strong bīng wǔ strong
兵五
sūn zǐ yuē:" shì zú rú yīng ér, kě yǔ zhī fù shēn xī shì zú rú ài zi, kě yǔ zhī jù sǐ."
孫子曰:"視卒如嬰兒,可與之赴深谿;視卒如愛子,可與之俱死。"
fǔ shì
撫士
chūn qiū shí, chǔ shī fá sòng, wéi xiāo. xiāo kuì. chǔ dài fū shēn gōng wū chén yuē:" shī rén duō hán." chǔ zi yú shì xún sān jūn, fǔ ér miǎn zhī, sān jūn zhī shì jiē rú xié kuàng. kuàng, mián yě. yán yuè yǐ wáng hán.
春秋時,楚師伐宋,圍蕭。蕭潰。楚大夫申公巫臣曰:"師人多寒。"楚子於是巡三軍,拊而勉之,三軍之士皆如挾纊。(纊,綿也。言悅以亡寒。)
yòu, jìn shēng zi yì chǔ, wèi lìng yǐn qū jiàn yuē:" yōng zi bēn jìn, yǐ wèi móu zhǔ. péng chéng zhī yì, jìn chǔ yù yú mí jiǎo zhī gǔ. yōng zǐ yuē:' guī lǎo yòu, fǎn gū jí, èr rén yì, guī yī rén. jiǎn bīng sōu chéng, jiǎn, zé. sōu, yuè. mò mǎ rù shí, shī chén fén cì, cì, shě yě. fén shě, shì bì sǐ. míng rì jiāng zhàn.' xíng guī zhě, yì chǔ qiú. yù shǐ chǔ zhī zhī. chǔ shī xiāo kuì, jìn jiàng péng chéng ér guī zhū sòng. chǔ shī dōng yí, zi xīn sǐ zhī, zé yōng zi zhī wèi yě."
又,晉聲子詣楚,謂令尹屈建曰:"雍子奔晉,以為謀主。彭城之役,晉、楚遇於靡角之谷。雍子曰:'歸老幼,返孤疾,二人役,歸一人。簡兵蒐乘,(簡,擇。蒐,閱。)秣馬蓐食,師陳焚次,(次,舍也。焚舍,示必死。)明日將戰。'行歸者,逸楚囚。(欲使楚知之。)楚師宵潰,晉降彭城而歸諸宋。楚失東夷,子辛死之,則雍子之為也。"
zhàn guó wèi yǐ wú qǐ wèi jiāng, yǔ shì zú zuì xià zhě tóng yī shí. wò bù shè xí, xíng bù qí chéng, qīn guǒ yíng yīn yíng liáng, yǔ shì fēn láo. zú yǒu bìng jū zhě, wú qǐ wèi shǔn zhī. zú mǔ wén ér kū zhī. huò wèi zhī yuē:" mǔ zǐ zú yě, ér jiāng zì shǔn qí jū, hé kū wèi?" mǔ yuē:" fēi rán yě. wǎng nián wú gōng shǔn qí fù, fù zhàn bù xuán zhǒng, suì sǐ yú dí. jīn yòu shǔn cǐ zi, qiè bù zhī qí suǒ sǐ chù yǐ. shì yǐ kū zhī." yú shì jī qín, bá qí wǔ chéng.
戰國魏以吳起為將,與士卒最下者同衣食。臥不設席,行不騎乘,親裹贏(音盈)糧,與士分勞。卒有病疽者,吳起為吮之。卒母聞而哭之。或謂之曰:"母子卒也,而將自吮其疽,何哭為?"母曰:"非然也。往年吳公吮其父,父戰不旋踵,遂死於敵。今又吮此子,妾不知其所死處矣。是以哭之。"於是擊秦,拔其五城。
liú xiàng xiāng chí zhī jì, tián héng jù yǒu qí dì. hàn jiāng hán xìn guàn yīng píng qí, héng zǒu guī péng yuè. hàn miè xiàng jí hòu, héng yǔ qí tú shǔ wǔ bǎi rén rù hǎi, jū wù yīn dǎo zhōng. dì shǐ shǐ shè héng zuì ér zhào zhī, yuē:" héng lái, dà zhě wáng, xiǎo zhě hóu dà zhě, héng shēn. xiǎo zhě, tú shǔ. bù lái, qiě fā bīng jiā zhū." héng nǎi yǔ qí kè èr rén chéng chuán yì luò yáng. zhì shī xiāng jiù zhì, wèi qí kè yuē:" bì xià suǒ yǐ yù jiàn wǒ, bù guò yù yī jiàn wǒ miàn mào ěr. bì xià zài luò yáng, jīn zhǎn wú tóu, chí sān shí lǐ xián, xíng róng shàng wèi néng gǎi, yóu kě zhī yě." suì zì jǐng, lìng kè fèng qí tóu, cóng shǐ zhě chí zòu zhī gāo dì. yǐ wáng zhě lǐ zàng. héng jì zàng, èr kè chuān qí zhǒng páng, jiē zì jǐng. yú shàng wǔ bǎi rén zài hǎi dǎo zhōng, wén héng sǐ, yì jiē zì shā. yú shì nǎi zhī tián héng xiōng dì néng dé shì yě.
劉、項相持之際,田橫據有齊地。漢將韓信、灌嬰平齊,橫走歸彭越。漢滅項籍後,橫與其徒屬五百人入海,居塢(音島)中。帝使使赦橫罪而召之,曰:"橫來,大者王,小者侯;(大者,橫身。小者,徒屬。)不來,且發兵加誅。"橫乃與其客二人乘傳詣洛陽。至屍鄉廄置,謂其客曰:"陛下所以欲見我,不過欲一見我面貌耳。陛下在洛陽,今斬吾頭,馳三十里閒,形容尚未能改,猶可知也。"遂自剄,令客奉其頭,從使者馳奏之高帝。以王者禮葬。橫既葬,二客穿其冢旁,皆自剄。餘尚五百人在海島中,聞橫死,亦皆自殺。於是乃知田橫兄弟能得士也。
hàn lǐ guǎng lì qī jùn tài shǒu, qián hòu sì shí yú nián, dé shǎng cì zhé fēn qí huī xià, yǐn shí yǔ shì zú gòng zhī. jiā wú yú cái, zhōng bù yán shēng chǎn shì. jiāng bīng fá jué chù, jiàn shuǐ, shì zú bù jǐn yǐn, bù jìn shuǐ bù jǐn cān, bù cháng shí. kuān huǎn bù kē, shì yǐ cǐ ài lè wèi yòng.
漢李廣歷七郡太守,前後四十餘年,得賞賜輒分其麾下,飲食與士卒共之。家無餘財,終不言生產事。將兵乏絕處,見水,士卒不盡飲,不近水;不盡餐,不嘗食。寬緩不苛,士以此愛樂為用。
hòu hàn huán dì yǐ duàn jiǒng wèi pò qiāng jiāng jūn, zhēng qiāng. xíng jūn rén ài, shì zú jí zhě, qīn zì zhān shěng, shǒu wèi guǒ chuāng. zài biān shí yú nián, wèi cháng yī rì rù qǐn. yǔ jiāng shì tóng qín kǔ, gù jiē lè wèi sǐ zhàn.
後漢桓帝以段熲為破羌將軍,征羌。行軍仁愛,士卒疾者,親自瞻省,手為裹瘡。在邊十餘年,未嘗一日蓐寢。與將士同勤苦,故皆樂為死戰。
huáng fǔ guī, yán xī zhōng wèi zhōng láng jiāng, chí jié jiān tǎo líng wú děng qiāng. huì jūn zhōng dà yì, sǐ zhě shí sān sì. guī qīn rù ān lú, xún shì jiāng shì, sān jūn gǎn yuè. dōng qiāng suì qiǎn shǐ qǐ xiáng.
皇甫規,延熹中為中郎將,持節監討零吾等羌。會軍中大疫,死者十三四。規親入菴廬,巡視將士,三軍感悅。東羌遂遣使乞降。
wèi jiāng zhū gé dàn shǒu shòu chūn, yǐ sī mǎ shì lěi dài shàn quán, suì jǔ bīng, chēng kuāng fǔ wèi shì wèi cí. sī mǎ wén wáng lǜ shī tǎo zhī, shòu chūn chéng xiàn, dàn sǐ. wén wáng zhāo qí tú, bù jiàng. qiě zhāo qiě zhàn. shù bǎi rén gǒng shǒu wèi liè, měi zhǎn yī rén, zhé qiǎn jiàng zhī, jiē yuē:" wèi zhū gé gōng sǐ, wú hèn." yǐ zhì yú jǐn, wú yī rén jiàng. shí rén bǐ zhī tián héng yǐ. wú jiāng yú quán yuē:" dà zhàng fū shòu mìng qí zhǔ, yǐ bīng jiù rén, jì bù néng kè, yòu shù shǒu yú dí, wú bù qǔ yě." nǎi miǎn zhòu mào zhèn ér sǐ. qí dé shì xīn rú cǐ.
魏將諸葛誕守壽春,以司馬氏累代擅權,遂舉兵,稱匡輔魏室為辭。司馬文王率師討之,壽春城陷,誕死。文王招其徒,不降。且招且戰。數百人拱手為列,每斬一人,輒遣降之,皆曰:"為諸葛公死,無恨。"以至於盡,無一人降。時人比之田橫矣。吳將於詮曰:"大丈夫受命其主,以兵救人,既不能克,又束手於敵,吾不取也。"乃免胄冒陣而死。其得士心如此。
xī wèi jiāng liáng chūn, xìng guǒ yì, shàn yú fǔ nà, suǒ huò bǎo wù fēn cì huī xià, gù měi jiàn dí chǎng, xián dé qí lì.
西魏將梁椿,性果毅,善於撫納,所獲寶物分賜麾下,故每踐敵場,鹹得其力。
yòu wáng sī zhèng shǒu yǐng chuān jùn chéng, dōng wèi shuài shí wàn gōng zhī, bèi jǐn gōng jī zhī shù, yǐ yǐng chuān guàn chéng, xiàn zhī. sī zhèng zhī shì bù jì, lǜ zuǒ yòu jù tǔ shān, wèi zhī yuē:" wú shòu guó rèn chéng, jù rǔ wáng mìng, lì qū dào qióng, jì wú suǒ chū. wéi dāng xiào sǐ, yǐ xiè cháo ēn ěr." yīn yǎng tiān dà kū. zuǒ yòu jiē hào tòng. sī zhèng xī xiàng zài bài, biàn yù zì wěn. xiān shì, qí wén xiāng gào chéng zhōng rén yuē:" yǒu shēng zhì wáng dà jiāng jūn zhě, fēng hóu, zhòng shǎng. ruò dà jiāng jūn shēn yǒu sǔn, qīn jìn zuǒ yòu, jiē cóng dà lù." dū du luò xùn wèi sī zhèng yuē:" gōng cháng yǔ xùn děng, dàn jiāng wǒ tóu jiàng, fēi dàn dé fù guì, yì shì huó yī chéng rén. jīn gāo xiāng jì yǒu cǐ yán, gōng qǐ bù āi chéng zhōng shì zú!" gù gòng zhǐ zhī, bù dé yǐn jué. qí wén xiāng qiǎn qí sàn qí cháng shì zhào yàn shēn jiù tǔ shān zhí shǒu shēn yì. yǐn jiàn wén xiāng, cí qì kāng kǎi, tì sì jiāo liú, wú qū náo zhī róng. wén xiāng yǐ qí zhōng yú suǒ shì, lǐ yù shén hòu. sī zhèng chū rù yǐng chuān, shì zú bā qiān rén, jí chéng xiàn zhī rì, cún zhě cái sān qiān rén, suì wú pàn zhě.
又王思政守潁川郡城,東魏帥十萬攻之,備盡攻擊之術,以潁川灌城,陷之。思政知事不濟,率左右據土山,謂之曰:"吾受國任城,遽辱王命,力屈道窮,計無所出。惟當效死,以謝朝恩耳。"因仰天大哭。左右皆號慟。思政西向再拜,便欲自刎。先是,齊文襄告城中人曰:"有生致王大將軍者,封侯,重賞。若大將軍身有損,親近左右,皆從大戮。"都督駱訓謂思政曰:"公常語訓等,但將我頭降,非但得富貴,亦是活一城人。今高相既有此言,公豈不哀城中士卒!"固共止之,不得引決。齊文襄遣其散騎常侍趙彥深就土山執手申意。引見文襄,辭氣慷慨,悌泗交流,無屈撓之容。文襄以其忠於所事,禮遇甚厚。思政初入潁川,士卒八千人,及城陷之日,存者才三千人,遂無叛者。
hòu zhōu wǔ dì dà jǔ fá qí, cì yú jìn zhōu. chū, qí gōng jìn zhōu, kǒng zhōu shī zú zhì, yú chéng nán chuān qiàn, zì qiáo shān shǔ yú fén shuǐ. dì lǜ zhū jūn bā wàn rén, zhì zhèn dōng xī èr shí yú lǐ. dì chéng cháng yù mǎ, cóng shù rén xún zhèn chù fēn, suǒ zhì zhé hū zhǔ shuài xìng míng wèi miǎn zhī. jiāng shì gǎn jiàn zhī zhī ēn, gè sī zì lì. jiāng zhàn, yǒu sī qǐng huàn mǎ. dì yuē:" zhèn dú chéng liáng mǎ, yù hé suǒ zhī?" qí zhǔ yì yú běi qiàn liè zhèn. dì yù báo zhī, yǐ ài qiàn suì zhǐ. zì dàn zhì rì zhōng, xiāng chí bù jué. shēn hòu, qí rén nǎi tián qiàn nán yǐn. dì dà xǐ, lēi zhū jūn jī zhī, bīng cái hé, qí rén biàn tuì, zhú běi zhǎn shǒu wàn yú jí, qí zhǔ yǔ qí huī xià shù shí qí zǒu hái bīng zhōu, yú shì qí zhòng dà kuì.
後周武帝大舉伐齊,次於晉州。初,齊攻晉州,恐周師卒至,於城南穿塹,自喬山屬於汾水。帝率諸軍八萬人,置陣東西二十餘里。帝乘常御馬,從數人巡陣處分,所至輒呼主帥姓名慰勉之。將士感見知之恩,各思自勵。將戰,有司請換馬。帝曰:"朕獨乘良馬,欲何所之?"齊主亦於北塹列陣。帝欲薄之,以礙塹遂止。自旦至日中,相持不決。申後,齊人乃填塹南引。帝大喜,勒諸軍擊之,兵才合,齊人便退,逐北斬首萬餘級,齊主與其麾下數十騎走還并州,於是齊眾大潰。
dà táng zhēn guān zhōng, tài zōng qīn zhēng gāo lì, jià cì dìng zhōu, bīng shì dào zhě, xìng dìng zhōu chéng běi mén qīn wèi fǔ zhī. yǒu cóng zú yī rén, bìng bù néng qǐ, tài zōng zhāo zhì chuáng qián, wèn qí suǒ kǔ, réng chì zhōu xiàn hòu jiā gōng gěi. fán zài zhēng rén xīn rán, zòng yǒu bìng zhě, yuè yǐ wàng pí. shī cì bái yán chéng, jiāng jūn lǐ sī mó zhōng nǔ shǐ, tài zōng qīn wèi zhī shǔn xuè, yóu shì cóng xíng wén wǔ jìng sī fèn lì. jí jūn huí, xíng cì liǔ chéng, zhāo jí zhàn wáng rén hái gǔ, shè tài láo yǐ jì zhī, tài zōng tòng kū jǐn āi, jūn rén wú bù sǎ qì. bīng shì guān zhě, guī jiā yǐ yán, qí fù mǔ yuē:" wú ér zhī sǐ, tiān zǐ kū zhī, sǐ wú suǒ hèn."
大唐貞觀中,太宗親征高麗,駕次定州,兵士到者,幸定州城北門親慰撫之。有從卒一人,病不能起,太宗招至床前,問其所苦,仍敕州縣厚加供給。凡在征人欣然,縱有病者,悅以忘疲。師次白岩城,將軍李思摩中弩矢,太宗親為之吮血,由是從行文武競思奮勵。及軍回,行次柳城,招集戰亡人骸骨,設太牢以祭之,太宗慟哭盡哀,軍人無不灑泣。兵士觀者,歸家以言,其父母曰:"吾兒之死,天子哭之,死無所恨。"
sī kōng lǐ jī měi jiāng bīng zài jūn, shí qí zāng pǐ, wén rén piàn shàn, è wàn ér cóng. shì jié zhī rì, duō tuī gōng yú xià. qián hòu zài jūn suǒ de jīn bó, jiē sàn zhī jiāng shì. yǐ shì rén jiē wèi yòng, suǒ xiàng duō kè jié. jí hōng, kū zhī huò yǒu ǒu xuè zhě.
司空李勣每將兵在軍,識其臧否,聞人片善,扼腕而從。事捷之日,多推功於下。前後在軍所得金帛,皆散之將士。以是人皆為用,所向多克捷。及薨,哭之或有嘔血者。
míng shǎng fá
明賞罰
hòu hàn dà jiāng cáo gōng měi gōng chéng pò yì, dé mí lì zhī wù, zé xī yǐ cì yǒu gōng zhě. ruò xūn láo yí shǎng, zé bù lìn wàn jīn wú gōng jì shī, fēn háo bù yǔ.
後漢大將曹公每攻城破邑,得靡麗之物,則悉以賜有功者。若勳勞宜賞,則不吝萬金;無功冀施,分毫不與。
shǎng yàn bù jūn zhì bài
賞宴不均致敗
chūn qiū shí, zhèng shī fá sòng. jiāng zhàn, huá yuán shā yáng shí shì, shí yīn sì. qí yù yáng zhēn bù yǔ. jí zhàn, zhēn yuē:" chóu xī zhī yáng, zi wèi zhèng jīn rì zhī shì, wǒ wèi zhèng." yǔ rù zhèng shī, gù bài.
春秋時,鄭師伐宋。將戰,華元殺羊食士,(食音嗣。)其御羊斟不與。及戰,斟曰:"疇昔之羊,子為政;今日之事,我為政。"與入鄭師,故敗。
xíng shǎng ān zhòng
行賞安眾
hàn gāo dì yǐ fēng dà gōng chén sān shí yú rén, qí yú zhēng gōng, wèi de xíng fēng. dì jū nán gōng, cóng fù dào shàng jiàn zhū jiāng wǎng wǎng ǒu yǔ, yǐ wèn zhāng liáng. liáng yuē:" bì xià qǐ bù yī, yǐ cǐ shǔ gòng qǔ tiān xià, jīn yǐ wèi tiān zǐ, ér suǒ fēng jiē xiāo cáo gù rén jí suǒ qīn ài, suǒ zhū jiē píng shēng chóu yuàn. jīn jūn lì jì gōng, yǐ tiān xià wèi bù zú yòng biàn fēng, yán yǒu gōng zhě duō, ér tǔ dì shǎo. ér kǒng yǐ guò shī jí zhū, gù xiāng jù móu fǎn ěr." dì yuē:" wèi zhī nài hé?" liáng yuē:" qǔ shàng sù suǒ bù kuài, yán yǒu jiù xián zhě. jì qún chén suǒ gòng zhī zuì shèn zhě yī rén, xiān fēng, yǐ shì qún chén. qún chén jiàn yōng chǐ fēng, zé rén rén zì jiān yǐ." yú shì, sān yuè, shàng zhì jiǔ, fēng chǐ wèi shí fāng hóu, yīn qù chéng xiàng jí dìng gōng xíng fēng. qún chén jiē xǐ yuē:" yōng chǐ qiě hóu, wǒ shǔ wú huàn yǐ." qù, dú yuē cù.
漢高帝已封大功臣三十餘人,其餘爭功,未得行封。帝居南宮,從複道上見諸將往往耦語,以問張良。良曰:"陛下起布衣,以此屬共取天下,今已為天子,而所封皆蕭、曹故人及所親愛,所誅皆平生讎怨。今軍吏計功,以天下為不足用遍封,(言有功者多,而土地少。)而恐以過失及誅,故相聚謀反耳。"帝曰:"為之奈何?"良曰:"取上素所不快,(言有舊嫌者。)計群臣所共知最甚者一人,先封,以示群臣。群臣見雍齒封,則人人自堅矣。"於是,三月,上置酒,封齒為什邡侯,因趣丞相急定功行封。群臣皆喜曰:"雍齒且侯,我屬無患矣。"(趣,讀曰促。)
fēn shǎng qǔ dí
分賞取敵
hàn wáng yǔ hán xìn péng yuè qī huì jī chǔ, zhì gù líng, bù huì, chǔ jī hàn jūn, dà pò zhī. hàn wáng wèi zhāng liáng yuē:" zhū hóu bù cóng, nài hé?" duì yuē:" chǔ bīng qiě pò, wèi yǒu fèn dì, qí bù zhì gù yí. jūn wáng néng yǔ gòng tiān xià, kě lì zhì yě. jīn néng qǔ suī yáng yǐ běi zhì gǔ chéng yǔ péng yuè, zì chén yǐ dōng fù hǎi yǔ qí wáng xìn, xìn jiā zài chǔ, qí yì yù fù dé gù yì. néng chū juān cǐ dì, yǐ xǔ liǎng rén, shǐ gè zì wèi zhàn, zé chǔ yì bài yě." yú shì fā shǐ, hán xìn péng yuè jiē yǐn bīng lái, wéi yǔ gāi xià.
漢王與韓信、彭越期會擊楚,至固陵,不會,楚擊漢軍,大破之。漢王謂張良曰:"諸侯不從,奈何?"對曰:"楚兵且破,未有分地,其不至固宜。君王能與共天下,可立致也。今能取睢陽以北至穀城與彭越,自陳以東傅海與齊王信,信家在楚,其意欲復得故邑。能出捐此地,以許兩人,使各自為戰,則楚易敗也。"於是發使,韓信、彭越皆引兵來,圍羽垓下。
xíng shǎng zhāo xiáng
行賞招降
hàn gāo dì shí, chén xī fǎn yú dài, dì zì wǎng jī zhī. zhì hán dān, xǐ yuē:" xī bù nán jù hán dān, běi zǔ zhāng shuǐ, wú zhī qí wú néng wèi yě." shàng lìng zhōu chāng xuǎn zhào zhuàng shì kě lìng jiāng zhě, bái jiàn sì rén. dì mān mà yuē:" shù zi, néng wèi jiāng hū!" sì rén cán, jiē fú dì shàng. fēng gè qiān hù, yǐ wèi jiāng. zuǒ yòu jiàn yuē:" cóng rù shǔ hàn fá chǔ, shǎng wèi biàn xíng. jīn fēng cǐ, hé gōng?" dì yuē:" fēi rǔ suǒ zhī. chén xī fǎn, zhào dài dì jiē xī yǒu. wú yǐ yǔ xí zhēng tiān xià bīng, wèi yǒu zhì zhě, jīn jì wéi dú hán dān zhōng bīng ěr. wú hé ài sì qiān hù, bù yǐ wèi zhào zǐ dì." jiē yuē:" shàn." jí wén xī jiāng jiē gù jiǎ rén, nǎi duō yǐ jīn gòu zhī, xī jiāng duō jiàng. jiǎ yīn gū.
漢高帝時,陳豨反於代,帝自往擊之。至邯鄲,喜曰:"豨不南據邯鄲,北阻漳水,吾知其無能為也。"上令周昌選趙壯士可令將者,白見四人。帝嫚罵曰:"豎子,能為將乎!"四人慚,皆伏地上。封各千戶,以為將。左右諫曰:"從入蜀漢伐楚,賞未遍行。今封此,何功?"帝曰:"非汝所知。陳豨反,趙代地皆豨有。吾以羽檄徵天下兵,未有至者,今計唯獨邯鄲中兵耳。吾何愛四千戶,不以慰趙子弟。"皆曰:"善。"及聞豨將皆故賈人,乃多以金購之,豨將多降。(賈音估。)
shì huì zhāo xiáng
示惠招降
chūn qiū lǔ shū gōng shuài shī wéi fèi, fú kè, bài yān. píng zi nù, lìng jiàn fèi rén zhí zhī, yǐ wèi qiú fú. yě qū fū yuē:" fēi yě. qū fū, lǔ dài fū. ruò jiàn fèi rén, hán zhě yī zhī, jī zhě shí zhī, wèi zhī lìng zhǔ, ér gōng qí fá kùn, fèi lái rú guī, nán shì wáng yǐ. rén jiāng pàn zhī, shuí yǔ jū yì? ruò dàn zhī yǐ wēi, jù zhī yǐ nù, rén jí ér pàn, wèi zhī jù yě. ruò zhū hóu jiē rán, fèi rén wú guī, bù qīn nán shì, jiāng yān rù yǐ." píng zi cóng zhī, fèi rén pàn nán shì.
春秋魯叔弓帥師圍費,弗克,敗焉。平子怒,令見費人執之,以為囚俘。冶區夫曰:"非也。(區夫,魯大夫。)若見費人,寒者衣之,飢者食之,為之令主,而供其乏困,費來如歸,南氏亡矣。人將叛之,誰與居邑?若憚之以威,懼之以怒,人疾而叛,為之聚也。若諸侯皆然,費人無歸,不親南氏,將焉入矣。"平子從之,費人叛南氏。
shǔ dà jiāng guān yǔ wéi wèi shì zhī fán, liú bīng jiāng bèi gōng ān jí nán jùn. wú jiāng lǚ méng xí zhī, bīng dào nán jùn, yǔ xià shǒu jiāng mí fāng jiàng. méng rù jù chéng, jǐn dé yǔ jí jiāng shì jiā shǔ, méng jiē fǔ wèi, yuē lìng jūn zhōng bù dé gàn lì rén jiā yǒu qiú qǔ. méng huī xià shì, shì rǔ nán rén, qǔ mín jiā yī lì yǐ fù guān kǎi, guān kǎi suī shì gōng shì, méng yóu yǐ wèi fàn jūn lìng, bù kě yǐ xiāng lǐ gù ér fèi fǎ, suì chuí tì zhǎn zhī. yú shì jūn zhōng zhèn lì, dào bù shí yí. méng zhāo mù shǐ qīn jìn cún xù qí lǎo, wèn suǒ bù zú, jí bìng zhě gěi yī yào, jī hán zhě cì yī liáng. yǔ fǔ cáng cái bǎo, jiē fēng bì yǐ dài wú zhǔ sūn quán zhì. yǔ hái, lù shù shǐ rén yǔ méng xiāng wén, méng zhé hòu yù qí shǐ, zhōu yóu chéng zhōng, jiā jiā zhì wèn, huò shǒu shū shì xìn. yǔ rén hái, sī xiāng cān xùn, xián zhī jiā mén wú yàng, jiàn dài guò yú píng shí, gù yǔ lì shì wú dòu xīn. huì quán zhì, yǔ zì zhī gū qióng, nǎi zǒu mài chéng, xī zhì zhāng xiāng, zhòng jiē wěi yǔ ér jiàng.
蜀大將關羽圍魏氏之樊,留兵將備公安及南郡。吳將呂蒙襲之,兵到南郡,羽下守將麋芳降。蒙入據城,盡得羽及將士家屬,蒙皆撫慰,約令軍中不得干歷人家有求取。蒙麾下士,是汝南人,取民家一笠以覆官鎧,官鎧雖是公事,蒙猶以為犯軍令,不可以鄉里故而廢法,遂垂涕斬之。於是軍中震慄,道不拾遺。蒙朝暮使親近存恤耆老,問所不足,疾病者給醫藥,饑寒者賜衣糧。羽府藏財寶,皆封閉以待吳主孫權至。羽還,路數使人與蒙相聞,蒙輒厚遇其使,週遊城中,家家致問,或手書示信。羽人還,私相參訊,咸知家門無恙,見待過於平時,故羽吏士無斗心。會權至,羽自知孤窮,乃走麥城,西至漳鄉,眾皆委羽而降。
jūn shī zhì jiān bì shèng
軍師志堅必勝
chūn qiū shí, jìn shī fá qí, chén yú ān. jìn jiě zhāng yù xì kè, zhèng qiū huǎn wèi yòu. jí zhàn, xì kè shāng yú shǐ, liú xiě jí jù, wèi jué gǔ yīn, zhōng jūn jiāng zì zhí qí gǔ, gù suī shāng ér jī gǔ bù xī. yuē:" yú bìng yǐ!" zhāng yuē:" zì shǐ hé, ér shǐ guàn yú shǒu jí zhǒu, yú zhé yǐ yù, zuǒ lún zhū yīn, wū xián fǎn. qǐ gǎn yán bìng? wú zi rěn zhī." qiū huǎn yuē:" zì shǐ hé, gǒu yǒu xiǎn, yú bì xià tuī chē, zi qǐ shí zhī? rán zi bìng yǐ!" yǐ qí bù shí tuī chē. zhāng yuē:" shī zhī ěr mù, zài wú qí gǔ, jìn tuì cóng zhī. cǐ chē yī rén diàn zhī, kě yǐ jí shì. diàn, zhèn yě. jí, chéng yě. ruò zhī hé qí yǐ bìng bài jūn zhī dà shì? huàn jiǎ zhí bīng, gù jí sǐ yě, jí, jiù yě. huàn yīn huàn. bìng wèi jí sǐ, wú zi miǎn zhī!" zuǒ bìng bì zhèng fǎn pèi, yòu yuán bāo yīn fú ér gǔ. mǎ yì bù néng zhǐ, shī cóng zhī. jìn shī cóng xì kè chē. qí shī bài jī.
春秋時,晉師伐齊,陳於鞍。晉解張御郤克,鄭丘緩為右。及戰,郤克傷於矢,流血及屨,未絕鼓音,(中軍將自執旗鼓,故雖傷而擊鼓不息。)曰:"余病矣!"張曰:"自始合,而矢貫余手及肘,余折以御,左輪朱殷,(烏閒反。)豈敢言病?吾子忍之。"丘緩曰:"自始合,苟有險,余必下推車,子豈識之?然子病矣!"(以其不識推車。)張曰:"師之耳目,在吾旗鼓,進退從之。此車一人殿之,可以集事。(殿,鎮也。集,成也。)若之何其以病敗君之大事?擐甲執兵,固即死也,(即,就也。擐音患。)病未及死,吾子勉之!"左並(畢正反)轡,右援枹(音桴)而鼓。馬逸不能止,師從之。(晉師從郤克車。)齊師敗績。
dōng jìn jiāng zhōu fǎng tǎo jiāng miǎn xián zéi dù céng, fǎng yǒu zhòng bā qiān, jìn zhì dùn yáng. céng ruì qì shén shèng, fǎng yuē:" xiān rén yǒu duó rén zhī xīn, shàn móu yě." shǐ jiāng jūn lǐ héng dū zuǒ zhēn, xǔ cháo dū yòu zhēn, zì lǐng zhōng jūn, gāo zhāng qí zhì. céng guǒ xiān gōng zuǒ yòu zhēn. céng yǒng guān sān jūn, fǎng shén è zhī, zì yú zhèn hòu shè zhì yǐ ān zhòng xīn. lìng xiǎo jiāng zhào yìn lǐng qí fù yú bīng shǔ zuǒ zhēn, lì zhàn, bài ér fù hé. yìn chí mǎ gào jí, fǎng nù, chì lìng gèng jìn. yìn hào kū hái zhàn, zì chén zhì shēn, liǎng zhēn jiē bài. fǎng xuǎn jīng ruì bā bǎi rén, zì xíng jiǔ yǐn zhī, chì bù dé zhé dòng, wén gǔ yīn nǎi jìn. zéi wèi zhì sān shí bù, fǎng qīn míng gǔ, jiāng shì jiē téng yuè bēn fù, céng suì dà kuì, shā qiān yú rén, suì dìng hàn miǎn.
東晉將周訪討江、沔閒賊杜曾,訪有眾八千,進至沌陽。曾銳氣甚盛,訪曰:"先人有奪人之心,善謀也。"使將軍李恆督左甄,許朝督右甄,自領中軍,高張旗幟。曾果先攻左右甄。曾勇冠三軍,訪甚惡之,自於陣後射雉以安眾心。令小將趙胤領其父餘兵屬左甄,力戰,敗而複合。胤馳馬告急,訪怒,叱令更進。胤號哭還戰,自辰至申,兩甄皆敗。訪選精銳八百人,自行酒飲之,敕不得輒動,聞鼓音乃進。賊未至三十步,訪親鳴鼓,將士皆騰躍奔赴,曾遂大潰,殺千餘人,遂定漢、沔。
dōng jìn jiāng zhū cì shàn zhàn, rén huò wèn zhī, cì dá yuē:" zhū rén yǐ shé jī zéi, cì wéi yǐ rèn ěr." yòu wèn yuē:" jiāng jūn qián hòu jī zéi, hé yǐ měi dé shèng yé?" cì yuē:" liǎng dí gòng duì, wéi dāng rěn zhī. bǐ bù néng rěn, wǒ néng rěn, shì yǐ shèng ěr."
東晉將朱伺善戰,人或問之,伺答曰:"諸人以舌擊賊,伺唯以刃耳。"又問曰:"將軍前後擊賊,何以每得勝耶?"伺曰:"兩敵共對,唯當忍之。彼不能忍,我能忍,是以勝耳。"
jūn jiāng jiāo bài
軍將驕敗
chūn qiū mò, wú zi wèn sūn wǔ yuē:" dí yǒng bù jù, jiāo ér wú lǜ, bīng zhòng ér qiáng, tú zhī nài hé?" wǔ yuē:" qū ér dài zhī, yǐ shùn qí yì wú lìng shěng jué, yǐ yì qí xiè dài yīn dí qiān yí, qián fú hòu dài, qián xíng bù zhān, hòu wǎng bù gù zhōng ér jī zhī, suī zhòng kě qǔ. gōng jiāo zhī dào, bù kě zhēng fēng."
春秋末,吳子問孫武曰:"敵勇不懼,驕而無慮,兵眾而強,圖之奈何?"武曰:"詘而待之,以順其意;無令省覺,以益其懈怠;因敵遷移,潛伏候待,前行不瞻,後往不顧;中而擊之,雖眾可取。攻驕之道,不可爭鋒。"
qín mò, xiàng liáng qǐ bīng wú zhōng, bǐ zhì dìng táo, zài pò qín jūn, xiàng yǔ děng yòu zhǎn qín sān chuān shǒu lǐ yóu, yì qīng qín, yǒu jiāo sè. sòng yì jiàn yuē:" zhàn shèng ér jiāng jiāo zú duò zhě, bì bài. jīn shǎo duò yǐ, qín bīng rì yì, chén wèi jūn wèi zhī." liáng bù tīng. nǎi shǐ sòng yì yú qí, shuō gāo líng jūn xiǎn fēng yú gāo líng. yuē:" gōng jiāng jiàn xiàng liáng hū?" yuē:" rán." yì yuē:" chén lùn wǔ xìn jūn jūn bì bài. gōng xú xíng zé miǎn, jí xíng zé jí huò." qín guǒ xī qǐ bīng yì qí jiāng zhāng hán, yè xián méi jī liáng, dà pò dìng táo, liáng bài ér sǐ. liáng zì hào wǔ xìn jūn.
秦末,項梁起兵吳中,比至定陶,再破秦軍,項羽等又斬秦三川守李由,益輕秦,有驕色。宋義諫曰:"戰勝而將驕卒惰者,必敗。今少惰矣,秦兵日益,臣為君畏之。"梁不聽。乃使宋義於齊,說高陵君顯(封於高陵。)曰:"公將見項梁乎?"曰:"然。"義曰:"臣論武信君軍必敗。公徐行則免,疾行則及禍。"秦果悉起兵益其將章邯,夜銜枚擊梁,大破定陶,梁敗而死。(梁自號武信君。)
hòu zhōu mò, suí wén dì fǔ zhèng, zhōu dà jiāng wèi chí jiǒng zài hé běi jǔ bīng jù mìng, qiǎn jiāng lüè dì, hé nán zhōu xiàn duō xià zhī. suí wén dì qiǎn jiāng yú zhòng wén lǜ bīng tǎo zhī. zhòng wén jūn zhì biàn zhōu zhī dōng ní wù, yǔ jiǒng jiāng liú zi áng liú yù dé děng xiāng yù, jìn jī pò zhī. jūn cì liǎo yīn le dī, jiǒng jiāng tán ràng yōng zhòng shù wàn, zhòng wén yǐ léi shī zhàn. ràng xī zhòng lái jù, zhòng wén wěi běi, ràng jūn pō jiāo. yú shì qiǎn jīng bīng zuǒ yòu yì jī zhī, dà bài ràng jūn, shēng huò wǔ qiān yú rén.
後周末,隋文帝輔政,周大將尉遲迥在河北舉兵拒命,遣將略地,河南州縣多下之。隋文帝遣將于仲文率兵討之。仲文軍至汴州之東倪塢,與迥將劉子昂、劉浴德等相遇,進擊破之。軍次蓼(音了)隄,迥將檀讓擁眾數萬,仲文以羸師戰。讓悉眾來拒,仲文偽北,讓軍頗驕。於是遣精兵左右翼擊之,大敗讓軍,生獲五千餘人。
suí mò, dí ràng lǐ mì qǐ bīng yú hé nán, xíng yáng jùn tōng shǒu zhāng xū tuó yǐ bīng gōng ràng. ràng shù wèi xū tuó suǒ bài, wén qí lái, dà jù, jiāng yuǎn bì zhī. mì yuē:" xū tuó yǒng ér wú móu, bīng yòu zhòu shèng jiāo hěn, kě yī zhàn ér qín zhī, gōng dàn liè zhèn yǐ dài, bǎo wèi gōng bài zhī." ràng bù dé yǐ, lè bīng jiāng zhàn, mì fēn bīng qiān yú rén yú lín mù xián, zhà yǔ zhàn bù lì, jūn shāo què, mì fā fú zì hòu yǎn zhī, ràng hé jī, xū tuó zhòng dà bài zhī, suì zhǎn xū tuó yú zhèn.
隋末,翟讓、李密起兵於河南,滎陽郡通守張須陀以兵攻讓。讓數為須陀所敗,聞其來,大懼,將遠避之。密曰:"須陀勇而無謀,兵又驟勝驕很,可一戰而擒之,公但列陣以待,保為公敗之。"讓不得已,勒兵將戰,密分兵千餘人於林木閒,詐與戰不利,軍稍卻,密發伏自後掩之,讓合擊,須陀眾大敗之,遂斬須陀於陣。
dí lǚ shèng jiāo bù bèi kě bài
敵屢勝驕不備可敗
chūn qiū chǔ dà jī, yōng rén lǜ qún mán yǐ pàn chǔ, yōng, chǔ zhī xiǎo guó. chǔ shǐ lú jí lí qīn yōng. yōng zhú zhī, qiú zi yáng chuāng. chuāng, jí lí guān shǔ. sān sù ér yì, yuē:" yōng shī zhòng, qún mán jù yān, bù rú qiě qǐ wáng zú, hé ér hòu jìn." chǔ jiāng pān wāng yuē:" bù kě. gū yòu yǔ zhī yù yǐ jiāo zhī. bǐ jiāo wǒ nù, ér hòu kě kè." yòu yǔ zhī yù, qī yù jiē běi, jūn bài yuē běi. wéi bì shū yú rén shí zhú zhī. bì shū yú, yōng sān yì yě. qīng chǔ, gù dàn sān yì rén zhú zhī. yōng rén yuē:" chǔ bù zú yǔ zhàn yǐ." suì bù shè bèi. chǔ zi chéng rì, huì shī yú lín pǐn, rì, chuán chē yě. lín pǐn, dì míng. fēn wèi èr duì, duì, bù yě. liǎng dào gōng yǐ. chǔ jiāng zi yuè zì shí xī, zi yuán yīn yún zì rèn yǐ fá yōng, suì miè zhī.
春秋楚大飢,庸人率群蠻以叛楚,(庸,楚之小國。)楚使廬戢梨侵庸。庸逐之,囚子楊窗。(窗,戢梨官屬。)三宿而逸,曰:"庸師眾,群蠻聚焉,不如且起王卒,合而後進。"楚將潘尫曰:"不可。姑又與之遇以驕之。彼驕我怒,而後可克。"又與之遇,七遇皆北,(軍敗曰北。)唯裨、儵、魚人實逐之。(裨、儵、魚,庸三邑也。輕楚,故但三邑人逐之。)庸人曰:"楚不足與戰矣。"遂不設備。楚子乘馹,會師於臨品,(馹,傳車也。臨品,地名。)分為二隊,(隊,部也。兩道攻矣。)楚將子越自石溪,子員(音筠)自仞以伐庸,遂滅之。
jūn xíng zì biǎo yì zhì bài
軍行自表異致敗
chūn qiū shí, dí rén fá wèi, zhàn yú xíng zé, wèi shī bài jī. wèi hóu bù qù qí qí, shì yǐ bài. suì miè wèi.
春秋時,狄人伐衛,戰於滎澤,衛師敗績。衛侯不去其旗,是以敗。遂滅衛。
dōng jìn mò, huán xuán cuàn jìn, sòng wǔ dì qǐ yì tǎo zhī. xuán bài, sù liú bēn jīng zhōu, liú qí jiāng hé dàn zhī guō quán guō chǎng zhī shǒu pén kǒu. sòng wǔ jiāng hé wú jì děng cì sāng luò zhōu, dàn zhī děng lǜ jūn lái zhàn. dàn zhī cháng suǒ chéng fǎng jīng qí shén shèng, wú jì wèi jiāng yuē:" zéi shuài bì bù jū cǐ, yù zhà wǒ ěr, yí jí jì lì fǎn gōng zhī." zhòng xián yuē:" dàn zhī bù zài qí zhōng, zòng dé wú yì." wú jì yuē:" jīn zhòng guǎ bù dí, zhàn wú quán shèng. dàn zhī suī bù jū cǐ fǎng, qǔ zé yì huò, yīn zòng bīng téng zhī, kě yī gǔ ér bài yě." suì jìn gōng, huò fǎng, yīn chuán hū yuē:" dé hé dàn zhī yǐ!" zéi zhōng jīng rǎo, wú jì zhī zhòng yì wèi rán, yīn chéng shèng jìng jìn, wú jì gǔ zào fù zhī, dàn zhī suì kuì. hé dàn zhī biǎo ér bù chù, hé wú jì wù ér qǔ zhī.
東晉末,桓玄篡晉,宋武帝起義討之。玄敗,溯流奔荊州,留其將何澹之、郭詮、郭昶之守湓口。宋武將何無忌等次桑落洲,澹之等率軍來戰。澹之常所乘舫旍旗甚盛,無忌謂將曰:"賊帥必不居此,欲詐我耳,宜亟(紀力反)攻之。"眾咸曰:"澹之不在其中,縱得無益。"無忌曰:"今眾寡不敵,戰無全勝。澹之雖不居此舫,取則易獲,因縱兵騰之,可一鼓而敗也。"遂進攻,獲舫,因傳呼曰:"得何澹之矣!"賊中驚擾,無忌之眾亦謂然,因乘勝逕進,無忌鼓譟赴之,澹之遂潰。(何澹之表而不處,何無忌悟而取之。)
sòng jìn ān wáng zǐ xūn yīn xūn jǔ bīng xún yáng, sòng jiāng yīn xiào zǔ tǎo zhī. shí zéi jù zhě qí, xiào zǔ jiāng jìn gōng zhī, yǔ zéi hé zhàn, cháng yǐ gǔ gài zì suí, jūn zhōng rén xiāng wèi yuē:" yīn tǒng jūn kě wèi sǐ jiāng yǐ. jīn yǔ zéi jiāo fēng, ér yǐ yǔ yí zì biāo yì, ruò shàn shè zhě shí shǒu xiàng shè, yù bù bì, dé hū?" shì rì, yú zhèn wèi shǐ zhōng ér sǐ.
宋晉安王子勛(音勛)舉兵潯陽,宋將殷孝祖討之。時賊據赭圻,孝祖將進攻之,與賊合戰,常以鼓蓋自隨,軍中人相謂曰:"殷統軍可謂死將矣。今與賊交鋒,而以羽儀自標異,若善射者十手相射,欲不斃,得乎?"是日,於陣為矢中而死。
dōng wèi dà jiāng qí shén wǔ yǔ xī wèi dà jiāng zhōu wén zhàn máng shān. shí zhōu wén jiàn qí shén wǔ chū qí gǔ, shí zhī, nǎi mù gǎn yǒng sān qiān rén, lìng hè bá shèng zǒng zhī, yǐ fàn qí jūn. shì yǔ qí shén wǔ xiāng yù, shí mù shì jiē yòng duǎn bīng jiē zhàn, shèng zhú qí shén wǔ shù lǐ, rèn chuí jí zhī. huì shèng mǎ wèi liú shǐ suǒ zhōng, sǐ, bǐ fù qí zhì, qí shén wǔ yǐ yì qù.
東魏大將齊神武與西魏大將周文戰邙山。時周文見齊神武出旗鼓,識之,乃募敢勇三千人,令賀拔勝總之,以犯其軍。適與齊神武相遇,時募士皆用短兵接戰,勝逐齊神武數里,刃垂及之。會勝馬為流矢所中,死,比副騎至,齊神武已逸去。
dōng wèi jiāng gāo áo cáo yǔ hóu jǐng děng gōng wèi jiāng dú gū rú yuàn yú jīn yōng chéng, dà jiāng zhōu wén dì lǜ zhòng jiù zhī, zhàn yú máng shān. áo cáo xīn qīng dí, jiàn qí gài yǐ líng zhèn, zhōu rén jǐn ruì jī zhī, yī jūn jiē méi, áo cáo qīng qí zǒu hé yáng chéng, yǎng hū suǒ xiàn shéng, yòu bù dé, bá dāo wān mén, zhuī bīng zhì, áo cáo fèn tóu gòu yuē:" lái! wú yǔ ěr kāi guó gōng." zhuī zhě zhǎn zhī.
東魏將高敖曹與侯景等攻魏將獨孤如願於金墉城,大將周文帝率眾救之,戰於邙山。敖曹心輕敵,建旗蓋以陵陣,周人盡銳擊之,一軍皆沒,敖曹輕騎走河陽城,仰呼索縣繩,又不得,拔刀剜門,追兵至,敖曹奮頭詬曰:"來!吾與爾開國公。"追者斬之。
shī xíng zhòng bēi kǒng zé bài
師行眾悲恐則敗
hòu yàn mù róng chuí qiǎn qí zi bǎo bù qí qī wàn fá hòu wèi, zhàn yú cān hé bēi, dà bài. bǎo yǐ shù qiān qí bēn miǎn, shì zhòng hái zhě shí yī èr. bǎo hèn cān hé zhī bài, lǚ yán wèi yǒu kě chéng zhī jī. chuí yóu shì zì lǜ dà zhòng fá wèi. zhì cān hé bēi, jiàn wǎng nián zhàn chù jī hái rú shān, shè diào jì zhī lǐ, sǐ zhě fù xiōng yī shí hào kū, jūn zhōng jiē tòng. chuí cán fèn ōu xuè, yīn ér qǐn jí, què hái, dào zú.
後燕慕容垂遣其子寶步騎七萬伐後魏,戰於參合陂,大敗。寶以數千騎奔免,士眾還者十一二。寶恨參合之敗,屢言魏有可乘之機。垂由是自率大眾伐魏。至參合陂,見往年戰處積骸如山,設弔祭之禮,死者父兄一時號哭,軍中皆慟。垂慚憤歐血,因而寢疾,卻還,道卒。
shēng gǎn rén fù
聲感人(附)
fū shēng gǎn rén. xiǎng yàn jiāng shì, yǐ jī lì yú zhòng, jiǔ hān, shǐ bá jiàn qǐ wǔ, zuò péng jiǎo dǐ, fá gǔ jiào hū, yǐ zēng qí qì. sī zhú āi yuàn zhī shēng bù kě zòu, shǐ rén qī chuàng, sǔn ruì qì, cuò zhuàng xīn, zé nán shèng dí. hàn wáng wéi xiàng yǔ gāi xià, lìng shī rén sì miàn chǔ gē, yǔ zhòng jiǔ kǔ zhēng zhàn, sī guī, suì kuì. jìn jiāng liú kūn shǒu tài yuán, qún hú wéi zhī, kūn jì jiǒng, chuī jiā, shēng liáo liàng. hú rén jiǔ juàn zhēng shù, yè wén suì kuì. bìng jù xiān gōng qí xīn piān zhōng. sī yǐ shēng gǎn rén yě.
夫聲感人。享宴將士,以激勵於眾,酒酣,使拔劍起舞,作朋角牴,伐鼓叫呼,以增其氣。絲竹哀怨之聲不可奏,使人悽愴,損銳氣,挫壯心,則難勝敵。(漢王圍項羽垓下,令師人四面楚歌,羽眾久苦征戰,思歸,遂潰。晉將劉琨守太原,群胡圍之,琨計窘,吹笳,聲寥亮。胡人久倦征戍,夜聞遂潰。並具先攻其心篇中。斯以聲感人也。)
sūn zǐ yuē:" xī zhī shàn zhàn zhě, xiān wèi bù kě shèng, xiān zī zhī miào táng, lǜ qí wēi nán, rán hòu gāo lěi shēn gōu, shǐ bīng shì liàn xí, gù dí bù dé shèng. yǐ dài dí zhī kě shèng. yǐ cǐ shǒu bèi zhī gù, dài dí zhī què, zé kě shèng zhī. bù kě shèng zài jǐ, yán shǒu bèi zhī gù, zhì dí zài wài. kě shèng zài dí, shǒu bèi zhī gù zì xiū lǐ, yǐ qí dí zhī xū xiè. yǐ jiàn dí yǒu què lòu zhī xíng, rán hòu kě shèng. gù shàn zhàn zhě néng wèi bù kě shèng, bù néng shǐ dí bì kě shèng. ruò dí xiǎo liàn bīng shì, cè yǔ dào hé, shēn wèi jǐ bèi zhě, yì bù kě qiáng shèng zhī. gù yuē shèng kě zhī ér bù kě wèi. dí yǒu bèi yě. yǐ liào dí, jiàn dí xíng zhě, zé shèng fù kě zhī. ruò dí mì ér wú xíng, yì bù kě qiáng shǐ wèi bài. gù fàn lǐ yuē:" shí bù zhì, bù kě qiáng shēng shì bù jiù, bù kě qiáng chéng." bù kě shèng zhě, shǒu yě xíng cáng yě. ruò wèi jiàn qí xíng, bǐ zhòng wǒ guǎ, zé zì shǒu yě. kě shèng zhě, gōng yě. dí gōng jǐ, nǎi kě shèng yě. yǐ jiàn qí xíng, bǐ guǎ wǒ zhòng, zé kě gōng. gù shàn shǒu zhě, cáng yú jiǔ dì zhī xià." shàn shǒu bèi zhě, wù yīn qí shān chuān zhī zǔ, qiū líng zhī gù, shǐ bù zhī suǒ gōng. yán qí shēn mì, cáng yú jiǔ dì zhī xià. yòu yuē:" chéng yǒu suǒ bù gōng." gù ér duō liáng.
孫子曰:"昔之善戰者,先為不可勝,(先咨之廟堂,慮其危難,然後高壘深溝,使兵士練習,故敵不得勝。)以待敵之可勝。(以此守備之固,待敵之闕,則可勝之。)不可勝在己,(言守備之固,制敵在外。)可勝在敵,(守備之固自修理,以俟敵之虛懈。已見敵有闕漏之形,然後可勝。)故善戰者能為不可勝,不能使敵必可勝。(若敵曉練兵事,策與道合,深為己備者,亦不可強勝之。)故曰勝可知而不可為。(敵有備也。已料敵,見敵形者,則勝負可知。若敵密而無形,亦不可強使為敗。故范蠡曰:"時不至,不可強生;事不究,不可強成。")不可勝者,守也;(形藏也。若未見其形,彼眾我寡,則自守也。)可勝者,攻也。(敵攻己,乃可勝也。已見其形,彼寡我眾,則可攻。)故善守者,藏於九地之下。"(善守備者,務因其山川之阻,丘陵之固,使不知所攻。言其深密,藏於九地之下。)又曰:"城有所不攻。"(固而多糧。)
shǒu zé yǒu yú
守則有餘
hòu hàn liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, zuǒ jiāng jūn huáng fǔ sōng dū qián jiāng jūn dǒng zhuō jiù zhī. zhuō yù sù jìn fù chén cāng, sōng bù tīng. zhuō yuē:" zhì zhě bù hòu shí, yǒng zhě bù liú jué. sù jiù zé chéng quán, bù jiù zé chéng miè, quán miè zhī shì, zài yú cǐ yě." sōng yuē:" bù rán. bǎi zhàn bǎi shèng, bù rú bù zhàn ér qū rén zhī bīng. shì yǐ xiān wèi bù kě shèng, yǐ dài dí zhī kě shèng. bù kě shèng zài wǒ, kě shèng zài bǐ. bǐ shǒu bù zú, wǒ gōng yǒu yú. yǒu yú zhě dòng yú jiǔ tiān zhī shàng, bù zú zhě xiàn yú jiǔ dì zhī xià. jīn chén cāng suī xiǎo, chéng shǒu gù bèi, fēi jiǔ dì zhī xiàn yě. wáng guó suī qiáng, ér gōng wǒ zhī suǒ bù jiù, fēi jiǔ tiān zhī shì yě. fū shì fēi jiǔ tiān, gōng zhě shòu hài xiàn fēi jiǔ dì, shǒu zhě bù bá. guó jīn yǐ xiàn shòu hài zhī dì, ér chén cāng bǎo bù bá zhī chéng, wǒ kě bù fán bīng dòng zhòng, ér qǔ quán shèng zhī gōng, jiāng hé jiù yān!" suì bù tīng. wáng guó wéi chén cāng, zì dōng qì chūn, bā shí yú rì, chéng jiān shǒu gù, jìng bù néng bá. zéi zhòng pí bì, guǒ zì jiě qù.
後漢涼州賊王國圍陳倉,左將軍皇甫嵩督前將軍董卓救之。卓欲速進赴陳倉,嵩不聽。卓曰:"智者不後時,勇者不留決。速救則城全,不救則城滅,全滅之勢,在於此也。"嵩曰:"不然。百戰百勝,不如不戰而屈人之兵。是以先為不可勝,以待敵之可勝。不可勝在我,可勝在彼。彼守不足,我攻有餘。有餘者動於九天之上,不足者陷於九地之下。今陳倉雖小,城守固備,非九地之陷也。王國雖強,而攻我之所不救,非九天之勢也。夫勢非九天,攻者受害;陷非九地,守者不拔。國今以陷受害之地,而陳倉保不拔之城,我可不煩兵動眾,而取全勝之功,將何救焉!"遂不聽。王國圍陳倉,自冬迄春,八十餘日,城堅守固,竟不能拔。賊眾疲弊,果自解去。
shǒu jù fǎ fù
守拒法(附)
chéng yǒu bù kě shǒu zhě: dà ér rén shào xiǎo ér zhòng duō liáng guǎ ér chái shuǐ bù gōng lěi báo ér gōng jù bù zú tǔ shū dì xià, guàn gài kě fàn yì què rén pí, xiū jī wèi jiù. fán ruò cǐ lèi, sù xǐ zhī.
城有不可守者:大而人少;小而眾多;糧寡而柴水不供;壘薄而攻具不足;土疏地下,灌溉可汎;邑闕人疲,修緝未就。凡若此類,速徙之。
lěi gāo tǔ hòu, chéng jiān gōu shēn, liáng shí zhòng duō, dì xíng xiǎn zǔ, suǒ wèi wú shǒu ér wú bù shǒu yě. gù yuē:" shàn shǒu zhě, dí bù zhī qí suǒ gōng."
壘高土厚,城堅溝深,糧實眾多,地形險阻,所謂無守而無不守也。故曰:"善守者,敵不知其所攻。"
fán zhú chéng, xià kuò yǔ gāo bèi, shàng kuò yǔ xià bèi. chéng gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng wǔ chǐ, shàng kuò yī zhàng èr chǐ wǔ cùn. gāo xià kuò xiá, yǐ cǐ wèi zhǔn. liào gōng: shàng kuò jiā xià kuò, dé sān zhàng qī chǐ wǔ cùn, bàn zhī, dé yī zhàng bā chǐ qī cùn wǔ fēn yǐ gāo wǔ zhàng chéng zhī, yī chǐ zhī chéng, jī shù dé jiǔ shí sān zhàng qī chǐ wǔ cùn. měi yī gōng, rì zhú tǔ èr chǐ, jì gōng yuē sì shí qī rén. yī bù wǔ chǐ zhī chéng, jì yì èr bǎi sān shí wǔ rén yī bǎi bù, jì gōng èr wàn sān qiān wǔ bǎi rén sān bǎi bù, jì gōng qī wàn wǔ bǎi rén. lǜ yī lǐ, zé shí lǐ kě zhī. qí chū tǔ fù kuì, bìng jì zhī dà gōng zhī nèi. yǐ chéng zhōng zhuàng nán wèi yī jūn, zhuàng nǚ wèi yī jūn, lǎo ruò wèi yī jūn, sān jūn wú lìng xiāng yù. zhuàng nán yù zhuàng nǚ, zé zhì sàn ér lì bù zhuān. yù lǎo ruò, zé lǎo shǐ zhuàng bēi, ruò shǐ qiáng lián. bēi lián zài xīn, zé yǒng rén gèng lǜ, zhuàng fū bù zhàn.
凡築城,下闊與高倍,上闊與下倍。城高五丈,下闊二丈五尺,上闊一丈二尺五寸。高下闊狹,以此為準。料功:上闊加下闊,得三丈七尺五寸,半之,得一丈八尺七寸五分;以高五丈乘之,一尺之城,積數得九十三丈七尺五寸。每一功,日築土二尺,計功約四十七人。一步五尺之城,計役二百三十五人;一百步,計功二萬三千五百人;三百步,計功七萬五百人。率一里,則十里可知。其出土負簣,並計之大功之內。(以城中壯男為一軍,壯女為一軍,老弱為一軍,三軍無令相遇。壯男遇壯女,則志散而力不專。遇老弱,則老使壯悲,弱使強憐。悲憐在心,則勇人更慮,壯夫不戰。)
fán dí yù gōng, jí qù chéng wài wǔ bǎi bù nèi, jǐng shù qiáng wū bìng tián chú zhī. jǐng yǒu tián bù jǐn zhě, tóu yào dú zhī. mù shí zhuān wǎ, jiāo chú bǎi wù, jiē shōu zhī. rù bù jǐn zhě, bìng fén chú zhī. qí shí wù wǔ gǔ qiǔ bèi yú yán bù bó yī yào gōng qiǎo róng jù duàn yě jiē gǎo máo dí lú wěi huī shā tiě tàn sōng huà hāo ài zhī ma pí zhān jīng jí bì lí fǔ huò pén wèng lěi mù qiāo fǔ zhuī záo dāo jù zhǎng fǔ zhǎng dāo zhǎng zhuī zhǎng lián zhǎng tī duǎn tī dà gōu lián suǒ lián jiā lián bàng bái bàng lú zhú, wèi zhùn zhī shùn fǎn chā yǐ sōng huà, chéng shàng chéng xià, xián xiān xù jī, yuán rén xián suǒ yào gōng sī shì wù, yī qiè xiū jī.
凡敵欲攻,即去城外五百步內,井、樹、牆、屋並填除之。井有填不盡者,投藥毒之。木石磚瓦,茭芻百物,皆收之。入不盡者,並焚除之。其什物、五穀、糗糒、魚鹽、布帛、醫藥、功巧、戎具、鍛冶、秸藁、茅荻、蘆葦、灰沙、鐵炭、松樺、蒿艾、脂麻、皮氈、荊棘、笓籬、釜鑊、盆瓮、礨木、鍬斧、錐鑿、刀鋸、長斧、長刀、長錐、長鎌、長梯、短梯、大鈎、連鎖、連枷、連棒、白棒、蘆竹,為稕(之順反)插以松樺,城上城下,咸先蓄積,緣人閒所要公私事物,一切修緝。
pāo shí, dà xiǎo suí shì.
拋石,大小隨事。
lěi mù, zhǎng wǔ chǐ, jìng yī chǐ, xiǎo zhì liù qī cùn.
礨木,長五尺,徑一尺,小至六七寸。
chéng wài sì miàn háo nèi, qù chéng shí bù, gèng lì xiǎo gé chéng, hòu liù chǐ, gāo wǔ chǐ, réng lì nǚ qiáng. wèi zhī yáng mǎ chéng.
城外四面壕內,去城十步,更立小隔城,厚六尺,高五尺,仍立女牆。(謂之羊馬城。)
chéng mén xiàn bǎn mù, wèi zhòng mén.
城門縣板木,為重門。
chéng mén shàn jí lóu hòu, yǐ ní tú hòu, bèi huǒ.
城門扇及樓堠,以泥塗厚,備火。
chéng mén xiān zào lián jù mǎ qiāng zhuàng ruì, yǐ suǒ lián zhī.
城門先造連拒、馬鎗、壯銳,以鎖連之。
chéng nèi miàn bié chuān jǐng sì suǒ, zhì shuǐ chē, dà wèng èr shí kǒu, zào shí suǒ.
城內面別穿井四所,置水車,大瓮二十口,灶十所。
què dí shàng jiàn hòu lóu, yǐ bǎn tiào chū wèi lǔ, yǔ sì wài fēng shù, zhòu yè zhān shì.
卻敵上建堠樓,以版跳出為櫓,與四外烽戍,晝夜瞻視。
chéng háo, miàn kuò èr zhàng, shēn yī zhàng, dǐ kuò yī zhàng, yǐ miàn kuò jiā dǐ jī shù dà bàn zhī, dé shù yī zhàng wǔ chǐ, yǐ shēn yī zhàng chéng zhī, záo háo yī chǐ, dé shù yī shí wǔ zhàng. měi yī rén gōng, rì chū sān zhàng, jì gōng wǔ rén yī bù wǔ chǐ, jì gōng èr shí wǔ rén shí bù, jì gōng èr bǎi wǔ shí rén bǎi bù, jì gōng èr qiān wǔ bǎi rén yī lǐ, jì gōng qī wàn wǔ bǎi rén. yǐ cǐ wèi lǜ, zé bǎi lǐ kě zhī.
城壕,面闊二丈,深一丈,底闊一丈,以面闊加底積數大半之,得數一丈五尺,以深一丈乘之,鑿壕一尺,得數一十五丈。每一人功,日出三丈,計功五人;一步五尺,計功二十五人;十步,計功二百五十人;百步,計功二千五百人;一里,計功七萬五百人。以此為率,則百里可知。
nǔ tái, gāo xià yǔ chéng děng, qù chéng bǎi bù, měi tái xiāng qù yì rú zhī. xià kuò sì zhàng, gāo wǔ zhàng, shàng kuò èr zhàng, shàng jiàn nǚ qiáng. tái nèi tōng àn dào, ān qū xī tī, rén shàng biàn juǎn shōu. zhōng shè zhān mù, zhì nǔ shǒu wǔ rén, bèi gān liáng shuǐ huǒ.
弩台,高下與城等,去城百步,每台相去亦如之。下闊四丈,高五丈,上闊二丈,上建女牆。台內通闇道,安屈膝梯,人上便卷收。中設氈幕,置弩手五人,備乾糧水火。
chéng shàng yī bù yī jiǎ zú, shí bù jiā wǔ rén, yǐ bèi zá gōng zhī yào. wǔ bù yǒu wǔ zhǎng, shí bù yǒu shén zhǎng, wǔ shí bù bǎi bù jiē yǒu jiāng zhǎng, wén wǔ xiāng jiān, liàng cái shòu rèn, ér tǒng lǐng jīng ruì. xiāo yǒng jiǎn mù huò shí duì èr shí duì sān shí duì, dà jiāng fù jiāng gè lǐng duì, xún chéng xiǎo yù, jī lì fù jiù.
城上一步一甲卒,十步加五人,以備雜供之要。五步有伍長,十步有什長,五十步、百步皆有將長,文武相兼,量材受任,而統領精銳。驍勇簡募或十隊、二十隊、三十隊,大將、副將各領隊,巡城曉喻,激勵赴救。
chéng shàng lì sì duì, bié lì sì biǎo, yǐ wèi hòu shì: ruò dí yù gōng zhī chù, zé qù chéng wǔ liù shí bù, jí jǔ yī biǎo tóng tī bī chéng, jǔ èr biǎo dí ruò dēng tī, jǔ sān biǎo yù pān nǚ qiáng, jǔ sì biǎo. yè jí jǔ huǒ rú biǎo. chéng shàng sì duì zhī jiān, gè zhì bā qí: ruò xū mù shou bǐng yīn bǐng zhěng bǎn, jǔ cāng qí xū huī tàn zhùn tiě, jǔ chì qí xū lèi mù qiáo wěi, jǔ huáng qí xū shā shí zhuān wǎ, jǔ bái qí xū shuǐ tāng bù jié, jǔ hēi qí xū zhàn shì ruì zú, jǔ xióng hǔ qí xū gē jǐ gōng shǐ dāo jiàn, jǔ zhì qí xū pí zhān má amp amp qiāo fǔ záo, jǔ shuāng tù qí. chéng shàng jǔ qí, zhǔ dāng zhī guān suí sè ér gōng. chéng nèi lǎo xiǎo dīng nǚ, chú yíng shí zhī wài, jiē lìng yīng yì chéng shàng, fēn wèi bā duì, shǐ shí wén zhě diǎn jiǎn cháng qí, bèi nǐ wù wèi bā bù.
城上立四隊,別立四表,以為候視:若敵欲攻之處,則去城五六十步,即舉一表;橦梯逼城,舉二表;敵若登梯,舉三表;欲攀女牆,舉四表。夜即舉火如表。城上四隊之間,各置八旗:若須木扌稟(音稟)拯板,舉蒼旗;須灰炭稕鐵,舉赤旗;須檑木樵葦,舉黃旗;須沙石磚瓦,舉白旗;須水湯不潔,舉黑旗;須戰士銳卒,舉熊虎旗;須戈戟弓矢刀劍,舉鷙旗;須皮氈麻&&鍬斧鑿,舉雙兔旗。城上舉旗,主當之官隨色而供。城內老小丁女,除營食之外,皆令膺役城上,分為八隊,使識文者點檢常旗,備擬物為八部。
chéng nèi duì dí yíng, zì záo chéng nèi wèi àn mén, duō shǎo lín shì, lìng wǔ liù cùn wù chuān, huò yú zhōng yè, yú dí chū lái, yíng liè wèi dìng, jīng qí cóng tū mén yuè chū, jī qí wú bèi, xí qí bù yì.
城內對敵營,自鑿城內為闇門,多少臨事,令五六寸勿穿,或於中夜,於敵初來,營列未定,精騎從突門躍出,擊其無備,襲其不意。
chéng mén xiān zì záo shàn wèi shù shí kǒng, chū qiáng nǔ shè zhī, zhǎng máo cì zhī, zé dí bù dé jìn mén.
城門先自鑿扇為數十孔,出強弩射之,長矛刺之,則敵不得近門。
zhàn, yǐ ní hòu tú zhī, bèi huǒ. chái cǎo zhī lèi zhù jī, ní hòu tú zhī, fáng huǒ jiàn fēi huǒ.
棧,以泥厚塗之,備火。柴草之類貯積,泥厚塗之,防火箭飛火。
zhuǎn guān qiáo, yī liáng, duān zhe héng jiǎn, àn qù qí jiǎn, qiáo zhuǎn guān, rén mǎ bù dé guò dù, jiē qīng shuǐ zhōng.
轉關橋,一樑,端著橫檢,按去其檢,橋轉關,人馬不得過度,皆傾水中。
bì yīn pí lí zhàn gé, yú nǚ qiáng shàng tiào chū shou chù, qù qiáng sān chǐ, zhe héng jiǎn, shou chù duān ān xiá, yǐ jīng liǔ biān wèi zhī, zhǎng yī zhàng, kuò wǔ chǐ, xiàn ān shou chù duān, yòng zhē shǐ shí.
笓(音毗)籬戰格,於女牆上跳出〈扌豖〉,去牆三尺,著橫檢,〈扌豖〉端安鎋,以荊柳編為之,長一丈,闊五尺,縣安〈扌豖〉端,用遮矢石。
bù màn, fù bù wèi zhī, yǐ ruò gān xiàn guà yú nǚ qiáng wài, qù qiáng wài qī bā chǐ, yǐ zhé pāo shí zhī shì, zé shǐ shí bù fù jí qiáng.
布幔,複布為之,以弱竿縣掛於女牆外,去牆外七八尺,以折拋石之勢,則矢石不復及牆。
mù nǔ, yǐ huáng lián sāng zhè wèi zhī, gōng zhǎng yī zhàng èr chǐ, jìng qī cùn, liǎng shāo sān cùn, jiǎo chē zhāng zhī, dà shǐ zì fù, yī fā, shēng rú léi hǒu, bài duì zhī zú.
木弩,以黃連桑柘為之,弓長一丈二尺,徑七寸,兩弰三寸,絞車張之,大矢自副,一發,聲如雷吼,敗隊之卒。
yàn wěi jù, fù wěi cǎo wèi zhī, wěi fēn wèi liǎng qí, rú yàn wěi zhuàng, yǐ yóu là guàn zhī, jiā huǒ, cóng chéng zhuì xià, shǐ rén qí mù lǘ ér shāo zhī.
燕尾炬,縛葦草為之,尾分為兩歧,如燕尾狀,以油蠟灌之,加火,從城墜下,使人騎木驢而燒之。
sōng míng, yǐ tiě suǒ zhuì xià, xún chéng zhào, kǒng dí rén yè zhōng chéng chéng ér shàng. yè zhōng chéng wài měi sān shí bù xiàn dà dēng yú chéng bàn fù, zhì jǐng quǎn yú chéng shàng, fèi zhī chù, jí xū jiā bèi.
松明,以鐵鎖縋下,巡城照,恐敵人夜中乘城而上。夜中城外每三十步縣大燈於城半腹,置警犬於城上,吠之處,即須加備。
zhī yóu jù, yú chéng zhōng sì qú yào lù mén hù, chén yè bù dé jué míng, yòng bèi fēi cháng.
脂油炬,於城中四衢、要路、門戶,晨夜不得絕明,用備非常。
xíng lú, róng tiě zhī, yú xíng, yǐ sǎ dí rén.
行爐,鎔鐵汁,舁行,以灑敵人。
yóu huǒ, tiě kuāng shèng huǒ, jiā zhī là, suǒ xiàn zhuì xià, shāo xué zhōng piàn kōng chéng rén.
游火,鐵筐盛火,加脂蠟,鎖縣縋下,燒穴中〈片空〉城人。
huī fū kāng bǐ, yīn fēng yú chéng shàng zhì zhī, yǐ mī dí mù, yīn yǐ tiě zhī sǎ zhī.
灰麩、糠粃,因風於城上擲之,以眯敵目,因以鐵汁灑之。
lián tǐng, rú dǎ hé lián jiā zhuàng, dǎ nǚ qiáng wài shàng chéng dí rén.
連梃,如打禾連枷狀,打女牆外上城敵人。
chāi gān, rú qiāng, rèn wèi liǎng qí, yòng chā fēi tī jí rén.
釵竿,如槍,刃為兩歧,用叉飛梯及人。
gōu gān, rú qiāng, liǎng páng yǒu qū rèn, kě yǐ gōu wù.
鈎竿,如鎗,兩旁有曲刃,可以鈎物。
yóu náng, shèng shuǐ, yú chéng shàng zhì ān huǒ chē zhōng, náng bài huǒ miè.
油囊,盛水,於城上擲安火車中,囊敗火滅。
tiān jǐng, dí gōng chéng wèi dì dào lái fǎn, zì yú dì dào shàng zhí xià chuān jǐng yǐ yāo zhī, jī xīn ān jǐng zhōng, jiā huǒ xūn zhī, dí rén zì jiāo zhuó.
天井,敵攻城為地道來返,自於地道上直下穿井以邀之,積薪安井中,加火薰之,敵人自焦灼。
dì tīng, yú chéng nèi bā fāng chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, yǐ xīn yīng yòng báo pí guǒ kǒu rú gǔ, shǐ cōng ěr zhě yú jǐng zhōng tuō yīng ér tīng, zé qù chéng wǔ bǎi bù nèi xī zhī zhī. shěn zhī xué chù, zhù záo yíng zhī, yǔ wài xiāng yù, jí jiù yǐ gān ài yī shí, shāo lìng yān chū, yǐ bǎn yú wài mì fù xué kǒu, wù lìng yān xiè, réng yòng bèi dài gǔ zhī yòu xiān wèi jié gāo xiàn tiě suǒ, zhǎng sān zhàng yǐ shàng, shù chái wěi jiāo cǎo ér rán zhī, zhuì yú chéng wài suǒ xué zhī kǒng, yǐ yān xūn zhī, dí lì sǐ.
地聽,於城內八方穿井,各深二丈,以新甖用薄皮裹口如鼓,使聰耳者於井中託甖而聽,則去城五百步內悉知之。審知穴處,助鑿迎之,與外相遇,即就以乾艾一石,燒令煙出,以板於外密覆穴口,勿令煙洩,仍用鞴袋鼓之;又先為桔槔縣鐵鎖,長三丈以上,束柴葦焦草而燃之,墜於城外所穴之孔,以煙燻之,敵立死。
chéng shàng bā duì zhī jiān, ān zhuǎn guān xiǎo pāo èr, jī guān dà pāo yī, yún tī zhuàng pāo děng qí xián. xiān cóng chéng shēn, yòng mù chū tiào, wèi zhòng nǚ qiáng, gāo yú tǔ nǚ qiáng wǔ cùn yǐ shàng, yǐ bǎn fù qí shàng, suí shì huǎn jí ér kāi bì zhī. dí ruò yǐ dà shí jī qiáng lóu, shí xià zhī chù, chū tiào kōng zhōng, xiàn shēng pí zhān tǎn děng dài, yǐ chéng qí shí.
城上八隊之間,安轉關小拋二,機關大拋一,雲梯、撞拋等其閒。先從城身,用木出跳,為重女牆,高於土女牆五寸以上,以板覆其上,隨事緩急而開閉之。敵若以大石擊牆樓,石下之處,出跳空中,縣生皮氈毯等袋,以乘其石。
chéng nèi rén jiā, xián lìng zhì shuǐ fáng huǒ, xiān yuē shī huǒ zhě zhǎn. huǒ fā zhī chù duō, kǒng jiān rén fàng huǒ, dàn lìng biàn jìn zhǔ dāng bā bù guān rén, lǐng lǎo xiǎo dīng nǚ jiù zhī. huǒ qǐ, suǒ bù jí bái dà jiāng, dà jiāng lǐng qīn xìn rén zuǒ yòu jiù huǒ. chéng zhōng yǒu zú jīng jí zá rén, chéng shàng bù dé zhé lí zhí zhǎng, luàn zǒu jiē xiàng zhě zhǎn.
城內人家,咸令置水防火,先約失火者斬。火發之處多,恐奸人放火,但令便近主當八部官人,領老小丁女救之。火起,所部急白大將,大將領親信人左右救火。城中有卒驚及雜人,城上不得輒離職掌,亂走街巷者斬。
dí ruò tuī lún pái lái gōng, xiān yǐ pāo dǎ, shǒu pāo jì zhòng, suǒ zhōng bì duō, lái zhě bèi shāng, lì bù qí yǐ.
敵若推輪排來攻,先以拋打,手拋既眾,所中必多,來者被傷,力不齊矣。
fán gōng chéng zhī bīng, yù hàn shǐ shí, tóu dài shǐ chóng mào, yǎng shì bù biàn, páo jiǎ hòu zhòng, jìn tuì yòu nán, qián jì bù dé shàng chéng, tuì zé qí shuài bī pò, rén zhòng fán nào. wǒ zuò zhuǎn guān nǚ qiáng, téng chū chéng wài, yǐ lù lú zhuì tiě suǒ, suǒ tóu ān tiě chī jiǎo, dāng jù nào zhī chù, zhì xià bō rén.
凡攻城之兵,御捍矢石,頭戴{豕蟲}帽,仰視不便,袍甲厚重,進退又難,前既不得上城,退則其帥逼迫,人眾煩鬧。我作轉關女牆,騰出城外,以轆轤墜鐵索,索頭安鐵鴟腳,當聚鬧之處,擲下撥人。
dí ruò bīng zhòng qì shèng, jiāng zú yǒu yí, jí huí yì zuǒ yòu qián hòu, huò tì yī rì zài dòng, huò shù yè bù yí, shěn chá ān wēi, suí shí biàn gǎi.
敵若兵眾氣盛,將卒有疑,即回易左右前後,或替一日再動,或數夜不移,審察安危,隨時變改。
fēi shū xí bì yòu wǒ rén, sù fēng, chí sòng dà jiāng.
飛書檄必誘我人,速封,馳送大將。
měi yè xún chéng, jiē gǎi yì qì, lìng xìn rén chí wěi qì xún xíng, suǒ yóu bù jué, fá zhī, jué zé sòng shǐ. yǒu wài wǎng lái, zhǔ sī yā lǐng shàng shǐ, zhé bù dé wèn qí shì yóu, wài rén zhé bù dé yǔ yǔ.
每夜巡城,皆改易契,令信人持偽契巡行,所由不覺,罰之,覺則送使。有外往來,主司押領上使,輒不得問其事由,外人輒不得與語。
dí ruò zòng huǒ fén lóu dié, yǐ cū zhú zhǎng yī zhàng, sōu yīn sōu qù jié, yǐ shēng báo pí hé fèng wèi dài, zhù shuǐ sān sì shí, jiāng tóng nèi yú dài nèi, jí fù rú jiàn tǒng, lìng zhuàng shì sān wǔ rén cuō shuǐ kǒu, jí cù zhī jiù huǒ. měi mén cháng zhù liǎng jù. rú wú zhú, yǐ mù hé tóng, qī zhī ér yòng, bìng xiǎo jiàn tóng èr shí jù jiān zhù zhī. mén nèi cháng yǐ wèng zhù shuǐ tiān yòng.
敵若縱火焚樓堞,以粗竹長一丈,鎪(音搜)去節,以生薄皮合縫為袋,貯水三四石,將筩內於袋內,急縛如濺筒,令壯士三五人撮水口,急蹙之救火。每門常貯兩具。如無竹,以木合筩,漆之而用,並小濺筩二十具兼助之。門內常以瓮貯水添用。
sàn ruò tuī chē tóng chē, wǒ zuò cū tiě huán, bìng qū sāng mù wèi zhī, yòng suǒ xiāng lián, chē tóng tóu shì dào, sù yǐ huán chuàn chē tóng tóu, yú qí bàng biàn chù, fēn lìng zhuàng shì qiān zhī fān dǎo, gōng nǔ liǎng shè, zì rán bài zǒu.
散若推〈車童〉車,我作粗鐵鐶,並屈桑木為之,用索相連,〈車童〉頭適到,速以鐶串〈車童〉頭,於其傍便處,分令壯士牽之翻倒,弓弩兩射,自然敗走。
sàn ruò mù lǘ gōng chéng, yòng tiě jí lí xià ér dūn zhī. qí fǎ: yǐ shú tiě kuò jìng chǐ zhǎng yī chǐ èr cùn sì tiáo, zòng héng bù rú jí lí xíng, róng shēng tiě guàn qí zhōng yāng, zhòng wǔ shí jīn, shàng ān qí bí, lián suǒ zhì xià, dūn qì, yǐ lù lú ǎo shàng. ruò mù lǘ shàng yǒu niú pí bìng ní, dūn zhe jí jǔ, sù fàng huǒ jù, guàn yóu shāo huǒ.
散若木驢攻城,用鐵蒺藜下而敦之。其法:以熟鐵闊徑尺長一尺二寸四條,縱橫布如蒺藜形,鎔生鐵灌其中央,重五十斤,上安其鼻,連鎖擲下,敦訖,以轆轤拗上。若木驢上有牛皮並泥,敦著即舉,速放火炬,灌油燒火。
fán dí gōng chéng, duō bèi wàng xiāng, qǐ tǔ wèi tái. wǒ yú chéng nèi báo zhú, zhǎng gāo yú dí tái yī zhàng yǐ shàng, jí zì rán zhì bǐ, wú suǒ shī lì.
凡敵攻城,多背旺相,起土為台。我於城內薄築,長高於敵台一丈已上,即自然制彼,無所施力。
yòu yú chéng shàng yǐ mù wèi péng, róng bīng yī duì, gāo zhǎng bǐng tiě gōu mò dāo zhuī fǔ, suí yào biàn yǐ wèi zhī bèi. ruò dí pān nǚ qiáng yǒng shēn, dài qí shēn chū, shí gōu qí dā, chè rù chéng zhōng, fǔ dāo zhù zhī.
又於城上以木為棚,容兵一隊,高長柄鐵鈎、陌刀、錐斧,隨要便以為之備。若敵攀女牆踴身,待其身出,十鈎齊搭,掣入城中,斧刀助之。
chéng ruò bēi dì xià, dí rén yōng shuǐ guàn chéng, zhú zhú qiáng yōng zhū mén jí xiàn xué chù, gèng yú chéng nèi cù tuán zhōu zā, shì shuǐ gāo zhōng ér kuò zhú qiáng, qiáng wài qǔ tǔ, gāo yī zhàng yǐ shàng chéng lì, lì hòu yú qiáng nèi qǔ tǔ, ér báo zhú zhī. jīng bīng bèi chéng, bù dé zá yì. rú yǒu xiè shuǐ zhī chù, jí shí bù wèi yī jǐng, jǐng nèi qián tōng yǐn xiè lòu. chéng zhōng sù zào chuán yī èr shí zhī, jiǎn mù jiě zhōu jí zhě, zài yǐ gōng nǔ qiāo, měi chuán zài sān shí rén, zì àn mén xián méi ér chū, qián wǎng zhuó yíng, jué bǐ dī yàn, jué jí jí zǒu, chéng shàng gǔ zào, jí chū bīng zhù zhī.
城若卑地下,敵人壅水灌城,築築牆壅諸門及陷穴處,更於城內促團周匝,視水高中而闊築牆,牆外取土,高一丈以上城立,立後於牆內取土,而薄築之。精兵備城,不得雜役。如有洩水之處,即十步為一井,井內潛通引洩漏。城中速造舡一二十隻,簡募解舟楫者,載以弓弩、鍬,每舡載三十人,自暗門銜枚而出,潛往斫營,決彼隄堰,覺即急走,城上鼓譟,急出兵助之。
dí yǒu xiāo yǒng chōng mén rù lái, mén nèi duō chuān kēng jǐng, yòu yú zhòng qiáng nèi, zú chū qí bù yì, dí bì bàng zǒu, zì rù jǐng zhōng.
敵有驍勇沖門入來,門內多穿坑阱,又於重牆內,卒出其不意,敵必傍走,自入阱中。
chéng mén wài jiǎn zé jiàn zú, zhù bèi qì jù, kàn dí xiè dài, jí kāi mén, xiāo yǒng qí jī, chéng chí zhú běi bù dé guò èr bǎi bù, huǎn jí chéng shàng yīng jiē yì wèi.
城門外簡擇健卒,貯備器具,看敵懈怠,即開門,驍勇齊擊,乘馳逐北不得過二百步,緩急城上應接易為。
dí gōng rì jiǔ, zhòng qiǎo jù shī, yǐ fù yuán chéng, bù xī shì zhòng, yě wú suǒ de, liáng lù yòu jué, bīng zhòng lí xīn, jiāng shuài xiè juàn, bì jīng bīng yōng shǒu, fáng wǒ chéng mén. wǒ dāng chéng xián, xiāo xióng sì chū, yǔ chéng shàng rén yīng qī, nèi wài qí gōng. zhuān jīng yǔ pí dài zhě, yóu jué bì xū shěn chá, zéi duō wěi móu. qí suǒ xué zhī kǒng, yú chéng nèi shēn kuò wèi kēng, kēng shàng ān zhuǎn guān bǎn qiáo, ruò dí rù lái, dé sān wǔ shí rén hòu, qǐ fā jī guān, zì rán xiān bì.
敵攻日久,眾巧俱施,蟻附緣城,不惜士眾,野無所得,糧路又絕,兵眾離心,將帥懈倦,必精兵擁守,防我城門。我當乘閒,驍雄四出,與城上人應期,內外齊攻。專精與疲怠者,尤絕必須審察,賊多偽謀。其所穴之孔,於城內深闊為坑,坑上安轉關板橋,若敵入來,得三五十人後,啟發機關,自然先斃。
tiě líng, zhuàng rú tiě jí lí, yào lù shuǐ zhōng zhì zhī, yǐ cì rén mǎ.
鐵菱,狀如鐵蒺藜,要路、水中置之,以刺人馬。
xiàn mǎ kēng, zhǎng wǔ chǐ, kuò yī chǐ, shēn sān chǐ, kēng zhōng mái lù jiǎo qiāng zhú qiān, qí kēng shì yà zì xiāng lián, zhuàng rú gōu suǒ, yǐ cǎo jí xì chén fù qí shàng. jūn chéng yíng lěi yào lù jiē shè zhī.
陷馬坑,長五尺,闊一尺,深三尺,坑中埋鹿角槍、竹籤,其坑似亞字相連,狀如鈎鎖,以草及細塵覆其上。軍城、營壘、要路皆設之。
jù mǎ qiāng, yǐ mù jìng èr chǐ, zhǎng duǎn suí shì, shí zì záo kǒng, zòng héng ān jiǎn, zhǎng yī zhàng, ruì qí duān, kě yǐ sāi chéng mén xiàng yào lù, rén mǎ bù dé bēn chí.
拒馬槍,以木徑二尺,長短隨事,十字鑿孔,縱橫安檢,長一丈,銳其端,可以塞城門、巷、要路,人馬不得奔馳。
mù shān, wèi dí suǒ bī, bù jí zhú chéng lěi, huò yīn shān hé xiǎn shì, duō shí shǎo tǔ, bù rèn bǎn dié, nǎi jiàn lì mù wèi zhī, fāng yuán gāo xià suí shì, shēn mái mù gēn, zhòng fù mí fèng, qí què nèi zhòng jiā duǎn mù wèi gé dào, wài zhù mù zhòng zhǎng chū sì chǐ wèi nǚ qiáng, jiē ní tú zhī, nèi qī chǐ yòu lì gé dào, nèi zhù shàng bù bǎn mù wèi zhàn, lì lán gān yú shān shàng. xiàn mén yōng qiáng háo qiàn jù mǎ fáng shǒu, yī rú chéng lěi fǎ.
木柵,為敵所逼,不及築城壘,或因山河險勢,多石少土,不任版堞,乃建立木為之,方圓高下隨事,深埋木根,重複彌縫,其闕內重加短木為閤道,外柱木重長出四尺為女牆,皆泥塗之,內七尺又立閤道,內柱上布板木為棧,立欄杆於柵上。縣門、壅牆、濠塹、拒馬防守,一如城壘法。
fēng tái, yú gāo shān sì gù xiǎn jué chù zhì zhī, wú shān yì yú gū jiǒng píng dì zhì. xià zhú yáng mǎ chéng, gāo xià rèn biàn, cháng yǐ sān wǔ wèi zhǔn. tái gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng, shàng kuò yī zhàng, xíng yuán. shàng jiàn yuán wū fù zhī, wū jìng kuò yī zhàng liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi shàng fù xià zhàn. wū shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng shōu xià shèng. wū sì bì kāi qù zéi kǒng jí ān shì huǒ tǒng, zhì qí yī kǒu, gǔ yī miàn, nǔ liǎng zhāng, pāo shí lěi mù tíng shuǐ wèng gān liáng má yùn huǒ zuān huǒ jiàn hāo ài láng fèn niú fèn. měi chén jí yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng, gù jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ jiàn zéi, shāo chái lóng. rú měi chén jí yè, píng ān huǒ bù lái, jí fēng zi wèi zéi suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén wèi fēng zi, dì zhī gèng kè, guān shì dòng jìng yī rén fēng lǜ, zhī wén shū fú dié zhuǎn dié.
烽台,於高山四顧險絕處置之,無山亦於孤迥平地置。下築羊馬城,高下任便,常以三五為準。台高五丈,下闊二丈,上闊一丈,形圓。上建圓屋覆之,屋徑闊一丈六尺,一面跳出三尺,以板為上覆下棧。屋上置突灶三所,台下亦置三所,並以石灰飾其表里。復置柴籠三所,流火繩三條,在台側近。上下用屈膝梯,上收下乘。屋四壁開覷賊孔及安視火筒,置旗一口,鼓一面,弩兩張,拋石、礨木、停水瓮、乾糧、麻蘊、火鑽、火箭、蒿艾、狼糞、牛糞。每晨及夜平安,舉一火;聞警,固舉二火;見煙塵,舉三火;見賊,燒柴籠。如每晨及夜,平安火不來,即烽子為賊所捉。一烽六人,五人為烽子,遞知更刻,觀視動靜;一人烽率,知文書、符牒、轉牒。
mǎ pù, měi pù xiāng qù sān shí lǐ, yú yào lù shān gǔ xián, mù mǎ liǎng pǐ, yǔ yóu yì jì huì. yǒu shì jǐng jí, yān chén rù jìng, jí bēn chí bào tàn.
馬鋪,每鋪相去三十里,於要路山谷閒,牧馬兩匹,與游奕計會。有事警急,煙塵入境,即奔馳報探。
tǔ hé, yú shān kǒu zéi lù, héng duàn dào, záo kuò èr zhàng, shēn èr chǐ, yǐ xì shā sàn tǔ tián píng, měi rì jiǎn xíng, sǎo lìng jìng píng, rén mǎ rù jìng, jí zhī zú jī duō shǎo.
土河,於山口賊路,橫斷道,鑿闊二丈,深二尺,以細沙散土填平,每日檢行,掃令淨平,人馬入境,即知足跡多少。
yóu yì, yú jūn zhōng xuǎn xiāo guǒ ān shān chuān quán jǐng zhě chōng, cháng yǔ fēng pù tǔ hé jì huì jiāo pái, rì xī luó hòu luó, lú gè fǎn. yú tíng zhàng zhī wài, zhuō shēng wèn shì. qí jūn zhōng xū shí jǔ yòng, wù lìng yóu yì rén zhī. qí fù shǐ zi jiāng, bìng jiǔ jūn xíng rén, qǔ shàn qí shè zhě jiān.
游奕,於軍中選驍果、諳山川泉井者充,常與烽鋪土河計會交牌,日夕邏候(邏,盧個反。)於亭障之外,捉生問事。其軍中虛實舉用,勿令游奕人知。其副使子將,並久軍行人,取善騎射者兼。
lìng rén zhěn kōng hú lù wò, yǒu rén mǎ xíng sān shí lǐ wài, dōng xī nán běi, jiē xiǎng jiàn yú hú lù zhōng, míng yuē" dì tīng", zé xiān fáng bèi.
令人枕空胡祿臥,有人馬行三十里外,東西南北,皆響見於胡祿中,名曰"地聽",則先防備。