, shǐ yě. wèi běn, gù bù kě biàn. zhōu yǐ hòu yóu wén, yǐ wèi běn shēng xí shì shàn gù yǒu shàn shì, gù hé yán wén wáng wǔ wáng. huò yǐ míng pèi zhě, dé báo yīn míng pèi shì, zǔ jiǎ shì yě. zhì jiā bù lián hào shì, shēng zé wèi hào, sǐ zé yán shì, gù bù lián hào shì, chéng tāng shì. wén jiā lián hào. yù dàn yán shì, bù rěn sǐ zhī yù dàn yán hào, yòu shì shí sǐ, gù yǐ hào shì, wén wáng wǔ wáng shì. jié zhòu xiān hào hòu shì zhě, bié zhū jué bù xián yě. lǐ jì yuē:" wéi tiān zǐ chēng tiān yǐ lěi zhī." yǐ qí wú zūn zhě yě. zēng zǐ wèn yuē:" jiàn bù lěi guì, yòu bù lěi zhǎng." tiān zǐ zhì zūn, gù chēng tiān yǐ lěi zhī. yòu bái hǔ tōng yún:" tiān zǐ bēng, dà chén zhì nán jiāo shì zhī. wǔ jīng tōng yì yuē:" dà chén jí fú zhī nán jiāo gào tiān, hái sù fú, chēng tiān ér shì zhī." yǐ wèi chén zǐ mò bù yù bāo chēng qí jūn, yǎn è yáng měi zhě, gù yú jiāo, míng bù dé qī tiān yě."
說曰:按大戴禮云:"諡者行之跡也,號者功之表也。"樂記曰:"聞其諡,知其行。"白虎通曰:"號,法天也,法日也,日未出而明。諡,法地也,法月也,月已入有餘光。是以大行受大名,細行受小名。行生於己,名生於人。"五經通義曰:"號者亦所以表功德號令天下也。諡之言列,陳列所行。善行有善諡,惡行有惡諡,以為勸戒也。問曰:天子有天下大號,諸侯寧有國大號乎?答曰:天子居無上之位,下無所屈,故立大號以勸勉子孫。諸侯有爵祿之賞,削絀之義,鈇鉞之誅,故無所有國之號也。"趙商問鄭志曰:"曲禮云:'已孤暴貴,不為父作諡',而武王即位,追王太王、王季、文王,改諡爵,何也?"答曰:"周道之業,興於二王,功德由之,王跡初焉。凡為人父,豈能盡賢乎?若夏禹、殷湯則不追諡矣。"郊特牲云:"死而諡之今也,古者生無爵,死無諡。"(古謂殷以前也。大夫以上乃謂之爵,死有諡。周制爵及命士,雖及之猶不諡也。當記時死則諡之,非禮也。)質家兩言為諡,成湯是也。文者一言為諡,文、武是也。號無質文,諡有質文。(號者,始也。為本,故不可變。周以後尤文,以為本生習事善故有善諡,故合言文王、武王。)或以名配者,德薄因名配諡,祖甲是也。質家不連號諡,(生則為號,死則言諡,故不連號諡,成湯是。)文家連號。(欲但言諡,不忍死之;欲但言號,又是實死,故以號諡,文王、武王是。)桀、紂先號後諡者,別誅絕不嫌也。禮記曰:"唯天子稱天以誄之。"(以其無尊者也。曾子問曰:"賤不誄貴,幼不誄長。"天子至尊,故稱天以誄之。)又白虎通云:"天子崩,大臣至南郊諡之。(五經通義曰:"大臣吉服之南郊告天,還素服,稱天而諡之。")以為臣子莫不欲褒稱其君,掩惡揚美者,故於郊,明不得欺天也。"
dà táng yuán líng shì cè wén:" wéi mǒu nián yuè rì, āi zǐ sì huáng dì chén huì, fú yǐ shèng dé zhī dà, shàng yǔ tiān hé, rén dào jìn nì, xiān kè jiū zhī, gǎn jǐn qí suǒ jiàn, zhù yǐ xù cái chéng zhī yè. fú wéi dà xíng huáng dì, shào xiū qī shèng, lín zhào bā jí, yǐ zhì dào yù qún yǒu, yǐ zhì huà huái yuǎn fāng, dēng jiǎ yú shàng, fū wén zài xià. zhào jiā yuán fú, qǐng shēng chǔ wéi, shēng zhī zhī mǐn, dòng yǔ shén qì. chéng shùn xuán zōng yě, qí lì zhī róng zhe fèng yǎng sù zōng yě, ài jìng zhī lǐ shēn. lǚ zhēng zhēng, gōng yì yì, bù jué chí dào, rì cháo qǐn mén, cǐ zé shǒu guān bǎi wáng, dà shùn zhōu wén zhī xiào yě. qí yú chóng rú shàng chǐ, zūn dào guì dé, qióng lǐ jǐn xìng zhī xué, jīng tiān wěi dì zhī wén, bāo huāng hán gòu zhī liàng, dí zhé yǔn gōng zhī shàn, sī yòu ruì shèng bù cè, tóng fú hū sān wǔ, wú dé ér chēng yě. dāng lù shān pàn luàn, xiàn fù èr jīng, yǐ tiān rén zhī zhòng, shòu yuán róng zhī lǜ, shī zhī suǒ jí, kuáng kòu jiān yí, fù zōng shè zhī diàn wēi, zhěng shēng líng yú fén liáo, zé gān wéi zhòng gòu, chén jí yǐ ān. jí shǐ dào xián xìn, sān hé lǚ gěng, zài fǔ jūn zhī jì, sī míng yǔn mìng, chéng jiàn zuò zhī chū, cháo yì shòu shǒu, zé liáng chén dǐ dìng, shuò yì cóng fēng. qí huò qū qiáng yú dà liáng, bèi dàn yú nán yuè, mò bù cháo wèi xiāo jìng, xī wèi jīng ní, cǐ gāo guāng zhī gōng, shén wǔ zhī lüè yě. zì shì sù wù qún hòu, bīn yán wàn líng, wū zhū yù méi zhī xíng qǐn, fén yì xuán chén zhī lǐ bèi. yì guān yǒu lún yú lē cóng zhě, shì ér mí wèn líng qí yǒu què yú yīn sì zhě, zhì ér zhì xiǎng. cí chán shuō, qiú dǎng yán, shàn yǐ xiáng fēng, jìn yǐ gāo zé, jiǔ yì fèng gòng, sì yí jiāng bīn, pī mào chū rì, wǎng bù lǜ bǐ. yóu fù yán gōng yín wèi, gù shěng què yí, jīng jīng yè yè, rì zè bù xiá, gù dé xuán gōng guǎng yùn, xié qì páng liú, líng qì bì fā, yuán fú jiàn zhì, zé ruì bì chū yú sì, qīng lán biàn yú hé. qí yú jiàn zhǐ lín yǔ chéng xiáng cǎo mù zhě, bù kě dān jì. fāng yì gāo gōng yǎn bó, zhēn yú tài hé, gào chán yú shí lǘ, lòu gōng yú jīn bǎn, jù chéng píng jǐ zhī mìng, yǎn gòu zhuì yī zhī kù, hào tiān kòu dì, wǎng suǒ yī guī. jīn lóng zǎn jiù qǐ, shèn hé jiāng jià, cǎi hóng rú shuò shēng zhī yì, kǎo gōng qīng bǎi pì zhī qǐng, qiān yǐ shèng dé dà yè, fěi hào shì mò xuān, shì yòng qián fèng gǔ xùn, fā yáng mào shí, jǐn qiǎn shè tài wèi mǒu fèng cè shàng zūn shì yuē: ruì wén xiào wǔ huáng dì, miào yuē dài zōng. fú wéi míng líng jiàng gé, yīng zī diǎn lǐ, dàn xī chún gǔ, yí yàn hòu kūn. wū hū āi zāi!"
大唐元陵諡冊文:"維某年月日,哀子嗣皇帝臣諱,伏以聖德之大,上與天合,人道近暱,鮮克究知,敢盡其所見,注以敘財成之業。伏惟大行皇帝,紹休七聖,臨照八極,以至道御群有,以至化懷遠方,登假於上,敷聞在下。肇加元服,頃昇儲闈,生知之敏,動與神契。承順玄宗也,齊栗之容著;奉養肅宗也,愛敬之禮深。履蒸蒸,躬翼翼,不絕馳道,日朝寢門,此則首冠百王,大舜、周文之孝也。其於崇儒尚齒,尊道貴德,窮理盡性之學,經天緯地之文,包荒含垢之量,迪哲允龔之善,斯又睿聖不測,同符乎三五,無得而稱也。當祿山叛亂,陷覆二京,以天人之重,授元戎之律,師之所及,狂寇殲夷,復宗社之阽危,拯生靈於焚燎,則乾維重構,宸極以安。及史盜閒釁,三河屢梗,在撫軍之際,思明隕命,乘踐祚之初,朝義授首,則梁陳底定,朔易從風。其或屈強於大梁,背誕於南越,莫不朝為梟鏡,夕為鯨鯢,此高光之功,神武之略也。自是肅勿群後,賓延萬靈,洿瀦郁沒之刑寢,焚瘞懸沉之禮備。衣冠有淪於肋從者,釋而靡問;靈祇有闕於禋祀者,秩而致享。堲讒說,求讜言,扇以祥風,浸以膏澤,九譯奉貢,四夷將賓,丕冒出日,罔不率俾。猶復嚴恭寅畏,顧省闕遺,兢兢業業,日昃不暇,故得玄功廣運,協氣旁流,靈契畢發,元符洊至,則瑞璧出於泗,清瀾變於河。其餘見祉鱗羽、呈祥草木者,不可殫記。方議櫜弓偃伯,臻於太和,告禪於石閭,鏤功於金版,遽承憑几之命,奄遘綴衣之酷,號天叩地,罔所依歸。今龍攢就啟,蜃輅將駕,采鴻儒碩生之議,考公卿百辟之請,僉以盛德大業,匪號諡莫宣,是用虔奉古訓,發揚茂實,謹遣攝太尉某奉冊上尊諡曰:睿文孝武皇帝,廟曰代宗。伏惟明靈降格,膺茲典禮,誕錫純嘏,貽宴後昆。嗚呼哀哉!"
huáng hòu shì jí fū rén shì yì guó fēi mìng fù fù dōng jìn
皇后諡及夫人諡議(國妃命婦附 東晉)
bái hǔ tōng yún:" hòu fū rén shì, chén zǐ gòng yú miào dìng zhī." huò yuē: chū zhī yú jūn, rán hòu jiā zhī, fù rén tiān fū, gù yóu jūn ér yǐ. fù rén běn wú wài shì, shì gù bù yú jiāo. wǔ jīng tōng yì yún:" fù rén yǐ suí cóng wèi yì, fū guì yú cháo, fù guì yú shì, gù dé méng fū zhī shì." huò yuē: wén wáng zhī fēi yuē wén mǔ, sòng gōng gōng qī gōng jī shì yě. yòu yún:" fū rén wú jué gù wú shì. huò yuē fū rén yǒu shì. fū rén yī guó zhī mǔ, xiū guī mén zhī nèi, zé xià yǐ huà zhī, gù shè shì zhāng qí shàn è. gōng yáng yuē: zàng sòng gōng jī, chēng qí shì, xián zhī yě. qīng dài fū qī, mìng fù yě, wú shì zhě, yǐ jiàn yě. qiè wú shì, yì yǐ bēi jiàn, wú suǒ néng yǔ, yóu shì bēi xiǎo bù dé shì yě."
白虎通云:"後夫人諡,臣子共於廟定之。"(或曰:出之於君,然後加之,婦人天夫,故由君而已。婦人本無外事,是故不於郊。)五經通義云:"婦人以隨從為義,夫貴於朝,婦貴於室,故得蒙夫之諡。"(或曰:文王之妃曰文母,宋恭公妻恭姬是也。)又云:"夫人無爵故無諡。或曰夫人有諡。夫人一國之母,修閨門之內,則下以化之,故設諡章其善惡。公羊曰:葬宋恭姬,稱其諡,賢之也。卿大夫妻,命婦也,無諡者,以賤也。妾無諡,亦以卑賤,無所能與,猶士卑小不得諡也。"
dōng jìn mù dì shí, péng chéng guó shàng yán, wèi tài fēi lǐ qiú shì. tài cháng wáng biāo zhī yǐ wèi:
東晉穆帝時,彭城國上言,為太妃李求諡。太常王彪之以為:
yóu yú fù rén wú jué, jì cóng fū jué, zé jǐ wú shí jué, yǐ cóng wèi chēng yě. yǐ cóng wèi chēng, zé wú shì kě zhī. chūn qiū fù rén yǒu shì zhě, zhōu mò lǐ huài ěr. gù fú qián zhù shēng zi zhī shì' fēi lǐ yě'. dù shì zhù huì gōng zhòng zi, yì yún' fēi lǐ, fù rén wú shì'. tài shǐ yǐ lái, fān guó wáng fēi wú yǒu shì zhě, zhōng xìng, jìng hòu dēng zuò nǎi zhuī shì ěr. láng yá wǔ wáng zhū gé fēi gōng wáng xià hóu fēi, yuán dì yóu yì zhēng zhēng zhī zhì, bù zhuī shì, jīn péng chéng tài fēi bù yīng shì."
由於婦人無爵,既從夫爵,則己無實爵,以從為稱也。以從為稱,則無諡可知。春秋婦人有諡者,周末禮壞耳。故服虔注聲子之諡'非禮也'。杜氏注惠公仲子,亦云'非禮,婦人無諡'。泰始以來,藩國王妃無有諡者,中興,敬後登祚乃追諡耳。琅琊武王諸葛妃、恭王夏侯妃,元帝猶抑蒸蒸之至,不追諡,今彭城太妃不應諡。"
tài zǐ wú shì yì guó jūn sì zǐ fù zhōu dōng jìn
太子無諡議(國君嗣子附周 東晉)
zhōu zhì, shì guān lǐ yún:" tiān zǐ zhī yuán zǐ, shì yě. shì wú shì." shì zhī tài zǐ wú shì. yǐ wèi dé yǒu suǒ shī xíng, gù bù dé shè shì.
周制,士冠禮云:"天子之元子,士也。士無諡。"是知太子無諡。(以未得有所施行,故不得設諡。)
dōng jìn láng yá shì zǐ wèi zhōu ér zú, dà sī nóng biǎo láng yá shì zǐ jiàng jūn yī děng, yí shì āi mǐn. tài cháng hè xún yún:" shì zhě, suǒ yǐ biǎo gōng xíng zhī mù yě. gù gǔ zhě wèi jū chéng rén zhī nián jí míng wèi wèi bèi zhě, jiē bù zuò shì yě. shì yǐ zhōu líng wáng tài zǐ cōng zhé míng zhì, nián guò chéng tóng, wáng yóu wú shì. chūn qiū zhū hóu jí wèi zhī nián chēng zi, yú nián chēng jūn. chēng zi ér zú, jiē wú shì, míng wèi chéng yě. wèi chéng wèi jūn, jì wú jūn shì, shí jiàn chēng zi, fù wú zi shì, míng jù wèi de yě. wéi jìn zhī shēn shēng yǐ rén xiào zāo mìng, nián guò chéng rén, jìn rén dào zhī, gù tè wèi shì, zhū guó wú lì yě. jí zhì hàn dài, suī zūn zhī yì, guò yú gǔ lǐ, rán yì wèi yǒu wèi yú nián zhī jūn ér lì shì yě. shāng chōng èr dì, jiē yǐ yú nián fāng lì shì. àn āi chōng tài sūn, gè yǐ yòu líng lì shì, bù bì yī gǔ, rán jiē jí wèi lín guān, zhèng míng chéng zhòng, yǔ zhū xià dìng jūn chén zhī yì, zūn chéng tǐ jù, shì wú suǒ qū. qiě tiān xià zhī míng zhì zhòng, tǐ qí zūn zhě yì yí shū lǐ, gù suí shí dìng zhì, yǒu lì shì zhī shì yě. láng yá shì zǐ suī zhèng tǐ hū shàng, shēng ér quán guì, shì kě míng dí tǒng zhī yì, wèi zú dìng wèi shì zhī zhèng yě."
東晉琅琊世子未周而卒,大司農表琅琊世子降君一等,宜諡哀愍。太常賀循云:"諡者,所以表功行之目也。故古者未居成人之年及名位未備者,皆不作諡也。是以周靈王太子聰哲明智,年過成童,亡猶無諡。春秋諸侯即位之年稱子,逾年稱君。稱子而卒,皆無諡,名未成也。未成為君,既無君諡,時見稱子,復無子諡,明俱未得也。唯晉之申生以仁孝遭命,年過成人,晉人悼之,故特為諡,諸國無例也。及至漢代,雖遵之義,過於古禮,然亦未有未逾年之君而立諡也。殤沖二帝,皆已逾年方立諡。按哀沖太孫,各以幼齡立諡,不必依古,然皆即位臨官,正名承重,與諸下定君臣之義,尊成體具,事無所屈。且天下之名至重,體其尊者亦宜殊禮,故隨時定製,有立諡之事也。琅琊世子雖正體乎上,生而全貴,適可明嫡統之義,未足定為諡之證也。"
zhū hóu qīng dài fū shì yì zhōu wèi dōng jìn
諸侯卿大夫諡議(周 魏 東晉)
zhōu zhì, zhū hóu hōng, chén zǐ jī lèi qí xíng yǐ fù gào wáng, wáng qiǎn dài fū huì qí zàng, yīn shì zhī. chūn qiū lǔ wén gōng yuán nián, tiān wáng shǐ shū fú lái huì zàng shì. chūn qiū lǔ huán gōng qī nián, zàng cài huán hóu. rán dé huán shì zhě, míng shì tiān zǐ suǒ jiā, fēi dú chén zǐ yě. yòu tài shǐ zhǎng xiǎo sàng cì shì, xiǎo sàng, qīng dài fū yě. xiǎo shǐ zhǎng qīng dài fū zhī sàng cì shì dú lěi. qí dú lěi, yì yǐ tài shǐ cì shì wèi jié, shì xiāng chéng. qū lǐ yuē:" jì zàng yán shì yuē lèi." wáng sù yuē:" wèi lèi xiàng qí xíng, yán yú tiān zǐ, yǐ qiú shì yě." yòu yuē:" gōng shū wén zi zú, wèi xiàn gōng zhī sūn yě, míng bá. huò zuò" fā". qí zi shù qǐng shì yú jūn lú zhí yuē:" jūn, wèi líng gōng yě." yuē:' rì yuè yǒu shí, jiāng zàng yǐ, zàng zhě qí shí. qǐng suǒ yǐ yì qí míng zhě.' lú zhí yuē:" wú shì zé dāng shū míng, gù yì qí míng yě." jūn yuē:' xī zhě wèi guó xiōng jī, fū zǐ wèi zhōu yǔ guó zhī è zhě, shì bù yì huì hū! shì fǎ yuē:" ài rén hǎo yǔ yuē huì." xī zhě wèi guó yǒu nán, fū zǐ yǐ qí sǐ wèi guǎ rén, bù yì zhēn hū! lǔ zhāo èr shí nián, qí bào běi gōng xǐ chǔ shī pǔ gōng zǐ cháo zuò luàn, líng gōng bēn sǐ niǎo. shì shí wén zi wèi zhèng, líng gōng kè fù qí guó, gù yuē yǐ qí sǐ wèi guǎ rén. shì fǎ yuē:" wài nèi yòng qíng yuē zhēn." fū zǐ tīng wèi guó zhī zhèng, xiū qí bān zhì, yǐ yǔ sì lín jiāo, wèi guó zhī shè jì bù rǔ, bù yì wén hū!' bān, cì yě, wèi wèi lù zhī cì, fǎ lìng zhī zhì yě. shì fǎ yuē:" dào dé chēng wén yuē wén." gù shì zhēn huì wén zi." hòu bù yán zhēn huì zhě, wén zú yǐ jiān zhī. bái hǔ tōng yuē:" qīng dài fū lǎo guī yǒu shì zhě, bié zūn bēi zhāng yǒu dé yě. dài fū guī, wú guò, yóu yǒu lù wèi, gù yǒu shì yě. shì guān lǐ' shēng wú jué, sǐ wú shì'. qīng dài fū yǒu jué gù yǒu shì, shì wú jué gù wú shì."
周制,諸侯薨,臣子跡累其行以赴告王,王遣大夫會其葬,因諡之。(春秋魯文公元年,天王使叔服來會葬是。)春秋魯桓公七年,葬蔡桓侯。然得桓諡者,明諡天子所加,非獨臣子也。又太史掌小喪賜諡,(小喪,卿大夫也。)小史掌卿大夫之喪賜諡讀誄。(其讀誄,亦以太史賜諡為節,事相成。)曲禮曰:"既葬言諡曰類。"(王肅曰:"謂類象其行,言於天子,以求諡也。")又曰:"公叔文子卒,(衛獻公之孫也,名拔。或作"發"。)其子戍請諡於君(盧植曰:"君,衛靈公也。")曰:'日月有時,將葬矣,(葬者其時。)請所以易其名者。'(盧植曰:"無諡則當書名,故易其名也。")君曰:'昔者衛國凶飢,夫子為粥與國之餓者,是不亦惠乎!(諡法曰:"愛人好與曰惠。")昔者衛國有難,夫子以其死衛寡人,不亦貞乎!(魯昭二十年,齊豹、北宮喜、褚師圃、公子朝作亂,靈公奔死鳥。是時文子為政,靈公克復其國,故曰以其死衛寡人。諡法曰:"外內用情曰貞。")夫子聽衛國之政,修其班制,以與四鄰交,衛國之社稷不辱,不亦文乎!'(班,次也,謂位祿之次,法令之制也。諡法曰:"道德稱聞曰文。")故諡貞惠文子。"(後不言貞惠者,文足以兼之。)白虎通曰:"卿大夫老歸有諡者,別尊卑、章有德也。大夫歸,無過,猶有祿位,故有諡也。士冠禮'生無爵,死無諡'。卿大夫有爵故有諡,士無爵故無諡。"
wèi liú fǔ děng qǐ lùn cì shì yún:" gǔ zhě cún yǒu hào zé méi yǒu shì, bì kǎo xíng jī lùn gōng yè ér wèi zhī zhì. hàn bù xiū gǔ lǐ, dà chén yǒu chǒng nǎi cì zhī shì. jīn guó jiā yīn yòng wèi gé. chén yǐ wèi jīn zhū hóu hōng yú wèi zhě kě yǒu shì, zhǔ zhě yí zuò dé shì zhě zhì pǐn zhī xiàn." shàng shū wèi jì zòu:" jiù zhì, zhū wáng jí liè hóu hōng, wú shǎo zhǎng jiē cì shì. gǔ zhī yǒu shì, suí xíng měi è, fēi suǒ yǐ yōu zhī. yòu cì yǐ míng shí zhāo mù, shǐ bù cuò luàn yě. chén yǐ wèi zhū hóu wáng jí wáng zǐ zhū gōng hóu hōng, kě suí xíng jī cì shì qí liè hóu shǐ yǒu gōng láo, kě yī qiè cì shì zhì yú xí fēng zhě zé bù cì shì." shàng shū zhào zī yòu zòu yún:" qí zhū xí jué shǒu sì wú shū cái yì xūn yú guó jí wèi guān chéng rén, jiē bù yīng cì shì." huáng mén shì láng xún yǔ yì yǐ wèi:" gǔ zhī shì, jì gōng chéng è yě, gù yǒu huán wén líng lì zhī shì. jīn hóu shǐ fēng, qí yǐ gōng měi shòu jué tǔ zhě, suī wú guān wèi, yí jiē cì shì yǐ jì qí gōng, qiě jīng fèng fǎ néng quán jué lù zhě yě. qí zhǎn jiāng qiān qí, yǐ gōng shòu jué, ér shēn zài běn wèi, lèi jiē bǐ liè hóu. zì guān nèi hóu yǐ xià jí míng hào cì jué fù yōng, fēi shì suǒ jí, jiē kě què zhī. ruò liè hóu xí yǒu guān wèi, bǐ dài fū yǐ shàng qí bù lì guān lǐ shì, zé dāng sù wèi zhōng qín, huò shēn sǐ wáng shì, jiē yí jiā shì. qí xí yú jué, jì wú gōng láo, guān xiǎo shàn wēi, jiē bù zú lù." bā zuò yì yǐ wèi:" tài wèi xún yǐ suǒ zhuàn dìng tǐ tǒng, tōng xù wǔ děng liè hóu yǐ shàng, cháng wèi jùn guó tài shǒu nèi shǐ jùn wèi yá mén jiāng qí dū yǐ shàng hōng zhě, jiē cì shì."
魏劉輔等啟論賜諡云:"古者存有號則沒有諡,必考行跡、論功業而為之制。漢不修古禮,大臣有寵乃賜之諡。今國家因用未革。臣以為今諸侯薨於位者可有諡,主者宜作得諡者秩品之限。"尚書衛覬奏:"舊制,諸王及列侯薨,無少長皆賜諡。古之有諡,隨行美惡,非所以優之。又次以明識昭穆,使不錯亂也。臣以為諸侯王及王子諸公侯薨,可隨行跡賜諡;其列侯始有功勞,可一切賜諡;至於襲封者則不賜諡。"尚書趙咨又奏云:"其諸襲爵守嗣無殊才異勛於國及未冠成人,皆不應賜諡。"黃門侍郎荀俁議以為:"古之諡,紀功懲惡也,故有桓文靈厲之諡。今侯始封,其以功美受爵土者,雖無官位,宜皆賜諡以紀其功,且旌奉法能全爵祿者也。其斬將搴旗,以功受爵,而身在本位,類皆比列侯。自關內侯以下及名號賜爵附庸,非諡所及,皆可闕之。若列侯襲有官位,比大夫以上;其不涖官理事,則當宿衛忠勤,或身死王事,皆宜加諡。其襲餘爵,既無功勞,官小善微,皆不足錄。"八座議以為:"太尉荀顗所撰定體統,通敘五等列侯以上,嘗為郡國太守、內史、郡尉、牙門將、騎督以上薨者,皆賜諡。"
dōng jìn yuán dì dà xìng sān nián zhào:" gǔ zhě jiē shì, míng shí xiāng chēng. qǐng lái yǒu jué nǎi shì, fēi shèng xián běn yì. tōng yì zhī." yǒu sī biǎo yún:" liú yì yí shì, yǐ shēn yì zhōng yǔn fěi gōng. zèng yòu guāng lù dài fū yí tóng sān sī, sī chéng shèng cháo kǎo jī yǐ zhe xūn zhī měi shì yě. àn shì zhě xíng zhī jī, ér hào zhě gōng zhī biǎo. jīn yì gōng dé bìng lì, ér yǒu hào wú shì, yú yì bù tǐ. qiè yǐ chūn qiū zhī shì qiú zhī, shì zhǔ yú xíng ér bù xì jué. rán hàn wèi xiāng chéng, jué fēi liè hóu, zé jiē méi qí gāo xíng ér bù jiā zhī shì, zhì shǐ sān shì zhī xián chén, bù rú yě zhàn zhī jiāng shì. chén yuàn shèng dài jǔ chūn qiū zhī yuǎn zhì, gǎi jìn dài zhī jiù fú."
東晉元帝大興三年詔:"古者皆諡,名實相稱。頃來有爵乃諡,非聖賢本意。通議之。"有司表云:"劉毅宜諡,以申毅忠允匪躬。贈右光祿大夫、儀同三司,斯誠聖朝考績以著勛之美事也。按諡者行之跡,而號者功之表。今毅功德並立,而有號無諡,於義不體。竊以春秋之事求之,諡主於行而不系爵。然漢魏相承,爵非列侯,則皆沒其高行而不加之諡,至使三事之賢臣,不如野戰之將士。臣願聖代舉春秋之遠制,改近代之舊服。"
jūn chén tóng shì yì zhōu jìn dōng jìn
君臣同諡議(周 晉 東晉)
zhōu huán wáng shí, cài hóu zú, shì huán hóu. wǔ jīng tōng yì yuē:" yǒu dé zé shàn shì, wú dé zé è shì, gù tóng yě."
周桓王時,蔡侯卒,諡桓侯。五經通義曰:"有德則善諡,無德則惡諡,故同也。"
jìn wǔ dì tài kāng bā nián shí yuè, tài cháng shàng shì gù tài cháng píng líng nán guō yì wèi jǐng hóu. yǒu sī yì zòu, yǐ wèi:" dà jìn shòu mìng zǔ zōng shì hào, qún xià mò yǒu tóng zhě. gài yīn jìn dài qiǎn qíng, xí yú suǒ jiàn yě. yì shì yǔ jǐng huáng dì tóng, kě gǎi shì yuē mù." shì zhōng wáng jì děng yì yuē:" àn zhǔ zhě yì shì, bì dì ér bù bì hòu, jì bù xiū gǔ diǎn, bù xián tóng chēng, fù guāi jìn dài bù xí dì hòu zhī lì. zhì yú wú qióng zhī zuò, ruò jiē yǒu bì, yú zhì nán quán." shì zhōng chéng càn děng yì, yǐ wèi:" hào shì guó zhī dà diǎn, shǐ shàng xià mài dé, wǎng yǒu huāng dài. yí yuǎn jī shèng dài, tóng fú yáo shùn, bù yí zūn xí wèi shì jìn zhì." zhào cì shì yuē jiǎn.
晉武帝太康八年十月,太常上諡故太常平陵男郭奕為景侯。有司議奏,以為:"大晉受命祖宗諡號,群下末有同者。蓋因近代淺情,習於所見也。奕諡與景皇帝同,可改諡曰穆。"侍中王濟等議曰:"按主者議諡,避帝而不避後,既不脩古典,不嫌同稱,復乖近代不襲帝後之例。至於無窮之祚,若皆有避,於制難全。"侍中成粲等議,以為:"號諡國之大典,使上下邁德,罔有荒怠。宜遠稽聖代,同符堯舜,不宜遵襲魏氏近制。"詔賜諡曰簡。
dōng jìn xiào wǔ tài yuán sì nián, guāng lù xūn wáng xīn zhī biǎo:" fú xún tài kāng zhōng, guō yì shì yuē jǐng, yǒu sī zhí xiào zōng tóng hào. chén wén jī cháo shèng míng, fù zǐ qí chēng, zhū hóu yǔ zhōu tóng shì, jīng zhū zhé wáng, bù yì zhī dào yě. yí zūn gǔ diǎn, xùn fàn lái yì." xú miǎo yì:" àn guō yì shì jǐng, zhào shí bù yǐ fàn dì shì ér gǎi yě. yòu wǔ dì yǒng píng yuán nián zhào shū, guì jiàn bù xián tóng hào. zhōu gōng shì wén, jūn fù tóng chēng, míng xíng bù shū, shì hé dé yì. zì jīn yǐ hòu, qí gè rú lǐ." shàng shū zòu:" wén wǔ jǔ qí yī zhì, shèng xián yǒu shí ér tóng, gù wén wáng jīng wěi tiān dì, kǒng wén zhī bù chǐ xià wèn, suǒ yǐ wèi wén yě. yuǎn jī zhōu diǎn, jiā hào tōng hū shàng xià jìn wéi tài kāng, gǎi shì fěi xián tóng chēng. zì qǐng yì zhě huò guāi tǐ shàng zhī shí, fēi suǒ yǐ jīng lún wú qióng, yǒng dài chuí shì. wáng xīn zhī suǒ biǎo, yì shí jiù diǎn, yí rú suǒ chén." zhào kě.
東晉孝武太元四年,光祿勛王欣之表:"伏尋太康中,郭奕諡曰景,有司執孝宗同號。臣聞姬朝盛明,父子齊稱,諸侯與周同諡,經諸哲王,不易之道也。宜遵古典,訓范來裔。"徐邈議:"按郭奕諡景,詔實不以犯帝諡而改也。又武帝永平元年詔書,貴賤不嫌同號。周公諡文,君父同稱,名行不殊,諡何得異。自今以後,其各如禮。"尚書奏:"文武舉其一致,聖賢有時而同,故文王經緯天地,孔文之不恥下問,所以為文也。遠稽周典,嘉號通乎上下;近惟太康,改諡匪嫌同稱。自頃議者或乖體尚之實,非所以經綸無窮,永代垂式。王欣之所表,抑實舊典,宜如所陳。"詔可。
dān fù shì yì dōng jìn dà táng
單複諡議(東晉 大唐)
dōng jìn shí, tài cháng cài sī kōng shì yì yún:" bó shì cáo dān děng yì yuē: mó kě wèi shàn shǐ lìng zhōng zhě yǐ. àn shì fǎ bù dé zhí yì yuē mù." sī kōng zuǒ zhǎng shǐ kǒng yán yǔ wáng biāo zhī shū yún:" bó shì yǐn lǐ zhī yì, yǐ tōng gāo shàng zhī shì. mù, chéng shì měi shì. rán cài gōng dé yè jì zhòng, yòu shì xiān dì shī fù, jū zǒng lù zhī rèn, zé shì cān èr zǎi xiàng. kǎo xíng dìng míng, yì cún shí lù, bù kě bù xiáng." biāo zhī dá:" àn shì fǎ bù dé zhí yì yuē mù, wèi cǐ míng mù shū wèi bù qīng. tài shǐ chū zhāng huáng hòu tài níng yǔ tài hòu, bìng shì yuē mù. wèi sī kōng chén tài wáng chǎng hè xún, jiē míng shì yě, bìng shì yuē mù. cǐ yǔ cài gōng míng tǐ xiāng yīng. zhōng cháo fù shì yì bù shèng dān, ān píng xiàn wáng fú qí xiàn wáng yōu bìng dān shì. zì qǐng fù shì zhě, fēi dà jìn jiù diǎn bì zhòng fù shì yě, gài shì jìn lái rú guān xiāng chéng jìn yì ěr, jiē gù mìng zhòng xūn, huò jū fēn shǎn, huò chù ā héng. cài gōng cún qiān sù zhī huái, bù dāng cǐ rèn, yú jīn yǒng zhī. suǒ yǐ bù fù shì, yù lìng yì yú shù gōng, suǒ yǐ biāo chōng xū shù dé měi yě. yòu zhōng cháo jí zhōng xìng céng jū shī fù jí lù tái shì zhě, yì jiē bù fù shì. shān lǐ èr sī tú, wú zú fù ān fēng hóu, jìn hè sī kōng xún tài wèi yǐ zhōu guāng lù yǐ, huò céng shī fù, huò céng zǒng lù, bìng bù fù shì. wú wèi cǐ shì hóng měi, bù yīng fān gǎi. àn shì fǎ tiáo yǒu xiàn, ér yīng shì zhě wú xiàn, yì hé de lìng míng dé bì jiē qí tóng. yuǎn zhǔn zhōu zhī wén wǔ, zé hòu dài bù yīng fù dé tōng yòng cǐ míng jìn xiào jìn cháo jiù bǐ, shān tāo xún yǐ zhōu yǐ shì kāng, yáng hù xún xù tóng shì chéng. cǐ lì shén zhòng, bù kě xī zài. jìn zhū bó gāo shì jiǎn, shí shàng shū fú què yǐ bù yīng yǔ hé jiào tóng shì. cài wèi tài cháng, jù shàng lùn kě tóng, lǐ shén yǒu yì, suì biàn shī xíng. cài jiā gù dāng yǒu cǐ gù shì. zhǔn lì rú cǐ, fù wú suǒ wèi yí."
東晉時,太常蔡司空諡議云:"博士曹耽等議曰:謨可謂善始令終者矣。按諡法布德執義曰穆。"司空左長史孔嚴與王彪之書云:"博士引禮之義,以通高尚之事。穆,誠是美諡。然蔡公德業既重,又是先帝師傅,居總錄之任,則是參貳宰相。考行定名,義存實錄,不可不詳。"彪之答:"按諡法布德執義曰穆,謂此名目殊為不輕。泰始初張皇后、太寧庾太后,並諡曰穆。魏司空陳泰、王昶、賀循,皆名士也,並諡曰穆。此與蔡公名體相應。中朝複諡亦不勝單,安平獻王孚、齊獻王攸並單諡。自頃複諡者,非大晉舊典必重複諡也,蓋是近來儒官相承近意耳,皆顧命重勛,或居分陝,或處阿衡。蔡公存謙素之懷,不當此任,於今詠之。所以不複諡,欲令異於數公,所以標沖虛述德美也。又中朝及中興曾居師傅及錄台事者,亦皆不複諡。山、李二司徒,吾族父安豐侯,近賀司空、荀太尉顗、周光祿顗,或曾師傅,或曾總錄,並不複諡。吾謂此諡弘美,不應翻改。按諡法條有限,而應諡者無限,亦何得令名德必皆齊同。遠准周之文武,則後代不應復得通用此名;近校晉朝舊比,山濤、荀顗、周顗諡康,羊祜、荀勖同諡成。此例甚眾,不可悉載。近朱伯高諡簡,時尚書符卻已不應與和嶠同諡。蔡為太常,據上論可同,理甚有義,遂便施行。蔡家固當有此故事。準例如此,復無所為疑。"
dà táng zhī zhì, tài cháng bó shì zhǎng fán wáng gōng yǐ xià nǐ shì, jiē jī qí gōng dé ér wèi zhī bāo biǎn. zhū shì zhí shì guān sān pǐn yǐ shàng sàn guān, zuǒ lì lù xíng zhuàng, shēn kǎo gōng kān jiào, xià tài cháng nǐ shì jì, shēn shěng, yì dìng zòu wén. wú jué chēng zi. shěn yuē shì fǎ yún:" jìn dà xìng sān nián, shǐ zhào wú jué zhě shì jiē chēng zi." yǎng dé qiū yuán, shēng shí míng zhe, zé shì yuē xiān shēng. dà xíng zé dà míng, xiǎo xíng zé xiǎo míng. jiù yǒu zhōu shū shì fǎ dà dài lǐ shì fǎ, yòu hàn liú xī shì fǎ yī juàn. jìn zhāng jìng zhuàn shì fǎ liǎng juǎn, yòu yǒu guǎng shì yī juàn. liáng shěn yuē zǒng jí shì fǎ, fán yī bǎi liù shí wǔ chēng. gào zèng shì yú jiù, rú kāi yuán lǐ. wǔ dé yǐ lái, tōng tài cháng suǒ shì yǒu yì yì zhě, lüè jiàn rú hòu.
大唐之制,太常博士掌凡王公以下擬諡,皆跡其功德而為之褒貶。(諸諡職事官、三品以上散官,佐吏錄行狀,申考功勘校,下太常擬諡記,申省,議定奏聞。)無爵稱子。(沈約諡法云:"晉大興三年,始詔無爵者諡皆稱子。")養德丘園,聲實明著,則諡曰先生。大行則大名,小行則小名。(舊有周書諡法、大戴禮諡法,又漢劉熙諡法一卷。晉張靖撰諡法兩卷,又有廣諡一卷。梁沈約總集諡法,凡一百六十五稱。)告贈諡於柩,如開元禮。武德以來,通太常所諡有異議者,略件如後。
xián tōng sān nián, tài cháng bó shì yuán sī gǔ shì zèng yáng zhōu dà dū dū gāo yáng jùn gōng xǔ jìng zōng yuē móu, yì yuē:" jìng zōng wèi yǐ cái shēng, lì jū qīng jí, qì zhǎng zi yú huāng jiǎo, jià shào nǚ yú yí luò. wén shī wén lǐ, shì jué yú qū tíng nà cǎi wèn míng, wéi wén yú dú huò. bái guī sī diàn, yǒu lèi qīng chén, yì míng zhī diǎn, xū píng shí xíng." jìng zōng sūn tài zǐ shè rén yàn bó sù qū. hù bù shàng shū dài zhì dé wèn bó shì wáng fú zhì qí gù, dá yuē:" xī jìn sī kōng hé céng, jì zhōng qiě xiào, tú yǐ rì shí wàn qián, suǒ yǐ biǎn wèi móu chǒu. kuàng jìng zōng zhōng xiào bù dǎi yú céng, yǐn shí nán nǚ zhī lèi guò zhī, ér dìng shì wèi móu, wú fù yú xǔ shì yǐ." zhào lìng shàng shū shěng jí wǔ pǐn yǐ shàng zhòng yì. lǐ bù shàng shū yáng sī jìng yì chēng: àn shì fǎ jì guò néng gǎi yuē gōng, qǐng shì wèi gōng.
咸通三年,太常博士袁思古諡贈揚州大都督、高陽郡公許敬宗曰繆,議曰:"敬宗位以才昇,歷居清級,棄長子於荒徼,嫁少女於夷落。聞詩聞禮,事絕於趨庭;納采問名,唯聞於黷貨。白珪斯玷,有累清塵,易名之典,須憑實行。"敬宗孫、太子舍人彥伯訴屈。戶部尚書戴至德問博士王福畤其故,答曰:"昔晉司空何曾,既忠且孝,徒以日食萬錢,所以貶為繆丑。況敬宗忠孝不逮於曾,飲食男女之累過之,而定諡為繆,無負於許氏矣。"詔令尚書省集五品以上重議。禮部尚書楊思敬議稱:按諡法既過能改曰恭,請諡為恭。
jǐng yún yuán nián, tài cháng shì zèng jīng zhōu dà dū dū shū guó gōng wéi jù yuán yuē zhāo, hù bù yuán wài láng lǐ yōng bó yuē:" sān sī yǐn zhī wèi xiāng, ā wéi tuō zhī wèi qīn, wú gōng ér fēng, wú dé ér lù, tóng zú zé chǒu zhēng an shí, tuó rén zé fù xié chǔ kè. shì zhī yuē zhāo, liáng kǒng wèi dāng." bó shì lǐ chù zhí qǐng yī qián dìng.
景雲元年,太常諡贈荊州大都督舒國公韋巨原曰昭,戶部員外郎李邕駮曰:"三思引之為相,阿韋託之為親,無功而封,無德而祿,同族則丑正安石,佗人則附邪楚客。諡之曰昭,良恐未當。"博士李處直請依前定。
kāi yuán qī nián, tài cháng bó shì zhāng xīng shì zèng gōng bù shàng shū sòng qìng lǐ yuē zhuān, yì yuē:" qìng lǐ tài gāng zé zhé, zhì chá wú tú. yǒu shì dōng běi, suǒ wáng wàn jì, suǒ wèi hài yú jiā, xiōng yú guó. àn shì fǎ, hǎo gōng zì shì yuē zhuān." lǐ bù yuán wài láng zhāng jiǔ líng bó zhī yuē:" yíng zhōu zhèn bǐ róng yí, è hóu duàn bì, nì zé zhì qí sǐ mìng, shùn zé wèi qí zhǔ rén. shì chēng lè dōu, qí lái shàng yǐ. xún bà hǎi yùn, kè guǎng suì chǔ, biān tíng yàn rán, hé shuò wú rǎo. yǔ fū xìng shī zhī fèi, zhuǎn shū zhī láo, jiào qí yōu liè, shú wèi lì hài? ér yún suǒ wáng wàn jì, yī hé miù zāi! ān yǒu jiàn qí jī yǐ zhì shí, biǎn qí shì yǐ xùn xū, cǎi lǜ shǐ zhī bàng shēng, wàng jīng yuǎn zhī quán lì, yì fēi děi suǒ, shú wèi qí kě. qǐng yǐ suǒ yì, gèng xià tài cháng." nǎi shì yuē jìng.
開元七年,太常博士張星諡贈工部尚書宋慶禮曰專,議曰:"慶禮太剛則折,至察無徒。有事東北,所亡萬計,所謂害於家,凶於國。按諡法,好功自是曰專。"禮部員外郎張九齡駮之曰:"營州鎮彼戎夷,扼喉斷臂,逆則制其死命,順則為其主人。是稱樂都,其來尚矣。尋罷海運,克廣歲儲,邊庭晏然,河朔無擾。與夫興師之費,轉輸之勞,較其優劣,孰為利害?而雲所亡萬計,一何謬哉!安有踐其跡以制實,貶其諡以徇虛,采慮始之謗聲,忘經遠之權利,義非得所,孰謂其可。請以所議,更下太常。"乃諡曰敬。
shí bā nián, tài cháng sì shì zèng tài shī yàn guó gōng zhāng shuō wèi wén zhēn, zuǒ sī láng zhōng yáng bó chéng bó yuē:" shì zhě dé zhī biǎo, xíng zhī jī, jiāng yǐ jī lì fēng sú, jiǎn shù míng jiào, gù wú xū chēng, shì cún shí lù. zhǔn zhāng shuō bà xiāng zhì yún,' bù sù xì wēi zhī rén, pō guāi zhōu shùn zhī zhǐ'. yòu zhì shì zhì yún,' xíng kuī bàn gǔ, fáng què zhōu shēn, wèi miǎn guā lǐ zhī xián, ér xuān zhòng duō zhī kǒu'. qiě yù zhī yǒu xiá, shàng kě mó yě rén zhī sī diàn, yān dé huàn zhū. shì yuē wén zhēn, hé chéng quàn jǔ. qǐng xià tài cháng, gèng jù xíng shì dìng shì." gōng bù shì láng zhāng jiǔ líng yòu lì yì qǐng yī tài cháng wèi dìng, wèi jué. xuán zōng wèi zhì bēi wén, cì shì yuē wén zhēn.
十八年,太常寺諡贈太師燕國公張說為文貞,左司郎中楊伯成駮曰:"諡者德之表,行之跡,將以激勵風俗,檢束名教,固無虛稱,是存實錄。准張說罷相制雲,'不肅細微之人,頗乖周順之旨'。又致仕制雲,'行虧半古,防闕周身,未免瓜李之嫌,而喧眾多之口'。且玉之有瑕,尚可磨也;人之斯玷,焉得逭諸。諡曰文貞,何成勸沮。請下太常,更據行事定諡。"工部侍郎張九齡又立議請依太常為定,未決。玄宗為制碑文,賜諡曰文貞。
yǒng tài zhōng, tài cháng bó shì dú gū jí shì zèng liáng zhōu dū du tài yuán jùn gōng guō zhī yùn yuē wēi, yòu sī yuán wài láng cuī shà bó zhī yuē:" guō zhī yùn chéng ēn zhào zàng, xiàng wǔ shí yú nián, jīn qǐng yì míng, qiè wèi fēi lǐ. jǐn àn: lǐ jīng yún' lǐ, shí wèi dà'. yòu yuē' guò shí bù jí wèi, lǐ yě'. xī wèi gōng shū wén zi zú, jiāng zàng, qí zi shù qǐng shì yú jūn yuē:' rì yuè yǒu shí, jiāng zàng yǐ, qǐng suǒ yǐ yì qí míng zhě.' gài shí bù kě yú yě. jié dù jì méi, míng bù fú xíng, shù jì zhī qián, mén shēng gù lì, yǐ hé móu shì. jīn nǎi shēn qǐng, qiè jiāng yǒu wèi ér zuò. sì zǐ yīng yì, qǐng shǔ duō gù, lǚ zhì fāng yú. cháo tíng cè xūn wèi, biǎo duān kuí. fù cóng zhě qiè bù zhōng zhī lǐ, huì wú wàng zhī qiú. kuàng jīn liè tǔ zhě jiē zhěn, zhuān zhēng zhě bǎi bèi, ruò lǜ ér xíng zhī, shuí yuē wú qǐng. bù wéi yǒu sī pí yú jiǎn dú, yì kǒng míng qì děng yú cǎo jiè. suī yù qū quán, qiè jiāng bù kě. yòu lǐ jīng yún' yǐ gū bào guì, bù wèi fù zuò shì'. ruò zhī yùn hé shì ér bù yǐ qí shí, zé sì zǐ fèi xiān jūn zhī dé. ruò bù hé shì ér gǒu suì qí zhì, zé xiān jūn yīn sì zǐ ér jiàn zūn. yǐ pú shè ér yán, kǒng yí yuè lǐ zhī ràng yǐ guó jiā ér yán, yòu shū jīng shàn zhī tǐ. qǐng xià tài cháng sì zhòng yì." jí dá yuē:" lǐ, shí wèi dà, shùn cì zhī. jiāng zàng yì míng, shí yě. yǒu gù què lǐ, zhuī yuǎn qǐng shì, shùn yě. gōng shū shù qǐng shì, shì dāng zàng qián. jǐn àn sān bǎi lǐ jīng, sān qiān wēi yí, céng bù yán yǐ zàng zé bù zhuī shì, kuàng sān wáng shū tú, bù xiāng yán lǐ. xīn lǐ zé sǐ bì yǒu shì, bù yún rì yuè yǒu shí. jīn qǐng yì míng zhě wǔ jiā, wú fēi zàng hòu. miáo tài shī yī nián yǐ, lǚ yīn sì nián yǐ, lú yì wǔ nián yǐ, yán gǎo qīng bā nián yǐ, bìng hé bāo chǒng, wú yì tóng zhī lùn. dú zhī yùn bù xìng, suì yǐ guò shí jiàn yì. gǒu bì yǐ yǐ zàng wèi jié zhì, zé bā nián yǔ wǔ shí nián, qí huǎn yī yě. ér yǔ duó shū zhì, wú nǎi bù kě hū! yì yún' yǐ gū bào guì, bù wèi fù zuò shì', cǐ wèi qí fù wú wèi ér zi jū guì wèi, bù dāng yǐ zi zhī guì, jiā róng yú fù. ruò zhī yùn zhě, chù fāng miàn zhòng jì, liè wèi jiǔ qīng, mào xūn chóng míng yǔ wèi huò móu, shì zhōng zhī lǐ, yí jiā yú tā jiāng yī děng, qǐ dài yīn sì zǐ zhī dé rán hòu zuò shì? jīn zhī zhēng zhèn zhě, lǜ duō qǐ tú fàn zào lì zhī zhōng, suī féng fēng yún huà wèi hóu wáng, ér qí xián yǒu zǔ fù jué wèi yǔ zhī yùn děng dāng qǐng shì zhě yǒu jǐ hé? nǎi jù míng qì děng yú cǎo jiè, yǐ shì fèi lǐ. qiè wèi jìn wū. qiè kǎo zài jí, zhēng zhū jiù zhāng, yì míng zhī lǐ, qǐng rú qián yì."
永泰中,太常博士獨孤及諡贈涼州都督、太原郡公郭知運曰威,右司員外郎崔廈駮之曰:"郭知運承恩詔葬,向五十餘年,今請易名,竊謂非禮。謹按:禮經雲'禮,時為大'。又曰'過時不及為,禮也'。昔衛公叔文子卒,將葬,其子戍請諡於君曰:'日月有時,將葬矣,請所以易其名者。'蓋時不可逾也。節度既沒,名不浮行,數紀之前,門生故吏,已合謀諡。今乃申請,竊將有為而作。嗣子英乂,頃屬多故,屢制方隅。朝廷冊勛位,表端揆。附從者竊不中之禮,會無妄之求。況今裂土者接軫,專征者百輩,若率而行之,誰曰無請。不唯有司疲於簡牘,抑恐名器等於草芥。雖欲曲全,竊將不可。又禮經雲'已孤暴貴,不為父作諡'。若知運合諡而不以其時,則嗣子廢先君之德。若不合諡而苟遂其志,則先君因嗣子而見尊。以僕射而言,恐貽越禮之讓;以國家而言,又殊旌善之體。請下太常寺重議。"及答曰:"禮,時為大,順次之。將葬易名,時也。有故闕禮,追遠請諡,順也。公叔戍請諡,適當葬前。謹按三百禮經,三千威儀,曾不言已葬則不追諡,況三王殊途,不相沿禮。新禮則死必有諡,不雲日月有時。今請易名者五家,無非葬後。苗太師一年矣,呂諲四年矣,盧奕五年矣,顏杲卿八年矣,並荷褒寵,無異同之論。獨知運不幸,遂以過時見抑。苟必以已葬為節制,則八年與五十年,其緩一也。而與奪殊制,無乃不可乎!議雲'已孤暴貴,不為父作諡',此謂其父無位而子居貴位,不當以子之貴,加榮於父。若知運者,處方面重寄,列位九卿,茂勛崇名與衛霍侔,飾終之禮,宜加於他將一等,豈待因嗣子之德然後作諡?今之徵鎮者,率多起屠販皂隸之中,雖逢風雲化為侯王,而其閒有祖父爵位與知運等當請諡者有幾何?乃懼名器等於草芥,以是廢禮。竊謂近誣。竊考載籍,徵諸舊章,易名之禮,請如前議。"
dú gū jí yòu shì zèng lì bù shàng shū lǚ yīn yuē sù. dù zhī yuán wài láng yán yǐng bó yuē:" jīn suǒ yì jīng nán zhī zhèng xiáng yǐ. ér yuē zài tái sī wò chuò, wú fěi gōng zhī néng zhě, nǎi jué xiá yǎn dé, fēi zhōng dào zhī yán yě. guó jiā gù shì, zǎi chén zhī shì jiē yǒu èr zì, yǐ zhāng shàn jīng dé yān. fū yǐ lǚ gōng, wén néng wú hài, wǔ néng jìn bào, zhēn zé gàn shì, zhōng zé lì rén, shèng liè hóng guī, bù kě bèi jǔ. chuán xù bā yuán zhī dé, yuē zhōng sù gōng yì. ruò yǐ měi shì nǐ yú xíng róng, qǐng shì lǚ gōng yuē zhōng sù." jí zhòng yì yuē:" jǐn àn jiù yí, fán méi zhě zhī gù lì, dé yǐ xíng zhuàng qǐng shì yú shàng shū shěng, ér kǎo xíng dìng shì, zé yǒu sī cún cháo tíng biàn kě fǒu, yí cún zhòng yì. jīn bó yì zhuàn shì, yì tóng zhī shuō, bìng gù lì zhuān zhī, fú kǒng luàn páo rén shī zhù zhī fēn, wéi gōng qì bù sī zhī jiè, qiě fēi táng yú shī xī qiān yuē zhī dào. shì fǎ zài chéng è quàn shàn, bù zài zì duō. bì chēng qí dà ér lüè qí xì, gù yán wén bù yán wǔ, yán wǔ bù yán wén. sān dài yǐ xià, pǔ sàn lǐ huài, nǎi yǒu èr zì zhī shì, fēi gǔ yě. qí yuán shēng yú shuāi zhōu. hàn xìng, xiāo hé zhāng liáng huò qù bìng huò guāng jù yǐ wén wǔ dà lüè, zuǒ hàn zhì tài píng, qí shì yè bù yī, wèi yī wén bù zú yǐ jì qí shàn, yú shì yǒu wén zhōng wén chéng jǐng huán xuān chéng zhī shì. suī dú lǐ shén yǐ, rán yóu bāo bù shī rén. táng xìng, cān yòng zhōu qín zhī zhì, yǐ wèi zhēng wèi wén zhēn, xiāo yǔ wèi zhēn biǎn. qí dù rú huì fēng dé yí chén shū dá wēn yàn bó cén wén běn táng xiū jǐng wèi zhī gǔ cuī rì yòng bìng dāng shí hè hè yǐ gōng míng jū zǎi xiàng zhě, shì bù guò yī zì, bù wén zi sūn zuǒ lì yǒu yǐ zì shǎo chēng qū zhě, yóu cǐ yán zhī, èr zì bù bì wèi bāo, yī zì bù bì wèi biǎn. ruò bāo biǎn guǒ zài zì shù, zé shì yáo shùn yǔ tāng wén wǔ chéng kāng bù rú zhōu wēi liè shèn jìng yě, qí huán jìn wén bù rú zhào wǔ líng wèi ān lí yě, dù rú huì wáng guī yǐ xià huò chéng, huò míng, huò yì, huò xiàn, bù rú xiāo yǔ zhī zhēn biǎn yě. rán sù zhě, yǐ yīn zhī cóng zhèng, wēi néng xián xié, dé kě jì zhòng, gù yǐ sù yì míng ér zhōng zài qí zhōng yǐ. yì yóu suí huì níng yú zhī bù chēng wén, qǐ bì yīn ér zhòng zhī rán hòu wèi měi. wèi jìn yǐ jiǎ xǔ zhī chóu suàn, jiǎ kuí zhī zhōng zhuàng, zhāng jì zhī zhèng néng, chéng yù zhī zhì yǒng, gù yōng zhī mì zhòng, wáng hún zhī qì liàng, liú tán zhī jiàn cái, yǔ yì zhī zhì lüè, bǐ bā jūn zǐ zhě, fāng zhī dōng píng, yí wú cán dé, sǐ zhī rì bìng shì yuē sù, dāng dài bù yǐ wèi biǎn, hé cháng zhēng yī zì èr zì zhī jiàng hū! shàng jī qián diǎn, xià jù jiǎ lìng, cān zhī lǐ jīng, ér jiū qí wǎng shì, qǐng yī qián dìng."
獨孤及又諡贈吏部尚書呂諲曰肅。度支員外郎嚴郢駁曰:"今所議荊南之政詳矣。而曰在台司齷齪,無匪躬之能者,乃抉瑕掩德,非中道之言也。國家故事,宰臣之諡皆有二字,以彰善旌德焉。夫以呂公,文能無害,武能禁暴,貞則幹事,忠則利人,盛烈宏規,不可備舉。傳敘八元之德,曰忠肅恭懿。若以美諡擬於形容,請諡呂公曰忠肅。"及重議曰:"謹按舊儀,凡沒者之故吏,得以行狀請諡於尚書省,而考行定諡,則有司存;朝廷辨可否,宜存眾議。今駁議撰諡,異同之說,並故吏專之,伏恐亂庖人尸祝之分,違公器不私之誡,且非唐虞師錫僉曰之道。諡法在懲惡勸善,不在字多。必稱其大而略其細,故言文不言武,言武不言文。三代以下,朴散禮壞,乃有二字之諡,非古也。其源生於衰周。漢興,蕭何、張良、霍去病、霍光俱以文武大略,佐漢致太平,其事業不一,謂一文不足以紀其善,於是有文終、文成、景桓、宣成之諡。雖黷禮甚矣,然猶褒不失人。唐興,參用周秦之制,以魏徵為文貞,蕭瑀為貞褊。其杜如晦、封德彝、陳叔達、溫彥博、岑文本、唐休璟、魏知古、崔日用並當時赫赫以功名居宰相者,諡不過一字,不聞子孫佐吏有以字少稱屈者,由此言之,二字不必為褒,一字不必為貶。若褒貶果在字數,則是堯舜禹湯文武成康不如周威烈、慎靚也,齊桓、晉文不如趙武靈、魏安釐也,杜如晦、王珪以下或成,或明,或懿,或憲,不如蕭瑀之貞褊也。然肅者,以諲之從政,威能閑邪,德可濟眾,故以肅易名而忠在其中矣。亦猶隨會、甯俞之不稱文,豈必因而重之然後為美。魏晉以賈詡之籌算,賈逵之忠壯,張既之政能,程昱之智勇,顧雍之密重,王渾之器量,劉惔之鑑裁,庾翼之智略,彼八君子者,方之東平,宜無慚德,死之日並諡曰肅,當代不以為貶,何嘗徵一字二字之降乎!上稽前典,下據甲令,參之禮經,而究其往事,請依前定。"
dà lì shí sān nián, tài cháng shì zèng sī tú yáng wǎn yuē wén zhēn. bǐ bù láng zhōng sū duān bó yuē:" fū dào dé bó wén yuē wén, qīng bái shǒu jié yuē zhēn. qiě yuán zài yǔ sī tú yǒu jìng shū shēn, tuī wèi zhǎng zhě, shǒu jǔ qīng yào, rén mò yǔ jīng. jí sī tú chǒng wàng jiàn gāo, zài wèi qí bī. xuán yòu zhī zài huī huài gāng jì, xīn èr yú jūn, jì jù qí yí, yīn wèi shū jiǎn. yǒu kǒu jiē zhī zài è, ér dú céng wú yī yán. huò yǒu fā zài zhī è, zhèng gào wèi míng, bào chéng zuò fǎ zhě, sī tú shí jū shàng liè, zòu dá fēi nán, bù néng yīn cǐ pī zhōng zhèng cí, quán zhì shì zhī mìng, lù xiōng jiǎo zhī sī, ér nǎi yàn ān zì tài, yōu yóu guò rì, shǐ yuán zài huò dà miè shēn, jìng láo shèng shàng fáng cì zhī lǜ, qǐ shǒu jié bù yǐn xié? qǐ huái dào wú dú xié? fēi wèi wén zhēn míng yǐ. jì yuán zài sè ēn yú xià, zhāo yuàn yú shàng, shǐ běi sāi rén láo, yǒu guò shí zhī shù xī jiāo lǔ rù, wú diào zāi zhī huì cí xíng jiān yì zhī shì, jiāng sǐ fù shēng liáng sòng shāng yí zhī rén, huò hán huò něi. sōu fǎng jīng xù, zhōng wài suǒ jí, zài jiē jué zhī, shǐ wáng zé bù jí yú xià, wèi xíng lù suǒ jiē. ér yáng gōng dāng shèng shàng wéi xīn zhī shí, jū tiān xià de xián zhī wàng, chéng yí bù qí zhōng rì, zào cì sù yán, nǎi jì liáo qǐ wù, jìn bì móu yóu, tān shí wàn qián zhī cì, xū chéng yī xīn zhī gù, qǐ cí huì ài rén hū? jì yuē bù cí bù huì, hé yǐ wèi zhī wén! yǒu yǐn yǒu dú, hé yǐ wèi zhī zhēn hū! gǔ zhě zhū hóu yǒu guó, qīng dài fū yǒu jiā, shàng yǐ bào zǔ zōng, xià yǐ chù zi sūn zhī yì yě. yáng gōng lì chù hòu fèng, rén wèi rú zōng, céng bù lì jiā, yòu wú sī miào, níng shǐ rén lǎo què jìng zǔ zhī lǐ, wèi jí wáng jì mí zhī gōng, fán zài yì guān, shuí bù tàn hèn, yòu guāi dà yì kè jiù mǐn rén jiē lǐ zhī yì yǐ. yuē wén yǔ zhēn, hé kě yǐ yì! shèng rén lì shì, jǐn gōng ér wú sī zhī wèi yě. suǒ yǐ zhōu xuān bù gǎn sī yú fù, shì yuē lì hàn xuān bù gǎn sī yú zǔ, shì yuē lì. bǎi wáng míng zhì, lì shèng tōng zé. xī gōng shū wén zi yǒu sǐ wèi zhī jié, xiū bān zhì zhī qín, shè jì bù rǔ, fāng jū cǐ shì. yuán jí tài zōng chū, wèi gōng zhēng yǒu kuāng jiù gōng zhí zhī zhōng, zhōng zōng mò, sū gōng guī yǒu bǎo ān bù duó zhī jié, suǒ yǐ zhū xián shén zhòng, shì wén zhēn zhě bù guò shù gōng. zhì yú yàn guó gōng zhāng shuō, xiān cháo shū néng, míng jié zhāo zhù, shěng sī shàng wèi bù kě, zhì jīn rén gù chēng zhī. yóu shì yán zhī, yān kě bǐ dé. qǐng dié tài cháng, gèng xiáng tā shì, yǐ shǒu yí zhāng. shù hū qīng shǐ zhī bǐ, bù guāi yú zhōu hàn huáng quán zhī hún, miǎn cán yú sū wèi." bié chì shì wèi wén jiǎn.
大曆十三年,太常諡贈司徒楊綰曰文貞。比部郎中蘇端駁曰:"夫道德博聞曰文,清白守節曰貞。且元載與司徒友敬殊深,推為長者,首舉清要,人莫與京。及司徒寵望漸高,載畏其偪。旋又知載隳壞綱紀,心貳於君,既懼其疑,因為疏簡。有口皆知載惡,而獨曾無一言。或有發載之惡,證告未明,抱誠坐法者,司徒時居上列,奏達非難,不能因此披衷正詞,全志士之命,露凶狡之私,而乃宴安自泰,優遊過日,使元載禍大滅身,竟勞聖上防伺之慮,豈守節不隱邪?豈懷道無毒邪?非謂文貞明矣。洎元載嗇恩於下,招怨於上,使北塞人勞,有過時之戍;西郊虜入,無吊災之惠;磁邢堅義之士,將死復生;梁宋傷夷之人,或寒或餒。搜訪旌恤,中外所急,載皆絕之,使王澤不及於下,為行路所嗟。而楊公當聖上惟新之時,居天下得賢之望,誠宜不俟終日,造次速言,乃寂寥啟悟,噤閉謀猷,貪食萬錢之賜,虛承一心之顧,豈慈惠愛人乎?既曰不慈不惠,何以謂之文!有隱有毒,何以謂之貞乎!古者諸侯有國,卿大夫有家,上以報祖宗,下以處子孫之義也。楊公曆處厚俸,人謂儒宗,曾不立家,又無私廟,寧使人老闕敬祖之禮,位極亡祭禰之宮,凡在衣冠,誰不嘆恨,又乖大義克就愍仁接禮之義矣。曰文與貞,曷可以議!聖人立諡,盡公而無私之謂也。所以周宣不敢私於父,諡曰厲;漢宣不敢私於祖,諡曰戾。百王明制,歷聖通則。昔公叔文子有死衛之節,脩班制之勤,社稷不辱,方居此諡。爰及太宗初,魏公徵有匡救公直之忠,中宗末,蘇公瑰有保安不奪之節,所以諸賢甚眾,諡文貞者不過數公。至於燕國公張說,先朝輸能,名節昭著,省司尚謂不可,至今人故稱之。由是言之,焉可比德。請牒太常,更詳他諡,以守彝章。庶乎青史之筆,不乖於周漢;黃泉之魂,免慚於蘇魏。"別敕諡為文簡。
zèng sī kōng chén guó gōng dòu kàng shì yuē bó. zèng zuǒ wèi dà jiāng jūn yǔ wén shì jí chū shì wèi gōng, huáng mén shì láng liú jì bó zhī yuē:" shì jí jū jiā chǐ zòng, bù yí wèi gōng." jìng shì wèi zòng. gōng bù shàng shū yáng fǎng shì yuē kè. dìng zhōu cì shǐ dìng xiāng jùn gōng yú kuāng jì shì yuē guǒ. guǎng zhōu dū du xiè fāng shū shì yuē qín. yǐ shàng wǔ rén, àn shì fǎ bìng wú, nǎi yǒu sī yī shí zhī yì, suǒ yǐ bù jù qí nián.
贈司空陳國公竇抗諡曰博。贈左衛大將軍宇文士及初諡為恭,黃門侍郎劉洎駁之曰:"士及居家侈縱,不宜為恭。"竟諡為縱。工部尚書楊昉諡曰恪。定州刺史定襄郡公於匡濟諡曰果。廣州都督謝方叔諡曰勤。(以上五人,按諡法並無,乃有司一時之議,所以不具其年。)
zú kū hòu huì jí qī miào huì zì yì zhōu jìn dà táng
卒哭後諱及七廟諱字議(周 晉 大唐)
zhōu zhì, zuǒ chuán yún:" zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī." qū lǐ yuē:" zú kū nǎi huì. zhèng xuán yuē:" jìng guǐ shén zhī míng yě. huì, bì yě. shēng zhě bù xiāng bì míng, wèi hóu míng è, dài fū yǒu shí è, jūn chén tóng míng, chūn qiū bù fēi." wáng sù yuē:" zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī. shǐ sǐ āi jù, gù zú kū nǎi lìng huì." lǐ bù huì xián míng. zhèng xuán yuē:" wèi qí nán bì yě. xián wèi yīn shēng xiāng jìn, ruò yǔ yǔ yǔ, qiū yǔ qū yě." wáng sù yuē:" yīn xiāng sì zhě yě." èr míng bù piān huì. piān huì, èr míng bù yī yī huì yě. kǒng zǐ mǔ míng zhēng zài, yán zhēng bù yán zài. dǎi shì fù mǔ zé huì wáng fù mǔ, bù dǎi shì fù mǔ zé bù huì wáng fù mǔ. dǎi, jí yě. wèi yòu gū bù jí shí fù mǔ, ēn bù zhì yú zǔ míng. xiào zǐ wén míng xīn qú, huì zhī yóu xīn. cǐ wèi shù rén yě. dí shì yǐ shàng miào shì zǔ, suī bù dǎi fù mǔ, yóu huì zǔ ěr. jūn suǒ wú sī huì, lú zhí yuē:" dàn wèi gōng jiā huì, bù dé wèi sī jiā huì yě." zhèng xuán yuē:" wèi chén yú jūn qián, bù bì jiā huì, zūn wú èr yě." dài fū zhī suǒ yǒu gōng huì. shī shū bù huì, jiào xué lín wén bù huì. lú zhí yuē:" jiào, shī shū diǎn jí jiào xùn yě. lín wén wèi lǐ wén yě. shī shū zhí lǐ jiē yǎ yán, gù bù huì. lǐ zhí wén xíng shì, gù yán wén yě." zhèng xuán yuē:" wèi qí shī shì zhèng yě." miào zhōng bù huì. lú zhí yuē:" bù huì xīn jūn, yàn yú zǔ mí yě." zhèng xuán yuē:" wèi yǒu shì yú gāo zǔ, zé bù huì zēng zǔ yǐ xià, zūn wú èr yě. yú xià zé huì shàng yě." wáng sù yuē:" zhù zé míng jūn, bù huì jūn yě." dà gōng xiǎo gōng bù huì. rù mén ér wèn huì." lú zhí yuē:" lín guó zhī jūn yóu wú jūn yě." zhèng xuán yuē:" jiē wèi jìng zhǔ rén yě." tán gōng yuē:" zú kū ér huì, shēng shì bì ér guǐ shì shǐ yǐ. lú zhí yuē:" sàng zhāo xī diàn, shàng shēng shì zhī. yú ér lì shī, zú kū huì xīn, shì wèi yǐ shēng dào shì zhī bì yǐ, fù yǐ guǐ dào shǐ shì zhī yě. yǐ zhě, cí yě. yī shuō shēng shì bì, cóng shēng zhì sǐ yě. guǐ shì shǐ yǐ zhě, cóng sǐ zhì zú kū yě." zhèng xuán yuē:" wèi bù fù kuì shí yú xià shì, ér guǐ shén jì zhī yě. yǐ, cí yě." jì zú kū, zǎi fū zhí mù duó, wáng sù yuē:" mù duó, líng yě. yǐ mù wèi shé yě." yǐ mìng yú gōng lú zhí yuē:" zǎi fū yú zhōu lǐ wèi xià dài fū, xiǎo zǎi zhī fù yě. dà sàng xiǎo sàng zhǎng xiǎo guān zhī jiè lìng, shuài zhí shì ér lǐ zhī. dà sàng, jūn yě. xiǎo sàng, shǔ guān yě. jiè lìng jí suǒ wèi shě gù ér huì xīn zhī shǔ." yuē:' shě gù ér huì xīn.' zhèng xuán yuē:" gù wèi gāo zǔ zhī fù dāng qiān zhě yě. yì shuō dì yǐ yuē:' yì zhī dì yǐ wèi chéng tāng, shū zhī dì yǐ liù dài wáng.' tiān zhī xī mìng, shū kě tóng míng." wáng sù yuē:" gù wèi wǔ miào huǐ zhě." zì qǐn mén zhì yú kù mén." lú zhí yuē:" zhèn mù duó cóng qǐn mén zhì kù mén yě. qǐn mén zhī nèi, xīn jūn suǒ chù kù mén zhī nèi, miào suǒ zài yě." zhèng xuán yuē:" bǎi guān suǒ zài yě. kù mén, gōng wài mén yě. míng táng wèi yuē: kù mén, tiān zǐ gāo mén yě." wáng sù yuē:" bǎi guān suǒ zài yě. kù mén, gōng wài mén." zá jì yuē:" wáng fù mǔ xiōng dì bó fù shū fù gū zǐ mèi, zi yǔ fù tóng huì." zhèng xuán yuē:" fù wèi qí qīn huì, zé zi bù gǎn bù cóng huì yě. wèi wáng fù mǔ yǐ xià zhī qīn huì, shì wèi shì yě. tiān zǐ zhū hóu wèi qún zǔ huì yě." wáng sù yuē:" wáng fù mǔ zhī xiōng dì bó fù shū fù gū zǐ mèi, jiē fù zhī suǒ huì yě."
周制,左傳云:"周人以諱事神,名終將諱之。"曲禮曰:"卒哭乃諱。(鄭玄曰:"敬鬼神之名也。諱,避也。生者不相避名,衛侯名惡,大夫有石惡,君臣同名,春秋不非。"王肅曰:"周人以諱事神,名終將諱之。始死哀遽,故卒哭乃令諱。")禮不諱嫌名。(鄭玄曰:"為其難避也。嫌謂音聲相近,若禹與雨,丘與區也。"王肅曰:"音相似者也。")二名不偏諱。(偏諱,二名不一一諱也。孔子母名徵在,言徵不言在。)逮事父母則諱王父母,不逮事父母則不諱王父母。(逮,及也。謂幼孤不及識父母,恩不至於祖名。孝子聞名心瞿,諱之由心。此謂庶人也。嫡士以上廟事祖,雖不逮父母,猶諱祖耳。)君所無私諱,(盧植曰:"但為公家諱,不得為私家諱也。"鄭玄曰:"謂臣於君前,不避家諱,尊無二也。")大夫之所有公諱。詩書不諱,教學臨文不諱。(盧植曰:"教,詩書典籍教訓也。臨文謂禮文也。詩書執禮皆雅言,故不諱。禮執文行事,故言文也。"鄭玄曰:"為其失事正也。")廟中不諱。(盧植曰:"不諱新君,厭於祖禰也。"鄭玄曰:"謂有事於高祖,則不諱曾祖以下,尊無二也。於下則諱上也。"王肅曰:"祝則名君,不諱君也。")大功小功不諱。入門而問諱。"(盧植曰:"鄰國之君猶吾君也。"鄭玄曰:"皆為敬主人也。")檀弓曰:"卒哭而諱,生事畢而鬼事始已。(盧植曰:"喪朝夕奠,尚生事之。虞而立屍,卒哭諱新,是為以生道事之畢矣,復以鬼道始事之也。已者,辭也。一說生事畢,從生至死也。鬼事始已者,從死至卒哭也。"鄭玄曰:"謂不復饋食於下室,而鬼神祭之也。已,辭也。")既卒哭,宰夫執木鐸,(王肅曰:"木鐸,鈴也。以木為舌也。")以命於宮(盧植曰:"宰夫於周禮為下大夫,小宰之副也。大喪小喪掌小官之戒令,帥執事而理之。大喪,君也。小喪,屬官也。戒令即所謂舍故而諱新之屬。")曰:'舍故而諱新。'(鄭玄曰:"故為高祖之父當遷者也。易說帝乙曰:'易之帝乙為成湯,書之帝乙六代王。'天之錫命,疏可同名。"王肅曰:"故謂五廟毀者。")自寢門至於庫門。"(盧植曰:"振木鐸從寢門至庫門也。寢門之內,新君所處;庫門之內,廟所在也。"鄭玄曰:"百官所在也。庫門,宮外門也。明堂位曰:庫門,天子皋門也。"王肅曰:"百官所在也。庫門,宮外門。")雜記曰:"王父母兄弟伯父叔父姑姊妹,子與父同諱。"(鄭玄曰:"父為其親諱,則子不敢不從諱也。為王父母以下之親諱,是謂士也。天子諸侯為群祖諱也。"王肅曰:"王父母之兄弟、伯父、叔父、姑姊妹,皆父之所諱也。")
jìn sūn yù qī miào huì zì yì:" yǐ chǒu zhào shū bān xià zūn huì, wéi cóng xuān huáng dì yǐ lái jīng zhào fǔ jūn yǐ shàng, jiē bù bié zhe. àn lǐ, shì lì èr miào, zé huì wáng fù yǐ xià, tiān zǐ zhū hóu jiē huì qún zǔ, qīn jǐn miào qiān, nǎi shě gù ér huì xīn. zūn zhě tǒng yuǎn, bēi zhě tǒng jìn, guì zhě dé shēn, jiàn zhě zhuǎn jiàng, gài suǒ yǐ shū míng wèi zhī shù, lǐ shàng xià zhī xù yě. xiān dài chuàng yè zhī zhǔ, wéi zhōu zhuī wáng, xià yīn yǐ qián, wèi yǒu wén yān. xiǎn kǎo yǐ xià wèi zhī qīn miào, qīn miào yuè jì, shǔ jìn lǐ chóng. zhōu wǔ wáng shí, zhū zhōu zhāng liú fǎn wèi xiǎn kǎo miào. zhōu rén yǐ huì shì shén, gù bù yǐ zhuī wáng suǒ bù jí ér què zhèng miào zhī huì yě. lǐ, dài fū suǒ yǒu gōng huì. yòu yuē' zi yǔ fù tóng huì'. míng jūn fù zhī huì, chén zǐ bù kě yǐ bù huì yě. fàn xiàn zi pìn yú lǔ, wèn jù áo zhī shān, lǔ rén yǐ qí xiāng duì, yuē' xiān jūn xiàn wǔ zhī huì yě'. cǐ shí xiàn wǔ yǐ wèi yuǎn zǔ, lín guó dài fū yóu yǐ fàn huì wèi shī, guī ér zuò jiè, zhe yú chūn qiū. dà jìn lóng xìng, hóng chóng yuǎn zhì, sǔn yì yīn gǎi, sī zhēn qí jí. yǐ wèi jīng zhào fǔ jūn yǐ shàng, suī bù zhuī wáng liè zài zhèng miào, chén xià yīng huì, lǐ yǒu míng yì. yí bān xià huì zì, shǐ xián zhī suǒ bì, shàng chóng yín yán zhī diǎn, xià fáng tiě tóng zhī miù."
晉孫毓七廟諱字議:"乙丑詔書班下尊諱,唯從宣皇帝以來;京兆府君以上,皆不別著。按禮,士立二廟,則諱王父以下,天子諸侯皆諱群祖,親盡廟遷,乃舍故而諱新。尊者統遠,卑者統近,貴者得申,賤者轉降,蓋所以殊名位之數,禮上下之序也。先代創業之主,唯周追王,夏殷以前,未有聞焉。顯考以下謂之親廟,親廟月祭,屬近禮崇。周武王時,諸盩(張流反)為顯考廟。周人以諱事神,固不以追王所不及而闕正廟之諱也。禮,大夫所有公諱。又曰'子與父同諱'。明君父之諱,臣子不可以不諱也。范獻子聘於魯,問具敖之山,魯人以其鄉對,曰'先君獻武之諱也'。此時獻武已為遠祖,鄰國大夫猶以犯諱為失,歸而作戒,著於春秋。大晉龍興,弘崇遠制,損益因改,思臻其極。以為京兆府君以上,雖不追王列在正廟,臣下應諱,禮有明義。宜班下諱字,使咸知所避,上崇寅嚴之典,下防僣同之謬。"
shù xī bù dé bì huì yì yún:" yuán kāng qī nián zhào shū chēng, xián níng yuán nián zhào xià zūn huì, fēng bó yǔ shī, jiē wèi gǔ xùn. yòu gōng guān wén shū lì rén shàng shì, chēng yǐn jīng shū zhě, fù duō huí bì, shǐ dà yì bù míng. zhū jīng chuán xián yán tiān shén xīng xiù, dì wáng chēng hào, jiē bù dé biàn yì běn wén, dàn shěng shì yán yǔ, lín shí xùn bì ér yǐ."
束皙不得避諱議云:"元康七年詔書稱,咸寧元年詔下尊諱,風伯雨師,皆為詁訓。又公官文書吏人上事,稱引經書者,復多迴避,使大義不明。諸經傳咸言天神星宿,帝王稱號,皆不得變易本文,但省事言語,臨時訓避而已。"
tài cháng bó shì huá jiǎn yán:" àn zhōu lǐ dà zōng bó zhí yún:' liáo sì sī zhōng sī mìng fēng shī yǔ shī.' cǐ lǐ wén zhèng chēng, yīng rú bǐng chén zhào shū, bù gǎi qí míng." shì xià wǔ fǔ bó yì. zéi cáo shǔ shù xī yì:" àn fēng bó zhī míng, suǒ yóu lái yuǎn, qí zài hàn wèi, gù yǐ yǒu zhī, fēi jìn shì bì huì shǐ zào cǐ hào yě. ruò yǐ yì yú zhōu lǐ, yí dāng biàn gǎi, zé jīn guó jiā xíng shì, shén wù chēng hào, duō yīn jìn dài, bù jiē lǜ gǔ, gài yì jiǎn yì yǐ cóng réng jiù, suí shí zhī zhì, bù zú xī biàn. wéi yǔ shī zhī míng, shí yóu bì huì, yí rú jiù chēng."
太常博士華簡言:"按周禮大宗伯職云:'燎祀司中、司命、風師、雨師。'此禮文正稱,應如丙辰詔書,不改其名。"事下五府博議。賊曹屬束皙議:"按風伯之名,所由來遠,其在漢魏,固已有之,非晉氏避諱始造此號也。若以異於周禮,宜當變改,則今國家行事,神物稱號,多因近代,不皆率古,蓋亦簡易以從仍舊,隨時之制,不足悉變。唯雨師之名,實由避諱,宜如舊稱。"
dà táng wǔ dé jiǔ nián liù yuè, tài zōng jū chūn gōng zǒng wàn jī, xià lìng yuē:" yī lǐ, èr míng yì bù piān huì. ní fù dá shèng, fēi wú qián zhǐ. jìn dài yǐ lái, qū wèi jié zhì, liǎng zì jiān bì, fèi què yǐ duō, shuài yì ér xíng, yǒu wéi jīng gào. jīn qí guān hào rén míng jí gōng sī wén jí, yǒu' shì' jí' mín' liǎng zì bù lián dú zhě, bìng bù xū huì bì."
大唐武德九年六月,太宗居春宮總萬機,下令曰:"依禮,二名義不偏諱。尼父達聖,非無前旨。近代以來,曲為節制,兩字兼避,廢闕以多,率意而行,有違經誥。今其官號人名及公私文籍,有'世'及'民'兩字不連讀者,並不須諱避。"
xiǎn qìng wǔ nián zhēng yuè zhào:" kǒng xuān shè jiào, zhèng míng wèi shǒu dài shèng yí fàn, xián míng bù huì. bǐ jiàn chāo xiě gǔ diǎn, zhì yú zhèn míng, huò què qí diǎn huà, huò suí biàn gǎi huàn, kǒng liù jí yǎ yán, huì yì duō shuǎng, jiǔ liú tōng yì, zhǐ shì quán wéi. chéng fēi lì shū zhī běn. zì jīn yǐ hòu, shàn xiě jiù diǎn wén shū, bìng yí shǐ chéng, bù xū suí yì gǎi yì."
顯慶五年正月詔:"孔宣設教,正名為首;戴聖貽範,嫌名不諱。比見鈔寫古典,至於朕名,或闕其點畫,或隨便改換,恐六籍雅言,會意多爽,九流通義,指事全違。誠非立書之本。自今以後,繕寫舊典文書,並宜使成,不須隨義改易。"
shàng shū fàn dì huì jí dì suǒ shēng huì yì jìn
上書犯帝諱及帝所生諱議(晉)
jìn bó shì kǒng cháo shàng shū fàn dì huì, hòu zì shàng yòu chù huì, ér yǐn shī shū bù huì, lín wén bù huì. yǒu sī zòu yǐ màn lùn. zhào yuē:" cháo zì lǐ, qǐng suǒ chēng yǐn, suī bù yǔ jīn xiāng zhí, rán qíng yǒu suǒ yóu, qí tè yuán zhī. rán zé zì jīn yǐ hòu, sān dì huì qíng yì qú rán, zhǎng lì yǐ shàng, zú xián lǐ fǎ, kě rú jiù kē. qí yú sàn guān yǐ xià, dàn yòng miù yǔ zhě, bù kě jù zé. yòu gǔ zhě nèi huì bù chū gōng, dàn wù tīng yǐ wèi míng zì. zhì yú wú míng, dàn zài jiàn bì guò lǐ, qí huò guò miù, jiē wù què wèn yǐ fán jiǎn shū yě."
晉博士孔晁上書犯帝諱,後自上又觸諱,而引詩書不諱,臨文不諱。有司奏以慢論。詔曰:"晁自理,頃所稱引,雖不與今相值,然情有所由,其特原之。然則自今以後,三帝諱情亦瞿然,長吏以上,足閒禮法,可如舊科。其餘散官以下,但用謬語者,不可具責。又古者內諱不出宮,但勿聽以為名字。至於吾名,但在見避過禮,其或過謬,皆勿卻問以煩簡書也。"
yòu dōu guān cáo zòu, yǐ wú xìng jùn shàng shì yǒu" chūn" zì, fàn huì jī zhèng tài fēi huì, xià zhì shū tuī zhī. wáng biāo zhī wèi:" jīn huáng tài hòu lín cháo, zòu shì yì tài hòu, wèi gù yīng fù fàn huì jī tài fēi huì bù?" dōu guān láng fù ràng shàng shū wáng shào yì, bìng wèi bù yīng fù huì. shàng shū lù nà děng bìng wèi gù yīng huì. wáng shàng shū wèi:" cháo chén suǒ huì, jūn zhī mǔ qī, huì zhě yǐ shì xiǎo jūn gù ěr. jūn zhī suǒ shēng, fēi xiǎo jūn yě, yì bù shàng huì bǎng, fēi qún xià suǒ yīng huì. qiě láng yá xià hóu tài fēi zhāng jùn gōng huì jūn zhāng huáng tài fēi huì bìng bù bān xià lìng tiān xià tóng huì. yí gèng xiáng zhī." yòu chéng dài mì yì yún:" cháo chén suǒ huì, jūn zhī mǔ qī, shī yú xiǎo jūn, fēi jūn zhī suǒ shēng. suǒ shēng zhī huì, bù shàng huì bǎng, fēi qún xià suǒ yí huì yě. qiè wèi rú cǐ zé bù wéi zòu shì tài hòu bù yīng huì ér yǐ, kǒng mén hào xiàn míng zuò, bù yí gǎi bān yú tiān xià. ér hé cháo zhī chén, chén shì bù bì, yōu yōu rén lì, fàn zhě bù wèn, guān hào dú yì, yú mò zhī huì, jiāng yú dà tǐ yǒu bù tōng xié? fù zhī suǒ huì, zi wú bù huì, jūn zhī suǒ huì, chén qí bù hū? huì shī xiǎo jūn, chéng yǒu qí wén, mǔ yǐ zi guì, yì yǒu míng yì. ruò yǐ shì jīng zhì zūn yīng huì, dàn zòu yù tài hòu bù huì, yī zhāo zhī shì, huì bù bìng xíng, fù shì suǒ yí." zhòng guān jiē cóng shàng shū lìng wáng biāo zhī yì:" fán xùn tǐ xiàn zhāng jīng diǎn wú wén zhě, zé dāng zhǔn yǐ xíng zhī jiù lìng. yì zhě suǒ cóng. shì yòu chéng yì yě. àn yòu chéng yì yún:' mén xiàn gǎi míng, jì bān tiān xià, zé cháo chén bù dé bù huì'. yì yǐ wèi mén xiàn míng yǐ fàn xiān dì suǒ shēng zhī huì, gù xiān dì shí gǎi zhī, yǔ míng mù huáng hòu lín cháo chú guāng lù xūn zì yì tǐ tóng ěr, bìng jiē bān xià zhě, lìng zhī guān míng zhī gǎi, fēi bān xià lìng rén jiē huì zhī yě. wèi shàng shū zòu shì yì xiān dì lìng shàng shū wèi huì ěr. tài hòu jí cháo chén bìng yīng huì zhī yì. jīn zhě zòu shì yì tài hòu, hé huì zhī yǒu, ér nǎi chēng tài hòu zhì shū yuǎn tuī zhī hū! yì yòu yù yǐ fù zhī suǒ huì. qiè yǐ fù zǐ tiān xìng, jūn chén yì zú, jūn zhī suǒ huì, hé bì jǐn tóng. yuán míng āi sān dì zhī cháo, wú yǐ suǒ shēng zhī huì bān yú tiān xià, lìng rén jiē tóng huì, zé chén bù tóng zi zhī yī yú yě. míng chén zhī suǒ huì jūn zhī mǔ qī huì zhě, huì xiǎo jūn zhī huì ěr. qiě sì hǎi zhī rén, jiē xiǎo jūn zhī chén qiè, fēi suǒ shēng zhī chén qiè yě. yǐ xiǎo jūn zhī huì liè yú huì bǎng, gù tiān xià tóng huì suǒ shēng zhī huì bù liè huì bǎng, gù tiān xià bù tóng huì. yú shí zhǔ xiāng xián míng, cháo duō juàn yàn, jīn suǒ yīng zhǔn, ér yì yún' fēi jīn suǒ yì', qiè suǒ wèi dá. yòu yún' mǔ yǐ zi guì', sān dì zhī mǔ, bù yǐ zi guì xié! yì yòu yún' zhāng huáng tài fēi zhī yù, dài fēi jīn xián'. jì bù jiě āi dì suǒ shēng, hé yǐ dú fēi jīn xián! yòu jīn shàng jí wèi, suǒ shēng lǐ shū fēi huì, hé yǐ bù bān xià tiān xià, yǔ jiǎn wén huáng dì shùn huáng hòu huì lǜ tǔ tóng huì zhī hū? zhōng xìng yǒu bā dì, qì jīn shàng wǔ dì yǒu suǒ shēng, qǐ kě sì dì suǒ shēng pǔ tiān xià bù huì, ér jiǎn wén dì suǒ shēng dú lǜ tǔ tóng huì hū? wèi wáng shàng shū fù láng yì wèi yǔn."
又都官曹奏,以吳興郡上事有"春"字,犯會稽鄭太妃諱,下制書推之。王彪之謂:"今皇太后臨朝,奏事詣太后,為故應復犯會稽太妃諱不?"都官郎傅讓、尚書王劭議,並謂不應復諱。尚書陸納等並謂故應諱。王尚書謂:"朝臣所諱,君之母妻,諱者以是小君故耳。君之所生,非小君也,亦不上諱榜,非群下所應諱。且琅琊夏侯太妃、章郡恭惠君章皇太妃諱並不頒下令天下同諱。宜更詳之。"右丞戴謐議云:"朝臣所諱,君之母妻,施於小君,非君之所生。所生之諱,不上諱榜,非群下所宜諱也。竊謂如此則不唯奏事太后不應諱而已,恐門號縣名作,不宜改頒於天下。而闔朝之臣,陳事不避,悠悠人吏,犯者不問,官號獨易,餘莫之諱,將於大體有不通邪?父之所諱,子無不諱,君之所諱,臣其不乎?諱施小君,誠有其文,母以子貴,亦有明義。若以事經至尊應諱,但奏御太后不諱,一朝之事,諱不並行,復是所疑。"眾官皆從尚書令王彪之議:"凡訓體憲章經典無文者,則當準已行之舊令。議者所從。是右丞議也。按右丞議云:'門縣改名,既頒天下,則朝臣不得不諱'。意以為門縣名以犯先帝所生之諱,故先帝時改之,與明穆皇后臨朝除光祿勛字義體同爾,並皆頒下者,令知官名之改,非頒下令人皆諱之也。謂上書奏事詣先帝令上書為諱耳。太后及朝臣並應諱之義。今者奏事詣太后,何諱之有,而乃稱太后制書遠推之乎!議又喻以父之所諱。竊以父子天性,君臣異族,君之所諱,何必盡同。元、明、哀三帝之朝,無以所生之諱頒於天下,令人皆同諱,則臣不同子之一隅也。明臣之所諱君之母妻諱者,諱小君之諱耳。且四海之人,皆小君之臣妾,非所生之臣妾也。以小君之諱列於諱榜,故天下同諱;所生之諱不列諱榜,故天下不同諱。於時主相賢明,朝多雋彥,今所應准,而議雲'非今所議',竊所未達。又雲'母以子貴',三帝之母,不以子貴邪!議又雲'章皇太妃之喻,殆非今嫌'。既不解哀帝所生,何以獨非今嫌!又今上即位,所生李淑妃諱,何以不頒下天下,與簡文皇帝順皇后諱率土同諱之乎?中興有八帝,迄今上五帝有所生,豈可四帝所生普天下不諱,而簡文帝所生獨率土同諱乎?謂王尚書、傅郎議為允。"
shān chuān yǔ miào huì tóng yīng gǎi biàn yì dōng jìn
山川與廟諱同應改變議(東晉)
dōng jìn kāng dì huì yuè. tài xué yán:" bèi shàng shū fú, jiě liè zūn huì wú jiù gǔ, shì wǔ shān zhī dà míng. àn shì shān piān yuē:' shān dà ér gāo yuē sōng.' jīn qǔ huì yí yuē sōng. rú cí tǐ xùn yí xiáng, qí sōng yì wèi yǔn, dāng gèng jīng xiáng lǐ wén zhèng shàng." xú chán yì:" jǐn àn zhé guān bó shì wáng zhì hú nè xǔ hàn yì. àn ěr yǎ wú jiù xùn, fēi kě zào lì. wǔ shān zhī míng, qǔ qí dà ér gāo yě. qí shī yuē:' yú huáng shí zhōu, zhì qí gāo shān.' gāo shān zé dài héng huá héng yě. zhōu lǐ wèi zhī wǔ yuè, shī rén wèi zhī gāo shān, zì wú gǔ xùn, ér yǒu èr míng. jīn ruò jǔ míng zhī bié, yí yuē gāo qǔ yì wèi xùn, yí rú qián yuē sōng."
東晉康帝諱岳。太學言:"被尚書符,解列尊諱無舊詁,是五山之大名。按釋山篇曰:'山大而高曰嵩。'今取諱宜曰嵩。如辭體訓宜詳,其嵩議未允,當更精詳禮文正上。"徐禪議:"謹按輒關博士王質、胡訥、許翰議。按爾雅無舊訓,非可造立。五山之名,取其大而高也。其詩曰:'於皇時周,陟其高山。'高山則岱、衡、華、恆也。周禮謂之五嶽,詩人謂之高山,字無詁訓,而有二名。今若舉名之別,宜曰高;取義為訓,宜如前曰嵩。"
yǐ qiān zhǔ huì yì wèi dà táng
已遷主諱議(魏 大唐)
wèi wáng sù yì:" gāo huáng huì, míng huáng dì jì fù, rú zhě qiān gāo huáng zhǔ, shàng shū lái fǎng, yí fù huì bù? jí yǐn yīn jiā huò nǎi tóng míng. dá yuē:' yīn jiā yǐ jiǎ yǐ wèi zì, jì èr míng bù piān huì, qiě yīn zhì gù yě. lǐ suǒ wèi shě gù ér huì xīn, zhū hóu zé wǔ dài bù huì, tiān zǐ zhī zhì, sǐ bù dé yǔ zhū hóu tóng wǔ dài zé bù huì yě. chūn qiū lǔ huì jù áo èr shān, wǔ dài zhī hòu, kě bù fù wèi huì, rán yǐ yì qí míng, zé gù míng bù fù huì yě. yóu hàn yuán hòu fù míng jìn, gǎi jìn zhōng wèi shěng zhōng, zhì jīn suì yǐ shěng zhōng wèi chēng, fēi néng wèi yuán hòu huì, tú yǐ míng suì xíng gù yě. chūn qiū shí, jìn fàn xiàn zi shì lǔ, míng qí èr shān, zì yǐ wèi bù xué. dāng xiàn zi shí, lǔ bù fù wèi èr míng huì, ér xiàn zi zì yǐ wèi fàn qí huì, zhí suǒ wèi bù xué zhě yě. lǐ yuē shī shū lín wén miào zhōng jiē bù huì, cǐ nǎi wèi bù huì jiàn zài zhī miào, bù wèi yǐ huǐ zhě yě. wén wáng míng chāng, wǔ wáng míng fā, chéng wáng shí sòng yuē' kè chāng jué hòu'' jùn fā ěr sī'. jī zǐ wèi wǔ wáng chén hóng fàn yuē,' shǐ xiū qí xíng ér guó qí chāng'. lì wáng míng hú, qí zi xuān wáng shí shī yuē:' hú bù xiāng wèi, xiān zǔ yú cuī.' qí sūn yōu wáng shí shī yuē:' āi jīn zhī rén, hú wèi huī yì.' cǐ zé shī shū bù huì míng yàn yě. àn hàn shì bù míng huì, cháng yuē' chén qiè bù dé yǐ wèi míng zì', qí yán shì bù huì, gài qǔ zhū cǐ yě. rán zé zhōu lǐ qí bù huì shí, zé fēi wéi shī shū lín wén miào zhōng, qí yú jiē bù huì yǐ. jīn kě tài zǔ yǐ shǎng qù shàn nǎi bù huì, huì sān zǔ yǐ xià jǐn qīn rú lǐ, wéi shī shū lín wén miào zhōng bù huì. zì cǐ yǐ hòu, suī bǎi dài rú hàn shì gù shì, chén qiè wéi bù dé yǐ wèi míng zì, qí yán shì bù huì. suǒ wèi wèi guó yú hàn, lǐ yǒu sǔn yì, zhì wén suí shí, yì hé zūn zhī dà yì yě."
魏王肅議:"高皇諱,明皇帝既祔,儒者遷高皇主,尚書來訪,宜復諱不?及引殷家或乃同名。答曰:'殷家以甲乙為字,既二名不偏諱,且殷質故也。禮所謂舍故而諱新,諸侯則五代不諱,天子之制,死不得與諸侯同五代則不諱也。春秋魯諱具敖二山,五代之後,可不復為諱,然已易其名,則故名不復諱也。猶漢元後父名禁,改禁中為省中,至今遂以省中為稱,非能為元後諱,徒以名遂行故也。春秋時,晉范獻子適魯,名其二山,自以為不學。當獻子時,魯不復為二名諱,而獻子自以為犯其諱,直所謂不學者也。禮曰詩書、臨文、廟中皆不諱,此乃謂不諱見在之廟,不謂已毀者也。文王名昌,武王名發,成王時頌曰'克昌厥後'、'駿發爾私'。箕子為武王陳洪範曰,'使羞其行而國其昌'。厲王名胡,其子宣王時詩曰:'胡不相畏,先祖於摧。'其孫幽王時詩曰:'哀今之人,胡為虺蜴。'此則詩書不諱明驗也。按漢氏不名諱,常曰'臣妾不得以為名字',其言事不諱,蓋取諸此也。然則周禮其不諱時,則非唯詩書、臨文、廟中,其餘皆不諱矣。今可太祖以上去墠乃不諱,諱三祖以下盡親如禮,唯詩書、臨文、廟中不諱。自此以後,雖百代如漢氏故事,臣妾唯不得以為名字,其言事不諱。所謂魏國於漢,禮有損益,質文隨時,亦合尊之大義也。"
dà táng yǒng huī èr nián shí yuè, shàng shū zuǒ pú shè yú zhì níng zòu yán:" yī lǐ shě gù ér huì xīn, gù wèi qīn jǐn zhī zǔ. jīn huáng zǔ hóng nóng fǔ jūn shén zhǔ shàng qiǎn, qǐng yī lǐ bù huì." cóng zhī.
大唐永徽二年十月,尚書左僕射于志寧奏言:"依禮舍故而諱新,故謂親盡之祖。今皇祖弘農府君神主上遣,請依禮不諱。"從之。
shàng biǎo chēng tài zǐ míng yì dōng jìn dà táng
上表稱太子名議(東晉 大唐)
dōng jìn xiào wǔ tài yuán shí jiǔ nián qī yuè, yì xìng tài shǒu chǔ shuǎng shàng biǎo chēng tài zǐ míng, xià tài xué yì. zhù jiào zāng dào yì:" àn lǐ jì yún:' fù qián zi míng, jūn qián chén míng.' yòu yún:' jūn zhī yú sì zǐ, qīn zé fù yě, zūn zé jūn yě." rú cǐ zé tài zǐ suī guó zhī chǔ èr, yóu tóng yú chén lì. yǐ jūn qián chén míng zhī yì yán, zé shuǎng biǎo wèi wèi shī lǐ. rán shǐ jí suǒ zài rén chén yǔ rén zhǔ yán jí shàng biǎo, wèi yǒu chēng tài zǐ míng zhě, jīn shěng wú xiān bǐ, jí qí yàn yě. xī wǔ huáng dì dài, shàng shū pú shè shān tāo qǐ shì, chēng huáng tài zǐ ér bù yán míng. tāo zhōng cháo míng shì, bì xiáng diǎn shì, qí bù chēng míng, dāng yǒu lǐ qù. tè yǐ huáng tài zǐ chǔ jūn, míng huì zūn zhòng, bù gǎn zhǐ chì gù ěr. gǔ jīn yì yí, lǐ yǒu sǔn yì. jīn yī zhàng qián xián, gù xún xiān bǐ, zé shuǎng biǎo suǒ chēng, wèi wéi jiù zhǔn." xú gān yì:" lǐ jì yuē:' fū rén zhī huì, suī zhì jūn zhī qián, chén bù huì yě.' àn fū rén, guó zhī xiǎo jūn, jūn zhī yī tǐ, tài zǐ zhī mǔ yě, ér shàng bù huì, zé tài zǐ hé xián hū! yòu lǐ:' jūn qián chén míng, fù qián zi míng.' yòu zhōu gōng gào fù jiē chēng wǔ wáng míng, yì kě míng yǐ." xú miǎo yì yún:" zuǒ chuán:' zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī.' jì yún:' zú kū ér huì.' jiē zhōu lǐ yě. míng zhī yǔ shì, bìng shì rén lún suǒ yǐ xiāng chēng. yīn shàng zhì, wú huì yì, qí yù míng zì rú xìng wèi ěr. jī zǐ dá wǔ wáng, ér' guó qí chāng', zhī yú shí wèi yǒu huì yě. zhōu gōng yú chéng wáng liù nián, shǐ zhì zhōu lǐ, qū bèi jié wén, ér huì míng chēng shì. rán yóu lín wén bù huì, miào zhōng bù huì, gù zhōu sòng yǒu' kè chāng jué hòu'. xiān rú yǐ wèi zōng miào yǒng gē, shàng bù huì xià, jí shì fù qián zi míng yě."
東晉孝武太元十九年七月,義興太守褚爽上表稱太子名,下太學議。助教臧燾議:"按禮記云:'父前子名,君前臣名。'又云:'君之於嗣子,親則父也,尊則君也。"如此則太子雖國之儲貳,猶同於臣例。以君前臣名之義言,則爽表未為失禮。然史籍所載人臣與人主言及上表,未有稱太子名者,今省無先比,即其驗也。昔武皇帝代,尚書僕射山濤啟事,稱皇太子而不言名。濤中朝名士,必詳典式,其不稱名,當有理趣。特以皇太子儲君,名諱尊重,不敢指斥故耳。古今異儀,禮有損益。今依仗前賢,固循先比,則爽表所稱,為違舊准。"徐乾議:"禮記曰:'夫人之諱,雖質君之前,臣不諱也。'按夫人,國之小君,君之一體,太子之母也,而尚不諱,則太子何嫌乎!又禮:'君前臣名,父前子名。'又周公告父皆稱武王名,益可明矣。"徐邈議云:"左傳:'周人以諱事神,名終將諱之。'記云:'卒哭而諱。'皆周禮也。名之與諡,並是人倫所以相稱。殷尚質,無諱義,其遇名字如姓位耳。箕子答武王,而'國其昌',知於時未有諱也。周公於成王六年,始制周禮,曲備節文,而諱名稱諡。然猶臨文不諱,廟中不諱,故周頌有'克昌厥後'。先儒以為宗廟詠歌,上不諱下,即是父前子名也。"
dà táng wǔ tài hòu zhǎng ān èr nián zhēng yuè, lín tái jiān jiān zuǒ shù zǐ wáng fāng qìng shàng yán:" jǐn àn diǎn jí suǒ zài, rén chén yǔ rén zhǔ yán jí shàng biǎo, wèi yǒu chēng huáng tài zǐ míng zhě, dāng wèi tài zǐ huáng chǔ, bù gǎn zhǐ chì. jìn shàng shū pú shè shān tāo qǐ shì, chēng huáng tài zǐ, bù yán míng. tāo zhōng cháo míng shì, bì xiáng diǎn gù, qí bù chēng míng, yīng yǒu píng zhǔn. cháo guān shàng yóu rú cǐ, gōng chén huì zé bù yí. jīn dōng gōng diàn jí mén míng jiē yǒu chù fàn, lín shì lùn qǐ, huí bì shén nán. xiào jìng huáng dì wèi huáng tài zǐ shí, gǎi hóng jiào mén wèi chóng jiào mén, pèi wáng wèi huáng tài zǐ, gǎi chóng xián guǎn wèi chóng wén guǎn, jiē bì míng huì, yǐ zūn diǎn lǐ. cǐ zé chéng lì, bìng wèi guǐ mó. fú qǐng gǎi huàn." cóng zhī.
大唐武太后長安二年正月,麟台監兼左庶子王方慶上言:"謹按典籍所載,人臣與人主言及上表,未有稱皇太子名者,當為太子皇儲,不敢指斥。晉尚書僕射山濤啟事,稱皇太子,不言名。濤中朝名士,必詳典故,其不稱名,應有憑準。朝官尚猶如此,宮臣諱則不疑。今東宮殿及門名皆有觸犯,臨事論啟,迴避甚難。孝敬皇帝為皇太子時,改弘教門為崇教門,沛王為皇太子,改崇賢館為崇文館,皆避名諱,以遵典禮。此則成例,並為軌模。伏請改換。"從之。
fù huì yǔ fǔ zhǔ míng tóng yì jìn
父諱與府主名同議(晉)
jìn yòu jiāng jūn wáng xiá sī mǎ liú tán, fù míng xiá, tán qiú jiě zhí shì. bó shì xiè quán yuē:" àn lǐ, zhū hóu huì zǔ yǔ fù, dài fū shì bìng huì bó fù mǔ jí gū. yòu fù, zi zhī suǒ tiān, zūn wú yǐ bǐ, yí tīng jiě zhí." bó shì xǔ gàn yì yuē:" àn lǐ, jūn zǐ bù duó rén qīn, gù xiào jīng yún' zī fù yǐ shì jūn ér jìng tóng', shì yǐ wèi zūn zhǎng huì, wèi qīn zhě huì. tán zì liè fù yǔ jiāng jūn tóng míng, shèng cháo chuí ēn, bù xǔ tán jiě, kě shǐ huàn guān."
晉右將軍王遐司馬劉曇,父名遐,曇求解職事。博士謝詮曰:"按禮,諸侯諱祖與父,大夫士並諱伯父母及姑。又父,子之所天,尊無以比,宜聽解職。"博士許幹議曰:"按禮,君子不奪人親,故孝經雲'資父以事君而敬同',是以為尊長諱,為親者諱。曇自列父與將軍同名,聖朝垂恩,不許曇解,可使換官。"
shòu guān yǔ běn míng tóng yí gǎi jí guān wèi fàn zǔ huì yì jìn dōng jìn dà táng
授官與本名同宜改及官位犯祖諱議(晉 東晉 大唐)
jìn jiāng tǒng shàng yán:" tái xuǎn chén shū fù chūn wèi ān chéng jùn yí chūn xiàn lìng, yǔ xiàn tóng míng, gù shì jiē dé gǎi xuǎn. chén yǐ wèi fù zǔ gǎi xuǎn zhě, gài yǐ chén zǐ kāi dì, bù wèi fù zǔ zhī shēn yě. jīn shēn míng suǒ jiā, yì shī yú chén zǐ, lì rén xì shǔ, zhāo xī cóng shì, guān wèi zhī hào, fā yán suǒ chēng. ruò zhǐ shí ér yǔ, zé wéi jīng diǎn huì zūn zhī yì ruò tuō cí huí bì, zé yǒu fèi guān, shàn fàn xiàn zhì. míng hào fán duō, shì rén yīn fù, zhì shǐ yǒu shòu chǒng huáng cháo, chū shēn zǎi mù, ér lìng lì rén bù dé biǎo qí guān chēng, zi sūn bù dé yán qí wèi hào. shàng míng yán fù, xià wèi chén zǐ, tǐ lì bù tōng. ruò gǎi yì sī míng yǐ bì guān chēng, zé wéi chūn qiū bù duó rén qīn zhī yì. chén yǐ wèi shēn míng yǔ guān zhí tóng zhě, yí yǔ chù fù zǔ míng wèi bǐ. tǐ lì jì hé, yú yì wèi hóng." yuán kāng qī nián, shàng shū chì:" zì jīn yǐ hòu, zhū shēn míng yǔ guān zhí tóng zhě, yǔ chù fù zǔ huì tóng lì."
晉江統上言:"台選臣叔父春為安成郡宜春縣令,與縣同名,故事皆得改選。臣以為父祖改選者,蓋以臣子開地,不為父祖之身也。今身名所加,亦施於臣子,吏人系屬,朝夕從事,官位之號,發言所稱。若指實而語,則違經典諱尊之義;若託辭迴避,則有廢官,擅犯憲制。名號繁多,士人殷富,至使有受寵皇朝,出身宰牧,而令吏人不得表其官稱,子孫不得言其位號。上名嚴父,下為臣子,體例不通。若改易私名以避官稱,則違春秋不奪人親之義。臣以為身名與官職同者,宜與觸父祖名為比。體例既合,於義為弘。"元康七年,尚書敕:"自今以後,諸身名與官職同者,與觸父祖諱同例。"
dōng jìn kāng dì xián kāng bā nián, zhào yǐ wáng yǔn zhī wèi wèi jiāng jūn huì jī nèi shǐ, yǔn zhī biǎo jùn yǔ zǔ huì míng tóng, qǐ gǎi shòu. zhào yuē:" zǔ huì shú ruò jūn mìng zhī zhòng xié! xià bā zuò xiáng zhī." gěi shì huáng mén shì láng qiào wáng wú jì yì yǐ wèi:" chūn qiū zhī yì, bù yǐ jiā shì cí wáng shì, shì shàng zhī xíng hū xià yě. fū jūn mìng zhī zhòng, gù bù dé chóng qí sī. yòu guó zhī diǎn xiàn, yì wú yǐ zǔ míng cí mìng zhī zhì yě."
東晉康帝咸康八年,詔以王允之為衛將軍、會稽內史,允之表郡與祖會名同,乞改授。詔曰:"祖諱孰若君命之重邪!下八座詳之。"給事黃門侍郎譙王無忌議以為:"春秋之義,不以家事辭王事,是上之行乎下也。夫君命之重,固不得崇其私。又國之典憲,亦無以祖名辭命之制也。"
dà táng yán hé yuán nián, jiǎ céng chú zhōng shū shè rén, gù cí, yǐ fù míng zhōng, tóng yīn. yì zhě yǐ wèi zhōng shū shì cáo sī míng, yòu yǔ zēng fù yīn tóng zì bié, yú lǐ wú xián. céng nǎi jiù zhí.
大唐延和元年,賈曾除中書舍人,固辭,以父名忠,同音。議者以為中書是曹司名,又與曾父音同字別,於禮無嫌。曾乃就職。
nèi huì jí bù huì huáng hòu míng yì zhōu jìn
內諱及不諱皇后名議(周 晉)
zhōu zhì, qū lǐ yuē:" fū rén zhī huì, suī zhì jūn zhī qián, chén bù huì yě. chén yú fū rén zhī jiā ēn yuǎn yě. zhì, duì yě. fù huì bù chū mén." fù qīn yuǎn, yú gōng zhōng yán bì zhī ěr. tán gōng yuē:" èr míng bù piān huì. kǒng zǐ zhī mǔ míng zhēng zài, yán zài bù chēng zhēng, yán zhēng bù chēng zài." zá jì yuē:" mǔ zhī huì, gōng zhōng huì. qī zhī huì, bù jǔ zhū qí cè. yǔ cóng zǔ kūn dì tóng míng zé huì." zhèng xuán yuē:" mǔ zhī suǒ wèi qí qīn huì, zi yú gōng zhōng bù yán. qī zhī suǒ wèi qí qīn huì, fū yú qí cè yì bù yán yě. xiào zǐ wén míng xīn qú, fán bù yán rén huì zhě, yì wèi qí xiāng gǎn dòng yě. zi yǔ fù tóng huì, zé zi kě jǐn zēng zǔ zhī qīn yě. cóng zǔ kūn dì zài qí zhōng, yú fù qīng, bù wèi huì yǔ mǔ qī zhī qīn tóng míng, zhòng, zé huì zhī." wáng sù yuē:" tóng míng, tóng cóng zǔ kūn dì suǒ huì zhī míng yě. cóng zǔ kūn dì zhī fù, xiǎo gōng zhī qīn yě, yú lǐ bù huì, qī míng zhòng zé huì zhī."
周制,曲禮曰:"夫人之諱,雖質君之前,臣不諱也。(臣於夫人之家恩遠也。質,對也。)婦諱不出門。"(婦親遠,於宮中言避之耳。)檀弓曰:"二名不偏諱。孔子之母名徵在,言在不稱徵,言徵不稱在。"雜記曰:"母之諱,宮中諱。妻之諱,不舉諸其側。與從祖昆弟同名則諱。"(鄭玄曰:"母之所為其親諱,子於宮中不言。妻之所為其親諱,夫於其側亦不言也。孝子聞名心瞿,凡不言人諱者,亦為其相感動也。子與父同諱,則子可盡曾祖之親也。從祖昆弟在其中,於父輕,不為諱;與母妻之親同名,重,則諱之。"王肅曰:"同名,同從祖昆弟所諱之名也。從祖昆弟之父,小功之親也,於禮不諱,妻名重則諱之。")
jìn wǔ dì tài shǐ èr nián zhēng yuè, yǒu sī zòu, gù shì huáng hòu huì yǔ dì huì jù xià. zhào yuē:" lǐ, nèi huì bù chū gōng, ér jìn dài huì zhī, fēi yě. wù xià."
晉武帝泰始二年正月,有司奏,故事皇后諱與帝諱俱下。詔曰:"禮,內諱不出宮,而近代諱之,非也。勿下。"