strong bīng wǔ strong
兵五
sūn zǐ yuē:" shì zú rú yīng ér, kě yǔ zhī fù shēn xī shì zú rú ài zǐ, kě yǔ zhī jù sǐ."
孙子曰:"视卒如婴儿,可与之赴深谿;视卒如爱子,可与之俱死。"
fǔ shì
抚士
chūn qiū shí, chǔ shī fá sòng, wéi xiāo. xiāo kuì. chǔ dài fū shēn gōng wū chén yuē:" shī rén duō hán." chǔ zi yú shì xún sān jūn, fǔ ér miǎn zhī, sān jūn zhī shì jiē rú xié kuàng. kuàng, mián yě. yán yuè yǐ wáng hán.
春秋时,楚师伐宋,围萧。萧溃。楚大夫申公巫臣曰:"师人多寒。"楚子於是巡三军,拊而勉之,三军之士皆如挟纊。(纊,绵也。言悦以亡寒。)
yòu, jìn shēng zi yì chǔ, wèi lìng yǐn qū jiàn yuē:" yōng zi bēn jìn, yǐ wéi móu zhǔ. péng chéng zhī yì, jìn chǔ yù yú mí jiǎo zhī gǔ. yōng zǐ yuē:' guī lǎo yòu, fǎn gū jí, èr rén yì, guī yī rén. jiǎn bīng sōu chéng, jiǎn, zé. sōu, yuè. mò mǎ rù shí, shī chén fén cì, cì, shě yě. fén shě, shì bì sǐ. míng rì jiāng zhàn.' xíng guī zhě, yì chǔ qiú. yù shǐ chǔ zhī zhī. chǔ shī xiāo kuì, jìn jiàng péng chéng ér guī zhū sòng. chǔ shī dōng yí, zi xīn sǐ zhī, zé yōng zi zhī wèi yě."
又,晋声子诣楚,谓令尹屈建曰:"雍子奔晋,以为谋主。彭城之役,晋、楚遇於靡角之谷。雍子曰:'归老幼,返孤疾,二人役,归一人。简兵蒐乘,(简,择。蒐,阅。)秣马蓐食,师陈焚次,(次,舍也。焚舍,示必死。)明日将战。'行归者,逸楚囚。(欲使楚知之。)楚师宵溃,晋降彭城而归诸宋。楚失东夷,子辛死之,则雍子之为也。"
zhàn guó wèi yǐ wú qǐ wèi jiāng, yǔ shì zú zuì xià zhě tóng yī shí. wò bù shè xí, xíng bù qí chéng, qīn guǒ yíng yīn yíng liáng, yǔ shì fēn láo. zú yǒu bìng jū zhě, wú qǐ wèi shǔn zhī. zú mǔ wén ér kū zhī. huò wèi zhī yuē:" mǔ zǐ zú yě, ér jiāng zì shǔn qí jū, hé kū wèi?" mǔ yuē:" fēi rán yě. wǎng nián wú gōng shǔn qí fù, fù zhàn bù xuán zhǒng, suì sǐ yú dí. jīn yòu shǔn cǐ zi, qiè bù zhī qí suǒ sǐ chù yǐ. shì yǐ kū zhī." yú shì jī qín, bá qí wǔ chéng.
战国魏以吴起为将,与士卒最下者同衣食。卧不设席,行不骑乘,亲裹赢(音盈)粮,与士分劳。卒有病疽者,吴起为吮之。卒母闻而哭之。或谓之曰:"母子卒也,而将自吮其疽,何哭为?"母曰:"非然也。往年吴公吮其父,父战不旋踵,遂死於敌。今又吮此子,妾不知其所死处矣。是以哭之。"於是击秦,拔其五城。
liú xiàng xiāng chí zhī jì, tián héng jù yǒu qí dì. hàn jiāng hán xìn guàn yīng píng qí, héng zǒu guī péng yuè. hàn miè xiàng jí hòu, héng yǔ qí tú shǔ wǔ bǎi rén rù hǎi, jū wù yīn dǎo zhōng. dì shǐ shǐ shè héng zuì ér zhào zhī, yuē:" héng lái, dà zhě wáng, xiǎo zhě hóu dà zhě, héng shēn. xiǎo zhě, tú shǔ. bù lái, qiě fā bīng jiā zhū." héng nǎi yǔ qí kè èr rén chéng chuán yì luò yáng. zhì shī xiāng jiù zhì, wèi qí kè yuē:" bì xià suǒ yǐ yù jiàn wǒ, bù guò yù yī jiàn wǒ miàn mào ěr. bì xià zài luò yáng, jīn zhǎn wú tóu, chí sān shí lǐ xián, xíng róng shàng wèi néng gǎi, yóu kě zhī yě." suì zì jǐng, lìng kè fèng qí tóu, cóng shǐ zhě chí zòu zhī gāo dì. yǐ wáng zhě lǐ zàng. héng jì zàng, èr kè chuān qí zhǒng páng, jiē zì jǐng. yú shàng wǔ bǎi rén zài hǎi dǎo zhōng, wén hèng sǐ, yì jiē zì shā. yú shì nǎi zhī tián héng xiōng dì néng dé shì yě.
刘、项相持之际,田横据有齐地。汉将韩信、灌婴平齐,横走归彭越。汉灭项籍后,横与其徒属五百人入海,居坞(音岛)中。帝使使赦横罪而召之,曰:"横来,大者王,小者侯;(大者,横身。小者,徒属。)不来,且发兵加诛。"横乃与其客二人乘传诣洛阳。至尸乡厩置,谓其客曰:"陛下所以欲见我,不过欲一见我面貌耳。陛下在洛阳,今斩吾头,驰三十里閒,形容尚未能改,犹可知也。"遂自刭,令客奉其头,从使者驰奏之高帝。以王者礼葬。横既葬,二客穿其冢旁,皆自刭。馀尚五百人在海岛中,闻横死,亦皆自杀。於是乃知田横兄弟能得士也。
hàn lǐ guǎng lì qī jùn tài shǒu, qián hòu sì shí yú nián, dé shǎng cì zhé fēn qí huī xià, yǐn shí yǔ shì zú gòng zhī. jiā wú yú cái, zhōng bù yán shēng chǎn shì. jiāng bīng fá jué chù, jiàn shuǐ, shì zú bù jìn yǐn, bù jìn shuǐ bù jìn cān, bù cháng shí. kuān huǎn bù kē, shì yǐ cǐ ài lè wèi yòng.
汉李广历七郡太守,前后四十馀年,得赏赐辄分其麾下,饮食与士卒共之。家无馀财,终不言生产事。将兵乏绝处,见水,士卒不尽饮,不近水;不尽餐,不尝食。宽缓不苛,士以此爱乐为用。
hòu hàn huán dì yǐ duàn jiǒng wèi pò qiāng jiāng jūn, zhēng qiāng. xíng jūn rén ài, shì zú jí zhě, qīn zì zhān shěng, shǒu wèi guǒ chuāng. zài biān shí yú nián, wèi cháng yī rì rù qǐn. yǔ jiàng shì tóng qín kǔ, gù jiē lè wèi sǐ zhàn.
后汉桓帝以段颎为破羌将军,征羌。行军仁爱,士卒疾者,亲自瞻省,手为裹疮。在边十馀年,未尝一日蓐寝。与将士同勤苦,故皆乐为死战。
huáng fǔ guī, yán xī zhōng wèi zhōng láng jiàng, chí jié jiān tǎo líng wú děng qiāng. huì jūn zhōng dà yì, sǐ zhě shí sān sì. guī qīn rù ān lú, xún shì jiàng shì, sān jūn gǎn yuè. dōng qiāng suì qiǎn shǐ qǐ xiáng.
皇甫规,延熹中为中郎将,持节监讨零吾等羌。会军中大疫,死者十三四。规亲入菴庐,巡视将士,三军感悦。东羌遂遣使乞降。
wèi jiāng zhū gě dàn shǒu shòu chūn, yǐ sī mǎ shì lěi dài shàn quán, suì jǔ bīng, chēng kuāng fǔ wèi shì wèi cí. sī mǎ wén wáng lǜ shī tǎo zhī, shòu chūn chéng xiàn, dàn sǐ. wén wáng zhāo qí tú, bù jiàng. qiě zhāo qiě zhàn. shù bǎi rén gǒng shǒu wèi liè, měi zhǎn yī rén, zhé qiǎn jiàng zhī, jiē yuē:" wèi zhū gě gōng sǐ, wú hèn." yǐ zhì yú jǐn, wú yī rén jiàng. shí rén bǐ zhī tián héng yǐ. wú jiāng yú quán yuē:" dà zhàng fū shòu mìng qí zhǔ, yǐ bīng jiù rén, jì bù néng kè, yòu shù shǒu yú dí, wú bù qǔ yě." nǎi miǎn zhòu mào zhèn ér sǐ. qí dé shì xīn rú cǐ.
魏将诸葛诞守寿春,以司马氏累代擅权,遂举兵,称匡辅魏室为辞。司马文王率师讨之,寿春城陷,诞死。文王招其徒,不降。且招且战。数百人拱手为列,每斩一人,辄遣降之,皆曰:"为诸葛公死,无恨。"以至於尽,无一人降。时人比之田横矣。吴将于诠曰:"大丈夫受命其主,以兵救人,既不能克,又束手於敌,吾不取也。"乃免胄冒阵而死。其得士心如此。
xī wèi jiāng liáng chūn, xìng guǒ yì, shàn yú fǔ nà, suǒ huò bǎo wù fēn cì huī xià, gù měi jiàn dí chǎng, xián dé qí lì.
西魏将梁椿,性果毅,善於抚纳,所获宝物分赐麾下,故每践敌场,咸得其力。
yòu wáng sī zhèng shǒu yǐng chuān jùn chéng, dōng wèi shuài shí wàn gōng zhī, bèi jǐn gōng jī zhī shù, yǐ yǐng chuān guàn chéng, xiàn zhī. sī zhèng zhī shì bù jì, lǜ zuǒ yòu jù tǔ shān, wèi zhī yuē:" wú shòu guó rèn chéng, jù rǔ wáng mìng, lì qū dào qióng, jì wú suǒ chū. wéi dāng xiào sǐ, yǐ xiè cháo ēn ěr." yīn yǎng tiān dà kū. zuǒ yòu jiē hào tòng. sī zhèng xī xiàng zài bài, biàn yù zì wěn. xiān shì, qí wén xiāng gào chéng zhōng rén yuē:" yǒu shēng zhì wáng dà jiàng jūn zhě, fēng hóu, zhòng shǎng. ruò dà jiàng jūn shēn yǒu sǔn, qīn jìn zuǒ yòu, jiē cóng dà lù." dū du luò xùn wèi sī zhèng yuē:" gōng cháng yǔ xùn děng, dàn jiāng wǒ tóu jiàng, fēi dàn dé fù guì, yì shì huó yī chéng rén. jīn gāo xiāng jì yǒu cǐ yán, gōng qǐ bù āi chéng zhōng shì zú!" gù gòng zhǐ zhī, bù dé yǐn jué. qí wén xiāng qiǎn qí sàn qí cháng shì zhào yàn shēn jiù tǔ shān zhí shǒu shēn yì. yǐn jiàn wén xiāng, cí qì kāng kǎi, tì sì jiāo liú, wú qū náo zhī róng. wén xiāng yǐ qí zhōng yú suǒ shì, lǐ yù shén hòu. sī zhèng chū rù yǐng chuān, shì zú bā qiān rén, jí chéng xiàn zhī rì, cún zhě cái sān qiān rén, suì wú pàn zhě.
又王思政守颍川郡城,东魏帅十万攻之,备尽攻击之术,以颍川灌城,陷之。思政知事不济,率左右据土山,谓之曰:"吾受国任城,遽辱王命,力屈道穷,计无所出。惟当效死,以谢朝恩耳。"因仰天大哭。左右皆号恸。思政西向再拜,便欲自刎。先是,齐文襄告城中人曰:"有生致王大将军者,封侯,重赏。若大将军身有损,亲近左右,皆从大戮。"都督骆训谓思政曰:"公常语训等,但将我头降,非但得富贵,亦是活一城人。今高相既有此言,公岂不哀城中士卒!"固共止之,不得引决。齐文襄遣其散骑常侍赵彦深就土山执手申意。引见文襄,辞气慷慨,悌泗交流,无屈挠之容。文襄以其忠於所事,礼遇甚厚。思政初入颍川,士卒八千人,及城陷之日,存者才三千人,遂无叛者。
hòu zhōu wǔ dì dà jǔ fá qí, cì yú jìn zhōu. chū, qí gōng jìn zhōu, kǒng zhōu shī zú zhì, yú chéng nán chuān qiàn, zì qiáo shān shǔ yú fén shuǐ. dì lǜ zhū jūn bā wàn rén, zhì zhèn dōng xī èr shí yú lǐ. dì chéng cháng yù mǎ, cóng shù rén xún zhèn chǔ fèn, suǒ zhì zhé hū zhǔ shuài xìng míng wèi miǎn zhī. jiàng shì gǎn jiàn zhī zhī ēn, gè sī zì lì. jiāng zhàn, yǒu sī qǐng huàn mǎ. dì yuē:" zhèn dú chéng liáng mǎ, yù hé suǒ zhī?" qí zhǔ yì yú běi qiàn liè zhèn. dì yù báo zhī, yǐ ài qiàn suì zhǐ. zì dàn zhì rì zhōng, xiāng chí bù jué. shēn hòu, qí rén nǎi tián qiàn nán yǐn. dì dà xǐ, lēi zhū jūn jī zhī, bīng cái hé, qí rén biàn tuì, zhú běi zhǎn shǒu wàn yú jí, qí zhǔ yǔ qí huī xià shù shí qí zǒu hái bīng zhōu, yú shì qí zhòng dà kuì.
后周武帝大举伐齐,次於晋州。初,齐攻晋州,恐周师卒至,於城南穿堑,自乔山属於汾水。帝率诸军八万人,置阵东西二十馀里。帝乘常御马,从数人巡阵处分,所至辄呼主帅姓名慰勉之。将士感见知之恩,各思自励。将战,有司请换马。帝曰:"朕独乘良马,欲何所之?"齐主亦於北堑列阵。帝欲薄之,以碍堑遂止。自旦至日中,相持不决。申后,齐人乃填堑南引。帝大喜,勒诸军击之,兵才合,齐人便退,逐北斩首万馀级,齐主与其麾下数十骑走还并州,於是齐众大溃。
dà táng zhēn guān zhōng, tài zōng qīn zhēng gāo lí, jià cì dìng zhōu, bīng shì dào zhě, xìng dìng zhōu chéng běi mén qīn wèi fǔ zhī. yǒu cóng zú yī rén, bìng bù néng qǐ, tài zōng zhāo zhì chuáng qián, wèn qí suǒ kǔ, réng chì zhōu xiàn hòu jiā gōng jǐ. fán zài zhēng rén xīn rán, zòng yǒu bìng zhě, yuè yǐ wàng pí. shī cì bái yán chéng, jiāng jūn lǐ sī mó zhōng nǔ shǐ, tài zōng qīn wèi zhī shǔn xuè, yóu shì cóng xíng wén wǔ jìng sī fèn lì. jí jūn huí, xíng cì liǔ chéng, zhāo jí zhàn wáng rén hái gǔ, shè tài láo yǐ jì zhī, tài zōng tòng kū jǐn āi, jūn rén wú bù sǎ qì. bīng shì guān zhě, guī jiā yǐ yán, qí fù mǔ yuē:" wú ér zhī sǐ, tiān zǐ kū zhī, sǐ wú suǒ hèn."
大唐贞观中,太宗亲征高丽,驾次定州,兵士到者,幸定州城北门亲慰抚之。有从卒一人,病不能起,太宗招至床前,问其所苦,仍敕州县厚加供给。凡在征人欣然,纵有病者,悦以忘疲。师次白岩城,将军李思摩中弩矢,太宗亲为之吮血,由是从行文武竞思奋励。及军回,行次柳城,招集战亡人骸骨,设太牢以祭之,太宗恸哭尽哀,军人无不洒泣。兵士观者,归家以言,其父母曰:"吾儿之死,天子哭之,死无所恨。"
sī kōng lǐ jī měi jiāng bīng zài jūn, shí qí zāng pǐ, wén rén piàn shàn, è wàn ér cóng. shì jié zhī rì, duō tuī gōng yú xià. qián hòu zài jūn suǒ de jīn bó, jiē sàn zhī jiàng shì. yǐ shì rén jiē wèi yòng, suǒ xiàng duō kè jié. jí hōng, kū zhī huò yǒu ǒu xuè zhě.
司空李勣每将兵在军,识其臧否,闻人片善,扼腕而从。事捷之日,多推功於下。前后在军所得金帛,皆散之将士。以是人皆为用,所向多克捷。及薨,哭之或有呕血者。
míng shǎng fá
明赏罚
hòu hàn dà jiàng cáo gōng měi gōng chéng pò yì, dé mǐ lì zhī wù, zé xī yǐ cì yǒu gōng zhě. ruò xūn láo yí shǎng, zé bù lìn wàn jīn wú gōng jì shī, fēn háo bù yǔ.
后汉大将曹公每攻城破邑,得靡丽之物,则悉以赐有功者。若勋劳宜赏,则不吝万金;无功冀施,分毫不与。
shǎng yàn bù jūn zhì bài
赏宴不均致败
chūn qiū shí, zhèng shī fá sòng. jiāng zhàn, huá yuán shā yáng shí shì, shí yīn sì. qí yù yáng zhēn bù yǔ. jí zhàn, zhēn yuē:" chóu xī zhī yáng, zi wéi zhèng jīn rì zhī shì, wǒ wéi zhèng." yǔ rù zhèng shī, gù bài.
春秋时,郑师伐宋。将战,华元杀羊食士,(食音嗣。)其御羊斟不与。及战,斟曰:"畴昔之羊,子为政;今日之事,我为政。"与入郑师,故败。
xíng shǎng ān zhòng
行赏安众
hàn gāo dì yǐ fēng dà gōng chén sān shí yú rén, qí yú zhēng gōng, wèi de xíng fēng. dì jū nán gōng, cóng fù dào shàng jiàn zhū jiàng wǎng wǎng ǒu yǔ, yǐ wèn zhāng liáng. liáng yuē:" bì xià qǐ bù yī, yǐ cǐ shǔ gòng qǔ tiān xià, jīn yǐ wèi tiān zǐ, ér suǒ fēng jiē xiāo cáo gù rén jí suǒ qīn ài, suǒ zhū jiē píng shēng chóu yuàn. jīn jūn lì jì gōng, yǐ tiān xià wèi bù zú yòng biàn fēng, yán yǒu gōng zhě duō, ér tǔ dì shǎo. ér kǒng yǐ guò shī jí zhū, gù xiāng jù móu fǎn ěr." dì yuē:" wèi zhī nài hé?" liáng yuē:" qǔ shàng sù suǒ bù kuài, yán yǒu jiù xián zhě. jì qún chén suǒ gòng zhī zuì shèn zhě yī rén, xiān fēng, yǐ shì qún chén. qún chén jiàn yōng chǐ fēng, zé rén rén zì jiān yǐ." yú shì, sān yuè, shàng zhì jiǔ, fēng chǐ wèi shí fāng hóu, yīn qù chéng xiàng jí dìng gōng xíng fēng. qún chén jiē xǐ yuē:" yōng chǐ qiě hóu, wǒ shǔ wú huàn yǐ." qù, dú yuē cù.
汉高帝已封大功臣三十馀人,其馀争功,未得行封。帝居南宫,从複道上见诸将往往耦语,以问张良。良曰:"陛下起布衣,以此属共取天下,今已为天子,而所封皆萧、曹故人及所亲爱,所诛皆平生雠怨。今军吏计功,以天下为不足用遍封,(言有功者多,而土地少。)而恐以过失及诛,故相聚谋反耳。"帝曰:"为之奈何?"良曰:"取上素所不快,(言有旧嫌者。)计群臣所共知最甚者一人,先封,以示群臣。群臣见雍齿封,则人人自坚矣。"於是,三月,上置酒,封齿为什邡侯,因趣丞相急定功行封。群臣皆喜曰:"雍齿且侯,我属无患矣。"(趣,读曰促。)
fēn shǎng qǔ dí
分赏取敌
hàn wáng yǔ hán xìn péng yuè qī huì jī chǔ, zhì gù líng, bú huì, chǔ jī hàn jūn, dà pò zhī. hàn wáng wèi zhāng liáng yuē:" zhū hóu bù cóng, nài hé?" duì yuē:" chǔ bīng qiě pò, wèi yǒu fèn dì, qí bù zhì gù yí. jūn wáng néng yǔ gòng tiān xià, kě lì zhì yě. jīn néng qǔ suī yáng yǐ běi zhì gǔ chéng yǔ péng yuè, zì chén yǐ dōng fù hǎi yǔ qí wáng xìn, xìn jiā zài chǔ, qí yì yù fù dé gù yì. néng chū juān cǐ dì, yǐ xǔ liǎng rén, shǐ gè zì wéi zhàn, zé chǔ yì bài yě." yú shì fā shǐ, hán xìn péng yuè jiē yǐn bīng lái, wéi yǔ gāi xià.
汉王与韩信、彭越期会击楚,至固陵,不会,楚击汉军,大破之。汉王谓张良曰:"诸侯不从,奈何?"对曰:"楚兵且破,未有分地,其不至固宜。君王能与共天下,可立致也。今能取睢阳以北至穀城与彭越,自陈以东傅海与齐王信,信家在楚,其意欲复得故邑。能出捐此地,以许两人,使各自为战,则楚易败也。"於是发使,韩信、彭越皆引兵来,围羽垓下。
xíng shǎng zhāo xiáng
行赏招降
hàn gāo dì shí, chén xī fǎn yú dài, dì zì wǎng jī zhī. zhì hán dān, xǐ yuē:" xī bù nán jù hán dān, běi zǔ zhāng shuǐ, wú zhī qí wú néng wéi yě." shàng lìng zhōu chāng xuǎn zhào zhuàng shì kě lìng jiāng zhě, bái jiàn sì rén. dì màn mà yuē:" shù zǐ, néng wéi jiāng hū!" sì rén cán, jiē fú dì shàng. fēng gè qiān hù, yǐ wéi jiāng. zuǒ yòu jiàn yuē:" cóng rù shǔ hàn fá chǔ, shǎng wèi biàn xíng. jīn fēng cǐ, hé gōng?" dì yuē:" fēi rǔ suǒ zhī. chén xī fǎn, zhào dài dì jiē xī yǒu. wú yǐ yǔ xí zhēng tiān xià bīng, wèi yǒu zhì zhě, jīn jì wéi dú hán dān zhōng bīng ěr. wú hé ài sì qiān hù, bù yǐ wèi zhào zǐ dì." jiē yuē:" shàn." jí wén xī jiāng jiē gù gǔ rén, nǎi duō yǐ jīn gòu zhī, xī jiāng duō jiàng. jiǎ yīn gū.
汉高帝时,陈豨反於代,帝自往击之。至邯郸,喜曰:"豨不南据邯郸,北阻漳水,吾知其无能为也。"上令周昌选赵壮士可令将者,白见四人。帝嫚骂曰:"竖子,能为将乎!"四人惭,皆伏地上。封各千户,以为将。左右谏曰:"从入蜀汉伐楚,赏未遍行。今封此,何功?"帝曰:"非汝所知。陈豨反,赵代地皆豨有。吾以羽檄徵天下兵,未有至者,今计唯独邯郸中兵耳。吾何爱四千户,不以慰赵子弟。"皆曰:"善。"及闻豨将皆故贾人,乃多以金购之,豨将多降。(贾音估。)
shì huì zhāo xiáng
示惠招降
chūn qiū lǔ shū gōng shuài shī wéi fèi, fú kè, bài yān. píng zi nù, lìng jiàn fèi rén zhí zhī, yǐ wéi qiú fú. yě qū fū yuē:" fēi yě. qū fū, lǔ dài fū. ruò jiàn fèi rén, hán zhě yī zhī, jī zhě shí zhī, wèi zhī lìng zhǔ, ér gōng qí fá kùn, fèi lái rú guī, nán shì wáng yǐ. rén jiāng pàn zhī, shuí yǔ jū yì? ruò dàn zhī yǐ wēi, jù zhī yǐ nù, rén jí ér pàn, wèi zhī jù yě. ruò zhū hóu jiē rán, fèi rén wú guī, bù qīn nán shì, jiāng yān rù yǐ." píng zi cóng zhī, fèi rén pàn nán shì.
春秋鲁叔弓帅师围费,弗克,败焉。平子怒,令见费人执之,以为囚俘。冶区夫曰:"非也。(区夫,鲁大夫。)若见费人,寒者衣之,饥者食之,为之令主,而供其乏困,费来如归,南氏亡矣。人将叛之,谁与居邑?若惮之以威,惧之以怒,人疾而叛,为之聚也。若诸侯皆然,费人无归,不亲南氏,将焉入矣。"平子从之,费人叛南氏。
shǔ dà jiàng guān yǔ wéi wèi shì zhī fán, liú bīng jiāng bèi gōng ān jí nán jùn. wú jiāng lǚ méng xí zhī, bīng dào nán jùn, yǔ xià shǒu jiāng mí fāng jiàng. méng rù jù chéng, jǐn dé yǔ jí jiàng shì jiā shǔ, méng jiē fǔ wèi, yuē lìng jūn zhōng bù dé gàn lì rén jiā yǒu qiú qǔ. méng huī xià shì, shì rǔ nán rén, qǔ mín jiā yī lì yǐ fù guān kǎi, guān kǎi suī shì gōng shì, méng yóu yǐ wéi fàn jūn lìng, bù kě yǐ xiāng lǐ gù ér fèi fǎ, suì chuí tì zhǎn zhī. yú shì jūn zhōng zhèn lì, dào bù shí yí. méng zhāo mù shǐ qīn jìn cún xù qí lǎo, wèn suǒ bù zú, jí bìng zhě gěi yī yào, jī hán zhě cì yī liáng. yǔ fǔ cáng cái bǎo, jiē fēng bì yǐ dài wú zhǔ sūn quán zhì. yǔ hái, lù shù shǐ rén yǔ méng xiāng wén, méng zhé hòu yù qí shǐ, zhōu yóu chéng zhōng, jiā jiā zhì wèn, huò shǒu shū shì xìn. yǔ rén hái, sī xiāng cān xùn, xián zhī jiā mén wú yàng, jiàn dài guò yú píng shí, gù yǔ lì shì wú dòu xīn. huì quán zhì, yǔ zì zhī gū qióng, nǎi zǒu mài chéng, xī zhì zhāng xiāng, zhòng jiē wěi yǔ ér jiàng.
蜀大将关羽围魏氏之樊,留兵将备公安及南郡。吴将吕蒙袭之,兵到南郡,羽下守将麋芳降。蒙入据城,尽得羽及将士家属,蒙皆抚慰,约令军中不得干历人家有求取。蒙麾下士,是汝南人,取民家一笠以覆官铠,官铠虽是公事,蒙犹以为犯军令,不可以乡里故而废法,遂垂涕斩之。於是军中震栗,道不拾遗。蒙朝暮使亲近存恤耆老,问所不足,疾病者给医药,饥寒者赐衣粮。羽府藏财宝,皆封闭以待吴主孙权至。羽还,路数使人与蒙相闻,蒙辄厚遇其使,周游城中,家家致问,或手书示信。羽人还,私相参讯,咸知家门无恙,见待过於平时,故羽吏士无斗心。会权至,羽自知孤穷,乃走麦城,西至漳乡,众皆委羽而降。
jūn shī zhì jiān bì shèng
军师志坚必胜
chūn qiū shí, jìn shī fá qí, chén yú ān. jìn jiě zhāng yù xì kè, zhèng qiū huǎn wèi yòu. jí zhàn, xì kè shāng yú shǐ, liú xiě jí jù, wèi jué gǔ yīn, zhōng jūn jiāng zì zhí qí gǔ, gù suī shāng ér jī gǔ bù xī. yuē:" yú bìng yǐ!" zhāng yuē:" zì shǐ hé, ér shǐ guàn yú shǒu jí zhǒu, yú zhé yǐ yù, zuǒ lún zhū yīn, wū xián fǎn. qǐ gǎn yán bìng? wú zi rěn zhī." qiū huǎn yuē:" zì shǐ hé, gǒu yǒu xiǎn, yú bì xià tuī chē, zi qǐ shí zhī? rán zi bìng yǐ!" yǐ qí bù shí tuī chē. zhāng yuē:" shī zhī ěr mù, zài wú qí gǔ, jìn tuì cóng zhī. cǐ chē yī rén diàn zhī, kě yǐ jí shì. diàn, zhèn yě. jí, chéng yě. ruò zhī hé qí yǐ bìng bài jūn zhī dà shì? huàn jiǎ zhí bīng, gù jí sǐ yě, jí, jiù yě. huàn yīn huàn. bìng wèi jí sǐ, wú zi miǎn zhī!" zuǒ bìng bì zhèng fǎn pèi, yòu yuán bāo yīn fú ér gǔ. mǎ yì bù néng zhǐ, shī cóng zhī. jìn shī cóng xì kè chē. qí shī bài jī.
春秋时,晋师伐齐,陈於鞍。晋解张御郤克,郑丘缓为右。及战,郤克伤於矢,流血及屦,未绝鼓音,(中军将自执旗鼓,故虽伤而击鼓不息。)曰:"余病矣!"张曰:"自始合,而矢贯余手及肘,余折以御,左轮朱殷,(乌闲反。)岂敢言病?吾子忍之。"丘缓曰:"自始合,苟有险,余必下推车,子岂识之?然子病矣!"(以其不识推车。)张曰:"师之耳目,在吾旗鼓,进退从之。此车一人殿之,可以集事。(殿,镇也。集,成也。)若之何其以病败君之大事?擐甲执兵,固即死也,(即,就也。擐音患。)病未及死,吾子勉之!"左并(毕正反)辔,右援枹(音桴)而鼓。马逸不能止,师从之。(晋师从郤克车。)齐师败绩。
dōng jìn jiāng zhōu fǎng tǎo jiāng miǎn xián zéi dù céng, fǎng yǒu zhòng bā qiān, jìn zhì dùn yáng. céng ruì qì shén shèng, fǎng yuē:" xiān rén yǒu duó rén zhī xīn, shàn móu yě." shǐ jiāng jūn lǐ héng dū zuǒ zhēn, xǔ cháo dū yòu zhēn, zì lǐng zhōng jūn, gāo zhāng qí zhì. céng guǒ xiān gōng zuǒ yòu zhēn. céng yǒng guàn sān jūn, fǎng shén è zhī, zì yú zhèn hòu shè zhì yǐ ān zhòng xīn. lìng xiǎo jiàng zhào yìn lǐng qí fù yú bīng shǔ zuǒ zhēn, lì zhàn, bài ér fù hé. yìn chí mǎ gào jí, fǎng nù, chì lìng gèng jìn. yìn hào kū hái zhàn, zì chén zhì shēn, liǎng zhēn jiē bài. fǎng xuǎn jīng ruì bā bǎi rén, zì xíng jiǔ yǐn zhī, chì bù dé zhé dòng, wén gǔ yīn nǎi jìn. zéi wèi zhì sān shí bù, fǎng qīn míng gǔ, jiàng shì jiē téng yuè bēn fù, céng suì dà kuì, shā qiān yú rén, suì dìng hàn miǎn.
东晋将周访讨江、沔閒贼杜曾,访有众八千,进至沌阳。曾锐气甚盛,访曰:"先人有夺人之心,善谋也。"使将军李恒督左甄,许朝督右甄,自领中军,高张旗帜。曾果先攻左右甄。曾勇冠三军,访甚恶之,自於阵后射雉以安众心。令小将赵胤领其父馀兵属左甄,力战,败而复合。胤驰马告急,访怒,叱令更进。胤号哭还战,自辰至申,两甄皆败。访选精锐八百人,自行酒饮之,敕不得辄动,闻鼓音乃进。贼未至三十步,访亲鸣鼓,将士皆腾跃奔赴,曾遂大溃,杀千馀人,遂定汉、沔。
dōng jìn jiāng zhū cì shàn zhàn, rén huò wèn zhī, cì dá yuē:" zhū rén yǐ shé jī zéi, cì wéi yǐ rèn ěr." yòu wèn yuē:" jiāng jūn qián hòu jī zéi, hé yǐ měi dé shèng yé?" cì yuē:" liǎng dí gòng duì, wéi dāng rěn zhī. bǐ bù néng rěn, wǒ néng rěn, shì yǐ shèng ěr."
东晋将朱伺善战,人或问之,伺答曰:"诸人以舌击贼,伺唯以刃耳。"又问曰:"将军前后击贼,何以每得胜耶?"伺曰:"两敌共对,唯当忍之。彼不能忍,我能忍,是以胜耳。"
jūn jiāng jiāo bài
军将骄败
chūn qiū mò, wú zǐ wèn sūn wǔ yuē:" dí yǒng bù jù, jiāo ér wú lǜ, bīng zhòng ér qiáng, tú zhī nài hé?" wǔ yuē:" qū ér dài zhī, yǐ shùn qí yì wú lìng shěng jué, yǐ yì qí xiè dài yīn dí qiān yí, qián fú hòu dài, qián xíng bù zhān, hòu wǎng bù gù zhōng ér jī zhī, suī zhòng kě qǔ. gōng jiāo zhī dào, bù kě zhēng fēng."
春秋末,吴子问孙武曰:"敌勇不惧,骄而无虑,兵众而强,图之奈何?"武曰:"诎而待之,以顺其意;无令省觉,以益其懈怠;因敌迁移,潜伏候待,前行不瞻,后往不顾;中而击之,虽众可取。攻骄之道,不可争锋。"
qín mò, xiàng liáng qǐ bīng wú zhōng, bǐ zhì dìng táo, zài pò qín jūn, xiàng yǔ děng yòu zhǎn qín sān chuān shǒu lǐ yóu, yì qīng qín, yǒu jiāo sè. sòng yì jiàn yuē:" zhàn shèng ér jiāng jiāo zú duò zhě, bì bài. jīn shǎo duò yǐ, qín bīng rì yì, chén wèi jūn wèi zhī." liáng bù tīng. nǎi shǐ sòng yì yú qí, shuō gāo líng jūn xiǎn fēng yú gāo líng. yuē:" gōng jiāng jiàn xiàng liáng hū?" yuē:" rán." yì yuē:" chén lùn wǔ xìn jūn jūn bì bài. gōng xú xíng zé miǎn, jí xíng zé jí huò." qín guǒ xī qǐ bīng yì qí jiāng zhāng hán, yè xián méi jī liáng, dà pò dìng táo, liáng bài ér sǐ. liáng zì hào wǔ xìn jūn.
秦末,项梁起兵吴中,比至定陶,再破秦军,项羽等又斩秦三川守李由,益轻秦,有骄色。宋义谏曰:"战胜而将骄卒惰者,必败。今少惰矣,秦兵日益,臣为君畏之。"梁不听。乃使宋义於齐,说高陵君显(封於高陵。)曰:"公将见项梁乎?"曰:"然。"义曰:"臣论武信君军必败。公徐行则免,疾行则及祸。"秦果悉起兵益其将章邯,夜衔枚击梁,大破定陶,梁败而死。(梁自号武信君。)
hòu zhōu mò, suí wén dì fǔ zhèng, zhōu dà jiàng yù chí jiǒng zài hé běi jǔ bīng jù mìng, qiǎn jiàng lüè dì, hé nán zhōu xiàn duō xià zhī. suí wén dì qiǎn jiàng yú zhòng wén lǜ bīng tǎo zhī. zhòng wén jūn zhì biàn zhōu zhī dōng ní wù, yǔ jiǒng jiāng liú zi áng liú yù dé děng xiāng yù, jìn jī pò zhī. jūn cì liǎo yīn le dī, jiǒng jiāng tán ràng yōng zhòng shù wàn, zhòng wén yǐ léi shī zhàn. ràng xī zhòng lái jù, zhòng wén wěi běi, ràng jūn pō jiāo. yú shì qiǎn jīng bīng zuǒ yòu yì jī zhī, dà bài ràng jūn, shēng huò wǔ qiān yú rén.
后周末,隋文帝辅政,周大将尉迟迥在河北举兵拒命,遣将略地,河南州县多下之。隋文帝遣将于仲文率兵讨之。仲文军至汴州之东倪坞,与迥将刘子昂、刘浴德等相遇,进击破之。军次蓼(音了)隄,迥将檀让拥众数万,仲文以羸师战。让悉众来拒,仲文伪北,让军颇骄。於是遣精兵左右翼击之,大败让军,生获五千馀人。
suí mò, dí ràng lǐ mì qǐ bīng yú hé nán, xíng yáng jùn tōng shǒu zhāng xū tuó yǐ bīng gōng ràng. ràng shù wèi xū tuó suǒ bài, wén qí lái, dà jù, jiāng yuǎn bì zhī. mì yuē:" xū tuó yǒng ér wú móu, bīng yòu zhòu shèng jiāo hěn, kě yī zhàn ér qín zhī, gōng dàn liè zhèn yǐ dài, bǎo wèi gōng bài zhī." ràng bù dé yǐ, lè bīng jiāng zhàn, mì fēn bīng qiān yú rén yú lín mù xián, zhà yǔ zhàn bù lì, jūn shāo què, mì fā fú zì hòu yǎn zhī, ràng hé jī, xū tuó zhòng dà bài zhī, suì zhǎn xū tuó yú zhèn.
隋末,翟让、李密起兵於河南,荥阳郡通守张须陀以兵攻让。让数为须陀所败,闻其来,大惧,将远避之。密曰:"须陀勇而无谋,兵又骤胜骄很,可一战而擒之,公但列阵以待,保为公败之。"让不得已,勒兵将战,密分兵千馀人於林木閒,诈与战不利,军稍卻,密发伏自后掩之,让合击,须陀众大败之,遂斩须陀於阵。
dí lǚ shèng jiāo bù bèi kě bài
敌屡胜骄不备可败
chūn qiū chǔ dà jī, yōng rén lǜ qún mán yǐ pàn chǔ, yōng, chǔ zhī xiǎo guó. chǔ shǐ lú jí lí qīn yōng. yōng zhú zhī, qiú zi yáng chuāng. chuāng, jí lí guān shǔ. sān sù ér yì, yuē:" yōng shī zhòng, qún mán jù yān, bù rú qiě qǐ wáng zú, hé ér hòu jìn." chǔ jiāng pān wāng yuē:" bù kě. gū yòu yǔ zhī yù yǐ jiāo zhī. bǐ jiāo wǒ nù, ér hòu kě kè." yòu yǔ zhī yù, qī yù jiē běi, jūn bài yuē běi. wéi bì shū yú rén shí zhú zhī. bì shū yú, yōng sān yì yě. qīng chǔ, gù dàn sān yì rén zhú zhī. yōng rén yuē:" chǔ bù zú yǔ zhàn yǐ." suì bù shè bèi. chǔ zi chéng rì, huì shī yú lín pǐn, rì, chuán chē yě. lín pǐn, dì míng. fēn wéi èr duì, duì, bù yě. liǎng dào gōng yǐ. chǔ jiāng zi yuè zì shí xī, zi yuán yīn yún zì rèn yǐ fá yōng, suì miè zhī.
春秋楚大饥,庸人率群蛮以叛楚,(庸,楚之小国。)楚使庐戢梨侵庸。庸逐之,囚子杨窗。(窗,戢梨官属。)三宿而逸,曰:"庸师众,群蛮聚焉,不如且起王卒,合而后进。"楚将潘尫曰:"不可。姑又与之遇以骄之。彼骄我怒,而后可克。"又与之遇,七遇皆北,(军败曰北。)唯裨、儵、鱼人实逐之。(裨、儵、鱼,庸三邑也。轻楚,故但三邑人逐之。)庸人曰:"楚不足与战矣。"遂不设备。楚子乘驲,会师於临品,(驲,传车也。临品,地名。)分为二队,(队,部也。两道攻矣。)楚将子越自石溪,子员(音筠)自仞以伐庸,遂灭之。
jūn xíng zì biǎo yì zhì bài
军行自表异致败
chūn qiū shí, dí rén fá wèi, zhàn yú xíng zé, wèi shī bài jī. wèi hóu bù qù qí qí, shì yǐ bài. suì miè wèi.
春秋时,狄人伐卫,战於荥泽,卫师败绩。卫侯不去其旗,是以败。遂灭卫。
dōng jìn mò, huán xuán cuàn jìn, sòng wǔ dì qǐ yì tǎo zhī. xuán bài, sù liú bēn jīng zhōu, liú qí jiāng hé dàn zhī guō quán guō chǎng zhī shǒu pén kǒu. sòng wǔ jiàng hé wú jì děng cì sāng luò zhōu, dàn zhī děng lǜ jūn lái zhàn. dàn zhī cháng suǒ chéng fǎng jīng qí shén shèng, wú jì wèi jiāng yuē:" zéi shuài bì bù jū cǐ, yù zhà wǒ ěr, yí jí jì lì fǎn gōng zhī." zhòng xián yuē:" dàn zhī bù zài qí zhōng, zòng dé wú yì." wú jì yuē:" jīn zhòng guǎ bù dí, zhàn wú quán shèng. dàn zhī suī bù jū cǐ fǎng, qǔ zé yì huò, yīn zòng bīng téng zhī, kě yī gǔ ér bài yě." suì jìn gōng, huò fǎng, yīn chuán hū yuē:" dé hé dàn zhī yǐ!" zéi zhōng jīng rǎo, wú jì zhī zhòng yì wèi rán, yīn chéng shèng jìng jìn, wú jì gǔ zào fù zhī, dàn zhī suì kuì. hé dàn zhī biǎo ér bù chǔ, hé wú jì wù ér qǔ zhī.
东晋末,桓玄篡晋,宋武帝起义讨之。玄败,溯流奔荆州,留其将何澹之、郭诠、郭昶之守湓口。宋武将何无忌等次桑落洲,澹之等率军来战。澹之常所乘舫旍旗甚盛,无忌谓将曰:"贼帅必不居此,欲诈我耳,宜亟(纪力反)攻之。"众咸曰:"澹之不在其中,纵得无益。"无忌曰:"今众寡不敌,战无全胜。澹之虽不居此舫,取则易获,因纵兵腾之,可一鼓而败也。"遂进攻,获舫,因传呼曰:"得何澹之矣!"贼中惊扰,无忌之众亦谓然,因乘胜迳进,无忌鼓譟赴之,澹之遂溃。(何澹之表而不处,何无忌悟而取之。)
sòng jìn ān wáng zǐ xūn yīn xūn jǔ bīng xún yáng, sòng jiāng yīn xiào zǔ tǎo zhī. shí zéi jù zhě qí, xiào zǔ jiāng jìn gōng zhī, yǔ zéi hé zhàn, cháng yǐ gǔ gài zì suí, jūn zhōng rén xiāng wèi yuē:" yīn tǒng jūn kě wèi sǐ jiāng yǐ. jīn yǔ zéi jiāo fēng, ér yǐ yǔ yí zì biāo yì, ruò shàn shè zhě shí shǒu xiàng shè, yù bù bì, dé hū?" shì rì, yú zhèn wèi shǐ zhōng ér sǐ.
宋晋安王子勋(音勋)举兵浔阳,宋将殷孝祖讨之。时贼据赭圻,孝祖将进攻之,与贼合战,常以鼓盖自随,军中人相谓曰:"殷统军可谓死将矣。今与贼交锋,而以羽仪自标异,若善射者十手相射,欲不毙,得乎?"是日,於阵为矢中而死。
dōng wèi dà jiàng qí shén wǔ yǔ xī wèi dà jiàng zhōu wén zhàn máng shān. shí zhōu wén jiàn qí shén wǔ chū qí gǔ, shí zhī, nǎi mù gǎn yǒng sān qiān rén, lìng hè bá shèng zǒng zhī, yǐ fàn qí jūn. shì yǔ qí shén wǔ xiāng yù, shí mù shì jiē yòng duǎn bīng jiē zhàn, shèng zhú qí shén wǔ shù lǐ, rèn chuí jí zhī. huì shèng mǎ wèi liú shǐ suǒ zhōng, sǐ, bǐ fù qí zhì, qí shén wǔ yǐ yì qù.
东魏大将齐神武与西魏大将周文战邙山。时周文见齐神武出旗鼓,识之,乃募敢勇三千人,令贺拔胜总之,以犯其军。適与齐神武相遇,时募士皆用短兵接战,胜逐齐神武数里,刃垂及之。会胜马为流矢所中,死,比副骑至,齐神武已逸去。
dōng wèi jiāng gāo áo cáo yǔ hóu jǐng děng gōng wèi jiāng dú gū rú yuàn yú jīn yōng chéng, dà jiàng zhōu wén dì lǜ zhòng jiù zhī, zhàn yú máng shān. áo cáo xīn qīng dí, jiàn qí gài yǐ líng zhèn, zhōu rén jǐn ruì jī zhī, yī jūn jiē méi, áo cáo qīng qí zǒu hé yáng chéng, yǎng hū suǒ xiàn shéng, yòu bù dé, bá dāo wān mén, zhuī bīng zhì, áo cáo fèn tóu gòu yuē:" lái! wú yǔ ěr kāi guó gōng." zhuī zhě zhǎn zhī.
东魏将高敖曹与侯景等攻魏将独孤如愿於金墉城,大将周文帝率众救之,战於邙山。敖曹心轻敌,建旗盖以陵阵,周人尽锐击之,一军皆没,敖曹轻骑走河阳城,仰呼索县绳,又不得,拔刀剜门,追兵至,敖曹奋头诟曰:"来!吾与尔开国公。"追者斩之。
shī xíng zhòng bēi kǒng zé bài
师行众悲恐则败
hòu yān mù róng chuí qiǎn qí zi bǎo bù qí qī wàn fá hòu wèi, zhàn yú cān hé bēi, dà bài. bǎo yǐ shù qiān qí bēn miǎn, shì zhòng hái zhě shí yī èr. bǎo hèn cān hé zhī bài, lǚ yán wèi yǒu kě chéng zhī jī. chuí yóu shì zì lǜ dà zhòng fá wèi. zhì cān hé bēi, jiàn wǎng nián zhàn chù jī hái rú shān, shè diào jì zhī lǐ, sǐ zhě fù xiōng yī shí hào kū, jūn zhōng jiē tòng. chuí cán fèn ōu xuè, yīn ér qǐn jí, què hái, dào zú.
后燕慕容垂遣其子宝步骑七万伐后魏,战於参合陂,大败。宝以数千骑奔免,士众还者十一二。宝恨参合之败,屡言魏有可乘之机。垂由是自率大众伐魏。至参合陂,见往年战处积骸如山,设吊祭之礼,死者父兄一时号哭,军中皆恸。垂惭愤欧血,因而寝疾,卻还,道卒。
shēng gǎn rén fù
声感人(附)
fū shēng gǎn rén. xiǎng yàn jiàng shì, yǐ jī lì yú zhòng, jiǔ hān, shǐ bá jiàn qǐ wǔ, zuò péng jué dǐ, fá gǔ jiào hū, yǐ zēng qí qì. sī zhú āi yuàn zhī shēng bù kě zòu, shǐ rén qī chuàng, sǔn ruì qì, cuò zhuàng xīn, zé nán shèng dí. hàn wáng wéi xiàng yǔ gāi xià, lìng shī rén sì miàn chǔ gē, yǔ zhòng jiǔ kǔ zhēng zhàn, sī guī, suì kuì. jìn jiāng liú kūn shǒu tài yuán, qún hú wéi zhī, kūn jì jiǒng, chuī jiā, shēng liáo liàng. hú rén jiǔ juàn zhēng shù, yè wén suì kuì. bìng jù xiān gōng qí xīn piān zhōng. sī yǐ shēng gǎn rén yě.
夫声感人。享宴将士,以激励於众,酒酣,使拔剑起舞,作朋角抵,伐鼓叫呼,以增其气。丝竹哀怨之声不可奏,使人凄怆,损锐气,挫壮心,则难胜敌。(汉王围项羽垓下,令师人四面楚歌,羽众久苦征战,思归,遂溃。晋将刘琨守太原,群胡围之,琨计窘,吹笳,声寥亮。胡人久倦征戍,夜闻遂溃。并具先攻其心篇中。斯以声感人也。)
sūn zǐ yuē:" xī zhī shàn zhàn zhě, xiān wèi bù kě shèng, xiān zī zhī miào táng, lǜ qí wēi nàn, rán hòu gāo lěi shēn gōu, shǐ bīng shì liàn xí, gù dí bù dé shèng. yǐ dài dí zhī kě shèng. yǐ cǐ shǒu bèi zhī gù, dài dí zhī quē, zé kě shèng zhī. bù kě shèng zài jǐ, yán shǒu bèi zhī gù, zhì dí zài wài. kě shèng zài dí, shǒu bèi zhī gù zì xiū lǐ, yǐ qí dí zhī xū xiè. yǐ jiàn dí yǒu quē lòu zhī xíng, rán hòu kě shèng. gù shàn zhàn zhě néng wéi bù kě shèng, bù néng shǐ dí bì kě shèng. ruò dí xiǎo liàn bīng shì, cè yǔ dào hé, shēn wèi jǐ bèi zhě, yì bù kě qiáng shèng zhī. gù yuē shèng kě zhī ér bù kě wèi. dí yǒu bèi yě. yǐ liào dí, jiàn dí xíng zhě, zé shèng fù kě zhī. ruò dí mì ér wú xíng, yì bù kě qiáng shǐ wèi bài. gù fàn lǐ yuē:" shí bù zhì, bù kě qiáng shēng shì bù jiù, bù kě qiáng chéng." bù kě shèng zhě, shǒu yě xíng cáng yě. ruò wèi jiàn qí xíng, bǐ zhòng wǒ guǎ, zé zì shǒu yě. kě shèng zhě, gōng yě. dí gōng jǐ, nǎi kě shèng yě. yǐ jiàn qí xíng, bǐ guǎ wǒ zhòng, zé kě gōng. gù shàn shǒu zhě, cáng yú jiǔ dì zhī xià." shàn shǒu bèi zhě, wù yīn qí shān chuān zhī zǔ, qiū líng zhī gù, shǐ bù zhī suǒ gōng. yán qí shēn mì, cáng yú jiǔ dì zhī xià. yòu yuē:" chéng yǒu suǒ bù gōng." gù ér duō liáng.
孙子曰:"昔之善战者,先为不可胜,(先咨之庙堂,虑其危难,然后高垒深沟,使兵士练习,故敌不得胜。)以待敌之可胜。(以此守备之固,待敌之阙,则可胜之。)不可胜在己,(言守备之固,制敌在外。)可胜在敌,(守备之固自修理,以俟敌之虚懈。已见敌有阙漏之形,然后可胜。)故善战者能为不可胜,不能使敌必可胜。(若敌晓练兵事,策与道合,深为己备者,亦不可强胜之。)故曰胜可知而不可为。(敌有备也。已料敌,见敌形者,则胜负可知。若敌密而无形,亦不可强使为败。故范蠡曰:"时不至,不可强生;事不究,不可强成。")不可胜者,守也;(形藏也。若未见其形,彼众我寡,则自守也。)可胜者,攻也。(敌攻己,乃可胜也。已见其形,彼寡我众,则可攻。)故善守者,藏於九地之下。"(善守备者,务因其山川之阻,丘陵之固,使不知所攻。言其深密,藏於九地之下。)又曰:"城有所不攻。"(固而多粮。)
shǒu zé yǒu yú
守则有馀
hòu hàn liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, zuǒ jiāng jūn huáng fǔ sōng dū qián jiāng jūn dǒng zhuō jiù zhī. zhuō yù sù jìn fù chén cāng, sōng bù tīng. zhuō yuē:" zhì zhě bù hòu shí, yǒng zhě bù liú jué. sù jiù zé chéng quán, bù jiù zé chéng miè, quán miè zhī shì, zài yú cǐ yě." sōng yuē:" bù rán. bǎi zhàn bǎi shèng, bù rú bù zhàn ér qū rén zhī bīng. shì yǐ xiān wèi bù kě shèng, yǐ dài dí zhī kě shèng. bù kě shèng zài wǒ, kě shèng zài bǐ. bǐ shǒu bù zú, wǒ gōng yǒu yú. yǒu yú zhě dòng yú jiǔ tiān zhī shàng, bù zú zhě xiàn yú jiǔ dì zhī xià. jīn chén cāng suī xiǎo, chéng shǒu gù bèi, fēi jiǔ dì zhī xiàn yě. wáng guó suī qiáng, ér gōng wǒ zhī suǒ bù jiù, fēi jiǔ tiān zhī shì yě. fū shì fēi jiǔ tiān, gōng zhě shòu hài xiàn fēi jiǔ dì, shǒu zhě bù bá. guó jīn yǐ xiàn shòu hài zhī dì, ér chén cāng bǎo bù bá zhī chéng, wǒ kě bù fán bīng dòng zhòng, ér qǔ quán shèng zhī gōng, jiāng hé jiù yān!" suì bù tīng. wáng guó wéi chén cāng, zì dōng qì chūn, bā shí yú rì, chéng jiān shǒu gù, jìng bù néng bá. zéi zhòng pí bì, guǒ zì jiě qù.
后汉凉州贼王国围陈仓,左将军皇甫嵩督前将军董卓救之。卓欲速进赴陈仓,嵩不听。卓曰:"智者不后时,勇者不留决。速救则城全,不救则城灭,全灭之势,在於此也。"嵩曰:"不然。百战百胜,不如不战而屈人之兵。是以先为不可胜,以待敌之可胜。不可胜在我,可胜在彼。彼守不足,我攻有馀。有馀者动於九天之上,不足者陷於九地之下。今陈仓虽小,城守固备,非九地之陷也。王国虽强,而攻我之所不救,非九天之势也。夫势非九天,攻者受害;陷非九地,守者不拔。国今以陷受害之地,而陈仓保不拔之城,我可不烦兵动众,而取全胜之功,将何救焉!"遂不听。王国围陈仓,自冬迄春,八十馀日,城坚守固,竟不能拔。贼众疲弊,果自解去。
shǒu jù fǎ fù
守拒法(附)
chéng yǒu bù kě shǒu zhě: dà ér rén shào xiǎo ér zhòng duō liáng guǎ ér chái shuǐ bù gōng lěi báo ér gōng jù bù zú tǔ shū dì xià, guàn gài kě fàn yì quē rén pí, xiū jī wèi jiù. fán ruò cǐ lèi, sù xǐ zhī.
城有不可守者:大而人少;小而众多;粮寡而柴水不供;垒薄而攻具不足;土疏地下,灌溉可汎;邑阙人疲,修缉未就。凡若此类,速徙之。
lěi gāo tǔ hòu, chéng jiān gōu shēn, liáng shí zhòng duō, dì xíng xiǎn zǔ, suǒ wèi wú shǒu ér wú bù shǒu yě. gù yuē:" shàn shǒu zhě, dí bù zhī qí suǒ gōng."
垒高土厚,城坚沟深,粮实众多,地形险阻,所谓无守而无不守也。故曰:"善守者,敌不知其所攻。"
fán zhù chéng, xià kuò yǔ gāo bèi, shàng kuò yǔ xià bèi. chéng gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng wǔ chǐ, shàng kuò yī zhàng èr chǐ wǔ cùn. gāo xià kuò xiá, yǐ cǐ wéi zhǔn. liào gōng: shàng kuò jiā xià kuò, dé sān zhàng qī chǐ wǔ cùn, bàn zhī, dé yī zhàng bā chǐ qī cùn wǔ fēn yǐ gāo wǔ zhàng chéng zhī, yī chǐ zhī chéng, jī shù dé jiǔ shí sān zhàng qī chǐ wǔ cùn. měi yī gōng, rì zhù tǔ èr chǐ, jì gōng yuē sì shí qī rén. yī bù wǔ chǐ zhī chéng, jì yì èr bǎi sān shí wǔ rén yī bǎi bù, jì gōng èr wàn sān qiān wǔ bǎi rén sān bǎi bù, jì gōng qī wàn wǔ bǎi rén. lǜ yī lǐ, zé shí lǐ kě zhī. qí chū tǔ fù kuì, bìng jì zhī dà gōng zhī nèi. yǐ chéng zhōng zhuàng nán wèi yī jūn, zhuàng nǚ wèi yī jūn, lǎo ruò wèi yī jūn, sān jūn wú lìng xiāng yù. zhuàng nán yù zhuàng nǚ, zé zhì sàn ér lì bù zhuān. yù lǎo ruò, zé lǎo shǐ zhuàng bēi, ruò shǐ qiáng lián. bēi lián zài xīn, zé yǒng rén gèng lǜ, zhuàng fū bù zhàn.
凡筑城,下阔与高倍,上阔与下倍。城高五丈,下阔二丈五尺,上阔一丈二尺五寸。高下阔狭,以此为准。料功:上阔加下阔,得三丈七尺五寸,半之,得一丈八尺七寸五分;以高五丈乘之,一尺之城,积数得九十三丈七尺五寸。每一功,日筑土二尺,计功约四十七人。一步五尺之城,计役二百三十五人;一百步,计功二万三千五百人;三百步,计功七万五百人。率一里,则十里可知。其出土负篑,并计之大功之内。(以城中壮男为一军,壮女为一军,老弱为一军,三军无令相遇。壮男遇壮女,则志散而力不专。遇老弱,则老使壮悲,弱使强怜。悲怜在心,则勇人更虑,壮夫不战。)
fán dí yù gōng, jí qù chéng wài wǔ bǎi bù nèi, jǐng shù qiáng wū bìng tián chú zhī. jǐng yǒu tián bù jìn zhě, tóu yào dú zhī. mù shí zhuān wǎ, jiāo chú bǎi wù, jiē shōu zhī. rù bù jìn zhě, bìng fén chú zhī. qí shí wù wǔ gǔ qiǔ bèi yú yán bù bó yī yào gōng qiǎo róng jù duàn yě jiē gǎo máo dí lú wěi huī shā tiě tàn sōng huà hāo ài zhī ma pí zhān jīng jí bì lí fǔ huò pén wèng lěi mù qiāo fǔ zhuī záo dāo jù cháng fǔ cháng dāo zhǎng zhuī zhǎng lián zhǎng tī duǎn tī dà gōu lián suǒ lián jiā lián bàng bái bàng lú zhú, wèi zhùn zhī shùn fǎn chā yǐ sōng huà, chéng shàng chéng xià, xián xiān xù jī, yuán rén xián suǒ yào gōng sī shì wù, yī qiè xiū jī.
凡敌欲攻,即去城外五百步内,井、树、墙、屋并填除之。井有填不尽者,投药毒之。木石砖瓦,茭刍百物,皆收之。入不尽者,并焚除之。其什物、五穀、糗糒、鱼盐、布帛、医药、功巧、戎具、锻冶、秸藁、茅荻、芦苇、灰沙、铁炭、松桦、蒿艾、脂麻、皮毡、荆棘、笓篱、釜镬、盆瓮、礨木、锹斧、锥凿、刀锯、长斧、长刀、长锥、长鎌、长梯、短梯、大钩、连锁、连枷、连棒、白棒、芦竹,为稕(之顺反)插以松桦,城上城下,咸先蓄积,缘人閒所要公私事物,一切修缉。
pāo shí, dà xiǎo suí shì.
抛石,大小随事。
lěi mù, zhǎng wǔ chǐ, jìng yī chǐ, xiǎo zhì liù qī cùn.
礨木,长五尺,径一尺,小至六七寸。
chéng wài sì miàn háo nèi, qù chéng shí bù, gèng lì xiǎo gé chéng, hòu liù chǐ, gāo wǔ chǐ, réng lì nǚ qiáng. wèi zhī yáng mǎ chéng.
城外四面壕内,去城十步,更立小隔城,厚六尺,高五尺,仍立女墙。(谓之羊马城。)
chéng mén xiàn bǎn mù, wéi zhòng mén.
城门县板木,为重门。
chéng mén shàn jí lóu hòu, yǐ ní tú hòu, bèi huǒ.
城门扇及楼堠,以泥涂厚,备火。
chéng mén xiān zào lián jù mǎ qiāng zhuàng ruì, yǐ suǒ lián zhī.
城门先造连拒、马鎗、壮锐,以锁连之。
chéng nèi miàn bié chuān jǐng sì suǒ, zhì shuǐ chē, dà wèng èr shí kǒu, zào shí suǒ.
城内面别穿井四所,置水车,大瓮二十口,灶十所。
què dí shàng jiàn hòu lóu, yǐ bǎn tiào chū wèi lǔ, yǔ sì wài fēng shù, zhòu yè zhān shì.
卻敌上建堠楼,以版跳出为橹,与四外烽戍,昼夜瞻视。
chéng háo, miàn kuò èr zhàng, shēn yī zhàng, dǐ kuò yī zhàng, yǐ miàn kuò jiā dǐ jī shù dà bàn zhī, de shù yī zhàng wǔ chǐ, yǐ shēn yī zhàng chéng zhī, záo háo yī chǐ, de shù yī shí wǔ zhàng. měi yī rén gōng, rì chū sān zhàng, jì gōng wǔ rén yī bù wǔ chǐ, jì gōng èr shí wǔ rén shí bù, jì gōng èr bǎi wǔ shí rén bǎi bù, jì gōng èr qiān wǔ bǎi rén yī lǐ, jì gōng qī wàn wǔ bǎi rén. yǐ cǐ wéi lǜ, zé bǎi lǐ kě zhī.
城壕,面阔二丈,深一丈,底阔一丈,以面阔加底积数大半之,得数一丈五尺,以深一丈乘之,凿壕一尺,得数一十五丈。每一人功,日出三丈,计功五人;一步五尺,计功二十五人;十步,计功二百五十人;百步,计功二千五百人;一里,计功七万五百人。以此为率,则百里可知。
nǔ tái, gāo xià yǔ chéng děng, qù chéng bǎi bù, měi tái xiāng qù yì rú zhī. xià kuò sì zhàng, gāo wǔ zhàng, shàng kuò èr zhàng, shàng jiàn nǚ qiáng. tái nèi tōng àn dào, ān qū xī tī, rén shàng biàn juǎn shōu. zhōng shè zhān mù, zhì nǔ shǒu wǔ rén, bèi gān liáng shuǐ huǒ.
弩台,高下与城等,去城百步,每台相去亦如之。下阔四丈,高五丈,上阔二丈,上建女墙。台内通闇道,安屈膝梯,人上便卷收。中设毡幕,置弩手五人,备乾粮水火。
chéng shàng yī bù yī jiǎ zú, shí bù jiā wǔ rén, yǐ bèi zá gōng zhī yào. wǔ bù yǒu wǔ zhǎng, shí bù yǒu shén zhǎng, wǔ shí bù bǎi bù jiē yǒu jiāng zhǎng, wén wǔ xiāng jiān, liàng cái shòu rèn, ér tǒng lǐng jīng ruì. xiāo yǒng jiǎn mù huò shí duì èr shí duì sān shí duì, dà jiàng fù jiāng gè lǐng duì, xún chéng xiǎo yù, jī lì fù jiù.
城上一步一甲卒,十步加五人,以备杂供之要。五步有伍长,十步有什长,五十步、百步皆有将长,文武相兼,量材受任,而统领精锐。骁勇简募或十队、二十队、三十队,大将、副将各领队,巡城晓喻,激励赴救。
chéng shàng lì sì duì, bié lì sì biǎo, yǐ wéi hòu shì: ruò dí yù gōng zhī chù, zé qù chéng wǔ liù shí bù, jí jǔ yī biǎo tóng tī bī chéng, jǔ èr biǎo dí ruò dēng tī, jǔ sān biǎo yù pān nǚ qiáng, jǔ sì biǎo. yè jí jǔ huǒ rú biǎo. chéng shàng sì duì zhī jiān, gè zhì bā qí: ruò xū mù shou bǐng yīn bǐng zhěng bǎn, jǔ cāng qí xū huī tàn zhùn tiě, jǔ chì qí xū lèi mù qiáo wěi, jǔ huáng qí xū shā shí zhuān wǎ, jǔ bái qí xū shuǐ tāng bù jié, jǔ hēi qí xū zhàn shì ruì zú, jǔ xióng hǔ qí xū gē jǐ gōng shǐ dāo jiàn, jǔ zhì qí xū pí zhān má amp amp qiāo fǔ záo, jǔ shuāng tù qí. chéng shàng jǔ qí, zhǔ dāng zhī guān suí sè ér gōng. chéng nèi lǎo xiǎo dīng nǚ, chú yíng shí zhī wài, jiē lìng yīng yì chéng shàng, fēn wéi bā duì, shǐ shí wén zhě diǎn jiǎn cháng qí, bèi nǐ wù wèi bā bù.
城上立四队,别立四表,以为候视:若敌欲攻之处,则去城五六十步,即举一表;橦梯逼城,举二表;敌若登梯,举三表;欲攀女墙,举四表。夜即举火如表。城上四队之间,各置八旗:若须木扌禀(音禀)拯板,举苍旗;须灰炭稕铁,举赤旗;须檑木樵苇,举黄旗;须沙石砖瓦,举白旗;须水汤不洁,举黑旗;须战士锐卒,举熊虎旗;须戈戟弓矢刀剑,举鸷旗;须皮毡麻&&锹斧凿,举双兔旗。城上举旗,主当之官随色而供。城内老小丁女,除营食之外,皆令膺役城上,分为八队,使识文者点检常旗,备拟物为八部。
chéng nèi duì dí yíng, zì záo chéng nèi wèi àn mén, duō shǎo lín shì, lìng wǔ liù cùn wù chuān, huò yú zhōng yè, yú dí chū lái, yíng liè wèi dìng, jīng qí cóng tū mén yuè chū, jī qí wú bèi, xí qí bù yì.
城内对敌营,自凿城内为闇门,多少临事,令五六寸勿穿,或於中夜,於敌初来,营列未定,精骑从突门跃出,击其无备,袭其不意。
chéng mén xiān zì záo shàn wéi shù shí kǒng, chū qiáng nǔ shè zhī, cháng máo cì zhī, zé dí bù dé jìn mén.
城门先自凿扇为数十孔,出强弩射之,长矛刺之,则敌不得近门。
zhàn, yǐ ní hòu tú zhī, bèi huǒ. chái cǎo zhī lèi zhù jī, ní hòu tú zhī, fáng huǒ jiàn fēi huǒ.
栈,以泥厚涂之,备火。柴草之类贮积,泥厚涂之,防火箭飞火。
zhuǎn guān qiáo, yī liáng, duān zhe héng jiǎn, àn qù qí jiǎn, qiáo zhuǎn guān, rén mǎ bù dé guò dù, jiē qīng shuǐ zhōng.
转关桥,一樑,端著横检,按去其检,桥转关,人马不得过度,皆倾水中。
bì yīn pí lí zhàn gé, yú nǚ qiáng shàng tiào chū shou chù, qù qiáng sān chǐ, zhe héng jiǎn, shou chù duān ān xiá, yǐ jīng liǔ biān wèi zhī, zhǎng yī zhàng, kuò wǔ chǐ, xiàn ān shou chù duān, yòng zhē shǐ shí.
笓(音毗)篱战格,於女墙上跳出〈扌豖〉,去墙三尺,著横检,〈扌豖〉端安鎋,以荆柳编为之,长一丈,阔五尺,县安〈扌豖〉端,用遮矢石。
bù màn, fù bù wèi zhī, yǐ ruò gān xiàn guà yú nǚ qiáng wài, qù qiáng wài qī bā chǐ, yǐ zhé pāo shí zhī shì, zé shǐ shí bù fù jí qiáng.
布幔,複布为之,以弱竿县挂於女墙外,去墙外七八尺,以折抛石之势,则矢石不复及墙。
mù nǔ, yǐ huáng lián sāng zhè wèi zhī, gōng zhǎng yī zhàng èr chǐ, jìng qī cùn, liǎng shāo sān cùn, jiǎo chē zhāng zhī, dà shǐ zì fù, yī fà, shēng rú léi hǒu, bài duì zhī zú.
木弩,以黄连桑柘为之,弓长一丈二尺,径七寸,两弰三寸,绞车张之,大矢自副,一发,声如雷吼,败队之卒。
yàn wěi jù, fù wěi cǎo wèi zhī, wěi fēn wéi liǎng qí, rú yàn wěi zhuàng, yǐ yóu là guàn zhī, jiā huǒ, cóng chéng zhuì xià, shǐ rén qí mù lǘ ér shāo zhī.
燕尾炬,缚苇草为之,尾分为两歧,如燕尾状,以油蜡灌之,加火,从城坠下,使人骑木驴而烧之。
sōng míng, yǐ tiě suǒ zhuì xià, xún chéng zhào, kǒng dí rén yè zhōng chéng chéng ér shàng. yè zhōng chéng wài měi sān shí bù xiàn dà dēng yú chéng bàn fù, zhì jǐng quǎn yú chéng shàng, fèi zhī chù, jí xū jiā bèi.
松明,以铁锁縋下,巡城照,恐敌人夜中乘城而上。夜中城外每三十步县大灯於城半腹,置警犬於城上,吠之处,即须加备。
zhī yóu jù, yú chéng zhōng sì qú yào lù mén hù, chén yè bù dé jué míng, yòng bèi fēi cháng.
脂油炬,於城中四衢、要路、门户,晨夜不得绝明,用备非常。
xíng lú, róng tiě zhī, yú xíng, yǐ sǎ dí rén.
行炉,镕铁汁,舁行,以洒敌人。
yóu huǒ, tiě kuāng shèng huǒ, jiā zhī là, suǒ xiàn zhuì xià, shāo xué zhōng piàn kōng chéng rén.
游火,铁筐盛火,加脂蜡,锁县縋下,烧穴中〈片空〉城人。
huī fū kāng bǐ, yīn fēng yú chéng shàng zhì zhī, yǐ mī dí mù, yīn yǐ tiě zhī sǎ zhī.
灰麸、糠粃,因风於城上掷之,以眯敌目,因以铁汁洒之。
lián tǐng, rú dǎ hé lián jiā zhuàng, dǎ nǚ qiáng wài shàng chéng dí rén.
连梃,如打禾连枷状,打女墙外上城敌人。
chāi gān, rú qiāng, rèn wèi liǎng qí, yòng chā fēi tī jí rén.
钗竿,如枪,刃为两歧,用叉飞梯及人。
gōu gān, rú qiāng, liǎng páng yǒu qū rèn, kě yǐ gōu wù.
钩竿,如鎗,两旁有曲刃,可以钩物。
yóu náng, shèng shuǐ, yú chéng shàng zhì ān huǒ chē zhōng, náng bài huǒ miè.
油囊,盛水,於城上掷安火车中,囊败火灭。
tiān jǐng, dí gōng chéng wèi dì dào lái fǎn, zì yú dì dào shàng zhí xià chuān jǐng yǐ yāo zhī, jī xīn ān jǐng zhōng, jiā huǒ xūn zhī, dí rén zì jiāo zhuó.
天井,敌攻城为地道来返,自於地道上直下穿井以邀之,积薪安井中,加火薰之,敌人自焦灼。
dì tīng, yú chéng nèi bā fāng chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, yǐ xīn yīng yòng báo pí guǒ kǒu rú gǔ, shǐ cōng ěr zhě yú jǐng zhōng tuō yīng ér tīng, zé qù chéng wǔ bǎi bù nèi xī zhī zhī. shěn zhī xué chù, zhù záo yíng zhī, yǔ wài xiāng yù, jí jiù yǐ gān ài yī shí, shāo lìng yān chū, yǐ bǎn yú wài mì fù xué kǒu, wù lìng yān xiè, réng yòng bèi dài gǔ zhī yòu xiān wèi jié gāo xiàn tiě suǒ, zhǎng sān zhàng yǐ shàng, shù chái wěi jiāo cǎo ér rán zhī, zhuì yú chéng wài suǒ xué zhī kǒng, yǐ yān xūn zhī, dí lì sǐ.
地听,於城内八方穿井,各深二丈,以新甖用薄皮裹口如鼓,使聪耳者於井中讬甖而听,则去城五百步内悉知之。审知穴处,助凿迎之,与外相遇,即就以乾艾一石,烧令烟出,以板於外密覆穴口,勿令烟洩,仍用鞴袋鼓之;又先为桔槔县铁锁,长三丈以上,束柴苇焦草而燃之,坠於城外所穴之孔,以烟燻之,敌立死。
chéng shàng bā duì zhī jiān, ān zhuǎn guān xiǎo pāo èr, jī guān dà pāo yī, yún tī zhuàng pāo děng qí xián. xiān cóng chéng shēn, yòng mù chū tiào, wéi zhòng nǚ qiáng, gāo yú tǔ nǚ qiáng wǔ cùn yǐ shàng, yǐ bǎn fù qí shàng, suí shì huǎn jí ér kāi bì zhī. dí ruò yǐ dà shí jī qiáng lóu, shí xià zhī chù, chū tiào kōng zhōng, xiàn shēng pí zhān tǎn děng dài, yǐ chéng qí shí.
城上八队之间,安转关小抛二,机关大抛一,云梯、撞抛等其閒。先从城身,用木出跳,为重女墙,高於土女墙五寸以上,以板覆其上,随事缓急而开闭之。敌若以大石击墙楼,石下之处,出跳空中,县生皮毡毯等袋,以乘其石。
chéng nèi rén jiā, xián lìng zhì shuǐ fáng huǒ, xiān yuē shī huǒ zhě zhǎn. huǒ fā zhī chù duō, kǒng jiān rén fàng huǒ, dàn lìng biàn jìn zhǔ dāng bā bù guān rén, lǐng lǎo xiǎo dīng nǚ jiù zhī. huǒ qǐ, suǒ bù jí bái dà jiàng, dà jiàng lǐng qīn xìn rén zuǒ yòu jiù huǒ. chéng zhōng yǒu zú jīng jí zá rén, chéng shàng bù dé zhé lí zhí zhǎng, luàn zǒu jiē xiàng zhě zhǎn.
城内人家,咸令置水防火,先约失火者斩。火发之处多,恐奸人放火,但令便近主当八部官人,领老小丁女救之。火起,所部急白大将,大将领亲信人左右救火。城中有卒惊及杂人,城上不得辄离职掌,乱走街巷者斩。
dí ruò tuī lún pái lái gōng, xiān yǐ pāo dǎ, shǒu pāo jì zhòng, suǒ zhōng bì duō, lái zhě bèi shāng, lì bù qí yǐ.
敌若推轮排来攻,先以抛打,手抛既众,所中必多,来者被伤,力不齐矣。
fán gōng chéng zhī bīng, yù hàn shǐ shí, tóu dài shǐ chóng mào, yǎng shì bù biàn, páo jiǎ hòu zhòng, jìn tuì yòu nán, qián jì bù dé shàng chéng, tuì zé qí shuài bī pò, rén zhòng fán nào. wǒ zuò zhuǎn guān nǚ qiáng, téng chū chéng wài, yǐ lù lú zhuì tiě suǒ, suǒ tóu ān tiě chī jiǎo, dāng jù nào zhī chù, zhì xià bō rén.
凡攻城之兵,御捍矢石,头戴{豕虫}帽,仰视不便,袍甲厚重,进退又难,前既不得上城,退则其帅逼迫,人众烦闹。我作转关女墙,腾出城外,以辘轳坠铁索,索头安铁鸱脚,当聚闹之处,掷下拨人。
dí ruò bīng zhòng qì shèng, jiāng zú yǒu yí, jí huí yì zuǒ yòu qián hòu, huò tì yī rì zài dòng, huò shù yè bù yí, shěn chá ān wēi, suí shí biàn gǎi.
敌若兵众气盛,将卒有疑,即回易左右前后,或替一日再动,或数夜不移,审察安危,随时变改。
fēi shū xí bì yòu wǒ rén, sù fēng, chí sòng dà jiàng.
飞书檄必诱我人,速封,驰送大将。
měi yè xún chéng, jiē gǎi yì qì, lìng xìn rén chí wěi qì xún xíng, suǒ yóu bù jué, fá zhī, jué zé sòng shǐ. yǒu wài wǎng lái, zhǔ sī yā lǐng shàng shǐ, zhé bù dé wèn qí shì yóu, wài rén zhé bù dé yǔ yǔ.
每夜巡城,皆改易契,令信人持伪契巡行,所由不觉,罚之,觉则送使。有外往来,主司押领上使,辄不得问其事由,外人辄不得与语。
dí ruò zòng huǒ fén lóu dié, yǐ cū zhú zhǎng yī zhàng, sōu yīn sōu qù jié, yǐ shēng báo pí hé fèng wèi dài, zhù shuǐ sān sì shí, jiāng tóng nèi yú dài nèi, jí fù rú jiàn tǒng, lìng zhuàng shì sān wǔ rén cuō shuǐ kǒu, jí cù zhī jiù huǒ. měi mén cháng zhù liǎng jù. rú wú zhú, yǐ mù hé tóng, qī zhī ér yòng, bìng xiǎo jiàn tóng èr shí jù jiān zhù zhī. mén nèi cháng yǐ wèng zhù shuǐ tiān yòng.
敌若纵火焚楼堞,以粗竹长一丈,锼(音搜)去节,以生薄皮合缝为袋,贮水三四石,将筩内於袋内,急缚如溅筒,令壮士三五人撮水口,急蹙之救火。每门常贮两具。如无竹,以木合筩,漆之而用,并小溅筩二十具兼助之。门内常以瓮贮水添用。
sàn ruò tuī chē tóng chē, wǒ zuò cū tiě huán, bìng qū sāng mù wèi zhī, yòng suǒ xiāng lián, chē tóng tóu shì dào, sù yǐ huán chuàn chē tóng tóu, yú qí bàng biàn chù, fēn lìng zhuàng shì qiān zhī fān dǎo, gōng nǔ liǎng shè, zì rán bài zǒu.
散若推〈车童〉车,我作粗铁镮,并屈桑木为之,用索相连,〈车童〉头適到,速以镮串〈车童〉头,於其傍便处,分令壮士牵之翻倒,弓弩两射,自然败走。
sàn ruò mù lǘ gōng chéng, yòng tiě jí lí xià ér dūn zhī. qí fǎ: yǐ shú tiě kuò jìng chǐ zhǎng yī chǐ èr cùn sì tiáo, zòng héng bù rú jí lí xíng, róng shēng tiě guàn qí zhōng yāng, zhòng wǔ shí jīn, shàng ān qí bí, lián suǒ zhì xià, dūn qì, yǐ lù lú ǎo shàng. ruò mù lǘ shàng yǒu niú pí bìng ní, dūn zhe jí jǔ, sù fàng huǒ jù, guàn yóu shāo huǒ.
散若木驴攻城,用铁蒺藜下而敦之。其法:以熟铁阔径尺长一尺二寸四条,纵横布如蒺藜形,镕生铁灌其中央,重五十斤,上安其鼻,连锁掷下,敦讫,以辘轳拗上。若木驴上有牛皮并泥,敦著即举,速放火炬,灌油烧火。
fán dí gōng chéng, duō bèi wàng xiāng, qǐ tǔ wèi tái. wǒ yú chéng nèi báo zhù, zhǎng gāo yú dí tái yī zhàng yǐ shàng, jí zì rán zhì bǐ, wú suǒ shī lì.
凡敌攻城,多背旺相,起土为台。我於城内薄筑,长高於敌台一丈已上,即自然制彼,无所施力。
yòu yú chéng shàng yǐ mù wèi péng, róng bīng yī duì, gāo cháng bǐng tiě gōu mò dāo zhuī fǔ, suí yào biàn yǐ wéi zhī bèi. ruò dí pān nǚ qiáng yǒng shēn, dài qí shēn chū, shí gōu qí dā, chè rù chéng zhōng, fǔ dāo zhù zhī.
又於城上以木为棚,容兵一队,高长柄铁钩、陌刀、锥斧,随要便以为之备。若敌攀女墙踊身,待其身出,十钩齐搭,掣入城中,斧刀助之。
chéng ruò bēi dì xià, dí rén yōng shuǐ guàn chéng, zhù zhù qiáng yōng zhū mén jí xiàn xué chù, gèng yú chéng nèi cù tuán zhōu zā, shì shuǐ gāo zhōng ér kuò zhù qiáng, qiáng wài qǔ tǔ, gāo yī zhàng yǐ shàng chéng lì, lì hòu yú qiáng nèi qǔ tǔ, ér báo zhù zhī. jīng bīng bèi chéng, bù dé zá yì. rú yǒu xiè shuǐ zhī chù, jí shí bù wèi yī jǐng, jǐng nèi qián tōng yǐn xiè lòu. chéng zhōng sù zào chuán yī èr shí zhǐ, jiǎn mù jiě zhōu jí zhě, zài yǐ gōng nǔ qiāo, měi chuán zài sān shí rén, zì àn mén xián méi ér chū, qián wǎng zhuó yíng, jué bǐ dī yàn, jué jí jí zǒu, chéng shàng gǔ zào, jí chū bīng zhù zhī.
城若卑地下,敌人壅水灌城,筑筑墙壅诸门及陷穴处,更於城内促团周匝,视水高中而阔筑墙,墙外取土,高一丈以上城立,立后於墙内取土,而薄筑之。精兵备城,不得杂役。如有洩水之处,即十步为一井,井内潜通引洩漏。城中速造舡一二十只,简募解舟楫者,载以弓弩、锹,每舡载三十人,自暗门衔枚而出,潜往斫营,决彼隄堰,觉即急走,城上鼓噪,急出兵助之。
dí yǒu xiāo yǒng chōng mén rù lái, mén nèi duō chuān kēng jǐng, yòu yú zhòng qiáng nèi, zú chū qí bù yì, dí bì bàng zǒu, zì rù jǐng zhōng.
敌有骁勇冲门入来,门内多穿坑阱,又於重墙内,卒出其不意,敌必傍走,自入阱中。
chéng mén wài jiǎn zé jiàn zú, zhù bèi qì jù, kàn dí xiè dài, jí kāi mén, xiāo yǒng qí jī, chéng chí zhú běi bù dé guò èr bǎi bù, huǎn jí chéng shàng yìng jiē yì wèi.
城门外简择健卒,贮备器具,看敌懈怠,即开门,骁勇齐击,乘驰逐北不得过二百步,缓急城上应接易为。
dí gōng rì jiǔ, zhòng qiǎo jù shī, yǐ fù yuán chéng, bù xī shì zhòng, yě wú suǒ de, liáng lù yòu jué, bīng zhòng lí xīn, jiàng shuài xiè juàn, bì jīng bīng yōng shǒu, fáng wǒ chéng mén. wǒ dāng chéng xián, xiāo xióng sì chū, yǔ chéng shàng rén yīng qī, nèi wài qí gōng. zhuān jīng yǔ pí dài zhě, yóu jué bì xū shěn chá, zéi duō wěi móu. qí suǒ xué zhī kǒng, yú chéng nèi shēn kuò wèi kēng, kēng shàng ān zhuǎn guān bǎn qiáo, ruò dí rù lái, dé sān wǔ shí rén hòu, qǐ fā jī guān, zì rán xiān bì.
敌攻日久,众巧俱施,蚁附缘城,不惜士众,野无所得,粮路又绝,兵众离心,将帅懈倦,必精兵拥守,防我城门。我当乘閒,骁雄四出,与城上人应期,内外齐攻。专精与疲怠者,尤绝必须审察,贼多伪谋。其所穴之孔,於城内深阔为坑,坑上安转关板桥,若敌入来,得三五十人后,启发机关,自然先毙。
tiě líng, zhuàng rú tiě jí lí, yào lù shuǐ zhōng zhì zhī, yǐ cì rén mǎ.
铁菱,状如铁蒺藜,要路、水中置之,以刺人马。
xiàn mǎ kēng, zhǎng wǔ chǐ, kuò yī chǐ, shēn sān chǐ, kēng zhōng mái lù jiǎo qiāng zhú qiān, qí kēng shì yà zì xiāng lián, zhuàng rú gōu suǒ, yǐ cǎo jí xì chén fù qí shàng. jūn chéng yíng lěi yào lù jiē shè zhī.
陷马坑,长五尺,阔一尺,深三尺,坑中埋鹿角枪、竹签,其坑似亚字相连,状如钩锁,以草及细尘覆其上。军城、营垒、要路皆设之。
jù mǎ qiāng, yǐ mù jìng èr chǐ, cháng duǎn suí shì, shí zì záo kǒng, zòng héng ān jiǎn, zhǎng yī zhàng, ruì qí duān, kě yǐ sāi chéng mén xiàng yào lù, rén mǎ bù dé bēn chí.
拒马枪,以木径二尺,长短随事,十字凿孔,纵横安检,长一丈,锐其端,可以塞城门、巷、要路,人马不得奔驰。
mù shān, wèi dí suǒ bī, bù jí zhù chéng lěi, huò yīn shān hé xiǎn shì, duō shí shǎo tǔ, bù rèn bǎn dié, nǎi jiàn lì mù wèi zhī, fāng yuán gāo xià suí shì, shēn mái mù gēn, zhòng fù mí féng, qí quē nèi zhòng jiā duǎn mù wèi gé dào, wài zhù mù zhòng zhǎng chū sì chǐ wèi nǚ qiáng, jiē ní tú zhī, nèi qī chǐ yòu lì gé dào, nèi zhù shàng bù bǎn mù wèi zhàn, lì lán gān yú zhà shàng. xiàn mén yōng qiáng háo qiàn jù mǎ fáng shǒu, yī rú chéng lěi fǎ.
木栅,为敌所逼,不及筑城垒,或因山河险势,多石少土,不任版堞,乃建立木为之,方圆高下随事,深埋木根,重複弥缝,其阙内重加短木为閤道,外柱木重长出四尺为女墙,皆泥涂之,内七尺又立閤道,内柱上布板木为栈,立栏杆於栅上。县门、壅墙、濠堑、拒马防守,一如城垒法。
fēng tái, yú gāo shān sì gù xiǎn jué chǔ zhì zhī, wú shān yì yú gū jiǒng píng dì zhì. xià zhù yáng mǎ chéng, gāo xià rèn biàn, cháng yǐ sān wǔ wéi zhǔn. tái gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng, shàng kuò yī zhàng, xíng yuán. shàng jiàn yuán wū fù zhī, wū jìng kuò yī zhàng liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi shàng fù xià zhàn. wū shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng shōu xià shèng. wū sì bì kāi qù zéi kǒng jí ān shì huǒ tǒng, zhì qí yī kǒu, gǔ yī miàn, nǔ liǎng zhāng, pāo shí lěi mù tíng shuǐ wèng gān liáng má yùn huǒ zuān huǒ jiàn hāo ài láng fèn niú fèn. měi chén jí yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng, gù jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ jiàn zéi, shāo chái lóng. rú měi chén jí yè, píng ān huǒ bù lái, jí fēng zi wèi zéi suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén wéi fēng zi, dì zhī gèng kè, guān shì dòng jìng yī rén fēng lǜ, zhī wén shū fú dié zhuǎn dié.
烽台,於高山四顾险绝处置之,无山亦於孤迥平地置。下筑羊马城,高下任便,常以三五为准。台高五丈,下阔二丈,上阔一丈,形圆。上建圆屋覆之,屋径阔一丈六尺,一面跳出三尺,以板为上覆下栈。屋上置突灶三所,台下亦置三所,并以石灰饰其表里。复置柴笼三所,流火绳三条,在台侧近。上下用屈膝梯,上收下乘。屋四壁开觑贼孔及安视火筒,置旗一口,鼓一面,弩两张,抛石、礨木、停水瓮、乾粮、麻蕴、火钻、火箭、蒿艾、狼粪、牛粪。每晨及夜平安,举一火;闻警,固举二火;见烟尘,举三火;见贼,烧柴笼。如每晨及夜,平安火不来,即烽子为贼所捉。一烽六人,五人为烽子,递知更刻,观视动静;一人烽率,知文书、符牒、转牒。
mǎ pù, měi pù xiāng qù sān shí lǐ, yú yào lù shān gǔ xián, mù mǎ liǎng pǐ, yǔ yóu yì jì huì. yǒu shì jǐng jí, yān chén rù jìng, jí bēn chí bào tàn.
马铺,每铺相去三十里,於要路山谷閒,牧马两匹,与游奕计会。有事警急,烟尘入境,即奔驰报探。
tǔ hé, yú shān kǒu zéi lù, héng duàn dào, záo kuò èr zhàng, shēn èr chǐ, yǐ xì shā sàn tǔ tián píng, měi rì jiǎn xíng, sǎo lìng jìng píng, rén mǎ rù jìng, jí zhī zú jī duō shǎo.
土河,於山口贼路,横断道,凿阔二丈,深二尺,以细沙散土填平,每日检行,扫令净平,人马入境,即知足迹多少。
yóu yì, yú jūn zhòng xuǎn xiāo guǒ ān shān chuān quán jǐng zhě chōng, cháng yǔ fēng pù tǔ hé jì huì jiāo pái, rì xī luó hòu luó, lú gè fǎn. yú tíng zhàng zhī wài, zhuō shēng wèn shì. qí jūn zhōng xū shí jǔ yòng, wù lìng yóu yì rén zhī. qí fù shǐ zǐ jiāng, bìng jiǔ jūn xíng rén, qǔ shàn qí shè zhě jiān.
游奕,於军中选骁果、谙山川泉井者充,常与烽铺土河计会交牌,日夕逻候(逻,卢个反。)於亭障之外,捉生问事。其军中虚实举用,勿令游奕人知。其副使子将,并久军行人,取善骑射者兼。
lìng rén zhěn kōng hú lù wò, yǒu rén mǎ xíng sān shí lǐ wài, dōng xī nán běi, jiē xiǎng jiàn yú hú lù zhōng, míng yuē" dì tīng", zé xiān fáng bèi.
令人枕空胡禄卧,有人马行三十里外,东西南北,皆响见於胡禄中,名曰"地听",则先防备。