strong lǐ liù shí sì yán gé liù shí sì xiōng lǐ èr shí liù strong
礼六十四 沿革六十四 凶礼二十六
dì wáng shì hào yì yǒu xióng shì zhuān xū yáo shùn zhōu dà táng
帝王谥号议(有熊氏 颛顼 尧 舜 周 大唐)
huáng dì zhī hào. àn bái hǔ tōng yún:" xiān huáng hòu dì zhě, gǔ zhě zhì, shēng sǐ zhī chēng gè tè xíng, hé ér yán zhī, měi zhě zài shàng. huáng dì shǐ zhì fǎ dù, dé dào zhī zhōng, wàn dài bù yì, hòu dài suī shèng, mò néng yǔ tóng. hòu dài dé yǔ tiān tóng, yì dé chēng dì bù néng zhì zuò, gù bù dé fù chēng huáng yě." huáng zhě zhōng hé měi sè, huáng chéng tiān dé, zuì shèng chún měi, gù yǐ zūn sè wèi shì yě.
黄帝之号。按白虎通云:"先黄后帝者,古者质,生死之称各特行,合而言之,美者在上。黄帝始制法度,得道之中,万代不易,后代虽盛,莫能与同。后代德与天同,亦得称帝;不能制作,故不得复称黄也。"(黄者中和美色,黄承天德,最盛淳美,故以尊色为谥也。)
zhuān xū. àn wǔ jīng tōng yì yuē:" zhuān xū zhě, zhuān yóu zhuān, xū yóu yú. yòu shǎo ér wáng, yǐ zhì tài píng, shí nián shí sān. cháng zì yú jiǎn, qiǎn kǔ xùn fǎn yuē zì xiǎo zhī yì, gù liǎng zì wèi shì."
颛顼。按五经通义曰:"颛顼者,颛犹专,顼犹愉。幼少而王,以致太平,(时年十三。)常自愉俭,嗛(苦蕈反)约自小之意,故两字为谥。"
dì yáo dì shùn, xiān hào hòu shì yě. dì zhě dé shèng, yǔ tiān tóng, hào shì suī měi, zhōng bù guò tiān yě, gù rú qí cì dào zhī.
帝尧、帝舜,先号后谥也。帝者德盛,与天同,号谥虽美,终不过天也,故如其次道之。
zhōu zhì, chūn guān tài shī zhǎng dà sàng, shuài gǔ ér xīn zuò jiù shì. xīn, xìng yě, xìng yán wáng zhī xíng, wèi gǔ fěng sòng qí zhì gōng zhī shī yě. xīn yīn xǔ jīn fǎn. wén wáng wǔ wáng, xiān shì hòu hào. wáng zhě dé báo, chuán wèi yǔ zi, xián bù xiào tóng chēng wáng, hào zhě suǒ gòng, shì zhě suǒ zhuān, gù shàng shì xià hào, shàng qí měi zhě.
周制,春官太师掌大丧,帅瞽而廞作柩谥。(廞,兴也,兴言王之行,谓瞽讽诵其治功之诗也。廞音许金反。)文王、武王,先谥后号。(王者德薄,传位与子,贤不肖同称王,号者所共,谥者所专,故上谥下号,上其美者。)
shuō yuē: àn dà dài lǐ yún:" shì zhě xíng zhī jī yě, hào zhě gōng zhī biǎo yě." lè jì yuē:" wén qí shì, zhī qí xíng." bái hǔ tōng yuē:" hào, fǎ tiān yě, fǎ rì yě, rì wèi chū ér míng. shì, fǎ dì yě, fǎ yuè yě, yuè yǐ rù yǒu yú guāng. shì yǐ dà xíng shòu dà míng, xì xíng shòu xiǎo míng. xíng shēng yú jǐ, míng shēng yú rén." wǔ jīng tōng yì yuē:" hào zhě yì suǒ yǐ biǎo gōng dé hào lìng tiān xià yě. shì zhī yán liè, chén liè suǒ xíng. shàn xíng yǒu shàn shì, è xíng yǒu è shì, yǐ wéi quàn jiè yě. wèn yuē: tiān zǐ yǒu tiān xià dà hào, zhū hóu níng yǒu guó dà hào hū? dá yuē: tiān zǐ jū wú shàng zhī wèi, xià wú suǒ qū, gù lì dà hào yǐ quàn miǎn zǐ sūn. zhū hóu yǒu jué lù zhī shǎng, xuē chù zhī yì, fū yuè zhī zhū, gù wú suǒ yǒu guó zhī hào yě." zhào shāng wèn zhèng zhì yuē:" qū lǐ yún:' yǐ gū bào guì, bù wéi fù zuò shì', ér wǔ wáng jí wèi, zhuī wáng tài wáng wáng jì wén wáng, gǎi shì jué, hé yě?" dá yuē:" zhōu dào zhī yè, xìng yú èr wáng, gōng dé yóu zhī, wáng jī chū yān. fán wéi rén fù, qǐ néng jǐn xián hū? ruò xià yǔ yīn tāng zé bù zhuī shì yǐ." jiāo tè shēng yún:" sǐ ér shì zhī jīn yě, gǔ zhě shēng wú jué, sǐ wú shì." gǔ wèi yīn yǐ qián yě. dài fū yǐ shàng nǎi wèi zhī jué, sǐ yǒu shì. zhōu zhì jué jí mìng shì, suī jí zhī yóu bù shì yě. dāng jì shí sǐ zé shì zhī, fēi lǐ yě. zhì jiā liǎng yán wèi shì, chéng tāng shì yě. wén zhě yī yán wèi shì, wén wǔ shì yě. hào wú zhì wén, shì yǒu zhì wén. hào zhě, shǐ yě. wèi běn, gù bù kě biàn. zhōu yǐ hòu yóu wén, yǐ wéi běn shēng xí shì shàn gù yǒu shàn shì, gù hé yán wén wáng wǔ wáng. huò yǐ míng pèi zhě, dé báo yīn míng pèi shì, zǔ jiǎ shì yě. zhì jiā bù lián hào shì, shēng zé wèi hào, sǐ zé yán shì, gù bù lián hào shì, chéng tāng shì. wén jiā lián hào. yù dàn yán shì, bù rěn sǐ zhī yù dàn yán hào, yòu shì shí sǐ, gù yǐ hào shì, wén wáng wǔ wáng shì. jié zhòu xiān hào hòu shì zhě, bié zhū jué bù xián yě. lǐ jì yuē:" wéi tiān zǐ chēng tiān yǐ lěi zhī." yǐ qí wú zūn zhě yě. zēng zǐ wèn yuē:" jiàn bù lěi guì, yòu bù lěi zhǎng." tiān zǐ zhì zūn, gù chēng tiān yǐ lěi zhī. yòu bái hǔ tōng yún:" tiān zǐ bēng, dà chén zhì nán jiāo shì zhī. wǔ jīng tōng yì yuē:" dà chén jí fú zhī nán jiāo gào tiān, hái sù fú, chēng tiān ér shì zhī." yǐ wéi chén zǐ mò bù yù bāo chēng qí jūn, yǎn è yáng měi zhě, gù yú jiāo, míng bù dé qī tiān yě."
说曰:按大戴礼云:"谥者行之迹也,号者功之表也。"乐记曰:"闻其谥,知其行。"白虎通曰:"号,法天也,法日也,日未出而明。谥,法地也,法月也,月已入有馀光。是以大行受大名,细行受小名。行生於己,名生於人。"五经通义曰:"号者亦所以表功德号令天下也。谥之言列,陈列所行。善行有善谥,恶行有恶谥,以为劝戒也。问曰:天子有天下大号,诸侯宁有国大号乎?答曰:天子居无上之位,下无所屈,故立大号以劝勉子孙。诸侯有爵禄之赏,削绌之义,鈇钺之诛,故无所有国之号也。"赵商问郑志曰:"曲礼云:'已孤暴贵,不为父作谥',而武王即位,追王太王、王季、文王,改谥爵,何也?"答曰:"周道之业,兴於二王,功德由之,王迹初焉。凡为人父,岂能尽贤乎?若夏禹、殷汤则不追谥矣。"郊特牲云:"死而谥之今也,古者生无爵,死无谥。"(古谓殷以前也。大夫以上乃谓之爵,死有谥。周制爵及命士,虽及之犹不谥也。当记时死则谥之,非礼也。)质家两言为谥,成汤是也。文者一言为谥,文、武是也。号无质文,谥有质文。(号者,始也。为本,故不可变。周以后尤文,以为本生习事善故有善谥,故合言文王、武王。)或以名配者,德薄因名配谥,祖甲是也。质家不连号谥,(生则为号,死则言谥,故不连号谥,成汤是。)文家连号。(欲但言谥,不忍死之;欲但言号,又是实死,故以号谥,文王、武王是。)桀、纣先号后谥者,别诛绝不嫌也。礼记曰:"唯天子称天以诔之。"(以其无尊者也。曾子问曰:"贱不诔贵,幼不诔长。"天子至尊,故称天以诔之。)又白虎通云:"天子崩,大臣至南郊谥之。(五经通义曰:"大臣吉服之南郊告天,还素服,称天而谥之。")以为臣子莫不欲褒称其君,掩恶扬美者,故於郊,明不得欺天也。"
dà táng yuán líng shì cè wén:" wéi mǒu nián yuè rì, āi zǐ sì huáng dì chén huì, fú yǐ shèng dé zhī dà, shàng yǔ tiān hé, rén dào jìn nì, xiān kè jiū zhī, gǎn jǐn qí suǒ jiàn, zhù yǐ xù cái chéng zhī yè. fú wéi dà xíng huáng dì, shào xiū qī shèng, lín zhào bā jí, yǐ zhì dào yù qún yǒu, yǐ zhì huà huái yuǎn fāng, dēng jiǎ yú shàng, fū wén zài xià. zhào jiā yuán fú, qǐng shēng chǔ wéi, shēng zhī zhī mǐn, dòng yǔ shén qì. chéng shùn xuán zōng yě, qí lì zhī róng zhe fèng yǎng sù zōng yě, ài jìng zhī lǐ shēn. lǚ zhēng zhēng, gōng yì yì, bù jué chí dào, rì cháo qǐn mén, cǐ zé shǒu guān bǎi wáng, dà shùn zhōu wén zhī xiào yě. qí yú chóng rú shàng chǐ, zūn dào guì dé, qióng lǐ jìn xìng zhī xué, jīng tiān wěi dì zhī wén, bāo huāng hán gòu zhī liàng, dí zhé yǔn gōng zhī shàn, sī yòu ruì shèng bù cè, tóng fú hū sān wǔ, wú de ér chēng yě. dāng lù shān pàn luàn, xiàn fù èr jīng, yǐ tiān rén zhī zhòng, shòu yuán róng zhī lǜ, shī zhī suǒ jí, kuáng kòu jiān yí, fù zōng shè zhī diàn wēi, zhěng shēng líng yú fén liáo, zé gān wéi chóng gòu, chén jí yǐ ān. jí shǐ dào xián xìn, sān hé lǚ gěng, zài fǔ jūn zhī jì, sī míng yǔn mìng, chéng jiàn zuò zhī chū, cháo yì shòu shǒu, zé liáng chén dǐ dìng, shuò yì cóng fēng. qí huò qū qiáng yú dà liáng, bèi dàn yú nán yuè, mò bù cháo wèi xiāo jìng, xī wèi jīng ní, cǐ gāo guāng zhī gōng, shén wǔ zhī lüè yě. zì shì sù wù qún hòu, bīn yán wàn líng, wū zhū yù méi zhī xíng qǐn, fén yì xuán chén zhī lǐ bèi. yì guān yǒu lún yú lē cóng zhě, shì ér mí wèn líng qí yǒu quē yú yīn sì zhě, zhì ér zhì xiǎng. cí chán shuō, qiú dǎng yán, shàn yǐ xiáng fēng, jìn yǐ gào zé, jiǔ yì fèng gòng, sì yí jiāng bīn, pī mào chū rì, wǎng bù lǜ bǐ. yóu fù yán gōng yín wèi, gù shěng quē yí, jīng jīng yè yè, rì zè bù xiá, gù dé xuán gōng guǎng yùn, xié qì páng liú, líng qì bì fā, yuán fú jiàn zhì, zé ruì bì chū yú sì, qīng lán biàn yú hé. qí yú jiàn zhǐ lín yǔ chéng xiáng cǎo mù zhě, bù kě dān jì. fāng yì gāo gōng yǎn bó, zhēn yú tài hé, gào chán yú shí lǘ, lòu gōng yú jīn bǎn, jù chéng píng jǐ zhī mìng, yǎn gòu zhuì yī zhī kù, hào tiān kòu dì, wǎng suǒ yī guī. jīn lóng zǎn jiù qǐ, shèn lù jiāng jià, cǎi hóng rú shuò shēng zhī yì, kǎo gōng qīng bǎi pì zhī qǐng, qiān yǐ shèng dé dà yè, fěi hào shì mò xuān, shì yòng qián fèng gǔ xùn, fā yáng mào shí, jǐn qiǎn shè tài wèi mǒu fèng cè shàng zūn shì yuē: ruì wén xiào wǔ huáng dì, miào yuē dài zōng. fú wéi míng líng jiàng gé, yīng zī diǎn lǐ, dàn xī chún gǔ, yí yàn hòu kūn. wū hū āi zāi!"
大唐元陵谥册文:"维某年月日,哀子嗣皇帝臣讳,伏以圣德之大,上与天合,人道近暱,鲜克究知,敢尽其所见,注以叙财成之业。伏惟大行皇帝,绍休七圣,临照八极,以至道御群有,以至化怀远方,登假於上,敷闻在下。肇加元服,顷昇储闱,生知之敏,动与神契。承顺玄宗也,齐栗之容著;奉养肃宗也,爱敬之礼深。履蒸蒸,躬翼翼,不绝驰道,日朝寝门,此则首冠百王,大舜、周文之孝也。其於崇儒尚齿,尊道贵德,穷理尽性之学,经天纬地之文,包荒含垢之量,迪哲允龚之善,斯又睿圣不测,同符乎三五,无得而称也。当禄山叛乱,陷覆二京,以天人之重,授元戎之律,师之所及,狂寇歼夷,复宗社之阽危,拯生灵於焚燎,则乾维重构,宸极以安。及史盗閒衅,三河屡梗,在抚军之际,思明陨命,乘践祚之初,朝义授首,则梁陈底定,朔易从风。其或屈强於大梁,背诞於南越,莫不朝为枭镜,夕为鲸鲵,此高光之功,神武之略也。自是肃勿群后,宾延万灵,洿潴郁没之刑寝,焚瘗悬沉之礼备。衣冠有沦於肋从者,释而靡问;灵祇有阙於禋祀者,秩而致享。堲谗说,求谠言,扇以祥风,浸以膏泽,九译奉贡,四夷将宾,丕冒出日,罔不率俾。犹复严恭寅畏,顾省阙遗,兢兢业业,日昃不暇,故得玄功广运,协气旁流,灵契毕发,元符洊至,则瑞璧出於泗,清澜变於河。其馀见祉鳞羽、呈祥草木者,不可殚记。方议櫜弓偃伯,臻於太和,告禅於石闾,镂功於金版,遽承凭几之命,奄遘缀衣之酷,号天叩地,罔所依归。今龙攒就启,蜃辂将驾,采鸿儒硕生之议,考公卿百辟之请,佥以盛德大业,匪号谥莫宣,是用虔奉古训,发扬茂实,谨遣摄太尉某奉册上尊谥曰:睿文孝武皇帝,庙曰代宗。伏惟明灵降格,膺兹典礼,诞锡纯嘏,贻宴后昆。呜呼哀哉!"
huáng hòu shì jí fū rén shì yì guó fēi mìng fù fù dōng jìn
皇后谥及夫人谥议(国妃命妇附 东晋)
bái hǔ tōng yún:" hòu fū rén shì, chén zǐ gòng yú miào dìng zhī." huò yuē: chū zhī yú jūn, rán hòu jiā zhī, fù rén tiān fū, gù yóu jūn ér yǐ. fù rén běn wú wài shì, shì gù bù yú jiāo. wǔ jīng tōng yì yún:" fù rén yǐ suí cóng wèi yì, fū guì yú cháo, fù guì yú shì, gù dé méng fū zhī shì." huò yuē: wén wáng zhī fēi yuē wén mǔ, sòng gōng gōng qī gōng jī shì yě. yòu yún:" fū rén wú jué gù wú shì. huò yuē fū rén yǒu shì. fū rén yī guó zhī mǔ, xiū guī mén zhī nèi, zé xià yǐ huà zhī, gù shè shì zhāng qí shàn è. gōng yáng yuē: zàng sòng gōng jī, chēng qí shì, xián zhī yě. qīng dài fū qī, mìng fù yě, wú shì zhě, yǐ jiàn yě. qiè wú shì, yì yǐ bēi jiàn, wú suǒ néng yǔ, yóu shì bēi xiǎo bù dé shì yě."
白虎通云:"后夫人谥,臣子共於庙定之。"(或曰:出之於君,然后加之,妇人天夫,故由君而已。妇人本无外事,是故不於郊。)五经通义云:"妇人以随从为义,夫贵於朝,妇贵於室,故得蒙夫之谥。"(或曰:文王之妃曰文母,宋恭公妻恭姬是也。)又云:"夫人无爵故无谥。或曰夫人有谥。夫人一国之母,修闺门之内,则下以化之,故设谥章其善恶。公羊曰:葬宋恭姬,称其谥,贤之也。卿大夫妻,命妇也,无谥者,以贱也。妾无谥,亦以卑贱,无所能与,犹士卑小不得谥也。"
dōng jìn mù dì shí, péng chéng guó shàng yán, wèi tài fēi lǐ qiú shì. tài cháng wáng biāo zhī yǐ wéi:
东晋穆帝时,彭城国上言,为太妃李求谥。太常王彪之以为:
yóu yú fù rén wú jué, jì cóng fū jué, zé jǐ wú shí jué, yǐ cóng wèi chēng yě. yǐ cóng wèi chēng, zé wú shì kě zhī. chūn qiū fù rén yǒu shì zhě, zhōu mò lǐ huài ěr. gù fú qián zhù shēng zi zhī shì' fēi lǐ yě'. dù shì zhù huì gōng zhòng zi, yì yún' fēi lǐ, fù rén wú shì'. tài shǐ yǐ lái, fān guó wáng fēi wú yǒu shì zhě, zhōng xīng, jìng hòu dēng zuò nǎi zhuī shì ěr. láng yá wǔ wáng zhū gě fēi gōng wáng xià hóu fēi, yuán dì yóu yì zhēng zhēng zhī zhì, bù zhuī shì, jīn péng chéng tài fēi bù yīng shì."
由於妇人无爵,既从夫爵,则己无实爵,以从为称也。以从为称,则无谥可知。春秋妇人有谥者,周末礼坏耳。故服虔注声子之谥'非礼也'。杜氏注惠公仲子,亦云'非礼,妇人无谥'。泰始以来,藩国王妃无有谥者,中兴,敬后登祚乃追谥耳。琅琊武王诸葛妃、恭王夏侯妃,元帝犹抑蒸蒸之至,不追谥,今彭城太妃不应谥。"
tài zǐ wú shì yì guó jūn sì zǐ fù zhōu dōng jìn
太子无谥议(国君嗣子附周 东晋)
zhōu zhì, shì guān lǐ yún:" tiān zǐ zhī yuán zǐ, shì yě. shì wú shì." shì zhī tài zǐ wú shì. yǐ wèi dé yǒu suǒ shī xíng, gù bù dé shè shì.
周制,士冠礼云:"天子之元子,士也。士无谥。"是知太子无谥。(以未得有所施行,故不得设谥。)
dōng jìn láng yá shì zǐ wèi zhōu ér zú, dà sī nóng biǎo láng yá shì zǐ jiàng jūn yī děng, yí shì āi mǐn. tài cháng hè xún yún:" shì zhě, suǒ yǐ biǎo gōng xíng zhī mù yě. gù gǔ zhě wèi jū chéng rén zhī nián jí míng wèi wèi bèi zhě, jiē bù zuò shì yě. shì yǐ zhōu líng wáng tài zǐ cōng zhé míng zhì, nián guò chéng tóng, wáng yóu wú shì. chūn qiū zhū hóu jí wèi zhī nián chēng zi, yú nián chēng jūn. chēng zi ér zú, jiē wú shì, míng wèi chéng yě. wèi chéng wéi jūn, jì wú jūn shì, shí jiàn chēng zi, fù wú zi shì, míng jù wèi de yě. wéi jìn zhī shēn shēng yǐ rén xiào zāo mìng, nián guò chéng rén, jìn rén dào zhī, gù tè wèi shì, zhū guó wú lì yě. jí zhì hàn dài, suī zūn zhī yì, guò yú gǔ lǐ, rán yì wèi yǒu wèi yú nián zhī jūn ér lì shì yě. shāng chōng èr dì, jiē yǐ yú nián fāng lì shì. àn āi chōng tài sūn, gè yǐ yòu líng lì shì, bù bì yī gǔ, rán jiē jí wèi lín guān, zhèng míng chéng zhòng, yǔ zhū xià dìng jūn chén zhī yì, zūn chéng tǐ jù, shì wú suǒ qū. qiě tiān xià zhī míng zhì zhòng, tǐ qí zūn zhě yì yí shū lǐ, gù suí shí dìng zhì, yǒu lì shì zhī shì yě. láng yá shì zǐ suī zhèng tǐ hū shàng, shēng ér quán guì, shì kě míng dí tǒng zhī yì, wèi zú dìng wèi shì zhī zhèng yě."
东晋琅琊世子未周而卒,大司农表琅琊世子降君一等,宜谥哀愍。太常贺循云:"谥者,所以表功行之目也。故古者未居成人之年及名位未备者,皆不作谥也。是以周灵王太子聪哲明智,年过成童,亡犹无谥。春秋诸侯即位之年称子,逾年称君。称子而卒,皆无谥,名未成也。未成为君,既无君谥,时见称子,复无子谥,明俱未得也。唯晋之申生以仁孝遭命,年过成人,晋人悼之,故特为谥,诸国无例也。及至汉代,虽遵之义,过於古礼,然亦未有未逾年之君而立谥也。殇冲二帝,皆已逾年方立谥。按哀冲太孙,各以幼龄立谥,不必依古,然皆即位临官,正名承重,与诸下定君臣之义,尊成体具,事无所屈。且天下之名至重,体其尊者亦宜殊礼,故随时定制,有立谥之事也。琅琊世子虽正体乎上,生而全贵,適可明嫡统之义,未足定为谥之证也。"
zhū hóu qīng dài fū shì yì zhōu wèi dōng jìn
诸侯卿大夫谥议(周 魏 东晋)
zhōu zhì, zhū hóu hōng, chén zǐ jī lèi qí xíng yǐ fù gào wáng, wáng qiǎn dài fū huì qí zàng, yīn shì zhī. chūn qiū lǔ wén gōng yuán nián, tiān wáng shǐ shū fú lái huì zàng shì. chūn qiū lǔ huán gōng qī nián, zàng cài huán hóu. rán dé huán shì zhě, míng shì tiān zǐ suǒ jiā, fēi dú chén zǐ yě. yòu tài shǐ zhǎng xiǎo sàng cì shì, xiǎo sàng, qīng dài fū yě. xiǎo shǐ zhǎng qīng dài fū zhī sàng cì shì dú lěi. qí dú lěi, yì yǐ tài shǐ cì shì wèi jié, shì xiāng chéng. qū lǐ yuē:" jì zàng yán shì yuē lèi." wáng sù yuē:" wèi lèi xiàng qí xíng, yán yú tiān zǐ, yǐ qiú shì yě." yòu yuē:" gōng shū wén zi zú, wèi xiàn gōng zhī sūn yě, míng bá. huò zuò" fā". qí zi shù qǐng shì yú jūn lú zhí yuē:" jūn, wèi líng gōng yě." yuē:' rì yuè yǒu shí, jiāng zàng yǐ, zàng zhě qí shí. qǐng suǒ yǐ yì qí míng zhě.' lú zhí yuē:" wú shì zé dāng shū míng, gù yì qí míng yě." jūn yuē:' xī zhě wèi guó xiōng jī, fū zǐ wèi zhōu yǔ guó zhī è zhě, shì bù yì huì hū! shì fǎ yuē:" ài rén hǎo yǔ yuē huì." xī zhě wèi guó yǒu nán, fū zǐ yǐ qí sǐ wèi guǎ rén, bù yì zhēn hū! lǔ zhāo èr shí nián, qí bào běi gōng xǐ chǔ shī pǔ gōng zǐ cháo zuò luàn, líng gōng bēn sǐ niǎo. shì shí wén zi wéi zhèng, líng gōng kè fù qí guó, gù yuē yǐ qí sǐ wèi guǎ rén. shì fǎ yuē:" wài nèi yòng qíng yuē zhēn." fū zǐ tīng wèi guó zhī zhèng, xiū qí bān zhì, yǐ yǔ sì lín jiāo, wèi guó zhī shè jì bù rǔ, bù yì wén hū!' bān, cì yě, wèi wèi lù zhī cì, fǎ lìng zhī zhì yě. shì fǎ yuē:" dào dé chēng wén yuē wén." gù shì zhēn huì wén zi." hòu bù yán zhēn huì zhě, wén zú yǐ jiān zhī. bái hǔ tōng yuē:" qīng dài fū lǎo guī yǒu shì zhě, bié zūn bēi zhāng yǒu dé yě. dài fū guī, wú guò, yóu yǒu lù wèi, gù yǒu shì yě. shì guān lǐ' shēng wú jué, sǐ wú shì'. qīng dài fū yǒu jué gù yǒu shì, shì wú jué gù wú shì."
周制,诸侯薨,臣子迹累其行以赴告王,王遣大夫会其葬,因谥之。(春秋鲁文公元年,天王使叔服来会葬是。)春秋鲁桓公七年,葬蔡桓侯。然得桓谥者,明谥天子所加,非独臣子也。又太史掌小丧赐谥,(小丧,卿大夫也。)小史掌卿大夫之丧赐谥读诔。(其读诔,亦以太史赐谥为节,事相成。)曲礼曰:"既葬言谥曰类。"(王肃曰:"谓类象其行,言於天子,以求谥也。")又曰:"公叔文子卒,(卫献公之孙也,名拔。或作"发"。)其子戍请谥於君(卢植曰:"君,卫灵公也。")曰:'日月有时,将葬矣,(葬者其时。)请所以易其名者。'(卢植曰:"无谥则当书名,故易其名也。")君曰:'昔者卫国凶饥,夫子为粥与国之饿者,是不亦惠乎!(谥法曰:"爱人好与曰惠。")昔者卫国有难,夫子以其死卫寡人,不亦贞乎!(鲁昭二十年,齐豹、北宫喜、褚师圃、公子朝作乱,灵公奔死鸟。是时文子为政,灵公克复其国,故曰以其死卫寡人。谥法曰:"外内用情曰贞。")夫子听卫国之政,修其班制,以与四邻交,卫国之社稷不辱,不亦文乎!'(班,次也,谓位禄之次,法令之制也。谥法曰:"道德称闻曰文。")故谥贞惠文子。"(后不言贞惠者,文足以兼之。)白虎通曰:"卿大夫老归有谥者,别尊卑、章有德也。大夫归,无过,犹有禄位,故有谥也。士冠礼'生无爵,死无谥'。卿大夫有爵故有谥,士无爵故无谥。"
wèi liú fǔ děng qǐ lùn cì shì yún:" gǔ zhě cún yǒu hào zé méi yǒu shì, bì kǎo xíng jī lùn gōng yè ér wèi zhī zhì. hàn bù xiū gǔ lǐ, dà chén yǒu chǒng nǎi cì zhī shì. jīn guó jiā yīn yòng wèi gé. chén yǐ wéi jīn zhū hóu hōng yú wèi zhě kě yǒu shì, zhǔ zhě yí zuò dé shì zhě zhì pǐn zhī xiàn." shàng shū wèi jì zòu:" jiù zhì, zhū wáng jí liè hóu hōng, wú shào zhǎng jiē cì shì. gǔ zhī yǒu shì, suí háng měi è, fēi suǒ yǐ yōu zhī. yòu cì yǐ míng shí zhāo mù, shǐ bù cuò luàn yě. chén yǐ wéi zhū hóu wáng jí wáng zǐ zhū gōng hóu hōng, kě suí háng jī cì shì qí liè hóu shǐ yǒu gōng láo, kě yī qiè cì shì zhì yú xí fēng zhě zé bù cì shì." shàng shū zhào zī yòu zòu yún:" qí zhū xí jué shǒu sì wú shū cái yì xūn yú guó jí wèi guān chéng rén, jiē bù yīng cì shì." huáng mén shì láng xún yǔ yì yǐ wéi:" gǔ zhī shì, jì gōng chéng è yě, gù yǒu huán wén líng lì zhī shì. jīn hóu shǐ fēng, qí yǐ gōng měi shòu jué tǔ zhě, suī wú guān wèi, yí jiē cì shì yǐ jì qí gōng, qiě jīng fèng fǎ néng quán jué lù zhě yě. qí zhǎn jiàng qiān qí, yǐ gōng shòu jué, ér shēn zài běn wèi, lèi jiē bǐ liè hóu. zì guān nèi hóu yǐ xià jí míng hào cì jué fù yōng, fēi shì suǒ jí, jiē kě quē zhī. ruò liè hóu xí yǒu guān wèi, bǐ dài fū yǐ shàng qí bù lì guān lǐ shì, zé dāng sù wèi zhōng qín, huò shēn sǐ wáng shì, jiē yí jiā shì. qí xí yú jué, jì wú gōng láo, guān xiǎo shàn wēi, jiē bù zú lù." bā zuò yì yǐ wéi:" tài wèi xún yǐ suǒ zhuàn dìng tǐ tǒng, tōng xù wǔ děng liè hóu yǐ shàng, cháng wèi jùn guó tài shǒu nèi shǐ jùn wèi yá mén jiāng qí dū yǐ shàng hōng zhě, jiē cì shì."
魏刘辅等启论赐谥云:"古者存有号则没有谥,必考行迹、论功业而为之制。汉不修古礼,大臣有宠乃赐之谥。今国家因用未革。臣以为今诸侯薨於位者可有谥,主者宜作得谥者秩品之限。"尚书卫觊奏:"旧制,诸王及列侯薨,无少长皆赐谥。古之有谥,随行美恶,非所以优之。又次以明识昭穆,使不错乱也。臣以为诸侯王及王子诸公侯薨,可随行迹赐谥;其列侯始有功劳,可一切赐谥;至於袭封者则不赐谥。"尚书赵咨又奏云:"其诸袭爵守嗣无殊才异勋於国及未冠成人,皆不应赐谥。"黄门侍郎荀俣议以为:"古之谥,纪功惩恶也,故有桓文灵厉之谥。今侯始封,其以功美受爵土者,虽无官位,宜皆赐谥以纪其功,且旌奉法能全爵禄者也。其斩将搴旗,以功受爵,而身在本位,类皆比列侯。自关内侯以下及名号赐爵附庸,非谥所及,皆可阙之。若列侯袭有官位,比大夫以上;其不涖官理事,则当宿卫忠勤,或身死王事,皆宜加谥。其袭馀爵,既无功劳,官小善微,皆不足录。"八座议以为:"太尉荀顗所撰定体统,通叙五等列侯以上,尝为郡国太守、内史、郡尉、牙门将、骑督以上薨者,皆赐谥。"
dōng jìn yuán dì dà xīng sān nián zhào:" gǔ zhě jiē shì, míng shí xiàng chēng. qǐng lái yǒu jué nǎi shì, fēi shèng xián běn yì. tōng yì zhī." yǒu sī biǎo yún:" liú yì yí shì, yǐ shēn yì zhōng yǔn fěi gōng. zèng yòu guāng lù dài fu yí tóng sān sī, sī chéng shèng cháo kǎo jī yǐ zhe xūn zhī měi shì yě. àn shì zhě xíng zhī jī, ér hào zhě gōng zhī biǎo. jīn yì gōng dé bìng lì, ér yǒu hào wú shì, yú yì bù tǐ. qiè yǐ chūn qiū zhī shì qiú zhī, shì zhǔ yú xíng ér bù xì jué. rán hàn wèi xiāng chéng, jué fēi liè hóu, zé jiē méi qí gāo xíng ér bù jiā zhī shì, zhì shǐ sān shì zhī xián chén, bù rú yě zhàn zhī jiàng shì. chén yuàn shèng dài jǔ chūn qiū zhī yuǎn zhì, gǎi jìn dài zhī jiù fú."
东晋元帝大兴三年诏:"古者皆谥,名实相称。顷来有爵乃谥,非圣贤本意。通议之。"有司表云:"刘毅宜谥,以申毅忠允匪躬。赠右光禄大夫、仪同三司,斯诚圣朝考绩以著勋之美事也。按谥者行之迹,而号者功之表。今毅功德并立,而有号无谥,於义不体。窃以春秋之事求之,谥主於行而不系爵。然汉魏相承,爵非列侯,则皆没其高行而不加之谥,至使三事之贤臣,不如野战之将士。臣愿圣代举春秋之远制,改近代之旧服。"
jūn chén tóng shì yì zhōu jìn dōng jìn
君臣同谥议(周 晋 东晋)
zhōu huán wáng shí, cài hóu zú, shì huán hóu. wǔ jīng tōng yì yuē:" yǒu dé zé shàn shì, wú dé zé è shì, gù tóng yě."
周桓王时,蔡侯卒,谥桓侯。五经通义曰:"有德则善谥,无德则恶谥,故同也。"
jìn wǔ dì tài kāng bā nián shí yuè, tài cháng shàng shì gù tài cháng píng líng nán guō yì wèi jǐng hóu. yǒu sī yì zòu, yǐ wéi:" dà jìn shòu mìng zǔ zōng shì hào, qún xià mò yǒu tóng zhě. gài yīn jìn dài qiǎn qíng, xí yú suǒ jiàn yě. yì shì yǔ jǐng huáng dì tóng, kě gǎi shì yuē mù." shì zhōng wáng jì děng yì yuē:" àn zhǔ zhě yì shì, bì dì ér bù bì hòu, jì bù xiū gǔ diǎn, bù xián tóng chēng, fù guāi jìn dài bù xí dì hòu zhī lì. zhì yú wú qióng zhī zuò, ruò jiē yǒu bì, yú zhì nán quán." shì zhōng chéng càn děng yì, yǐ wéi:" hào shì guó zhī dà diǎn, shǐ shàng xià mài dé, wǎng yǒu huāng dài. yí yuǎn jī shèng dài, tóng fú yáo shùn, bù yí zūn xí wèi shì jìn zhì." zhào cì shì yuē jiǎn.
晋武帝太康八年十月,太常上谥故太常平陵男郭奕为景侯。有司议奏,以为:"大晋受命祖宗谥号,群下末有同者。盖因近代浅情,习於所见也。奕谥与景皇帝同,可改谥曰穆。"侍中王济等议曰:"按主者议谥,避帝而不避后,既不脩古典,不嫌同称,复乖近代不袭帝后之例。至於无穷之祚,若皆有避,於制难全。"侍中成粲等议,以为:"号谥国之大典,使上下迈德,罔有荒怠。宜远稽圣代,同符尧舜,不宜遵袭魏氏近制。"诏赐谥曰简。
dōng jìn xiào wǔ tài yuán sì nián, guāng lù xūn wáng xīn zhī biǎo:" fú xún tài kāng zhōng, guō yì shì yuē jǐng, yǒu sī zhí xiào zōng tóng hào. chén wén jī cháo shèng míng, fù zǐ qí chēng, zhū hóu yǔ zhōu tóng shì, jīng zhū zhé wáng, bù yì zhī dào yě. yí zūn gǔ diǎn, xùn fàn lái yì." xú miǎo yì:" àn guō yì shì jǐng, zhào shí bù yǐ fàn dì shì ér gǎi yě. yòu wǔ dì yǒng píng yuán nián zhào shū, guì jiàn bù xián tóng hào. zhōu gōng shì wén, jūn fù tóng chēng, míng xíng bù shū, shì hé dé yì. zì jīn yǐ hòu, qí gè rú lǐ." shàng shū zòu:" wén wǔ jǔ qí yī zhì, shèng xián yǒu shí ér tóng, gù wén wáng jīng wěi tiān dì, kǒng wén zhī bù chǐ xià wèn, suǒ yǐ wéi wén yě. yuǎn jī zhōu diǎn, jiā hào tōng hū shàng xià jìn wéi tài kāng, gǎi shì fěi xián tóng chēng. zì qǐng yì zhě huò guāi tǐ shàng zhī shí, fēi suǒ yǐ jīng lún wú qióng, yǒng dài chuí shì. wáng xīn zhī suǒ biǎo, yì shí jiù diǎn, yí rú suǒ chén." zhào kě.
东晋孝武太元四年,光禄勋王欣之表:"伏寻太康中,郭奕谥曰景,有司执孝宗同号。臣闻姬朝盛明,父子齐称,诸侯与周同谥,经诸哲王,不易之道也。宜遵古典,训范来裔。"徐邈议:"按郭奕谥景,诏实不以犯帝谥而改也。又武帝永平元年诏书,贵贱不嫌同号。周公谥文,君父同称,名行不殊,谥何得异。自今以后,其各如礼。"尚书奏:"文武举其一致,圣贤有时而同,故文王经纬天地,孔文之不耻下问,所以为文也。远稽周典,嘉号通乎上下;近惟太康,改谥匪嫌同称。自顷议者或乖体尚之实,非所以经纶无穷,永代垂式。王欣之所表,抑实旧典,宜如所陈。"诏可。
dān fù shì yì dōng jìn dà táng
单複谥议(东晋 大唐)
dōng jìn shí, tài cháng cài sī kōng shì yì yún:" bó shì cáo dān děng yì yuē: mó kě wèi shàn shǐ lìng zhōng zhě yǐ. àn shì fǎ bù dé zhí yì yuē mù." sī kōng zuǒ zhǎng shǐ kǒng yán yǔ wáng biāo zhī shū yún:" bó shì yǐn lǐ zhī yì, yǐ tōng gāo shàng zhī shì. mù, chéng shì měi shì. rán cài gōng dé yè jì zhòng, yòu shì xiān dì shī fū, jū zǒng lù zhī rèn, zé shì cān èr zǎi xiàng. kǎo xíng dìng míng, yì cún shí lù, bù kě bù xiáng." biāo zhī dá:" àn shì fǎ bù dé zhí yì yuē mù, wèi cǐ míng mù shū wèi bù qīng. tài shǐ chū zhāng huáng hòu tài níng yǔ tài hòu, bìng shì yuē mù. wèi sī kōng chén tài wáng chǎng hè xún, jiē míng shì yě, bìng shì yuē mù. cǐ yǔ cài gōng míng tǐ xiāng yìng. zhōng cháo fù shì yì bù shèng dān, ān píng xiàn wáng fú qí xiàn wáng yōu bìng dān shì. zì qǐng fù shì zhě, fēi dà jìn jiù diǎn bì zhòng fù shì yě, gài shì jìn lái rú guān xiāng chéng jìn yì ěr, jiē gù mìng zhòng xūn, huò jū fēn shǎn, huò chù ā héng. cài gōng cún qiān sù zhī huái, bù dàng cǐ rèn, yú jīn yǒng zhī. suǒ yǐ bù fù shì, yù lìng yì yú shù gōng, suǒ yǐ biāo chōng xū shù dé měi yě. yòu zhōng cháo jí zhōng xīng céng jū shī fū jí lù tái shì zhě, yì jiē bù fù shì. shān lǐ èr sī tú, wú zú fù ān fēng hóu, jìn hè sī kōng xún tài wèi yǐ zhōu guāng lù yǐ, huò céng shī fū, huò céng zǒng lù, bìng bù fù shì. wú wèi cǐ shì hóng měi, bù yīng fān gǎi. àn shì fǎ tiáo yǒu xiàn, ér yīng shì zhě wú xiàn, yì hé de lìng míng dé bì jiē qí tóng. yuǎn zhǔn zhōu zhī wén wǔ, zé hòu dài bù yīng fù dé tōng yòng cǐ míng jìn xiào jìn cháo jiù bǐ, shān tāo xún yǐ zhōu yǐ shì kāng, yáng hù xún xù tóng shì chéng. cǐ lì shén zhòng, bù kě xī zài. jìn zhū bó gāo shì jiǎn, shí shàng shū fú què yǐ bù yīng yǔ hé jiào tóng shì. cài wèi tài cháng, jù shàng lùn kě tóng, lǐ shén yǒu yì, suì biàn shī xíng. cài jiā gù dāng yǒu cǐ gù shì. zhǔn lì rú cǐ, fù wú suǒ wéi yí."
东晋时,太常蔡司空谥议云:"博士曹耽等议曰:谟可谓善始令终者矣。按谥法布德执义曰穆。"司空左长史孔严与王彪之书云:"博士引礼之义,以通高尚之事。穆,诚是美谥。然蔡公德业既重,又是先帝师傅,居总录之任,则是参贰宰相。考行定名,义存实录,不可不详。"彪之答:"按谥法布德执义曰穆,谓此名目殊为不轻。泰始初张皇后、太宁庾太后,并谥曰穆。魏司空陈泰、王昶、贺循,皆名士也,并谥曰穆。此与蔡公名体相应。中朝複谥亦不胜单,安平献王孚、齐献王攸并单谥。自顷複谥者,非大晋旧典必重複谥也,盖是近来儒官相承近意耳,皆顾命重勋,或居分陕,或处阿衡。蔡公存谦素之怀,不当此任,於今咏之。所以不複谥,欲令异於数公,所以标冲虚述德美也。又中朝及中兴曾居师傅及录台事者,亦皆不複谥。山、李二司徒,吾族父安丰侯,近贺司空、荀太尉顗、周光禄顗,或曾师傅,或曾总录,并不複谥。吾谓此谥弘美,不应翻改。按谥法条有限,而应谥者无限,亦何得令名德必皆齐同。远准周之文武,则后代不应复得通用此名;近校晋朝旧比,山涛、荀顗、周顗谥康,羊祜、荀勖同谥成。此例甚众,不可悉载。近朱伯高谥简,时尚书符卻已不应与和峤同谥。蔡为太常,据上论可同,理甚有义,遂便施行。蔡家固当有此故事。准例如此,复无所为疑。"
dà táng zhī zhì, tài cháng bó shì zhǎng fán wáng gōng yǐ xià nǐ shì, jiē jī qí gōng dé ér wèi zhī bāo biǎn. zhū shì zhí shì guān sān pǐn yǐ shàng sàn guān, zuǒ lì lù xíng zhuàng, shēn kǎo gōng kān jiào, xià tài cháng nǐ shì jì, shēn shěng, yì dìng zòu wén. wú jué chēng zi. shěn yuē shì fǎ yún:" jìn dà xīng sān nián, shǐ zhào wú jué zhě shì jiē chēng zi." yǎng dé qiū yuán, shēng shí míng zhe, zé shì yuē xiān shēng. dà xíng zé dà míng, xiǎo xíng zé xiǎo míng. jiù yǒu zhōu shū shì fǎ dà dài lǐ shì fǎ, yòu hàn liú xī shì fǎ yī juàn. jìn zhāng jìng zhuàn shì fǎ liǎng juǎn, yòu yǒu guǎng shì yī juàn. liáng shěn yuē zǒng jí shì fǎ, fán yī bǎi liù shí wǔ chēng. gào zèng shì yú jiù, rú kāi yuán lǐ. wǔ dé yǐ lái, tōng tài cháng suǒ shì yǒu yì yì zhě, lüè jiàn rú hòu.
大唐之制,太常博士掌凡王公以下拟谥,皆迹其功德而为之褒贬。(诸谥职事官、三品以上散官,佐吏录行状,申考功勘校,下太常拟谥记,申省,议定奏闻。)无爵称子。(沈约谥法云:"晋大兴三年,始诏无爵者谥皆称子。")养德丘园,声实明著,则谥曰先生。大行则大名,小行则小名。(旧有周书谥法、大戴礼谥法,又汉刘熙谥法一卷。晋张靖撰谥法两卷,又有广谥一卷。梁沈约总集谥法,凡一百六十五称。)告赠谥於柩,如开元礼。武德以来,通太常所谥有异议者,略件如后。
xián tōng sān nián, tài cháng bó shì yuán sī gǔ shì zèng yáng zhōu dà dū dū gāo yáng jùn gōng xǔ jìng zōng yuē móu, yì yuē:" jìng zōng wèi yǐ cái shēng, lì jū qīng jí, qì zhǎng zǐ yú huāng jiǎo, jià shào nǚ yú yí luò. wén shī wén lǐ, shì jué yú qū tíng nà cǎi wèn míng, wéi wén yú dú huò. bái guī sī diàn, yǒu lèi qīng chén, yì míng zhī diǎn, xū píng shí xíng." jìng zōng sūn tài zǐ shè rén yàn bó sù qū. hù bù shàng shū dài zhì dé wèn bó shì wáng fú zhì qí gù, dá yuē:" xī jìn sī kōng hé céng, jì zhōng qiě xiào, tú yǐ rì shí wàn qián, suǒ yǐ biǎn wèi móu chǒu. kuàng jìng zōng zhōng xiào bù dǎi yú céng, yǐn shí nán nǚ zhī lèi guò zhī, ér dìng shì wèi móu, wú fù yú xǔ shì yǐ." zhào lìng shàng shū shěng jí wǔ pǐn yǐ shàng zhòng yì. lǐ bù shàng shū yáng sī jìng yì chēng: àn shì fǎ jì guò néng gǎi yuē gōng, qǐng shì wèi gōng.
咸通三年,太常博士袁思古谥赠扬州大都督、高阳郡公许敬宗曰缪,议曰:"敬宗位以才昇,历居清级,弃长子於荒徼,嫁少女於夷落。闻诗闻礼,事绝於趋庭;纳采问名,唯闻於黩货。白珪斯玷,有累清尘,易名之典,须凭实行。"敬宗孙、太子舍人彦伯诉屈。户部尚书戴至德问博士王福畤其故,答曰:"昔晋司空何曾,既忠且孝,徒以日食万钱,所以贬为缪丑。况敬宗忠孝不逮於曾,饮食男女之累过之,而定谥为缪,无负於许氏矣。"诏令尚书省集五品以上重议。礼部尚书杨思敬议称:按谥法既过能改曰恭,请谥为恭。
jǐng yún yuán nián, tài cháng shì zèng jīng zhōu dà dū dū shū guó gōng wéi jù yuán yuē zhāo, hù bù yuán wài láng lǐ yōng bó yuē:" sān sī yǐn zhī wèi xiāng, ā wéi tuō zhī wèi qīn, wú gōng ér fēng, wú dé ér lù, tóng zú zé chǒu zhēng an shí, tuó rén zé fù xié chǔ kè. shì zhī yuē zhāo, liáng kǒng wèi dāng." bó shì lǐ chù zhí qǐng yī qián dìng.
景云元年,太常谥赠荆州大都督舒国公韦巨原曰昭,户部员外郎李邕駮曰:"三思引之为相,阿韦讬之为亲,无功而封,无德而禄,同族则丑正安石,佗人则附邪楚客。谥之曰昭,良恐未当。"博士李处直请依前定。
kāi yuán qī nián, tài cháng bó shì zhāng xīng shì zèng gōng bù shàng shū sòng qìng lǐ yuē zhuān, yì yuē:" qìng lǐ tài gāng zé zhé, zhì chá wú tú. yǒu shì dōng běi, suǒ wáng wàn jì, suǒ wèi hài yú jiā, xiōng yú guó. àn shì fǎ, hǎo gōng zì shì yuē zhuān." lǐ bù yuán wài láng zhāng jiǔ líng bó zhī yuē:" yíng zhōu zhèn bǐ róng yí, è hóu duàn bì, nì zé zhì qí sǐ mìng, shùn zé wèi qí zhǔ rén. shì chēng lè dōu, qí lái shàng yǐ. xún bà hǎi yùn, kè guǎng suì chǔ, biān tíng yàn rán, hé shuò wú rǎo. yǔ fū xīng shī zhī fèi, zhuǎn shū zhī láo, jiào qí yōu liè, shú wèi lì hài? ér yún suǒ wáng wàn jì, yī hé miù zāi! ān yǒu jiàn qí jī yǐ zhì shí, biǎn qí shì yǐ xùn xū, cǎi lǜ shǐ zhī bàng shēng, wàng jīng yuǎn zhī quán lì, yì fēi děi suǒ, shú wèi qí kě. qǐng yǐ suǒ yì, gèng xià tài cháng." nǎi shì yuē jìng.
开元七年,太常博士张星谥赠工部尚书宋庆礼曰专,议曰:"庆礼太刚则折,至察无徒。有事东北,所亡万计,所谓害於家,凶於国。按谥法,好功自是曰专。"礼部员外郎张九龄駮之曰:"营州镇彼戎夷,扼喉断臂,逆则制其死命,顺则为其主人。是称乐都,其来尚矣。寻罢海运,克广岁储,边庭晏然,河朔无扰。与夫兴师之费,转输之劳,较其优劣,孰为利害?而云所亡万计,一何谬哉!安有践其迹以制实,贬其谥以徇虚,采虑始之谤声,忘经远之权利,义非得所,孰谓其可。请以所议,更下太常。"乃谥曰敬。
shí bā nián, tài cháng sì shì zèng tài shī yān guó gōng zhāng shuō wéi wén zhēn, zuǒ sī láng zhōng yáng bó chéng bó yuē:" shì zhě dé zhī biǎo, xíng zhī jī, jiāng yǐ jī lì fēng sú, jiǎn shù míng jiào, gù wú xū chēng, shì cún shí lù. zhǔn zhāng shuō bà xiāng zhì yún,' bù sù xì wēi zhī rén, pō guāi zhōu shùn zhī zhǐ'. yòu zhì shì zhì yún,' xíng kuī bàn gǔ, fáng quē zhōu shēn, wèi miǎn guā lǐ zhī xián, ér xuān zhòng duō zhī kǒu'. qiě yù zhī yǒu xiá, shàng kě mó yě rén zhī sī diàn, yān dé huàn zhū. shì yuē wén zhēn, hé chéng quàn jǔ. qǐng xià tài cháng, gèng jù xíng shì dìng shì." gōng bù shì láng zhāng jiǔ líng yòu lì yì qǐng yī tài cháng wèi dìng, wèi jué. xuán zōng wèi zhì bēi wén, cì shì yuē wén zhēn.
十八年,太常寺谥赠太师燕国公张说为文贞,左司郎中杨伯成駮曰:"谥者德之表,行之迹,将以激励风俗,检束名教,固无虚称,是存实录。准张说罢相制云,'不肃细微之人,颇乖周顺之旨'。又致仕制云,'行亏半古,防阙周身,未免瓜李之嫌,而喧众多之口'。且玉之有瑕,尚可磨也;人之斯玷,焉得逭诸。谥曰文贞,何成劝沮。请下太常,更据行事定谥。"工部侍郎张九龄又立议请依太常为定,未决。玄宗为制碑文,赐谥曰文贞。
yǒng tài zhōng, tài cháng bó shì dú gū jí shì zèng liáng zhōu dū du tài yuán jùn gōng guō zhī yùn yuē wēi, yòu sī yuán wài láng cuī shà bó zhī yuē:" guō zhī yùn chéng ēn zhào zàng, xiàng wǔ shí yú nián, jīn qǐng yì míng, qiè wèi fēi lǐ. jǐn àn: lǐ jīng yún' lǐ, shí wéi dà'. yòu yuē' guò shí bù jí wèi, lǐ yě'. xī wèi gōng shū wén zi zú, jiāng zàng, qí zi shù qǐng shì yú jūn yuē:' rì yuè yǒu shí, jiāng zàng yǐ, qǐng suǒ yǐ yì qí míng zhě.' gài shí bù kě yú yě. jié dù jì méi, míng bù fú xíng, shù jì zhī qián, mén shēng gù lì, yǐ hé móu shì. jīn nǎi shēn qǐng, qiè jiāng yǒu wéi ér zuò. sì zǐ yīng yì, qǐng shǔ duō gù, lǚ zhì fāng yú. cháo tíng cè xūn wèi, biǎo duān kuí. fù cóng zhě qiè bù zhōng zhī lǐ, huì wú wàng zhī qiú. kuàng jīn liè tǔ zhě jiē zhěn, zhuān zhēng zhě bǎi bèi, ruò lǜ ér xíng zhī, shuí yuē wú qǐng. bù wéi yǒu sī pí yú jiǎn dú, yì kǒng míng qì děng yú cǎo jiè. suī yù qū quán, qiè jiāng bù kě. yòu lǐ jīng yún' yǐ gū bào guì, bù wéi fù zuò shì'. ruò zhī yùn hé shì ér bù yǐ qí shí, zé sì zǐ fèi xiān jūn zhī dé. ruò bù hé shì ér gǒu suì qí zhì, zé xiān jūn yīn sì zǐ ér jiàn zūn. yǐ pú yè ér yán, kǒng yí yuè lǐ zhī ràng yǐ guó jiā ér yán, yòu shū jīng shàn zhī tǐ. qǐng xià tài cháng sì zhòng yì." jí dá yuē:" lǐ, shí wéi dà, shùn cì zhī. jiāng zàng yì míng, shí yě. yǒu gù quē lǐ, zhuī yuǎn qǐng shì, shùn yě. gōng shū shù qǐng shì, shì dāng zàng qián. jǐn àn sān bǎi lǐ jīng, sān qiān wēi yí, céng bù yán yǐ zàng zé bù zhuī shì, kuàng sān wáng shū tú, bù xiāng yán lǐ. xīn lǐ zé sǐ bì yǒu shì, bù yún rì yuè yǒu shí. jīn qǐng yì míng zhě wǔ jiā, wú fēi zàng hòu. miáo tài shī yī nián yǐ, lǚ yīn sì nián yǐ, lú yì wǔ nián yǐ, yán gǎo qīng bā nián yǐ, bìng hé bāo chǒng, wú yì tóng zhī lùn. dú zhī yùn bù xìng, suì yǐ guò shí jiàn yì. gǒu bì yǐ yǐ zàng wèi jié zhì, zé bā nián yǔ wǔ shí nián, qí huǎn yī yě. ér yǔ duó shū zhì, wú nǎi bù kě hū! yì yún' yǐ gū bào guì, bù wéi fù zuò shì', cǐ wèi qí fù wú wèi ér zi jū guì wèi, bù dàng yǐ zi zhī guì, jiā róng yú fù. ruò zhī yùn zhě, chǔ fāng miàn zhòng jì, liè wèi jiǔ qīng, mào xūn chóng míng yǔ wèi huò móu, shì zhōng zhī lǐ, yí jiā yú tā jiāng yī děng, qǐ dài yīn sì zǐ zhī dé rán hòu zuò shì? jīn zhī zhēng zhèn zhě, lǜ duō qǐ tú fàn zào lì zhī zhōng, suī féng fēng yún huà wéi hóu wáng, ér qí xián yǒu zǔ fù jué wèi yǔ zhī yùn děng dāng qǐng shì zhě yǒu jǐ hé? nǎi jù míng qì děng yú cǎo jiè, yǐ shì fèi lǐ. qiè wèi jìn wū. qiè kǎo zǎi jí, zhēng zhū jiù zhāng, yì míng zhī lǐ, qǐng rú qián yì."
永泰中,太常博士独孤及谥赠凉州都督、太原郡公郭知运曰威,右司员外郎崔厦駮之曰:"郭知运承恩诏葬,向五十馀年,今请易名,窃谓非礼。谨按:礼经云'礼,时为大'。又曰'过时不及为,礼也'。昔卫公叔文子卒,将葬,其子戍请谥於君曰:'日月有时,将葬矣,请所以易其名者。'盖时不可逾也。节度既没,名不浮行,数纪之前,门生故吏,已合谋谥。今乃申请,窃将有为而作。嗣子英乂,顷属多故,屡制方隅。朝廷册勋位,表端揆。附从者窃不中之礼,会无妄之求。况今裂土者接轸,专征者百辈,若率而行之,谁曰无请。不唯有司疲於简牍,抑恐名器等於草芥。虽欲曲全,窃将不可。又礼经云'已孤暴贵,不为父作谥'。若知运合谥而不以其时,则嗣子废先君之德。若不合谥而苟遂其志,则先君因嗣子而见尊。以仆射而言,恐贻越礼之让;以国家而言,又殊旌善之体。请下太常寺重议。"及答曰:"礼,时为大,顺次之。将葬易名,时也。有故阙礼,追远请谥,顺也。公叔戍请谥,適当葬前。谨按三百礼经,三千威仪,曾不言已葬则不追谥,况三王殊途,不相沿礼。新礼则死必有谥,不云日月有时。今请易名者五家,无非葬后。苗太师一年矣,吕諲四年矣,卢奕五年矣,颜杲卿八年矣,并荷褒宠,无异同之论。独知运不幸,遂以过时见抑。苟必以已葬为节制,则八年与五十年,其缓一也。而与夺殊制,无乃不可乎!议云'已孤暴贵,不为父作谥',此谓其父无位而子居贵位,不当以子之贵,加荣於父。若知运者,处方面重寄,列位九卿,茂勋崇名与卫霍侔,饰终之礼,宜加於他将一等,岂待因嗣子之德然后作谥?今之征镇者,率多起屠贩皂隶之中,虽逢风云化为侯王,而其閒有祖父爵位与知运等当请谥者有几何?乃惧名器等於草芥,以是废礼。窃谓近诬。窃考载籍,徵诸旧章,易名之礼,请如前议。"
dú gū jí yòu shì zèng lì bù shàng shū lǚ yīn yuē sù. dù zhī yuán wài láng yán yǐng bó yuē:" jīn suǒ yì jīng nán zhī zhèng xiáng yǐ. ér yuē zài tái sī wò chuò, wú fěi gōng zhī néng zhě, nǎi jué xiá yǎn dé, fēi zhōng dào zhī yán yě. guó jiā gù shì, zǎi chén zhī shì jiē yǒu èr zì, yǐ zhāng shàn jīng dé yān. fū yǐ lǚ gōng, wén néng wú hài, wǔ néng jìn bào, zhēn zé gàn shì, zhōng zé lì rén, shèng liè hóng guī, bù kě bèi jǔ. chuán xù bā yuán zhī dé, yuē zhōng sù gōng yì. ruò yǐ měi shì nǐ yú xíng róng, qǐng shì lǚ gōng yuē zhōng sù." jí zhòng yì yuē:" jǐn àn jiù yí, fán méi zhě zhī gù lì, dé yǐ xíng zhuàng qǐng shì yú shàng shū shěng, ér kǎo xíng dìng shì, zé yǒu sī cún cháo tíng biàn kě fǒu, yí cún zhòng yì. jīn bó yì zhuàn shì, yì tóng zhī shuō, bìng gù lì zhuān zhī, fú kǒng luàn páo rén shī zhù zhī fēn, wéi gōng qì bù sī zhī jiè, qiě fēi táng yú shī xī qiān yuē zhī dào. shì fǎ zài chéng è quàn shàn, bù zài zì duō. bì chēng qí dà ér lüè qí xì, gù yán wén bù yán wǔ, yán wǔ bù yán wén. sān dài yǐ xià, pǔ sàn lǐ huài, nǎi yǒu èr zì zhī shì, fēi gǔ yě. qí yuán shēng yú shuāi zhōu. hàn xìng, xiāo hé zhāng liáng huò qù bìng huò guāng jù yǐ wén wǔ dà lüè, zuǒ hàn zhì tài píng, qí shì yè bù yī, wèi yī wén bù zú yǐ jì qí shàn, yú shì yǒu wén zhōng wén chéng jǐng huán xuān chéng zhī shì. suī dú lǐ shén yǐ, rán yóu bāo bù shī rén. táng xìng, cān yòng zhōu qín zhī zhì, yǐ wèi zhēng wéi wén zhēn, xiāo yǔ wèi zhēn biǎn. qí dù rú huì fēng dé yí chén shū dá wēn yàn bó cén wén běn táng xiū jǐng wèi zhī gǔ cuī rì yòng bìng dāng shí hè hè yǐ gōng míng jū zǎi xiàng zhě, shì bù guò yī zì, bù wén zǐ sūn zuǒ lì yǒu yǐ zì shǎo chēng qū zhě, yóu cǐ yán zhī, èr zì bù bì wèi bāo, yī zì bù bì wèi biǎn. ruò bāo biǎn guǒ zài zì shù, zé shì yáo shùn yǔ tāng wén wǔ chéng kāng bù rú zhōu wēi liè shèn jìng yě, qí huán jìn wén bù rú zhào wǔ líng wèi ān lí yě, dù rú huì wáng guī yǐ xià huò chéng, huò míng, huò yì, huò xiàn, bù rú xiāo yǔ zhī zhēn biǎn yě. rán sù zhě, yǐ yīn zhī cóng zhèng, wēi néng xián xié, dé kě jì zhòng, gù yǐ sù yì míng ér zhōng zài qí zhōng yǐ. yì yóu suí huì níng yú zhī bù chēng wén, qǐ bì yīn ér zhòng zhī rán hòu wèi měi. wèi jìn yǐ jiǎ xǔ zhī chóu suàn, jiǎ kuí zhī zhōng zhuàng, zhāng jì zhī zhèng néng, chéng yù zhī zhì yǒng, gù yōng zhī mì zhòng, wáng hún zhī qì liàng, liú tán zhī jiàn cái, yǔ yì zhī zhì lüè, bǐ bā jūn zǐ zhě, fāng zhī dōng píng, yí wú cán dé, sǐ zhī rì bìng shì yuē sù, dāng dài bù yǐ wéi biǎn, hé cháng zhēng yī zì èr zì zhī jiàng hū! shàng jī qián diǎn, xià jù jiǎ lìng, cān zhī lǐ jīng, ér jiū qí wǎng shì, qǐng yī qián dìng."
独孤及又谥赠吏部尚书吕諲曰肃。度支员外郎严郢驳曰:"今所议荆南之政详矣。而曰在台司龌龊,无匪躬之能者,乃抉瑕掩德,非中道之言也。国家故事,宰臣之谥皆有二字,以彰善旌德焉。夫以吕公,文能无害,武能禁暴,贞则幹事,忠则利人,盛烈宏规,不可备举。传叙八元之德,曰忠肃恭懿。若以美谥拟於形容,请谥吕公曰忠肃。"及重议曰:"谨按旧仪,凡没者之故吏,得以行状请谥於尚书省,而考行定谥,则有司存;朝廷辨可否,宜存众议。今驳议撰谥,异同之说,并故吏专之,伏恐乱庖人尸祝之分,违公器不私之诫,且非唐虞师锡佥曰之道。谥法在惩恶劝善,不在字多。必称其大而略其细,故言文不言武,言武不言文。三代以下,朴散礼坏,乃有二字之谥,非古也。其源生於衰周。汉兴,萧何、张良、霍去病、霍光俱以文武大略,佐汉致太平,其事业不一,谓一文不足以纪其善,於是有文终、文成、景桓、宣成之谥。虽黩礼甚矣,然犹褒不失人。唐兴,参用周秦之制,以魏徵为文贞,萧瑀为贞褊。其杜如晦、封德彝、陈叔达、温彦博、岑文本、唐休璟、魏知古、崔日用并当时赫赫以功名居宰相者,谥不过一字,不闻子孙佐吏有以字少称屈者,由此言之,二字不必为褒,一字不必为贬。若褒贬果在字数,则是尧舜禹汤文武成康不如周威烈、慎靓也,齐桓、晋文不如赵武灵、魏安釐也,杜如晦、王珪以下或成,或明,或懿,或宪,不如萧瑀之贞褊也。然肃者,以諲之从政,威能闲邪,德可济众,故以肃易名而忠在其中矣。亦犹随会、甯俞之不称文,岂必因而重之然后为美。魏晋以贾诩之筹算,贾逵之忠壮,张既之政能,程昱之智勇,顾雍之密重,王浑之器量,刘惔之鉴裁,庾翼之智略,彼八君子者,方之东平,宜无惭德,死之日并谥曰肃,当代不以为贬,何尝徵一字二字之降乎!上稽前典,下据甲令,参之礼经,而究其往事,请依前定。"
dà lì shí sān nián, tài cháng shì zèng sī tú yáng wǎn yuē wén zhēn. bǐ bù láng zhōng sū duān bó yuē:" fū dào dé bó wén yuē wén, qīng bái shǒu jié yuē zhēn. qiě yuán zài yǔ sī tú yǒu jìng shū shēn, tuī wèi zhǎng zhě, shǒu jǔ qīng yào, rén mò yǔ jīng. jí sī tú chǒng wàng jiàn gāo, zài wèi qí bī. xuán yòu zhī zài huī huài gāng jì, xīn èr yú jūn, jì jù qí yí, yīn wèi shū jiǎn. yǒu kǒu jiē zhī zài è, ér dú céng wú yī yán. huò yǒu fā zài zhī è, zhèng gào wèi míng, bào chéng zuò fǎ zhě, sī tú shí jū shàng liè, zòu dá fēi nàn, bù néng yīn cǐ pī zhōng zhèng cí, quán zhì shì zhī mìng, lù xiōng jiǎo zhī sī, ér nǎi yàn ān zì tài, yōu yóu guò rì, shǐ yuán zài huò dà miè shēn, jìng láo shèng shàng fáng cì zhī lǜ, qǐ shǒu jié bù yǐn xié? qǐ huái dào wú dú xié? fēi wèi wén zhēn míng yǐ. jì yuán zài sè ēn yú xià, zhāo yuàn yú shàng, shǐ běi sāi rén láo, yǒu guò shí zhī shù xī jiāo lǔ rù, wú diào zāi zhī huì cí xíng jiān yì zhī shì, jiāng sǐ fù shēng liáng sòng shāng yí zhī rén, huò hán huò něi. sōu fǎng jīng xù, zhōng wài suǒ jí, zài jiē jué zhī, shǐ wáng zé bù jí yú xià, wèi xíng lù suǒ jiē. ér yáng gōng dāng shèng shàng wéi xīn zhī shí, jū tiān xià de xián zhī wàng, chéng yí bù qí zhōng rì, zào cì sù yán, nǎi jì liáo qǐ wù, jìn bì móu yóu, tān shí wàn qián zhī cì, xū chéng yī xīn zhī gù, qǐ cí huì ài rén hū? jì yuē bù cí bù huì, hé yǐ wèi zhī wén! yǒu yǐn yǒu dú, hé yǐ wèi zhī zhēn hū! gǔ zhě zhū hóu yǒu guó, qīng dài fū yǒu jiā, shàng yǐ bào zǔ zōng, xià yǐ chǔ zǐ sūn zhī yì yě. yáng gōng lì chù hòu fèng, rén wèi rú zōng, céng bù lì jiā, yòu wú sī miào, níng shǐ rén lǎo quē jìng zǔ zhī lǐ, wèi jí wáng jì mí zhī gōng, fán zài yì guān, shuí bù tàn hèn, yòu guāi dà yì kè jiù mǐn rén jiē lǐ zhī yì yǐ. yuē wén yǔ zhēn, hé kě yǐ yì! shèng rén lì shì, jǐn gōng ér wú sī zhī wèi yě. suǒ yǐ zhōu xuān bù gǎn sī yú fù, shì yuē lì hàn xuān bù gǎn sī yú zǔ, shì yuē lì. bǎi wáng míng zhì, lì shèng tōng zé. xī gōng shū wén zi yǒu sǐ wèi zhī jié, xiū bān zhì zhī qín, shè jì bù rǔ, fāng jū cǐ shì. yuán jí tài zōng chū, wèi gōng zhēng yǒu kuāng jiù gōng zhí zhī zhōng, zhōng zōng mò, sū gōng guī yǒu bǎo ān bù duó zhī jié, suǒ yǐ zhū xián shén zhòng, shì wén zhēn zhě bù guò shù gōng. zhì yú yān guó gōng zhāng shuō, xiān cháo shū néng, míng jié zhāo zhù, shěng sī shàng wèi bù kě, zhì jīn rén gù chēng zhī. yóu shì yán zhī, yān kě bǐ dé. qǐng dié tài cháng, gèng xiáng tā shì, yǐ shǒu yí zhāng. shù hū qīng shǐ zhī bǐ, bù guāi yú zhōu hàn huáng quán zhī hún, miǎn cán yú sū wèi." bié chì shì wéi wén jiǎn.
大历十三年,太常谥赠司徒杨绾曰文贞。比部郎中苏端驳曰:"夫道德博闻曰文,清白守节曰贞。且元载与司徒友敬殊深,推为长者,首举清要,人莫与京。及司徒宠望渐高,载畏其偪。旋又知载隳坏纲纪,心贰於君,既惧其疑,因为疏简。有口皆知载恶,而独曾无一言。或有发载之恶,证告未明,抱诚坐法者,司徒时居上列,奏达非难,不能因此披衷正词,全志士之命,露凶狡之私,而乃宴安自泰,优游过日,使元载祸大灭身,竟劳圣上防伺之虑,岂守节不隐邪?岂怀道无毒邪?非谓文贞明矣。洎元载啬恩於下,招怨於上,使北塞人劳,有过时之戍;西郊虏入,无吊灾之惠;磁邢坚义之士,将死复生;梁宋伤夷之人,或寒或馁。搜访旌恤,中外所急,载皆绝之,使王泽不及於下,为行路所嗟。而杨公当圣上惟新之时,居天下得贤之望,诚宜不俟终日,造次速言,乃寂寥启悟,噤闭谋猷,贪食万钱之赐,虚承一心之顾,岂慈惠爱人乎?既曰不慈不惠,何以谓之文!有隐有毒,何以谓之贞乎!古者诸侯有国,卿大夫有家,上以报祖宗,下以处子孙之义也。杨公历处厚俸,人谓儒宗,曾不立家,又无私庙,宁使人老阙敬祖之礼,位极亡祭祢之宫,凡在衣冠,谁不叹恨,又乖大义克就愍仁接礼之义矣。曰文与贞,曷可以议!圣人立谥,尽公而无私之谓也。所以周宣不敢私於父,谥曰厉;汉宣不敢私於祖,谥曰戾。百王明制,历圣通则。昔公叔文子有死卫之节,脩班制之勤,社稷不辱,方居此谥。爰及太宗初,魏公徵有匡救公直之忠,中宗末,苏公瑰有保安不夺之节,所以诸贤甚众,谥文贞者不过数公。至於燕国公张说,先朝输能,名节昭著,省司尚谓不可,至今人故称之。由是言之,焉可比德。请牒太常,更详他谥,以守彝章。庶乎青史之笔,不乖於周汉;黄泉之魂,免惭於苏魏。"别敕谥为文简。
zèng sī kōng chén guó gōng dòu kàng shì yuē bó. zèng zuǒ wèi dà jiàng jūn yǔ wén shì jí chū shì wèi gōng, huáng mén shì láng liú jì bó zhī yuē:" shì jí jū jiā chǐ zòng, bù yí wèi gōng." jìng shì wèi zòng. gōng bù shàng shū yáng fǎng shì yuē kè. dìng zhōu cì shǐ dìng xiāng jùn gōng yú kuāng jì shì yuē guǒ. guǎng zhōu dū du xiè fāng shū shì yuē qín. yǐ shàng wǔ rén, àn shì fǎ bìng wú, nǎi yǒu sī yī shí zhī yì, suǒ yǐ bù jù qí nián.
赠司空陈国公窦抗谥曰博。赠左卫大将军宇文士及初谥为恭,黄门侍郎刘洎驳之曰:"士及居家侈纵,不宜为恭。"竟谥为纵。工部尚书杨昉谥曰恪。定州刺史定襄郡公于匡济谥曰果。广州都督谢方叔谥曰勤。(以上五人,按谥法并无,乃有司一时之议,所以不具其年。)
zú kū hòu huì jí qī miào huì zì yì zhōu jìn dà táng
卒哭后讳及七庙讳字议(周 晋 大唐)
zhōu zhì, zuǒ zhuàn yún:" zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī." qū lǐ yuē:" zú kū nǎi huì. zhèng xuán yuē:" jìng guǐ shén zhī míng yě. huì, bì yě. shēng zhě bù xiāng bì míng, wèi hóu míng è, dài fū yǒu shí è, jūn chén tóng míng, chūn qiū bù fēi." wáng sù yuē:" zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī. shǐ sǐ āi jù, gù zú kū nǎi lìng huì." lǐ bù huì xián míng. zhèng xuán yuē:" wèi qí nán bì yě. xián wèi yīn shēng xiāng jìn, ruò yǔ yǔ yǔ, qiū yǔ qū yě." wáng sù yuē:" yīn xiāng sì zhě yě." èr míng bù piān huì. piān huì, èr míng bù yī yī huì yě. kǒng zǐ mǔ míng zhēng zài, yán zhēng bù yán zài. dǎi shì fù mǔ zé huì wáng fù mǔ, bù dǎi shì fù mǔ zé bù huì wáng fù mǔ. dǎi, jí yě. wèi yòu gū bù jí shí fù mǔ, ēn bù zhì yú zǔ míng. xiào zǐ wén míng xīn qú, huì zhī yóu xīn. cǐ wèi shù rén yě. dí shì yǐ shàng miào shì zǔ, suī bù dǎi fù mǔ, yóu huì zǔ ěr. jūn suǒ wú sī huì, lú zhí yuē:" dàn wèi gōng jiā huì, bù dé wèi sī jiā huì yě." zhèng xuán yuē:" wèi chén yú jūn qián, bù bì jiā huì, zūn wú èr yě." dài fū zhī suǒ yǒu gōng huì. shī shū bù huì, jiào xué lín wén bù huì. lú zhí yuē:" jiào, shī shū diǎn jí jiào xùn yě. lín wén wèi lǐ wén yě. shī shū zhí lǐ jiē yǎ yán, gù bù huì. lǐ zhí wén xíng shì, gù yán wén yě." zhèng xuán yuē:" wèi qí shī shì zhèng yě." miào zhōng bù huì. lú zhí yuē:" bù huì xīn jūn, yàn yú zǔ mí yě." zhèng xuán yuē:" wèi yǒu shì yú gāo zǔ, zé bù huì zēng zǔ yǐ xià, zūn wú èr yě. yú xià zé huì shàng yě." wáng sù yuē:" zhù zé míng jūn, bù huì jūn yě." dà gōng xiǎo gōng bù huì. rù mén ér wèn huì." lú zhí yuē:" lín guó zhī jūn yóu wú jūn yě." zhèng xuán yuē:" jiē wèi jìng zhǔ rén yě." tán gōng yuē:" zú kū ér huì, shēng shì bì ér guǐ shì shǐ yǐ. lú zhí yuē:" sàng zhāo xī diàn, shàng shēng shì zhī. yú ér lì shī, zú kū huì xīn, shì wèi yǐ shēng dào shì zhī bì yǐ, fù yǐ guǐ dào shǐ shì zhī yě. yǐ zhě, cí yě. yī shuō shēng shì bì, cóng shēng zhì sǐ yě. guǐ shì shǐ yǐ zhě, cóng sǐ zhì zú kū yě." zhèng xuán yuē:" wèi bù fù kuì shí yú xià shì, ér guǐ shén jì zhī yě. yǐ, cí yě." jì zú kū, zǎi fū zhí mù duó, wáng sù yuē:" mù duó, líng yě. yǐ mù wèi shé yě." yǐ mìng yú gōng lú zhí yuē:" zǎi fū yú zhōu lǐ wéi xià dài fū, xiǎo zǎi zhī fù yě. dà sàng xiǎo sàng zhǎng xiǎo guān zhī jiè lìng, shuài zhí shì ér lǐ zhī. dà sàng, jūn yě. xiǎo sàng, shǔ guān yě. jiè lìng jí suǒ wèi shě gù ér huì xīn zhī shǔ." yuē:' shě gù ér huì xīn.' zhèng xuán yuē:" gù wèi gāo zǔ zhī fù dāng qiān zhě yě. yì shuō dì yǐ yuē:' yì zhī dì yǐ wèi chéng tāng, shū zhī dì yǐ liù dài wáng.' tiān zhī xī mìng, shū kě tóng míng." wáng sù yuē:" gù wèi wǔ miào huǐ zhě." zì qǐn mén zhì yú kù mén." lú zhí yuē:" zhèn mù duó cóng qǐn mén zhì kù mén yě. qǐn mén zhī nèi, xīn jūn suǒ chǔ kù mén zhī nèi, miào suǒ zài yě." zhèng xuán yuē:" bǎi guān suǒ zài yě. kù mén, gōng wài mén yě. míng táng wèi yuē: kù mén, tiān zǐ gāo mén yě." wáng sù yuē:" bǎi guān suǒ zài yě. kù mén, gōng wài mén." zá jì yuē:" wáng fù mǔ xiōng dì bó fù shū fù gū zǐ mèi, zi yǔ fù tóng huì." zhèng xuán yuē:" fù wèi qí qīn huì, zé zi bù gǎn bù cóng huì yě. wèi wáng fù mǔ yǐ xià zhī qīn huì, shì wèi shì yě. tiān zǐ zhū hóu wèi qún zǔ huì yě." wáng sù yuē:" wáng fù mǔ zhī xiōng dì bó fù shū fù gū zǐ mèi, jiē fù zhī suǒ huì yě."
周制,左传云:"周人以讳事神,名终将讳之。"曲礼曰:"卒哭乃讳。(郑玄曰:"敬鬼神之名也。讳,避也。生者不相避名,卫侯名恶,大夫有石恶,君臣同名,春秋不非。"王肃曰:"周人以讳事神,名终将讳之。始死哀遽,故卒哭乃令讳。")礼不讳嫌名。(郑玄曰:"为其难避也。嫌谓音声相近,若禹与雨,丘与区也。"王肃曰:"音相似者也。")二名不偏讳。(偏讳,二名不一一讳也。孔子母名徵在,言徵不言在。)逮事父母则讳王父母,不逮事父母则不讳王父母。(逮,及也。谓幼孤不及识父母,恩不至於祖名。孝子闻名心瞿,讳之由心。此谓庶人也。嫡士以上庙事祖,虽不逮父母,犹讳祖耳。)君所无私讳,(卢植曰:"但为公家讳,不得为私家讳也。"郑玄曰:"谓臣於君前,不避家讳,尊无二也。")大夫之所有公讳。诗书不讳,教学临文不讳。(卢植曰:"教,诗书典籍教训也。临文谓礼文也。诗书执礼皆雅言,故不讳。礼执文行事,故言文也。"郑玄曰:"为其失事正也。")庙中不讳。(卢植曰:"不讳新君,厌於祖祢也。"郑玄曰:"谓有事於高祖,则不讳曾祖以下,尊无二也。於下则讳上也。"王肃曰:"祝则名君,不讳君也。")大功小功不讳。入门而问讳。"(卢植曰:"邻国之君犹吾君也。"郑玄曰:"皆为敬主人也。")檀弓曰:"卒哭而讳,生事毕而鬼事始已。(卢植曰:"丧朝夕奠,尚生事之。虞而立尸,卒哭讳新,是为以生道事之毕矣,复以鬼道始事之也。已者,辞也。一说生事毕,从生至死也。鬼事始已者,从死至卒哭也。"郑玄曰:"谓不复馈食於下室,而鬼神祭之也。已,辞也。")既卒哭,宰夫执木铎,(王肃曰:"木铎,铃也。以木为舌也。")以命於宫(卢植曰:"宰夫於周礼为下大夫,小宰之副也。大丧小丧掌小官之戒令,帅执事而理之。大丧,君也。小丧,属官也。戒令即所谓舍故而讳新之属。")曰:'舍故而讳新。'(郑玄曰:"故为高祖之父当迁者也。易说帝乙曰:'易之帝乙为成汤,书之帝乙六代王。'天之锡命,疏可同名。"王肃曰:"故谓五庙毁者。")自寝门至於库门。"(卢植曰:"振木铎从寝门至库门也。寝门之内,新君所处;库门之内,庙所在也。"郑玄曰:"百官所在也。库门,宫外门也。明堂位曰:库门,天子皋门也。"王肃曰:"百官所在也。库门,宫外门。")杂记曰:"王父母兄弟伯父叔父姑姊妹,子与父同讳。"(郑玄曰:"父为其亲讳,则子不敢不从讳也。为王父母以下之亲讳,是谓士也。天子诸侯为群祖讳也。"王肃曰:"王父母之兄弟、伯父、叔父、姑姊妹,皆父之所讳也。")
jìn sūn yù qī miào huì zì yì:" yǐ chǒu zhào shū bān xià zūn huì, wéi cóng xuān huáng dì yǐ lái jīng zhào fǔ jūn yǐ shàng, jiē bù bié zhe. àn lǐ, shì lì èr miào, zé huì wáng fù yǐ xià, tiān zǐ zhū hóu jiē huì qún zǔ, qīn jǐn miào qiān, nǎi shě gù ér huì xīn. zūn zhě tǒng yuǎn, bēi zhě tǒng jìn, guì zhě dé shēn, jiàn zhě zhuǎn jiàng, gài suǒ yǐ shū míng wèi zhī shù, lǐ shàng xià zhī xù yě. xiān dài chuàng yè zhī zhǔ, wéi zhōu zhuī wáng, xià yīn yǐ qián, wèi yǒu wén yān. xiǎn kǎo yǐ xià wèi zhī qīn miào, qīn miào yuè jì, shǔ jìn lǐ chóng. zhōu wǔ wáng shí, zhū zhōu zhāng liú fǎn wèi xiǎn kǎo miào. zhōu rén yǐ huì shì shén, gù bù yǐ zhuī wáng suǒ bù jí ér quē zhèng miào zhī huì yě. lǐ, dài fū suǒ yǒu gōng huì. yòu yuē' zi yǔ fù tóng huì'. míng jūn fù zhī huì, chén zǐ bù kě yǐ bù huì yě. fàn xiàn zi pìn yú lǔ, wèn jù áo zhī shān, lǔ rén yǐ qí xiāng duì, yuē' xiān jūn xiàn wǔ zhī huì yě'. cǐ shí xiàn wǔ yǐ wèi yuǎn zǔ, lín guó dài fū yóu yǐ fàn huì wèi shī, guī ér zuò jiè, zhe yú chūn qiū. dà jìn lóng xīng, hóng chóng yuǎn zhì, sǔn yì yīn gǎi, sī zhēn qí jí. yǐ wéi jīng zhào fǔ jūn yǐ shàng, suī bù zhuī wáng liè zài zhèng miào, chén xià yīng huì, lǐ yǒu míng yì. yí bān xià huì zì, shǐ xián zhī suǒ bì, shàng chóng yín yán zhī diǎn, xià fáng tiě tóng zhī miù."
晋孙毓七庙讳字议:"乙丑诏书班下尊讳,唯从宣皇帝以来;京兆府君以上,皆不别著。按礼,士立二庙,则讳王父以下,天子诸侯皆讳群祖,亲尽庙迁,乃舍故而讳新。尊者统远,卑者统近,贵者得申,贱者转降,盖所以殊名位之数,礼上下之序也。先代创业之主,唯周追王,夏殷以前,未有闻焉。显考以下谓之亲庙,亲庙月祭,属近礼崇。周武王时,诸盩(张流反)为显考庙。周人以讳事神,固不以追王所不及而阙正庙之讳也。礼,大夫所有公讳。又曰'子与父同讳'。明君父之讳,臣子不可以不讳也。范献子聘於鲁,问具敖之山,鲁人以其乡对,曰'先君献武之讳也'。此时献武已为远祖,邻国大夫犹以犯讳为失,归而作戒,著於春秋。大晋龙兴,弘崇远制,损益因改,思臻其极。以为京兆府君以上,虽不追王列在正庙,臣下应讳,礼有明义。宜班下讳字,使咸知所避,上崇寅严之典,下防僣同之谬。"
shù xī bù dé bì huì yì yún:" yuán kāng qī nián zhào shū chēng, xián níng yuán nián zhào xià zūn huì, fēng bó yǔ shī, jiē wèi gǔ xùn. yòu gōng guān wén shū lì rén shàng shì, chēng yǐn jīng shū zhě, fù duō huí bì, shǐ dà yì bù míng. zhū jīng zhuàn xián yán tiān shén xīng xiù, dì wáng chēng hào, jiē bù dé biàn yì běn wén, dàn shěng shì yán yǔ, lín shí xùn bì ér yǐ."
束皙不得避讳议云:"元康七年诏书称,咸宁元年诏下尊讳,风伯雨师,皆为诂训。又公官文书吏人上事,称引经书者,复多回避,使大义不明。诸经传咸言天神星宿,帝王称号,皆不得变易本文,但省事言语,临时训避而已。"
tài cháng bó shì huá jiǎn yán:" àn zhōu lǐ dà zōng bó zhí yún:' liáo sì sī zhōng sī mìng fēng shī yǔ shī.' cǐ lǐ wén zhèng chēng, yīng rú bǐng chén zhào shū, bù gǎi qí míng." shì xià wǔ fǔ bó yì. zéi cáo shǔ shù xī yì:" àn fēng bó zhī míng, suǒ yóu lái yuǎn, qí zài hàn wèi, gù yǐ yǒu zhī, fēi jìn shì bì huì shǐ zào cǐ hào yě. ruò yǐ yì yú zhōu lǐ, yí dāng biàn gǎi, zé jīn guó jiā xíng shì, shén wù chēng hào, duō yīn jìn dài, bù jiē lǜ gǔ, gài yì jiǎn yì yǐ cóng réng jiù, suí shí zhī zhì, bù zú xī biàn. wéi yǔ shī zhī míng, shí yóu bì huì, yí rú jiù chēng."
太常博士华简言:"按周礼大宗伯职云:'燎祀司中、司命、风师、雨师。'此礼文正称,应如丙辰诏书,不改其名。"事下五府博议。贼曹属束皙议:"按风伯之名,所由来远,其在汉魏,固已有之,非晋氏避讳始造此号也。若以异於周礼,宜当变改,则今国家行事,神物称号,多因近代,不皆率古,盖亦简易以从仍旧,随时之制,不足悉变。唯雨师之名,实由避讳,宜如旧称。"
dà táng wǔ dé jiǔ nián liù yuè, tài zōng jū chūn gōng zǒng wàn jī, xià lìng yuē:" yī lǐ, èr míng yì bù piān huì. ní fù dá shèng, fēi wú qián zhǐ. jìn dài yǐ lái, qū wèi jié zhì, liǎng zì jiān bì, fèi quē yǐ duō, shuài yì ér xíng, yǒu wéi jīng gào. jīn qí guān hào rén míng jí gōng sī wén jí, yǒu' shì' jí' mín' liǎng zì bù lián dú zhě, bìng bù xū huì bì."
大唐武德九年六月,太宗居春宫总万机,下令曰:"依礼,二名义不偏讳。尼父达圣,非无前旨。近代以来,曲为节制,两字兼避,废阙以多,率意而行,有违经诰。今其官号人名及公私文籍,有'世'及'民'两字不连读者,并不须讳避。"
xiǎn qìng wǔ nián zhēng yuè zhào:" kǒng xuān shè jiào, zhèng míng wéi shǒu dài shèng yí fàn, xián míng bù huì. bǐ jiàn chāo xiě gǔ diǎn, zhì yú zhèn míng, huò quē qí diǎn huà, huò suí biàn gǎi huàn, kǒng liù jí yǎ yán, huì yì duō shuǎng, jiǔ liú tōng yì, zhǐ shì quán wéi. chéng fēi lì shū zhī běn. zì jīn yǐ hòu, shàn xiě jiù diǎn wén shū, bìng yí shǐ chéng, bù xū suí yì gǎi yì."
显庆五年正月诏:"孔宣设教,正名为首;戴圣贻范,嫌名不讳。比见钞写古典,至於朕名,或阙其点画,或随便改换,恐六籍雅言,会意多爽,九流通义,指事全违。诚非立书之本。自今以后,缮写旧典文书,并宜使成,不须随义改易。"
shàng shū fàn dì huì jí dì suǒ shēng huì yì jìn
上书犯帝讳及帝所生讳议(晋)
jìn bó shì kǒng cháo shàng shū fàn dì huì, hòu zì shàng yòu chù huì, ér yǐn shī shū bù huì, lín wén bù huì. yǒu sī zòu yǐ màn lùn. zhào yuē:" cháo zì lǐ, qǐng suǒ chēng yǐn, suī bù yǔ jīn xiāng zhí, rán qíng yǒu suǒ yóu, qí tè yuán zhī. rán zé zì jīn yǐ hòu, sān dì huì qíng yì qú rán, zhǎng lì yǐ shàng, zú xián lǐ fǎ, kě rú jiù kē. qí yú sàn guān yǐ xià, dàn yòng miù yǔ zhě, bù kě jù zé. yòu gǔ zhě nèi huì bù chū gōng, dàn wù tīng yǐ wéi míng zì. zhì yú wú míng, dàn zài jiàn bì guò lǐ, qí huò guò miù, jiē wù què wèn yǐ fán jiǎn shū yě."
晋博士孔晁上书犯帝讳,后自上又触讳,而引诗书不讳,临文不讳。有司奏以慢论。诏曰:"晁自理,顷所称引,虽不与今相值,然情有所由,其特原之。然则自今以后,三帝讳情亦瞿然,长吏以上,足闲礼法,可如旧科。其馀散官以下,但用谬语者,不可具责。又古者内讳不出宫,但勿听以为名字。至於吾名,但在见避过礼,其或过谬,皆勿卻问以烦简书也。"
yòu dōu guān cáo zòu, yǐ wú xīng jùn shàng shì yǒu" chūn" zì, fàn kuài jī zhèng tài fēi huì, xià zhì shū tuī zhī. wáng biāo zhī wèi:" jīn huáng tài hòu lín cháo, zòu shì yì tài hòu, wèi gù yīng fù fàn kuài jī tài fēi huì bù?" dōu guān láng fù ràng shàng shū wáng shào yì, bìng wèi bù yīng fù huì. shàng shū lù nà děng bìng wèi gù yīng huì. wáng shàng shū wèi:" cháo chén suǒ huì, jūn zhī mǔ qī, huì zhě yǐ shì xiǎo jūn gù ěr. jūn zhī suǒ shēng, fēi xiǎo jūn yě, yì bù shàng huì bǎng, fēi qún xià suǒ yīng huì. qiě láng yá xià hóu tài fēi zhāng jùn gōng huì jūn zhāng huáng tài fēi huì bìng bù bān xià lìng tiān xià tóng huì. yí gèng xiáng zhī." yòu chéng dài mì yì yún:" cháo chén suǒ huì, jūn zhī mǔ qī, shī yú xiǎo jūn, fēi jūn zhī suǒ shēng. suǒ shēng zhī huì, bù shàng huì bǎng, fēi qún xià suǒ yí huì yě. qiè wèi rú cǐ zé bù wéi zòu shì tài hòu bù yīng huì ér yǐ, kǒng mén hào xiàn míng zuò, bù yí gǎi bān yú tiān xià. ér hé cháo zhī chén, chén shì bù bì, yōu yōu rén lì, fàn zhě bù wèn, guān hào dú yì, yú mò zhī huì, jiāng yú dà tǐ yǒu bù tōng xié? fù zhī suǒ huì, zi wú bù huì, jūn zhī suǒ huì, chén qí bù hū? huì shī xiǎo jūn, chéng yǒu qí wén, mǔ yǐ zǐ guì, yì yǒu míng yì. ruò yǐ shì jīng zhì zūn yīng huì, dàn zòu yù tài hòu bù huì, yī zhāo zhī shì, huì bù bìng xíng, fù shì suǒ yí." zhòng guān jiē cóng shàng shū lìng wáng biāo zhī yì:" fán xùn tǐ xiàn zhāng jīng diǎn wú wén zhě, zé dāng zhǔn yǐ xíng zhī jiù lìng. yì zhě suǒ cóng. shì yòu chéng yì yě. àn yòu chéng yì yún:' mén xiàn gǎi míng, jì bān tiān xià, zé cháo chén bù dé bù huì'. yì yǐ wéi mén xiàn míng yǐ fàn xiān dì suǒ shēng zhī huì, gù xiān dì shí gǎi zhī, yǔ míng mù huáng hòu lín cháo chú guāng lù xūn zì yì tǐ tóng ěr, bìng jiē bān xià zhě, lìng zhī guān míng zhī gǎi, fēi bān xià lìng rén jiē huì zhī yě. wèi shàng shū zòu shì yì xiān dì lìng shàng shū wèi huì ěr. tài hòu jí cháo chén bìng yīng huì zhī yì. jīn zhě zòu shì yì tài hòu, hé huì zhī yǒu, ér nǎi chēng tài hòu zhì shū yuǎn tuī zhī hū! yì yòu yù yǐ fù zhī suǒ huì. qiè yǐ fù zǐ tiān xìng, jūn chén yì zú, jūn zhī suǒ huì, hé bì jǐn tóng. yuán míng āi sān dì zhī cháo, wú yǐ suǒ shēng zhī huì bān yú tiān xià, lìng rén jiē tóng huì, zé chén bù tóng zi zhī yī yú yě. míng chén zhī suǒ huì jūn zhī mǔ qī huì zhě, huì xiǎo jūn zhī huì ěr. qiě sì hǎi zhī rén, jiē xiǎo jūn zhī chén qiè, fēi suǒ shēng zhī chén qiè yě. yǐ xiǎo jūn zhī huì liè yú huì bǎng, gù tiān xià tóng huì suǒ shēng zhī huì bù liè huì bǎng, gù tiān xià bù tóng huì. yú shí zhǔ xiāng xián míng, cháo duō juàn yàn, jīn suǒ yīng zhǔn, ér yì yún' fēi jīn suǒ yì', qiè suǒ wèi dá. yòu yún' mǔ yǐ zǐ guì', sān dì zhī mǔ, bù yǐ zi guì xié! yì yòu yún' zhāng huáng tài fēi zhī yù, dài fēi jīn xián'. jì bù jiě āi dì suǒ shēng, hé yǐ dú fēi jīn xián! yòu jīn shàng jí wèi, suǒ shēng lǐ shū fēi huì, hé yǐ bù bān xià tiān xià, yǔ jiǎn wén huáng dì shùn huáng hòu huì lǜ tǔ tóng huì zhī hū? zhōng xīng yǒu bā dì, qì jīn shàng wǔ dì yǒu suǒ shēng, qǐ kě sì dì suǒ shēng pǔ tiān xià bù huì, ér jiǎn wén dì suǒ shēng dú lǜ tǔ tóng huì hū? wèi wáng shàng shū fù láng yì wèi yǔn."
又都官曹奏,以吴兴郡上事有"春"字,犯会稽郑太妃讳,下制书推之。王彪之谓:"今皇太后临朝,奏事诣太后,为故应复犯会稽太妃讳不?"都官郎傅让、尚书王劭议,并谓不应复讳。尚书陆纳等并谓故应讳。王尚书谓:"朝臣所讳,君之母妻,讳者以是小君故耳。君之所生,非小君也,亦不上讳榜,非群下所应讳。且琅琊夏侯太妃、章郡恭惠君章皇太妃讳并不颁下令天下同讳。宜更详之。"右丞戴谧议云:"朝臣所讳,君之母妻,施於小君,非君之所生。所生之讳,不上讳榜,非群下所宜讳也。窃谓如此则不唯奏事太后不应讳而已,恐门号县名作,不宜改颁於天下。而阖朝之臣,陈事不避,悠悠人吏,犯者不问,官号独易,馀莫之讳,将於大体有不通邪?父之所讳,子无不讳,君之所讳,臣其不乎?讳施小君,诚有其文,母以子贵,亦有明义。若以事经至尊应讳,但奏御太后不讳,一朝之事,讳不并行,复是所疑。"众官皆从尚书令王彪之议:"凡训体宪章经典无文者,则当准已行之旧令。议者所从。是右丞议也。按右丞议云:'门县改名,既颁天下,则朝臣不得不讳'。意以为门县名以犯先帝所生之讳,故先帝时改之,与明穆皇后临朝除光禄勋字义体同尔,并皆颁下者,令知官名之改,非颁下令人皆讳之也。谓上书奏事诣先帝令上书为讳耳。太后及朝臣并应讳之义。今者奏事诣太后,何讳之有,而乃称太后制书远推之乎!议又喻以父之所讳。窃以父子天性,君臣异族,君之所讳,何必尽同。元、明、哀三帝之朝,无以所生之讳颁于天下,令人皆同讳,则臣不同子之一隅也。明臣之所讳君之母妻讳者,讳小君之讳耳。且四海之人,皆小君之臣妾,非所生之臣妾也。以小君之讳列於讳榜,故天下同讳;所生之讳不列讳榜,故天下不同讳。於时主相贤明,朝多隽彦,今所应准,而议云'非今所议',窃所未达。又云'母以子贵',三帝之母,不以子贵邪!议又云'章皇太妃之喻,殆非今嫌'。既不解哀帝所生,何以独非今嫌!又今上即位,所生李淑妃讳,何以不颁下天下,与简文皇帝顺皇后讳率土同讳之乎?中兴有八帝,迄今上五帝有所生,岂可四帝所生普天下不讳,而简文帝所生独率土同讳乎?谓王尚书、傅郎议为允。"
shān chuān yǔ miào huì tóng yīng gǎi biàn yì dōng jìn
山川与庙讳同应改变议(东晋)
dōng jìn kāng dì huì yuè. tài xué yán:" bèi shàng shū fú, jiě liè zūn huì wú jiù gǔ, shì wǔ shān zhī dà míng. àn shì shān piān yuē:' shān dà ér gāo yuē sōng.' jīn qǔ huì yí yuē sōng. rú cí tǐ xùn yí xiáng, qí sōng yì wèi yǔn, dāng gèng jīng xiáng lǐ wén zhèng shàng." xú chán yì:" jǐn àn zhé guān bó shì wáng zhì hú nè xǔ hàn yì. àn ěr yǎ wú jiù xùn, fēi kě zào lì. wǔ shān zhī míng, qǔ qí dà ér gāo yě. qí shī yuē:' yú huáng shí zhōu, zhì qí gāo shān.' gāo shān zé dài héng huá héng yě. zhōu lǐ wèi zhī wǔ yuè, shī rén wèi zhī gāo shān, zì wú gǔ xùn, ér yǒu èr míng. jīn ruò jǔ míng zhī bié, yí yuē gāo qǔ yì wèi xùn, yí rú qián yuē sōng."
东晋康帝讳岳。太学言:"被尚书符,解列尊讳无旧诂,是五山之大名。按释山篇曰:'山大而高曰嵩。'今取讳宜曰嵩。如辞体训宜详,其嵩议未允,当更精详礼文正上。"徐禅议:"谨按辄关博士王质、胡讷、许翰议。按尔雅无旧训,非可造立。五山之名,取其大而高也。其诗曰:'於皇时周,陟其高山。'高山则岱、衡、华、恒也。周礼谓之五岳,诗人谓之高山,字无诂训,而有二名。今若举名之别,宜曰高;取义为训,宜如前曰嵩。"
yǐ qiān zhǔ huì yì wèi dà táng
已迁主讳议(魏 大唐)
wèi wáng sù yì:" gāo huáng huì, míng huáng dì jì fù, rú zhě qiān gāo huáng zhǔ, shàng shū lái fǎng, yí fù huì bù? jí yǐn yīn jiā huò nǎi tóng míng. dá yuē:' yīn jiā yǐ jiǎ yǐ wèi zì, jì èr míng bù piān huì, qiě yīn zhì gù yě. lǐ suǒ wèi shě gù ér huì xīn, zhū hóu zé wǔ dài bù huì, tiān zǐ zhī zhì, sǐ bù dé yǔ zhū hóu tóng wǔ dài zé bù huì yě. chūn qiū lǔ huì jù áo èr shān, wǔ dài zhī hòu, kě bù fù wèi huì, rán yǐ yì qí míng, zé gù míng bù fù huì yě. yóu hàn yuán hòu fù míng jìn, gǎi jìn zhōng wèi shěng zhōng, zhì jīn suì yǐ shěng zhōng wèi chēng, fēi néng wéi yuán hòu huì, tú yǐ míng suì xíng gù yě. chūn qiū shí, jìn fàn xiàn zi shì lǔ, míng qí èr shān, zì yǐ wéi bù xué. dāng xiàn zǐ shí, lǔ bù fù wèi èr míng huì, ér xiàn zi zì yǐ wéi fàn qí huì, zhí suǒ wèi bù xué zhě yě. lǐ yuē shī shū lín wén miào zhōng jiē bù huì, cǐ nǎi wèi bù huì jiàn zài zhī miào, bù wèi yǐ huǐ zhě yě. wén wáng míng chāng, wǔ wáng míng fā, chéng wáng shí sòng yuē' kè chāng jué hòu'' jùn fā ěr sī'. jī zǐ wèi wǔ wáng chén hóng fàn yuē,' shǐ xiū qí xíng ér guó qí chāng'. lì wáng míng hú, qí zi xuān wáng shí shī yuē:' hú bù xiāng wèi, xiān zǔ yú cuī.' qí sūn yōu wáng shí shī yuē:' āi jīn zhī rén, hú wéi huī yì.' cǐ zé shī shū bù huì míng yàn yě. àn hàn shì bù míng huì, cháng yuē' chén qiè bù dé yǐ wéi míng zì', qí yán shì bù huì, gài qǔ zhū cǐ yě. rán zé zhōu lǐ qí bù huì shí, zé fēi wéi shī shū lín wén miào zhōng, qí yú jiē bù huì yǐ. jīn kě tài zǔ yǐ shǎng qù shàn nǎi bù huì, huì sān zǔ yǐ xià jǐn qīn rú lǐ, wéi shī shū lín wén miào zhōng bù huì. zì cǐ yǐ hòu, suī bǎi dài rú hàn shì gù shì, chén qiè wéi bù dé yǐ wéi míng zì, qí yán shì bù huì. suǒ wèi wèi guó yú hàn, lǐ yǒu sǔn yì, zhì wén suí shí, yì hé zūn zhī dà yì yě."
魏王肃议:"高皇讳,明皇帝既祔,儒者迁高皇主,尚书来访,宜复讳不?及引殷家或乃同名。答曰:'殷家以甲乙为字,既二名不偏讳,且殷质故也。礼所谓舍故而讳新,诸侯则五代不讳,天子之制,死不得与诸侯同五代则不讳也。春秋鲁讳具敖二山,五代之后,可不复为讳,然已易其名,则故名不复讳也。犹汉元后父名禁,改禁中为省中,至今遂以省中为称,非能为元后讳,徒以名遂行故也。春秋时,晋范献子適鲁,名其二山,自以为不学。当献子时,鲁不复为二名讳,而献子自以为犯其讳,直所谓不学者也。礼曰诗书、临文、庙中皆不讳,此乃谓不讳见在之庙,不谓已毁者也。文王名昌,武王名发,成王时颂曰'克昌厥后'、'骏发尔私'。箕子为武王陈洪范曰,'使羞其行而国其昌'。厉王名胡,其子宣王时诗曰:'胡不相畏,先祖于摧。'其孙幽王时诗曰:'哀今之人,胡为虺蜴。'此则诗书不讳明验也。按汉氏不名讳,常曰'臣妾不得以为名字',其言事不讳,盖取诸此也。然则周礼其不讳时,则非唯诗书、临文、庙中,其馀皆不讳矣。今可太祖以上去墠乃不讳,讳三祖以下尽亲如礼,唯诗书、临文、庙中不讳。自此以后,虽百代如汉氏故事,臣妾唯不得以为名字,其言事不讳。所谓魏国於汉,礼有损益,质文随时,亦合尊之大义也。"
dà táng yǒng huī èr nián shí yuè, shàng shū zuǒ pú yè yú zhì níng zòu yán:" yī lǐ shě gù ér huì xīn, gù wèi qīn jǐn zhī zǔ. jīn huáng zǔ hóng nóng fǔ jūn shén zhǔ shàng qiǎn, qǐng yī lǐ bù huì." cóng zhī.
大唐永徽二年十月,尚书左仆射于志宁奏言:"依礼舍故而讳新,故谓亲尽之祖。今皇祖弘农府君神主上遣,请依礼不讳。"从之。
shàng biǎo chēng tài zǐ míng yì dōng jìn dà táng
上表称太子名议(东晋 大唐)
dōng jìn xiào wǔ tài yuán shí jiǔ nián qī yuè, yì xīng tài shǒu chǔ shuǎng shàng biǎo chēng tài zǐ míng, xià tài xué yì. zhù jiào zāng dào yì:" àn lǐ jì yún:' fù qián zi míng, jūn qián chén míng.' yòu yún:' jūn zhī yú sì zǐ, qīn zé fù yě, zūn zé jūn yě." rú cǐ zé tài zǐ suī guó zhī chǔ èr, yóu tóng yú chén lì. yǐ jūn qián chén míng zhī yì yán, zé shuǎng biǎo wèi wèi shī lǐ. rán shǐ jí suǒ zài rén chén yú rén zhǔ yán jí shàng biǎo, wèi yǒu chēng tài zǐ míng zhě, jīn shěng wú xiān bǐ, jí qí yàn yě. xī wǔ huáng dì dài, shàng shū pú yè shān tāo qǐ shì, chēng huáng tài zǐ ér bù yán míng. tāo zhōng cháo míng shì, bì xiáng diǎn shì, qí bù chēng míng, dāng yǒu lǐ qù. tè yǐ huáng tài zǐ chǔ jūn, míng huì zūn zhòng, bù gǎn zhǐ chì gù ěr. gǔ jīn yì yí, lǐ yǒu sǔn yì. jīn yī zhàng qián xián, gù xún xiān bǐ, zé shuǎng biǎo suǒ chēng, wèi wéi jiù zhǔn." xú gān yì:" lǐ jì yuē:' fū rén zhī huì, suī zhì jūn zhī qián, chén bù huì yě.' àn fū rén, guó zhī xiǎo jūn, jūn zhī yī tǐ, tài zǐ zhī mǔ yě, ér shàng bù huì, zé tài zǐ hé xián hū! yòu lǐ:' jūn qián chén míng, fù qián zi míng.' yòu zhōu gōng gào fù jiē chēng wǔ wáng míng, yì kě míng yǐ." xú miǎo yì yún:" zuǒ zhuàn:' zhōu rén yǐ huì shì shén, míng zhōng jiāng huì zhī.' jì yún:' zú kū ér huì.' jiē zhōu lǐ yě. míng zhī yǔ shì, bìng shì rén lún suǒ yǐ xiāng chèn. yīn shàng zhì, wú huì yì, qí yù míng zì rú xìng wèi ěr. jī zǐ dá wǔ wáng, ér' guó qí chāng', zhī yú shí wèi yǒu huì yě. zhōu gōng yú chéng wáng liù nián, shǐ zhì zhōu lǐ, qū bèi jié wén, ér huì míng chēng shì. rán yóu lín wén bù huì, miào zhōng bù huì, gù zhōu sòng yǒu' kè chāng jué hòu'. xiān rú yǐ wéi zōng miào yǒng gē, shàng bù huì xià, jí shì fù qián zi míng yě."
东晋孝武太元十九年七月,义兴太守褚爽上表称太子名,下太学议。助教臧焘议:"按礼记云:'父前子名,君前臣名。'又云:'君之於嗣子,亲则父也,尊则君也。"如此则太子虽国之储贰,犹同於臣例。以君前臣名之义言,则爽表未为失礼。然史籍所载人臣与人主言及上表,未有称太子名者,今省无先比,即其验也。昔武皇帝代,尚书仆射山涛启事,称皇太子而不言名。涛中朝名士,必详典式,其不称名,当有理趣。特以皇太子储君,名讳尊重,不敢指斥故耳。古今异仪,礼有损益。今依仗前贤,固循先比,则爽表所称,为违旧准。"徐乾议:"礼记曰:'夫人之讳,虽质君之前,臣不讳也。'按夫人,国之小君,君之一体,太子之母也,而尚不讳,则太子何嫌乎!又礼:'君前臣名,父前子名。'又周公告父皆称武王名,益可明矣。"徐邈议云:"左传:'周人以讳事神,名终将讳之。'记云:'卒哭而讳。'皆周礼也。名之与谥,并是人伦所以相称。殷尚质,无讳义,其遇名字如姓位耳。箕子答武王,而'国其昌',知於时未有讳也。周公於成王六年,始制周礼,曲备节文,而讳名称谥。然犹临文不讳,庙中不讳,故周颂有'克昌厥后'。先儒以为宗庙咏歌,上不讳下,即是父前子名也。"
dà táng wǔ tài hòu cháng ān èr nián zhēng yuè, lín tái jiān jiān zuǒ shù zǐ wáng fāng qìng shàng yán:" jǐn àn diǎn jí suǒ zài, rén chén yú rén zhǔ yán jí shàng biǎo, wèi yǒu chēng huáng tài zǐ míng zhě, dāng wèi tài zǐ huáng chǔ, bù gǎn zhǐ chì. jìn shàng shū pú yè shān tāo qǐ shì, chēng huáng tài zǐ, bù yán míng. tāo zhōng cháo míng shì, bì xiáng diǎn gù, qí bù chēng míng, yīng yǒu píng zhǔn. cháo guān shàng yóu rú cǐ, gōng chén huì zé bù yí. jīn dōng gōng diàn jí mén míng jiē yǒu chù fàn, lín shì lùn qǐ, huí bì shén nán. xiào jìng huáng dì wèi huáng tài zǐ shí, gǎi hóng jiào mén wèi chóng jiào mén, pèi wáng wèi huáng tài zǐ, gǎi chóng xián guǎn wèi chóng wén guǎn, jiē bì míng huì, yǐ zūn diǎn lǐ. cǐ zé chéng lì, bìng wèi guǐ mó. fú qǐng gǎi huàn." cóng zhī.
大唐武太后长安二年正月,麟台监兼左庶子王方庆上言:"谨按典籍所载,人臣与人主言及上表,未有称皇太子名者,当为太子皇储,不敢指斥。晋尚书仆射山涛启事,称皇太子,不言名。涛中朝名士,必详典故,其不称名,应有凭准。朝官尚犹如此,宫臣讳则不疑。今东宫殿及门名皆有触犯,临事论启,回避甚难。孝敬皇帝为皇太子时,改弘教门为崇教门,沛王为皇太子,改崇贤馆为崇文馆,皆避名讳,以遵典礼。此则成例,并为轨模。伏请改换。"从之。
fù huì yǔ fǔ zhǔ míng tóng yì jìn
父讳与府主名同议(晋)
jìn yòu jiāng jūn wáng xiá sī mǎ liú tán, fù míng xiá, tán qiú jiě zhí shì. bó shì xiè quán yuē:" àn lǐ, zhū hóu huì zǔ yǔ fù, dài fū shì bìng huì bó fù mǔ jí gū. yòu fù, zi zhī suǒ tiān, zūn wú yǐ bǐ, yí tīng jiě zhí." bó shì xǔ gàn yì yuē:" àn lǐ, jūn zǐ bù duó rén qīn, gù xiào jīng yún' zī fù yǐ shì jūn ér jìng tóng', shì yǐ wéi zūn zhǎng huì, wèi qīn zhě huì. tán zì liè fù yǔ jiāng jūn tóng míng, shèng cháo chuí ēn, bù xǔ tán jiě, kě shǐ huàn guān."
晋右将军王遐司马刘昙,父名遐,昙求解职事。博士谢诠曰:"按礼,诸侯讳祖与父,大夫士并讳伯父母及姑。又父,子之所天,尊无以比,宜听解职。"博士许幹议曰:"按礼,君子不夺人亲,故孝经云'资父以事君而敬同',是以为尊长讳,为亲者讳。昙自列父与将军同名,圣朝垂恩,不许昙解,可使换官。"
shòu guān yǔ běn míng tóng yí gǎi jí guān wèi fàn zǔ huì yì jìn dōng jìn dà táng
授官与本名同宜改及官位犯祖讳议(晋 东晋 大唐)
jìn jiāng tǒng shàng yán:" tái xuǎn chén shū fù chūn wèi ān chéng jùn yí chūn xiàn lìng, yǔ xiàn tóng míng, gù shì jiē dé gǎi xuǎn. chén yǐ wéi fù zǔ gǎi xuǎn zhě, gài yǐ chén zǐ kāi dì, bù wéi fù zǔ zhī shēn yě. jīn shēn míng suǒ jiā, yì shī yú chén zǐ, lì rén xì shǔ, zhāo xī cóng shì, guān wèi zhī hào, fā yán suǒ chēng. ruò zhǐ shí ér yǔ, zé wéi jīng diǎn huì zūn zhī yì ruò tuō cí huí bì, zé yǒu fèi guān, shàn fàn xiàn zhì. míng hào fán duō, shì rén yīn fù, zhì shǐ yǒu shòu chǒng huáng cháo, chū shēn zǎi mù, ér lìng lì rén bù dé biǎo qí guān chēng, zǐ sūn bù dé yán qí wèi hào. shàng míng yán fù, xià wèi chén zǐ, tǐ lì bù tōng. ruò gǎi yì sī míng yǐ bì guān chēng, zé wéi chūn qiū bù duó rén qīn zhī yì. chén yǐ wéi shēn míng yǔ guān zhí tóng zhě, yí yǔ chù fù zǔ míng wéi bǐ. tǐ lì jì hé, yú yì wèi hóng." yuán kāng qī nián, shàng shū chì:" zì jīn yǐ hòu, zhū shēn míng yǔ guān zhí tóng zhě, yǔ chù fù zǔ huì tóng lì."
晋江统上言:"台选臣叔父春为安成郡宜春县令,与县同名,故事皆得改选。臣以为父祖改选者,盖以臣子开地,不为父祖之身也。今身名所加,亦施於臣子,吏人系属,朝夕从事,官位之号,发言所称。若指实而语,则违经典讳尊之义;若托辞回避,则有废官,擅犯宪制。名号繁多,士人殷富,至使有受宠皇朝,出身宰牧,而令吏人不得表其官称,子孙不得言其位号。上名严父,下为臣子,体例不通。若改易私名以避官称,则违春秋不夺人亲之义。臣以为身名与官职同者,宜与触父祖名为比。体例既合,於义为弘。"元康七年,尚书敕:"自今以后,诸身名与官职同者,与触父祖讳同例。"
dōng jìn kāng dì xián kāng bā nián, zhào yǐ wáng yǔn zhī wèi wèi jiāng jūn kuài jī nèi shǐ, yǔn zhī biǎo jùn yǔ zǔ huì míng tóng, qǐ gǎi shòu. zhào yuē:" zǔ huì shú ruò jūn mìng zhī zhòng xié! xià bā zuò xiáng zhī." jǐ shì huáng mén shì láng qiáo wáng wú jì yì yǐ wéi:" chūn qiū zhī yì, bù yǐ jiā shì cí wáng shì, shì shàng zhī xíng hū xià yě. fū jūn mìng zhī zhòng, gù bù dé chóng qí sī. yòu guó zhī diǎn xiàn, yì wú yǐ zǔ míng cí mìng zhī zhì yě."
东晋康帝咸康八年,诏以王允之为卫将军、会稽内史,允之表郡与祖会名同,乞改授。诏曰:"祖讳孰若君命之重邪!下八座详之。"给事黄门侍郎谯王无忌议以为:"春秋之义,不以家事辞王事,是上之行乎下也。夫君命之重,固不得崇其私。又国之典宪,亦无以祖名辞命之制也。"
dà táng yán hé yuán nián, jiǎ céng chú zhōng shū shè rén, gù cí, yǐ fù míng zhōng, tóng yīn. yì zhě yǐ wéi zhōng shū shì cáo sī míng, yòu yǔ zēng fù yīn tóng zì bié, yú lǐ wú xián. céng nǎi jiù zhí.
大唐延和元年,贾曾除中书舍人,固辞,以父名忠,同音。议者以为中书是曹司名,又与曾父音同字别,於礼无嫌。曾乃就职。
nèi huì jí bù huì huáng hòu míng yì zhōu jìn
内讳及不讳皇后名议(周 晋)
zhōu zhì, qū lǐ yuē:" fū rén zhī huì, suī zhì jūn zhī qián, chén bù huì yě. chén yú fū rén zhī jiā ēn yuǎn yě. zhì, duì yě. fù huì bù chū mén." fù qīn yuǎn, yú gōng zhōng yán bì zhī ěr. tán gōng yuē:" èr míng bù piān huì. kǒng zǐ zhī mǔ míng zhēng zài, yán zài bù chēng zhēng, yán zhēng bù chēng zài." zá jì yuē:" mǔ zhī huì, gōng zhōng huì. qī zhī huì, bù jǔ zhū qí cè. yǔ cóng zǔ kūn dì tóng míng zé huì." zhèng xuán yuē:" mǔ zhī suǒ wéi qí qīn huì, zi yú gōng zhōng bù yán. qī zhī suǒ wéi qí qīn huì, fū yú qí cè yì bù yán yě. xiào zǐ wén míng xīn qú, fán bù yán rén huì zhě, yì wèi qí xiāng gǎn dòng yě. zi yǔ fù tóng huì, zé zi kě jǐn zēng zǔ zhī qīn yě. cóng zǔ kūn dì zài qí zhōng, yú fù qīng, bù wéi huì yǔ mǔ qī zhī qīn tóng míng, zhòng, zé huì zhī." wáng sù yuē:" tóng míng, tóng cóng zǔ kūn dì suǒ huì zhī míng yě. cóng zǔ kūn dì zhī fù, xiǎo gōng zhī qīn yě, yú lǐ bù huì, qī míng zhòng zé huì zhī."
周制,曲礼曰:"夫人之讳,虽质君之前,臣不讳也。(臣於夫人之家恩远也。质,对也。)妇讳不出门。"(妇亲远,於宫中言避之耳。)檀弓曰:"二名不偏讳。孔子之母名徵在,言在不称徵,言徵不称在。"杂记曰:"母之讳,宫中讳。妻之讳,不举诸其侧。与从祖昆弟同名则讳。"(郑玄曰:"母之所为其亲讳,子於宫中不言。妻之所为其亲讳,夫於其侧亦不言也。孝子闻名心瞿,凡不言人讳者,亦为其相感动也。子与父同讳,则子可尽曾祖之亲也。从祖昆弟在其中,於父轻,不为讳;与母妻之亲同名,重,则讳之。"王肃曰:"同名,同从祖昆弟所讳之名也。从祖昆弟之父,小功之亲也,於礼不讳,妻名重则讳之。")
jìn wǔ dì tài shǐ èr nián zhēng yuè, yǒu sī zòu, gù shì huáng hòu huì yǔ dì huì jù xià. zhào yuē:" lǐ, nèi huì bù chū gōng, ér jìn dài huì zhī, fēi yě. wù xià."
晋武帝泰始二年正月,有司奏,故事皇后讳与帝讳俱下。诏曰:"礼,内讳不出宫,而近代讳之,非也。勿下。"