strong bīng shí strong
兵十
sūn zǐ yuē:" jué chì zé, wéi jí qù wú liú chì, xián lǔ zhī dì, shuǐ cǎo è, jìn rù bù kě chù jūn yě. jí, jì lì fǎn. wèi jiāo jūn yú chì zé zhī zhōng, bì yī shuǐ cǎo ér bèi zhòng shù, bù dé yǐ wèi yǔ dí zhàn, ér huì chì zé zhī zhōng, dāng bèi chóu shù yǐ wèi gù shǒu. cǐ chù chì zé zhī jūn. píng lù chù yì, chē qí zhī lì yě. ér yòu bèi gāo, qián sǐ hòu shēng, zhàn biàn. cǐ chù píng lù zhī jūn yě."
孫子曰:"絕斥澤,唯亟去無留;(斥,鹹鹵之地,水草惡,浸洳不可處軍也。亟,紀力反。)為交軍於斥澤之中,必依水草而背眾樹,(不得已為與敵戰,而會斥澤之中,當背稠樹以為固守。)此處斥澤之軍。平陸處易,(車騎之利也。)而右背高,前死後生,(戰便。)此處平陸之軍也。"
xíng jūn xià yíng shěn zé qí dì
行軍下營審擇其地
zhōu wǔ wáng jiāng fá zhòu, wèn tài gōng yuē:" jīn yǐn bīng shēn rù qí dì, yǔ dí xíng zhèn xiāng shǒu, bèi dí jué wǒ liáng dào, yòu yuè wǒ qián hòu, wú yù yǔ zhàn zé bù gǎn, yǐ shǒu zé bù gù, wèi zhī nài hé?" tài gōng yuē:" fū rù dí dì, bì àn dì xíng shì shèng biàn chù zhī, bì yī shān líng xiǎn zǔ shuǐ cǎo wèi gù, jǐn shǒu guān liáng ài sāi. dí ruò zú qù bù yuǎn, wèi dìng ér fù fǎn, bǐ yòng qí shì zú ruò tài jí zé hòu bù zhì, hòu bù zhì zé xíng luàn ér wèi jí zhèn, jí jī zhī, yǐ shǎo kè zhòng." tài gōng yuē:" fū chū jūn zhēng zhàn, ān yíng zhèn, yǐ liù wèi fǎ, yì kě fāng liù bǎi bù, yì kě liù shí bù, liàng rén dì zhī zhì biǎo shí èr chén. jiāng jūn zì jū jiǔ tiān zhī shàng, jìng yī xún, fù xǐ kāi yá mén, cháng bèi jiàn xiàng pò tài suì tài yīn tài yīn dà jiāng jūn. fán jūn bù yù yǐn sǐ shuǐ, bù yù jū sǐ dì, bù jū dì zhù, bù jū dì yù." sǐ shuǐ zhě, bù liú zhī shuǐ. sǐ dì zhě, qiū mù zhī jiān. dì zhù zhě, sì xià zhōng gāo. dì yù zhě, sì gāo zhōng xià shì yě. tài gōng yuē:" yǐ bù yǔ chē mǎ zhàn zhě, bì yī qiū mù xiǎn zǔ, qiáng nǔ zhǎng bīng chù qián, duǎn bīng ruò nǔ jū hòu, sūn zǐ yuē:" qiáng ruò zhǎng duǎn zá yòng." gèng fā gèng zhǐ. dí rén jūn mǎ suī zhòng ér zhì, jiān zhèn jí dòu, cái shì qiáng nǔ yǐ bèi qián hòu." sūn zǐ yuē:" yuǎn zé yòng nǔ, jìn zé yòng bīng, bīng nǔ xiāng jiě yě." wǔ wáng yuē:" wǒ wú qiū mù, yòu wú xiǎn zǔ, dí rén zhī zhì shén zhòng, yǐ chē qí yì wǒ liǎng bàng, liè wǒ qián hòu, wú sān jūn kǒng bù, luàn bài ér zǒu, wèi zhī nài hé?" tài gōng yuē:" lìng wǒ shì zú shí háng bù tiě jí lí, yáo jiàn dí chē qí jiāng lái, jūn zhì jí lí, jué dì yíng guǎng yǐ shēn wǔ chǐ, míng yuē mìng lóng. rén chí xíng mǎ jìn tuì, lán chē yǐ wèi lěi, tuī ér qián hòu, zhí ér wèi tún, yǐ qiáng nǔ bèi wǒ zuǒ yòu. rán zé mìng wǒ sān jūn jiē jí zhàn, ér bì shèng yě." sūn zǐ yuē:" yǐ bù bīng shí rén jī zhī qí yī pǐ."
周武王將伐紂,問太公曰:"今引兵深入其地,與敵行陣相守,被敵絕我糧道,又越我前後,吾欲與戰則不敢,以守則不固,為之奈何?"太公曰:"夫入敵地,必按地形勢勝便處之,必依山陵、險阻、水草為固,謹守關梁隘塞。敵若卒去不遠,未定而復反,彼用其士卒若太疾則後不至,後不至則行亂而未及陣,急擊之,以少克眾。"太公曰:"夫出軍征戰,安營陣,以六為法,亦可方六百步,亦可六十步,量人地之置表十二辰。將軍自居九天之上,竟一旬,復徙開牙門,常背建向破太歲太陰太陰大將軍。凡軍不欲飲死水,不欲居死地,不居地柱,不居地獄。"(死水者,不流之水。死地者,丘墓之間。地柱者,四下中高。地獄者,四高中下是也。)太公曰:"以步與車馬戰者,必依丘墓險阻,強弩長兵處前,短兵弱弩居後,(孫子曰:"強弱長短雜用。")更發更止。敵人軍馬雖眾而至,堅陣疾斗,材士強弩以備前後。"(孫子曰:"遠則用弩,近則用兵,兵弩相解也。")武王曰:"我無丘墓,又無險阻,敵人之至甚眾,以車騎翼我兩傍,獵我前後,吾三軍恐怖,亂敗而走,為之奈何?"太公曰:"令我士卒十行布鐵蒺藜,遙見敵車騎將來,均置蒺藜,掘地迎廣以深五尺,名曰命籠。人持行馬進退,闌車以為壘,推而前後,直而為屯,以強弩備我左右。然則命我三軍皆疾戰,而必勝也。"(孫子曰:"以步兵十人擊之騎一匹。")
guǎn zǐ yuē:" fán bīng zhǔ zhě, bì shěn zhī dì tú. huán yuán zhī xiǎn, wèi lù xíng ruò yuán, ér yòu hái qū. gōu shì dōng nán yǒu huán yuán dào. làn chē zhī shuǐ, qí shuǐ shēn miǎo, néng fàn chē. míng shān tōng gǔ jīng chuān wèi cháng chuān yě. líng lù qiū fù zhī suǒ zài, jū cǎo lín mù pú wěi zhī suǒ mào, jū cǎo, wèi qí cǎo shēn mào, néng yǒu suǒ fù cáng. dào lǐ zhī yuǎn jìn, chéng guō zhī dà xiǎo, míng yì fèi yì kùn zhí zhī dì, kùn, wèi qí dì qiāo què bù kě zhǒng yì. zhí, wèi rǎng tián kě bō zhí zhě. bì jǐn zhī zhī, fán rú cǐ, jiē bīng zhǔ suǒ dāng zhī yě. dì xíng zhī chū rù xiàng cuò zhě jǐn cáng, cáng, wèi bāo yùn zài xīn. rán hòu kě yǐ xíng jūn xí yì, jǔ cuò zhī xiān hòu, bù shī dì lì. cǐ dì tú zhī cháng yě."
管子曰:"凡兵主者,必審知地圖。轘轅之險,(謂路形若轅,而又還曲。緱氏東南有轘轅道。)濫車之水,(其水深渺,能汎車。)名山、通谷、經川、(謂常川也。)陵陸、丘阜之所在,苴草、林木、蒲葦之所茂,(苴草,謂其草深茂,能有所覆藏。)道里之遠近,城郭之大小,名邑廢邑困殖之地,(困,謂其地墝埆不可種藝。殖,謂壤田可播殖者。)必盡知之,(凡如此,皆兵主所當知也。)地形之出入相錯者盡藏,(藏,謂苞蘊在心。)然後可以行軍襲邑,舉措知先後,不失地利。此地圖之常也。"
dà táng gāo zōng qiǎn jiāng jūn péi xíng jiǎn tǎo tū jué, jūn zhì dān yú dū hù fǔ zhī běi, jì wǎn xià yíng, háo qiàn fāng zhōu, jù lìng yí jiù chóng gǎng. jiāng shì yún:" zhòng yǐ jiù ān dǔ, bù kě láo rǎo." xíng jiǎn bù cóng, gèng lìng xǐ zhī. cǐ yè, fēng yǔ bào zhì, qián shè yíng suǒ shuǐ shēn zhàng yú, jiāng lì jīng fú, wèn xíng jiǎn yuē:" hé yǐ zhī fēng yǔ yě?" xíng jiǎn xiào yuē:" zì jīn dàn yī wǒ jié zhì, hé xū wèn wǒ suǒ yóu zhī yě!"
大唐高宗遣將軍裴行儉討突厥,軍至單于都護府之北,際晚下營,壕塹方周,遽令移就崇崗。將士云:"眾已就安堵,不可勞擾。"行儉不從,更令徙之。此夜,風雨暴至,前設營所水深丈餘,將吏驚服,問行儉曰:"何以知風雨也?"行儉笑曰:"自今但依我節制,何須問我所由知也!"
sūn zǐ yuē:" bù yòng xiāng dǎo zhě, bù de dì lì. bù rèn bǐ xiāng rén ér dǎo jūn zhě, zé bù néng dé dào lù zhī biàn lì yě. xiān zhī yū zhí zhī jì zhě shèng, cǐ jūn zhēng zhī fǎ yě."
孫子曰:"不用鄉導者,不得地利。(不任彼鄉人而導軍者,則不能得道路之便利也。)先知迂直之計者勝,此軍爭之法也。"
xiāng dǎo
鄉導
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:" fán shì zéi tú, hǎo xiāng yǎn xí. xū zé yǒng gǎn zhī fū, xuǎn míng chá zhī shì, jiān shǐ xiāng dǎo, qián lì shān yuán, mì qí shēng, huì qí jī, huò kè wèi shòu zú, ér què lǚ yú zhōng tú huò shàng guān wēi qín, ér yōu fú yú cóng báo. rán hòu qīng ěr yǐ yáo tīng, sǒng mù ér shēn shì, zhuān zhì yǐ dù shì jī, zhù xīn ér hòu qì sè, jiàn shuǐ hén zé kě yǐ cè dí jì zhī zǎo wǎn, guān shù dòng zé kě yǐ biàn lái kòu zhī qū chí yě. gù yān huǒ mò ruò jǐn ér shěn, jīng qí mò ruò qí ér yī. jué shǎng bì zhòng ér bù qī, xíng lù bì yán ér bù shě. dí zhī dòng jìng, ér wǒ bì yǒu qí bèi bǐ zhī qù jiù, ér wǒ qǐ bù dé bǎo qí quán zāi!" bì xū xiān chān dí guó dào lù yuǎn jìn, shuǐ lǎo shān chuān, xī gǔ xiǎn è, chéng yì dà xiǎo, gōu qú shēn qiǎn, xù jī duō shǎo, bīng gé zhī shù, háo jié xìng míng, shěn ér zhī zhī, yòng bīng zhī yào yě.
大唐衛公李靖兵法曰:"凡是賊徒,好相掩襲。須擇勇敢之夫,選明察之士,兼使鄉導,潛歷山原,密其聲,晦其跡,或刻為獸足,而卻履於中途;或上冠微禽,而幽伏於叢薄。然後傾耳以遙聽,竦目而深視,專智以度事機,注心而候氣色,見水痕則可以測敵濟之早晚,觀樹動則可以辨來寇之驅馳也。故煙火莫若謹而審,旌旗莫若齊而一。爵賞必重而不欺,刑戮必嚴而不舍。敵之動靜,而我必有其備;彼之去就,而我豈不得保其全哉!"(必須先覘敵國道路遠近,水潦山川,谿谷險阨,城邑大小,溝渠深淺,蓄積多少,兵革之數,豪傑姓名,審而知之,用兵之要也。)
xià yíng chì hòu bìng fáng hàn jí fēn bù zhèn fù
下營斥候並防捍及分布陣(附)
wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
衛公李靖兵法曰:
zhū féng píng yuán guǎng zé, wú xiǎn kě shì, jí zuò fāng yíng. bīng jì yǒu èr wàn rén, yǐ fēn wèi qī jūn, zhōng jūn sì qiān rén, zuǒ yòu sì jūn gè èr qiān liù bǎi rén, yú hòu liǎng jūn gè èr qiān bā bǎi rén. zuǒ yòu jūn jí zuǒ yòu yú hòu jūn bié sān yíng, liù jūn dōu dāng shí bā yíng, zhōng jūn zuò yī dà yíng. rú qí wú zéi, tián tǔ kuān píng, měi yíng zhōng xián shǐ róng yī yíng. rú dì xiá, bù de shǐ róng yī yíng, zhōng jūn zài zhōng yāng, liù jūn zǒng guǎn zài sì pàn, xiàng liù chū huā. jūn chū rì, yòu yú hòu yǐn qián, qí yíng zài zhōng yíng qián yòu xiāng xiàng nán, zuǒ yú hòu yā hòu, zài zhōng yíng hòu zuǒ xiāng jìn běi, jié jiǎo, liǎng yú hòu xiāng dāng, zhuàng tóng chǒu wèi. ruò zuǒ yú hòu zài qián, jí yòu yú hòu zài hòu, zhū jūn bìng què zhuǎn. qí zuǒ yòu liǎng xiāng yíng zài sì miàn, gè lìng yī jìn běn jūn zhuō mù, dé xiāng tǒng shè, jí huǎn xū yǒu jiù yuán. ruò yù de fàng mǎ, qí yíng mù jí xiá zhǎng zhuō, wù qǔ yíng lǐ kuān guǎng, bù shǐ jiē xiàng zhǎi xiá. rú qí tà duì bīng shǎo, liàng chōu bù zhàn duì xiāng zhù. rú bīng yǒu duō shǎo, zhǔn shù lín shí jiā jiǎn. qí duì qù mù èr shí bù, bù liè shǐ jūn. zhū dì dài bàn xiǎn, xū zuò yuè yíng: qí yíng dān liè, miàn píng bèi xiǎn, liǎng chì xiàng xiǎn, rú yuè chū shēng. qí yíng xiāng qù, zhōng xián yì lìng róng yī yíng. rú bī zéi tíng, bù de shǐ róng yī yíng. ruò yǒu jǐng jí, xù mù bìng yú yíng hòu ān zhì, qí duì yī qián, yú yíng wài qù mù èr shí bù, jūn liè bù zhī.
諸逢平原廣澤,無險可恃,即作方營。兵既有二萬人,已分為七軍,中軍四千人,左右四軍各二千六百人,虞候兩軍各二千八百人。左右軍及左右虞候軍別三營,六軍都當十八營,中軍作一大營。如其無賊,田土寬平,每營中閒使容一營。如地狹,不得使容一營,中軍在中央,六軍總管在四畔,象六出花。軍出日,右虞候引前,其營在中營前右廂向南,左虞候押後,在中營後左廂近北,結角,兩虞候相當,狀同丑未。若左虞候在前,即右虞候在後,諸軍並卻轉。其左右兩廂營在四面,各令依近本軍卓幕,得相統攝,急緩須有救援。若欲得放馬,其營幕即狹長卓,務取營里寬廣,不使街巷窄狹。如其拓隊兵少,量抽不戰隊相助。如兵有多少,准數臨時加減。其隊去幕二十步,布列使均。諸地帶半險,須作月營:其營單列,面平背險,兩翅向險,如月初生。其營相去,中閒亦令容一營。如逼賊庭,不得使容一營。若有警急,畜牧並於營後安置,其隊依前,於營外去幕二十步,均列布之。
zhū dào xiá bù kě bìng xíng zhě, jí dì yī zhàn fēng duì wèi shǒu, qí cì yòu zhàn duì cì zhī, qí cì zuǒ zhàn duì cì zhī, qí cì yòu zhù duì cì zhī, qí cì zuǒ zhù duì cì zhī. ruò dào píng chuān kuò, kě dé bìng xíng zhě, yí zuò tǒng xíng fǎ. qí tǒng fǎ: měi tǒng, zhàn fēng duì jū qián, liǎng zhàn duì bìng xíng cì zhī, yòu liǎng zhù duì bìng xíng cì zhī, yú tǒng zhǔn cǐ. ruò gèng kān qí tóu xíng zhě, měi tǒng wǔ duì, héng liè qí xíng, hòu tǒng cì zhī. rú měi tǒng sān bǎi rén, jiǎn qǔ èr bǎi wǔ shí rén, fēn wèi wǔ duì, dì yī duì wèi zhàn fēng duì, dì èr dì sān duì wèi zhàn duì, dì sì dì wǔ duì wèi zhù duì, měi duì duì tóu yī rén, fù duì tóu yī rén qí xià děng wǔ shí rén, wèi zī zhòng duì, bié zhe duì tóu yī rén, fù duì tóu yī rén, nǐ zhàn rì yā zī zhòng yáo wèi shēng yuán. ruò bīng shù gèng duō, jiē cǐ lèi.
諸道狹不可並行者,即第一戰鋒隊為首,其次右戰隊次之,其次左戰隊次之,其次右駐隊次之,其次左駐隊次之。若道平川闊,可得並行者,宜作統行法。其統法:每統,戰鋒隊居前,兩戰隊並行次之,又兩駐隊並行次之,餘統准此。若更堪齊頭行者,每統五隊,橫列齊行,後統次之。如每統三百人,簡取二百五十人,分為五隊,第一隊為戰鋒隊,第二、第三隊為戰隊,第四、第五隊為駐隊,每隊隊頭一人,副隊頭一人;其下等五十人,為輜重隊,別著隊頭一人,副隊頭一人,擬戰日押輜重遙為聲援。若兵數更多,皆此類。
zhū jūn dāng jūn zhé chōng guǒ yì, bì xū pái dìng duì wǔ, měi xíng yǐn fā yíng, xū yī cì dì. zhàn rì yǒu zuì xū fá, yǒu gōng xū shǎng, yī míng pái cì, shén wèi shěng yì. bù rán tuī zhú shāo nán, zhēng jìng bù dìng.
諸軍當軍折衝、果毅,必須排定隊伍,每行引發營,須依次第。戰日有罪須罰,有功須賞,依名排次,甚為省易。不然推逐稍難,爭競不定。
zhū měi duì gěi yī qí, xíng zé yǐn duì, zhù zé lì yú duì qián. qí dà zǒng guǎn jí fù zǒng guǎn zé lì shí qí yǐ shàng, zi zǒng guǎn zé lì sì qí yǐ shàng, xíng zé yǐn qián, zhù zé lì yú zhàng cè. tǒng tóu yì bié gěi yì sè qí, nǐ lín zhèn zhī shí, biàn qí jìn tuì. zhù duì děng qí, bié yàng bié zào, lìng yǐn zī zhòng. gè lìng běn jūn yíng duì, shí rèn cǐ qí.
諸每隊給一旗,行則引隊,住則立於隊前。其大總管及副總管則立十旗以上,子總管則立四旗以上,行則引前,住則立於帳側。統頭亦別給異色旗,擬臨陣之時,辨其進退。駐隊等旗,別樣別造,令引輜重。各令本軍營隊,識認此旗。
zhū jūn xiāng qù jì yuǎn, yǔ shēng nán chè, zǒu mǎ bào yòu láo fán, gù jiàn qí zhì, yòng wèi jié dù. qí fāng miàn qí jǔ, dāng fāng miàn bīng jí xū zhuāng shù qí xiàng qián yà, fāng miàn bīng jí xū jìn qí zhèng shù, jí zhù qí wò, jí huí. shěn xì kàn dà jiāng suǒ jǔ zhī qí. dà jiāng fāng miàn qí, dōng fāng bì, nán fāng chì, xī fāng bái, běi fāng hēi. zhuān kàn fāng sè qí yà chù, jí shì qí fāng zéi lái, biàn xū hàn yù gōng jī. jù fǎ zhì piān zhōng.
諸軍相去既遠,語聲難徹,走馬報又勞煩,故建旗幟,用為節度。其方面旗舉,當方面兵急須裝束;旗向前亞,方面兵急須進;旗正豎,即住;旗臥,即回。審細看大將所舉之旗。(大將方面旗,東方碧,南方赤,西方白,北方黑。專看方色旗亞處,即是其方賊來,便須捍禦攻擊。具法制篇中。)
zhū dà jiāng zhì gǔ sì shí miàn, zi zǒng guǎn gěi shí miàn, yíng bié gěi gǔ yī miàn, xíng jí fù suí dào xià, zhòu yè jí zài dào yǒu jǐng jí, jī zhī chuán xiǎng, lìng zhū jūn yán jǐng, jiān yòng fáng bèi zéi qīn bī. rú jūn xíng yǐn zhī shí, xiān jūn zú féng zéi kòu, xiān jūn jí jí jī zhī gǔ, zhōng yāo jí hòu jūn wén shēng, jí xū xiàng qián xiāng jiù zhōng yāo féng zéi, jí xū jī gǔ, qián jūn wén shēng biàn zhù, hòu jūn wén shēng xū jí xiàng qián fù jiù hòu tóu féng zéi, jí jī gǔ, qián tóu zhōng yāo wén shēng jí xū zhù, bìng liàng chōu bīng xiāng jiù. rú fā yǐn shāo zhǎng, gǔ shēng bù chè, zhōng yāo zhī liào gèng xū zhì gǔ chuán xiǎng, shǐ qián hòu dé wén. qí zhū yíng zì xū zhe gǔ yī miàn, yòng fáng yè zhōng yǒu zéi fàn yíng, jí jí jī, lìng zhū jūn yǒu jǐng bèi.
諸大將置鼓四十面,子總管給十面,營別給鼓一面,行即負隨纛下,晝夜及在道有警急,擊之傳響,令諸軍嚴警,兼用防備賊侵逼。如軍行引之時,先軍卒逢賊寇,先軍即急擊之鼓,中腰及後軍聞聲,急須向前相救;中腰逢賊,即須擊鼓,前軍聞聲便住,後軍聞聲須急向前赴救;後頭逢賊,即擊鼓,前頭、中腰聞聲即須住,並量抽兵相救。如發引稍長,鼓聲不徹,中腰支料更須置鼓傳響,使前後得聞。其諸營自須著鼓一面,用防夜中有賊犯營,即急擊,令諸軍有警備。
zhū xíng jūn lì yíng shù duō, zé jì huò féng ní nì, huò zǔ shān hé, tóng tīng jiǎo shēng, jù gòng qí fā, lù xiá nán jìn, tú è mǎ lǘ. yīng fā yíng dì yī jiǎo shēng jué, yòu yú hòu zhuō mǎ lǘ dì èr jiǎo shēng jué, jí bèi jià, yòu yī jūn zhuō mǎ lǘ dì sān jiǎo shēng jué, yòu yú hòu jí fā yǐn, yòu yī jūn bèi jià, yòu èr jūn zhuō mǎ lǘ dì sì jiǎo shēng jué, yòu yī jūn jí fā yǐn, yòu èr jūn bèi jià. yǐ hòu zhū jūn, měi tīng jiǎo shēng, zhuāng shù bèi jià zhǔn cǐ. měi yíng gè chū yī zhàn duì, lìng qǔ yú hòu jìn zhǐ, fáng yǒu zéi zhì, biàn yòng téng jī, qián yǒu zéi qián tóu yòng, hòu yǒu zéi huí hàn hòu. rú qí lù gèng xì xiǎo, jí xū gèng jiā jiǎo shēng, réng lìng yú hòu jí dāng yíng guān rén yú hòu zi pái bǐ, cuī dū jí guò, bù dé tíng yōng. guò qì, yǐ hòu jūn zhǔn qián pái bǐ, cuī pò jí guò.
諸行軍立營數多,則計或逢泥溺,或阻山河,同聽角聲,俱共齊發,路狹難進,徒餓馬驢。應發營第一角聲絕,右虞候捉馬驢;第二角聲絕,即被駕,右一軍捉馬驢;第三角聲絕,右虞候即發引,右一軍被駕,右二軍捉馬驢;第四角聲絕,右一軍即發引,右二軍被駕。以後諸軍,每聽角聲,裝束被駕准此。每營各出一戰隊,令取虞候進止,防有賊至,便用騰擊,前有賊前頭用,後有賊回捍後。如其路更細小,即須更加角聲,仍令虞候及當營官人虞候子排比,催督急過,不得停擁。過訖,以後軍准前排比,催迫急過。
zhū jūn mǎ xíng dòng, dé zhī cì dì. chū, xiān yòu yú hòu mǎ jūn wèi shǒu, cì yòu yú hòu bù jūn, cì yòu jūn mǎ jūn, cì yòu jūn bù jūn, cì qián jūn mǎ jūn, cì qián jūn bù jūn, cì zhōng jūn mǎ jūn, cì zhōng jūn bù jūn, cì hòu jūn mǎ jūn, cì hòu jūn bù jūn, cì zuǒ jūn mǎ jūn, cì zuǒ jūn bù jūn, qí cì zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn. qí mǎ jūn qù bù jūn bīng yī èr lǐ wài háng, měi yǒu gāo chù, jí lìng sān wǔ qí mǎ yú shàng lì, sì gù yǐ hòu bù yú. yǐ hòu yú jūn, zhǔn qián lì mǎ sì gù. yòu yú hòu jì xiān fā ān yíng, tà háng dào lù, xiū lǐ ní nì qiáo jīn, jiǎn xíng shuǐ cǎo zuǒ yú hòu pái zhǎi lù qiáo jīn, hàn hòu, shōu shí lán yí, pái bǐ duì zhàng, zhěng qí jūn cì, shǐ bù jiāo zá. ruò jūn huí rù, xiān zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn, cì zuǒ mǎ jūn, cì zuǒ bù jūn, qí cì dì zhǔn qián què zhuǎn. qí yú hòu jūn zhí zhǎng, zhǔn chū fā jiāo huàn.
諸軍馬行動,得知次第。出,先右虞候馬軍為首,次右虞候步軍,次右軍馬軍,次右軍步軍,次前軍馬軍,次前軍步軍,次中軍馬軍,次中軍步軍,次後軍馬軍,次後軍步軍,次左軍馬軍,次左軍步軍,其次左虞候馬軍,次左虞候步軍。其馬軍去步軍兵一二里外行,每有高處,即令三五騎馬於上立,四顧以候不虞。以後餘軍,准前立馬四顧。右虞候既先發安營,踏行道路,修理泥溺、橋津,檢行水草;左虞候排窄路、橋津,捍後,收拾闌遺,排比隊仗,整齊軍次,使不交雜。若軍回入,先左虞候馬軍,次左虞候步軍,次左馬軍,次左步軍,其次第准前卻轉。其虞候軍職掌,准初發交換。
zhū jūn yíng gè liàng zhì yú hòu zi, bìng shǐ pái bǐ, yī jūn cì xíng. rú cǐ fā yǐn, zú féng kòu zéi, bù wǔ shén yì ruò líng dié sàn xíng, qiān lǜ nán jiù, wàn yī zéi zhì, bìng fēi suǒ guǎn.
諸軍營各量置虞候子,並使排比,依軍次行。如此發引,卒逢寇賊,部伍甚易;若零疊散行,牽率難就,萬一賊至,並非所管。
zhū jūn tǎo fá, lì yǒu shù yíng, fā yǐn féng zéi, shǒu wěi nán jiù. xíng yǐn zhī shí, xū xiān wèi fāng zhèn, yīng xíng zhī bīng, fēn wèi sì fēn, zī zhòng wèi liǎng dào yǐn, zhàn fēng děng duì yì wèi liǎng dào yǐn: qí dì yī fēn chū fā, zī zhòng jí zhàn fēng fēn wèi sì dào héng, liǎng xíng hù láng fǎn, xià tóng. zī zhòng zài zhōng xīn shuāng yǐn, liǎng xíng zhàn fēng duì bìng gè zài zī zhòng wài, zuǒ yòu jiā shuāng yǐn qí cì yī fēn, zhàn fēng duì yǔ qián bān zuǒ yòu xíng zhàn fēng duì xiāng dāng, zī zhòng duì yǔ qián xíng zī zhòng xiāng dāng yòu qí cì yī fēn, zhǔn shàng zuì hòu yī fēn, yì zhǔn shàng. chū fā dì yī fēn yǐn, zhàn fēng zī zhòng xiāng dāng. rú qí féng zéi, qián hòu fēn sì háng, liǎng xíng zī zhòng chōu suō, liǎng xíng zhàn fēng héng yǐn, zuò qián miàn shén yì. qí cì liǎng fēn, xiān zuò sì háng zhǎng yǐn, qí zhàn fēng jí zài wài, biàn chōng liǎng miàn. qí hòu fēn yì xiān zuò sì háng, qí zī zhòng jìn qián, zhàn fēng duì héng liè xiāng jiē, biàn chōng hòu miàn yì yì. qí fāng zhèn lì jí kě chéng. rú cǐ fā yǐn, zòng shǐ xiá lù, jí huǎn yì dé chéng zhèn. měi jūn zhàn fēng děng duì, xū guò běn jūn zī zhòng wěi, zī zhòng chóu xíng, zhàn fēng děng duì chóu yǐn, cháng lìng zī zhòng bìng jìn qián tóu. zhàn fēng duì xiāng qù shí bù xià yī duì, zī zhòng duì xiāng qù liǎng bù xià yī duì, rú cǐ xíng, jí xū xiāng guǒ dé, ruò féng chuān lù píng tǎn, mí jiā wěn biàn. qí zhàn fēng zī zhòng děng duì, fēn bù shǐ jūn.
諸軍討伐,例有數營,發引逢賊,首尾難救。行引之時,須先為方陣,應行之兵,分為四分,輜重為兩道引,戰鋒等隊亦為兩道引:其第一分初發,輜重及戰鋒分為四道行,兩行(戶郎反,下同。)輜重在中心雙引,兩行戰鋒隊並各在輜重外,左右夾雙引;其次一分,戰鋒隊與前般左右行戰鋒隊相當,輜重隊與前行輜重相當;又其次一分,准上;最後一分,亦准上。初發第一分引,戰鋒、輜重相當。如其逢賊,前後分四行,兩行輜重抽縮,兩行戰鋒橫引,作前面甚易。其次兩分,先作四行長引,其戰鋒即在外,便充兩面。其後分亦先作四行,其輜重進前,戰鋒隊橫列相接,便充後面亦易。其方陣立即可成。如此發引,縱使狹路,急緩亦得成陣。每軍戰鋒等隊,須過本軍輜重尾,輜重稠行,戰鋒等隊稠引,常令輜重並近前頭。戰鋒隊相去十步下一隊,輜重隊相去兩步下一隊,如此行,即須相裹得,若逢川陸平坦,彌加穩便。其戰鋒、輜重等隊,分布使均。
zhū jūn mǎ jì bī zéi tíng, tàn hòu shì xū míng shěn. zhū yíng zhù jí yíng xíng, qián hòu jí zuǒ yòu xiāng lē shàng, wǔ lǐ zhe mǎ liǎng qí, shí lǐ gèng jiā liǎng qí. shí wǔ lǐ gèng jiā liǎng qí, zhì sān shí lǐ, yī dào yòng rén mǎ shí èr qí. ruò bīng duō, fā yǐn shāo zhǎng, lē shàng jí gèng liàng jiā yī liǎng dào, shǐ lìng xiāng jiàn. qí chéng mǎ rén, měi lìng yáo xiāng jiàn, cháng jiē gāo xíng, gè zhí yī fāng miàn yì qí, wú zéi cǐ qí cháng juǎn, jiàn zéi jí xū sù zhǎn. jūn yíng jiàn qí zhǎn, jí zhī zéi zhì, xū mì wěn chù. jì xiān zhī zéi lái, dé shè jī fú, zhěng qí bù wǔ, yíng qián chū zhàn. qí zuì yuǎn jí yǐ cì yuǎn rén, xū yǔ hǎo mǎ chéng qí, bù rán bèi zéi zhuō jiāng.
諸軍馬既逼賊庭,探候事須明審。諸營住及營行,前後及左右廂肋上,五里著馬兩騎,十里更加兩騎。十五里更加兩騎,至三十里,一道用人馬十二騎。若兵多,發引稍長,肋上即更量加一兩道,使令相見。其乘馬人,每令遙相見,常接高行,各執一方面異旗,無賊此旗常卷,見賊即須速展。軍營見旗展,即知賊至,須覓穩處。既先知賊來,得設機伏,整齊部伍,迎前出戰。其最遠及以次遠人,須與好馬乘騎,不然被賊捉將。
zhū jūn mǎ nǐ tíng sān wǔ rì, jí xū qù jūn yī èr bǎi lǐ yǐ lái, ān zhì guàn fēng, rú yǒu dòng jìng, jǔ fēng xiāng bào. qí fēng bìng yú zéi lù zuǒ cè zhú yào zhì, měi èr shí lǐ zhì yī fēng yīng jiē, lìng qiǎn dào jūn. qí yóu yì mǎ qí, zhòu rì yóu yì hòu shì, zhì mù sù zuò shí, chī qì, jí yí shí lǐ wài zhǐ sù, lǜ fáng zéi tú mù xián jiàn yān huǒ, yè shēn yǎn xí zhuō jiāng. qí zéi lù zuǒ yòu cǎo zhōng, zhe rén zhǐ sù, yǐ tīng zéi tú, rú jué lái, bào fēng yān jiā, jǔ fēng dì bào jūn sī: rú jué shí qí yǐ shàng, wǔ shí qí yǐ xià, jí fàng yī jù huǒ, qián fēng yīng qì, jí miè huǒ ruò yī bǎi qí yǐ shàng, èr bǎi qí yǐ xià, jí fàng liǎng jù huǒ, zhǔn qián yīng miè zéi ruò wǔ bǎi qí yǐ shàng, wǔ qiān qí yǐ xià tóng, jí fàng sān jù huǒ, zhǔn qián yīng miè. qián fēng yīng qì, jí fù jūn, ruò lǜ zǒu bú dào jūn, jí qiě tóu shān gǔ, zhú kōng fāng kě fù jūn. rú yǐ cì fēng hòu shì bù jué, qí jǔ huǒ zhī fēng jí xū chāi rén, jí zǒu gào zhī. zéi lù jì zhì guàn fēng, jūn nèi jí xū yīng jiē. yòu zhì yī dōu fēng, yīng jiē sì shān zhū fēng. qí dōu fēng rú jiàn yān huǒ, jí bào dà zǒng guǎn, yún" mǒu dào yān huǒ qǐ", dà zǒng guǎn dāng xū yán bèi, shōu shí chù shēng, qiǎn rén yuǎn tàn. měi fēng lìng bié zòu yī rén yā, yī dào fēng lìng zhé chōng guǒ yì yī rén dōu yā.
諸軍馬擬停三五日,即須去軍一二百里以來,安置爟烽,如有動靜,舉烽相報。其烽並於賊路左側逐要置,每二十里置一烽應接,令遣到軍。其游弈馬騎,晝日游弈候視,至暮速作食,吃訖,即移十里外止宿,慮防賊徒暮閒見煙火,夜深掩襲捉將。其賊路左右草中,著人止宿,以聽賊徒,如覺來,報烽煙家,舉烽遞報軍司:如覺十騎以上,五十騎以下,即放一炬火,前烽應訖,即滅火;若一百騎以上,二百騎以下,即放兩炬火,准前應滅;賊若五百騎以上,五千騎以下同,即放三炬火,准前應滅。前鋒應訖,即赴軍,若慮走不到軍,即且投山谷,逐空方可赴軍。如以次烽候視不覺,其舉火之烽即須差人,急走告知。賊路既置爟烽,軍內即須應接。又置一都烽,應接四山諸烽。其都烽如見煙火,急報大總管,雲"某道煙火起",大總管當須嚴備,收拾畜生,遣人遠探。每烽令別奏一人押,一道烽令折衝、果毅一人都押。
zhū jūn yíng jiāng fā zhī shí, dāng yíng tiào dàng qí bīng mǎ jūn qù yíng èr sān lǐ wài, dāng miàn bù liè zhàn fēng duì zhù duì gè chí zhàng, yī yíng sì miàn qù nǐ chè mù chù èr shí bù, bù liè duì wǔ, yī rú lín zhèn fǎ. dài yíng zhōng zhuāng shù zī zhòng qì, qí bù bīng zī zhòng duì èr shí bù yǐn, mǎ jūn qù bù jūn èr lǐ wài háng yǐn.
諸軍營將發之時,當營跳蕩、奇兵、馬軍去營二三里外,當面布列;戰鋒隊、駐隊各持仗,依營四面去擬徹幕處二十步,布列隊伍,一如臨陣法。待營中裝束輜重訖,其步兵、輜重隊二十步引,馬軍去步軍二里外行引。
zhū jūn yíng jiāng xià zhī shí, dāng yíng tiào dàng qí bīng mǎ jūn bìng zhàn fēng duì zhù duì gè lìng yán bèi chí zhàng, yī zhǔn fā fǎ. dài dāng yíng zhuō mù qì, fāng kě lì duì, shì zhàng, gè yú běn duì xià ān zhì. ruò yǒu jǐng jí, suí fāng yù hàn. qí mǎ jūn xià yíng qì, qǔ zǒng guǎn jìn zhǐ, qí mǎ hé qún mù fàng.
諸軍營將下之時,當營跳蕩、奇兵、馬軍並戰鋒隊、駐隊各令嚴備持仗,一準發法。待當營卓幕訖,方可立隊,釋仗,各於本隊下安置。若有警急,隨方御捍。其馬軍下營訖,取總管進止,其馬合群牧放。
zhū bīng mǎ fā yǐn, huò nì ní nì, huò zǔ shān hé, qí lù yǒu xū tián bǔ, yǒu xū kāi tà. zuǒ yòu yú hòu jūn bīng, xiān duō yú zhū jūn qǔ chōng yú hòu zi, yòu yú hòu xiān jiāng cǐ bīng xiū lǐ qiáo liáng ní zǐ, kāi tà zhǎi lù zuǒ yú hòu pái zhǎi lù, hàn hòu, shōu shí lán yí.
諸兵馬發引,或逆泥溺,或阻山河,其路有須填補,有須開拓。左右虞候軍兵,先多於諸軍取充虞候子,右虞候先將此兵修理橋樑泥滓,開拓窄路;左虞候排窄路,捍後,收拾闌遺。
zhū bīng shì měi xià yíng qì, xiān lìng liǎng duì gòng jué yī cè.
諸兵士每下營訖,先令兩隊共掘一廁。
zhū xíng jūn chū shī, bīng shì bù dé làng fèi yī zī, guǎng wèi chī yòng. yòu bù dé jìn tián miáo jí chéng shì xià yíng, xū qù chéng shí lǐ wài. yào yǒu shì jiǎ rù chéng, yíng sī pàn guān xǔ, chāi rén yā lǐng, bù xǔ zhé rù chéng guō. bì miǎn xù jiǔ dòu dǎ tōu dào jiān fēi, yì bù sǔn bào tián miáo yě.
諸行軍出師,兵士不得浪費衣資,廣為吃用。又不得近田苗及城市下營,須去城十里外。要有市賈入城,營司判官許,差人押領,不許輒入城郭。必免酗酒、鬥打、偷盜、奸非,亦不損暴田苗也。
zhū bīng mǎ měi xià yíng qì, yíng zhǔ jí xū jù dāng sì sī guān diǎn sī bīng jí zuǒ yòu, lìng fēn tóu xún duì, wèn bīng shì dào fǒu. rú yǒu zú hū wèi dào, jí chà běn duì běn huǒ zhǔ, jiāng chù shēng jí shuǐ shí què yíng qǔ. rú qí táo zǒu, sù chāi rén bǔ zhuō.
諸兵馬每下營訖,營主即須句當四司官典、司兵及左右,令分頭巡隊,問兵士到否。如有卒忽未到,即差本隊、本火主,將畜生及水食卻迎取。如其逃走,速差人捕捉。
zhū jūn xià yíng qì, sī qí jí zuǒ, fēn tóu xún duì, jiǎn yàn lǘ mǎ qún, xiān yǒu jí pò, jí lìng jiǎn máo xǐ chuāng, fù yào liáo jiù, bù xǔ lián bàn rú xīn dǎ pò, zuò chuāng zhǒng, bìng yǒu xì bàn, jí jiāng suǒ yóu rén lǐng guò yíng zhǔ, liàng shì jué fá. sī zhòu jí zuǒ, xià yíng qì jí xún duì, jiǎn xiào bīng jiǎ děng sè, rú yǒu pò zhàn sǔn wū, xū jí xiū jī mó lì rú qí qì shī, shēn shàng suǒ yóu, biàn wèi àn jì, zhǔn fǎ kē jié. sī cāng jí zuǒ, zhuō nuò bīng shì liáng shí, fēng shǔ diǎn jiǎn, wù lìng guǎng fèi.
諸軍下營訖,司騎及佐,分頭巡隊,檢驗驢馬群,先有脊破,即令翦毛洗瘡,傅藥療救,不許連絆;如新打破,作瘡腫,並有系絆,即將所由人領過營主,量事決罰。司胄及佐,下營訖即巡隊,檢校兵甲等色,如有破綻損汙,須即修緝磨礪;如其棄失,申上所由,便為按記,准法科結。司倉及佐,捉搦兵士糧食,封署點檢,勿令廣費。
zhū jūn yíng xià dìng, shì xū fáng yù. yú yíng wài qù mù èr shí bù, liè duì zhàng, rú lín zhèn duì kòu fǎ, zhòu yè yán jǐng. zòng féng yǔ xuě, bìng yā duì guān bìng bù dé lí duì. měi yíng liú wǔ pǐ mǎ, bìng ān pèi fàng sì, fáng yǒu jǐng jí, jí lìng chí gào. zhì yè, měi zhèn qián bǎi bù wài, gè zhe tīng zi èr rén, yī gēng yī tì, yǐ tīng bù yú. réng lìng tàn gèng rén tàn tīng zi xì, wù lìng mián shuì. qí zhòu rì, zhū jūn qián gè yì zhú gāo yào chù, ān zhì chì hòu, yǐ shì dòng jìng.
諸軍營下定,事須防禦。於營外去幕二十步,列隊仗,如臨陣對寇法,晝夜嚴警。縱逢雨雪,並押隊官並不得離隊。每營留五疋馬,並鞍轡放飼,防有警急,即令馳告。至夜,每陣前百步外,各著聽子二人,一更一替,以聽不虞。仍令探更人探聽子細,勿令眠睡。其晝日,諸軍前各亦逐高要處,安置斥候,以視動靜。
zhū jūn yíng duì wǔ, měi yè fēn gèng, lìng rén xún tàn. rén bù dé gāo shēng chàng hào, xíng zhě qiāo gōng yī xià, zuò zhě kòu shuò sān xià, fāng zhì jūn hào, yǐ xiāng yīng huì. dāng yíng jiè tàn, zhōu ér fù shǐ. zhì hào cuò shī, biàn jí jué fá. dāng jūn zhé chōng guǒ yì, bìng yā pù sù, jǐn gèng xún tàn, dì xiāng fēn fù yú hòu jí zhōng jūn guān rén, tōng tàn dōu xún.
諸軍營隊伍,每夜分更,令人巡探。人不得高聲唱號,行者敲弓一下,坐者扣槊三下,方擲軍號,以相應會。當營界探,周而復始。擲號錯失,便即決罰。當軍折衝、果毅,並押鋪宿,盡更巡探,遞相分付;虞候及中軍官人,通探都巡。
zhū jūn yíng cháng xū lǜ yǒu zú jí, yào shè wài pù. měi yè, jūn bié liàng chōu sān wǔ rén, yú dāng jūn qián, huò yú jūn cè sān wǔ lǐ wài, wěn biàn yào hài zhī chù, ān zhì wài pù, réng lìng gè jiāng yī liǎng miàn gǔ zì suí. rú yè zhōng yǒu zéi fàn dà yíng, qí wài pù kàn zéi yǔ dà yíng jiāo zhàn, jí cóng míng gǔ dà jiào, yǐ jī zéi hòu, chéng dé jī biàn, bì dāng kè jié.
諸軍營常須慮有卒急,要設外鋪。每夜,軍別量抽三五人,於當軍前,或於軍側三五里外,穩便要害之處,安置外鋪,仍令各將一兩面鼓自隨。如夜中有賊犯大營,其外鋪看賊與大營交戰,即從鳴鼓大叫,以擊賊後,乘得機便,必當克捷。
zhū jūn yíng xià dìng, měi yíng yè bié zhì wài tàn. měi yíng zhé chōng guǒ yì xiāng zhī zuò cì, měi yè miàn bié sì rén, gè lǐng wǔ qí mǎ, yú yíng sì miàn qù yíng shí lǐ wài yóu yì, yǐ bèi fēi cháng. rú yǒu jǐng jí, bēn chí bào jūn.
諸軍營下定,每營夜別置外探。每營折衝、果毅相知作次,每夜面別四人,各領五騎馬,於營四面去營十里外游弈,以備非常。如有警急,奔馳報軍。
zhū zhòu rì yǒu zéi fàn yíng, bèi fàn zhī yíng jí jí jī gǔ, zhū yíng yì jī gǔ xiāng yīng. yīng qì, wú zéi zhī yíng jí zhǐ wéi suǒ fàn zhī yíng, fēi zéi sàn, gǔ shēng bù dé zhé zhǐ. zhū jūn gè zhe yì jiǎ chí zhàng, kàn dà jiāng wǔ fāng qí suǒ zhǐ zhī fāng, jí shì zéi lái zhī lù, zhuāng shù bīng mǎ, chū qián bù zhèn, zhū jūn yán jǐng. rú xū bīng jiù, yī tīng dà zǒng guǎn jìn zhǐ, bù dé zhé dòng.
諸晝日有賊犯營,被犯之營即急擊鼓,諸營亦擊鼓相應。應訖,無賊之營即止;唯所犯之營,非賊散,鼓聲不得輒止。諸軍各著衣甲持仗,看大將五方旗所指之方,即是賊來之路,裝束兵馬,出前布陣,諸軍嚴警。如須兵救,一聽大總管進止,不得輒動。
zhū yè yǒu zéi fàn jūn yíng, bèi fàn zhī yíng jī gǔ chuán jǐng, yī rú zhòu rì, fēi zéi qù bù dé zhé zhǐ. réng xū jǐn lì yù hàn, bǎi fāng fáng bèi. zhū jūn jī gǔ chuán jǐng qì, gǔ yīn jí zhǐ, gè zì fáng bèi, bù dé zhé dòng. bèi fàn zhī yíng, zéi qīn bī jí, jí lìng gào zhōng jūn, dà zǒng guǎn zì jiāng bīng jiù yú jūn gè zhǔn cháng fǎ, yú yíng qián hòu chū duì bù zhèn, yǐ tīng jìn zhǐ.
諸夜有賊犯軍營,被犯之營擊鼓傳警,一如晝日,非賊去不得輒止。仍須盡力御捍,百方防備。諸軍擊鼓傳警訖,鼓音即止,各自防備,不得輒動。被犯之營,賊侵逼急,即令告中軍,大總管自將兵救;餘軍各准常法,於營前後出隊布陣,以聽進止。
zhū kuáng zéi yè lái fàn, bèi fàn zhī yíng dàn jī gǔ jù zhàn, bù dé jiào huàn. zhū yíng jī gǔ chuán jǐng qì, gǔ yīn jí zhǐ, dāng tóu zhe yì jiǎ fáng bèi. bèi fàn zhī yíng jì gǔ shēng bù zhǐ, dà zǒng guǎn zì jiāng bīng jiù. xiān yǔ zhū jiāng píng zhāng, bīng shì huò suí shēn jiāng hú táo líng wèi biāo jì, bù rán dǎ gǔ cóng nèi xiàng wài, yǐ xiāng jiù zhù. qí bèi fàn zhī yíng, wén gǔ duó zhī shēng, jí zhī dà zǒng guǎn bīng zhì. qí jūn nèi jié dù, dà zǒng guǎn lín shí gǎi biàn chù fēn, měi chén cháo jí gòng zhū jūn jiāng lùn yī rì shì, zhì mù jí gòng lùn yī yè shì. ruò xiān wèi jiǔ zhǎng dìng fǎ, zé kǒng yǒu lòu xiè, kuáng zéi wàn yī de zhī, fān shū jī biàn. qí hú táo líng huò duó zhī lèi, jiē bù kě xiān dìng, kǒng zéi zhī wù rén yě.
諸狂賊夜來犯,被犯之營但擊鼓拒戰,不得叫喚。諸營擊鼓傳警訖,鼓音即止,當頭著衣甲防備。被犯之營既鼓聲不止,大總管自將兵救。先與諸將平章,兵士或隨身將胡桃鈴為標記,不然打鼓從內向外,以相救助。其被犯之營,聞鼓鐸之聲,即知大總管兵至。其軍內節度,大總管臨時改變處分,每晨朝即共諸軍將論一日事,至暮即共論一夜事。若先為久長定法,則恐有漏洩,狂賊萬一得知,翻輸機便。(其胡桃鈴或鐸之類,皆不可先定,恐賊知誤人也。)
zhū qiě yǐ èr wàn rén jūn, yòng yī wàn sì qiān rén zhàn, jì èr bǎi bā shí duì. yǒu zéi, jiāng chū zhàn bù zhèn, xiān cóng yòu yú hòu jūn yǐn chū, jí cì yòu jūn, jí cì qián jūn, jí cì zhōng jūn, jí cì hòu jūn, jí cì zuǒ jūn, jí cì zuǒ yú hòu jūn. chú mǎ jūn bā shí duì, qí bù jūn yǒu èr bǎi duì. qí zhōng jūn sān shí liù duì, zuǒ yòu yú hòu liǎng jūn gè èr shí bā duì, gòng wǔ shí liù duì, qí zuǒ yòu xiāng sì jūn gè èr shí qī duì, gòng yī bǎi duì. qí fēn rén dìng duì, jù jūn zhì piān zhōng. xū xiān zào dà duì, yǐ sān duì hé wèi yī duì, lǜ fáng zéi tú bìng bīng chōng tū. qí duì jū dāng jūn zhōng xīn, ān zhì shǐ jūn. qí dà duì yī shí wǔ duì, zhōng jūn sān duì, yú liù jūn gè èr duì. tōng wǔ shí rén duì, hé yǒu yī bǎi qī shí duì, wèi zhàn zhù děng duì. duì bié tōng duì, jí jiē xián kōng chù, jù dì èr shí bù shí duì dāng èr bǎi bù, yǐ bā shí wǔ duì wèi zhàn duì, jù dì jì yī qiān qī bǎi bù. qí bā shí wǔ duì wèi zhù duì, sāi kōng chù. qí mǎ jūn, gè zài dāng zhàn duì hòu, zhù jūn zuǒ yòu, xià mǎ lì. bù zhèn qì, gǔ yīn fā, qí nǔ shǒu qù zéi yī bǎi wǔ shí bù jí fā jiàn, gōng shǒu qù zéi liù shí bù jí fā jiàn. ruò zéi zhì èr shí bù nèi, jí shè shǒu nǔ shǒu jù shě gōng nǔ, lìng zhù duì rén shōu. qí gōng ná shǒu xiān luò bó, jiāng dāo bàng zì suí, jí yǔ zhàn fēng duì qí rù fèn jī. qí mǎ jūn tiào dàng qí bīng yì bù dé zhé dòng. ruò bù bīng bèi zéi cù huí, qí tiào dàng qí bīng mǎ jūn jí yíng qián téng jī, bù bīng jí xū què huí, zhěng dùn yuán qián. ruò tiào dàng jí qí bīng mǎ jūn bèi zéi pái tuì, zhàn fēng děng duì jí xū qí jìn fèn jī. qí zéi què tuì, qí bīng jí mǎ jūn yì bù dé yuǎn chèn, shěn zhī zéi jīng bù sàn luàn, rán kě chéng mǎ zhuī chèn. qí zhù duì bù dé zhé dòng. qián què dǎ zéi, tuì bài shōu jūn, jǔ qiāng juǎn fān, yī yī jiào fǎ. rú yíng bù láo gù, wú xiǎn kě shì, jí jūn bié liàng chōu yī liǎng duì chōng zhù duì, shǐ jiān yíng lěi. rú qí zī zhòng láo gù, bú yào fáng shǒu, zhù duì yì xū chū zhàn yě.
諸且以二萬人軍,用一萬四千人戰,計二百八十隊。有賊,將出戰布陣,先從右虞候軍引出,即次右軍,即次前軍,即次中軍,即次後軍,即次左軍,即次左虞候軍。除馬軍八十隊,其步軍有二百隊。其中軍三十六隊,左右虞候兩軍各二十八隊,共五十六隊,其左右廂四軍各二十七隊,共一百隊。(其分人定隊,具軍制篇中。)須先造大隊,以三隊合為一隊,慮防賊徒並兵衝突。其隊居當軍中心,安置使均。其大隊一十五隊,中軍三隊,餘六軍各二隊。通五十人隊,合有一百七十隊,為戰、駐等隊。隊別通隊,及街閒空處,據地二十步;十隊當二百步,以八十五隊為戰隊,據地計一千七百步。其八十五隊為駐隊,塞空處。其馬軍,各在當戰隊後,駐軍左右,下馬立。布陣訖,鼓音發,其弩手去賊一百五十步即發箭,弓手去賊六十步即發箭。若賊至二十步內,即射手、弩手俱舍弓弩,令駐隊人收。其弓拏手先絡膊,將刀棒自隨,即與戰鋒隊齊入奮擊。其馬軍、跳蕩、奇兵亦不得輒動。若步兵被賊蹙回,其跳蕩、奇兵、馬軍即迎前騰擊,步兵即須卻回,整頓援前。若跳蕩及奇兵、馬軍被賊排退,戰鋒等隊即須齊進奮擊。其賊卻退,奇兵及馬軍亦不得遠趁,審知賊驚怖散亂,然可乘馬追趁。其駐隊不得輒動。前卻打賊,退敗收軍,舉槍卷幡,一依教法。如營不牢固,無險可恃,即軍別量抽一兩隊充駐隊,使堅營壘。如其輜重牢固,不要防守,駐隊亦須出戰也。
zhū féng zéi bù zhèn, xū yǒu cì dì. xiān yòu yú hòu wèi shǒu, qí cì yòu jūn, qí cì qián jūn, qí cì zhōng jūn, qí cì hòu jūn, qí cì zuǒ jūn, qí cì zuǒ yú hòu. qí zhū jūn tiào dàng qí bīng mǎ jūn, gè suí běn jūn yǐ cì xíng. zhì zhàn suǒ, bìng yú běn jūn zhàn fēng duì zhù duì qián bù liè, dài wǔ fāng qí jié dù. rú zhàn fēng děng duì dǎ zéi bù rù, qí tiào dàng qí bīng pái hòu jí rù. měi rù shān gǔ lín mù méng mì zhī chù bìng dù shuǐ xiá lù jí xià yíng zhàn chù, bǎi lǐ yǐ lái, zǒng xū sōu tà qīng jìng. bù rán, bīng yǐn guò bàn, lín zhàn xià yíng, fú bīng qǐ fā, zhì sǔn jūn lǚ. qí shōu jūn hái yíng, què chōu zuǒ yú hòu xiān rù, jí zuǒ jūn hòu jūn zhōng jūn qián jūn yòu jūn yòu yú hòu.
諸逢賊布陣,須有次第。先右虞候為首,其次右軍,其次前軍,其次中軍,其次後軍,其次左軍,其次左虞候。其諸軍跳蕩、奇兵、馬軍,各隨本軍以次行。至戰所,並於本軍戰鋒隊、駐隊前布列,待五方旗節度。如戰鋒等隊打賊不入,其跳蕩、奇兵排後即入。每入山谷林木蒙密之處並渡水狹路及下營戰處,百里以來,總須搜踏清靜。不然,兵引過半,臨戰下營,伏兵起發,致損軍旅。其收軍還營,卻抽左虞候先入,即左軍、後軍、中軍、前軍、右軍、右虞候。
zhū zéi tú shì xiǎn gù, zǔ shān bù zhèn, bù dé héng liè, bīng shì fēn lì, yí wèi shù zhèn. qí zhèn fǎ: nǔ shǒu gōng shǒu yǔ zhàn fēng duì xiāng xián yǐn qián, liǎng zhù duì liǎng biān xiāng yì. bù liè jì dìng, zhū jūn jí tīng jiǎo shēng, qí jiǎo shēng jié dù yī zhǔn qián. kàn huáng qí xiàng zéi yà, wén gǔ shēng fā, zhū jūn nǔ shǒu gōng shǒu jí zhàn fēng duì, gè lìng rén zhuō mǎ, yī shí lóng qiāng, dà jiào qí rù. ruò nǔ shǒu gōng shǒu zhàn fēng děng duì yǐn tuì, tiào dàng qí bīng duì yī shí qí rù, zhàn fēng děng duì pái bǐ huí miàn, hái yǔ qí bīng tóng rù. rú jiàn huáng qí què lì bù yà jí wén jīn zhēng shēng, nǎi zhǐ, bó shàng jià qiāng yǐn hái, gè yú jiù chù, zhǔn qián tīng jiǎo shēng, juǎn fān cù duì yī zhǔn qián. rú biàn fàng sàn, jí gèng tīng yī huì jiǎo shēng, yī jūn cì fā yǐn.
諸賊徒恃險固,阻山布陣,不得橫列,兵士分立,宜為豎陣。其陣法:弩手、弓手與戰鋒隊相閒引前,兩駐隊兩邊相翊。布列既定,諸軍即聽角聲,其角聲節度一準前。看黃旗向賊亞,聞鼓聲發,諸軍弩手、弓手及戰鋒隊,各令人捉馬,一時籠槍,大叫齊入。若弩手、弓手、戰鋒等隊引退,跳蕩、奇兵隊一時齊入,戰鋒等隊排比回面,還與奇兵同入。如見黃旗卻立不亞及聞金鉦聲,乃止,膊上架槍引還,各於舊處,准前聽角聲,卷幡、簇隊一準前。如便放散,即更聽一會角聲,依軍次發引。
zhū fāng zhèn jì chéng, féng zéi dòu zhàn, huò dǎ tóu, huò dǎ wěi. dǎ tóu, qí zhèn xíng xíng bù qián jìn, zhèn jì bù jìn, zì rán láo mì rú qí dǎ wěi, tóu xíng bù tíng, qí zhèn zhōng xián duō yǒu duàn jué, xū miàn bié gè dìng zǒng guǎn, dōu yā jù dāng, wù lìng duàn jué.
諸方陣既成,逢賊鬥戰,或打頭,或打尾。打頭,其陣行行不前進,陣既不進,自然牢密;如其打尾,頭行不停,其陣中閒多有斷絕,須面別各定總管,都押句當,勿令斷絕。
zhū jūn jiāng zhàn, měi yíng tiào dàng duì mǎ jūn duì qí bīng duì zhàn fēng duì zhù duì děng, fēn xī wèi wǔ děng, dāng jūn děng bié gè lìng yī guān yā lǐng. chū zhàn zhī shí, xiān yòng mǒu děng bīng zhàn dòu, rú gèng xū bīng, yǐ cì gèng qǔ mǒu děng bīng yòng jǐn. dāng yíng zī zhòng duì bù dé zhé yòng, yì gè yī guān yā lǐng, shǐ jiān lěi, gè lìng zhī qí bù wǔ, bù shǐ fēn zá. zì yú jié dù, yī yī héng zhèn.
諸軍將戰,每營跳蕩隊、馬軍隊、奇兵隊、戰鋒隊、駐隊等,分析為五等,當軍等別各令一官押領。出戰之時,先用某等兵戰鬥,如更須兵,以次更取某等兵用盡。當營輜重隊不得輒用,亦各一官押領,使堅壘,各令知其部伍,不使紛雜。自餘節度,一依橫陣。
zhū měi duì bù lì, dì yī lì duì tóu, jū qián yǐn zhàn dì èr lì zhí qí yī rén yǐ cì lì, zuǒ qiàn qí zài zuǒ cì lì, yòu qiàn qí zài yòu cì lì. qí bīng fēn zuò wǔ xíng, qiàn qí hòu zuǒ yòu jūn lì. dì yī xíng zhàn fēng qī rén cì lì, dì èr xíng zhàn fēng bā rén cì lì, dì sān xíng zhàn fēng jiǔ rén cì lì, dì sì háng zhàn fēng shí rén cì lì, dì wǔ xíng zhàn fēng shí yī rén cì lì, bìng héng liè dǐng zú, fēn bù wèi duì. duì fù yī rén zhuàn bīng hòu lì, zhí mò dāo, guān bīng shì bù rù zhě biàn zhǎn. guǒ yì lǐng qiàn rén, yòu jū hòu lì dū zhàn, guān bù rù biàn zhǎn. bìng xū xiān zhī zuǒ jiān yòu bó, xíng lì yī cì.
諸每隊布立,第一立隊頭,居前引戰;第二立執旗一人以次立,左傔旗在左次立,右傔旗在右次立。其兵分作五行,傔旗後左右均立。第一行戰鋒七人次立,第二行戰鋒八人次立,第三行戰鋒九人次立,第四行戰鋒十人次立,第五行戰鋒十一人次立,並橫列鼎足,分布為隊。隊副一人撰兵後立,執陌刀,觀兵士不入者便斬。果毅領傔人,又居後立督戰,觀不入便斬。並須先知左肩右膊,行立依次。
zhū měi duì, zhàn fēng wǔ shí rén, chóng xíng zài zhàn duì qián, bù zhèn lì duì qì, wén gǔ shēng fā, zhàn fēng duì jí rù, qí liǎng zhàn duì yì pái hòu jí rù. ruò zhàn duì děng duì yǒu rén bù tóng rù, tóng duì rén néng zhǎn qí shǒu zhě, shǎng wù wǔ shí duàn. bié duì jiàn bù rù rén, néng zhǎn qí shǒu zhě, zhǔn qián shǎng wù. wéi zhù duì rén bù dé zhé dòng. fán yǔ dí dòu, qí tiào dàng qí bīng mǎ jūn děng duì, jí xū liàng chōu rén xià mǎ dāng zhī. duì bié liàng chōu zhuō mǎ rén, xiān dìng míng zì. ruò lín dòu shí, zhuō mǎ rén yǒu qián què jí yīng zhuō liāo luàn shī cì dì, zhì shī ān mǎ zhě, zhǎn. ruò qí zéi tuì, bù chèn bù dé guò sān shí bù, yì bù dé jí chéng mǎ chèn. shěn zhī zéi tuì, liāo luàn jīng bù, rán kě qí mǎ zhú běi, réng yǔ zhū duì qí jìn. qí zhé chōng guǒ yì, dāng dòu zhī shí, suī zàn xià mǎ, zéi tú bài tuì yǐ hòu, jí rèn qí mǎ jiǎn xiào téng zhú.
諸每隊,戰鋒五十人,重行在戰隊前,布陣立隊訖,聞鼓聲發,戰鋒隊即入,其兩戰隊亦排後即入。若戰隊等隊有人不同入,同隊人能斬其首者,賞物五十段。別隊見不入人,能斬其首者,准前賞物。唯駐隊人不得輒動。凡與敵斗,其跳蕩、奇兵、馬軍等隊,即須量抽人下馬當之。隊別量抽捉馬人,先定名字。若臨斗時,捉馬人有前卻及應捉撩亂失次第,致失鞍馬者,斬。若其賊退,步趁不得過三十步,亦不得即乘馬趁。審知賊退,撩亂驚怖,然可騎馬逐北,仍與諸隊齊進。其折衝、果毅,當斗之時,雖蹔下馬,賊徒敗退以後,即任騎馬檢校騰逐。
zhū jūn nǔ shǒu, suí duō shǎo bù liè. wǔ shí rén wèi yī duì, rén chí nǔ yī jù, jiàn wǔ shí zhī, rén gè luò bó, jiāng mò dāo bàng yī jù, gè yú běn jūn zhàn duì qián yàn háng fēn lì, diào nǔ shàng yá, qù zéi yī bǎi wǔ shí bù nèi zhàn, qí fā nǔ jiàn zéi ruò lái bī, xiāng qù èr shí bù jí tíng nǔ, chí dāo bàng, cóng zhàn fēng děng duì guò qián fèn jī, wéi zhě zhǎn. rú qí gòng zéi xiāng chí shǒu zhuō chéng yì, qí nǔ shǒu děng, jí yī nǔ shì, kàn qí fā yòng.
諸軍弩手,隨多少布列。五十人為一隊,人持弩一具,箭五十隻,人各絡膊,將陌刀棒一具,各於本軍戰隊前雁行分立,調弩上牙,去賊一百五十步內戰,齊發弩箭;賊若來逼,相去二十步即停弩,持刀棒,從戰鋒等隊過前奮擊,違者斬。如其共賊相持守捉城邑,其弩手等,即依弩式,看旗發用。
zhū duì tóu gòng zéi xiāng shā, zuǒ yòu qiàn qí jí xū qián jìn xiāng jiù ruò zuǒ yòu qiàn bèi zéi chán rào, yǐ cì xíng rén jí xū qián jìn xiāng jiù qí jìn jiù rén yòu bèi zéi chán rào, yǐ cì hòu xíng rén zhǔn qián jí xū jìn jiù. qí qián xíng rén bèi zéi shā, hòu xíng bù jiù zhě, yǎng yā guān jí duì fù shǐ biàn zhǎn. dàn yǒu duì bèi zéi chán rào, bǐ duì yì xū sù jiù, lín zhèn bù jiù zhě, jiē zhǎn.
諸隊頭共賊相殺,左右傔旗急須前進相救;若左右傔被賊纏繞,以次行人急須前進相救;其進救人又被賊纏繞,以次後行人准前急須進救。其前行人被賊殺,後行不救者,仰押官及隊副使便斬。但有隊被賊纏繞,比隊亦須速救,臨陣不救者,皆斬。
fán jiāng, xū shǐ bīng shì jiǎn jìng, chù fēn yǒu xù, jiāng bǎi wàn zhī zhòng, rú lǐng yī rén. měi jūn dìng yī guān zhī gāo shēng, yíng bié yǒu yú hòu chà zhǔ shuài yī rén zhī gāo shēng, yíng sì miàn gè chà yī rén zhī gāo shēng, duì bié yì dìng yī rén zhī gāo shēng.
凡將,須使兵士簡靜,處分有序,將百萬之眾,如領一人。每軍定一官知高聲,營別有虞候差主帥一人知高聲,營四面各差一人知高聲,隊別亦定一人知高聲。
zhū jiàn zéi shēng gāo xuān nào zhě, yǎng yā duì guān jí duì tóu biàn zhǎn. yā duì guān duì tóu bù zhǎn zhě, jí zhǎn yā duì guān jí duì tóu. zhū jūn jiāng huò zài qián, huò zài hòu, xū chuán shēng huàn duì jí rén zhě, yǎng yā duì guān zì chuán, bīng shì bù dé zhé chuán. yǐ shàng bìng wèi gōng bīng fǎ.
諸見賊聲高喧鬧者,仰押隊官及隊頭便斬。押隊官、隊頭不斬者,即斬押隊官及隊頭。諸軍將或在前,或在後,須傳聲喚隊及人者,仰押隊官自傳,兵士不得輒傳。(以上並衛公兵法。)
fán zhì yíng, zuǒ yǒu cǎo zé, yòu yǒu liú quán, bèi shān xiǎn, xiàng píng yì, tōng dá qiáo cǎi, mù yǐn xiāng jìn. dì yòu yǒu bā zhǒng bù kān ān yíng: shān zhōng zhī gāo, wèi zhī tiān zhù zé zhōng zhī gāo, wèi zhī dì zhù gāo zhōng zhī xià, wèi zhī tiān yù xià zhōng zhī xià, wèi zhī dì yù chì lǔ duō shí, shǎo cǎo wú shuǐ, wèi zhī qióng jí gù yì pò yíng, wèi zhī xū hào chuān gǔ chōng kǒu, chái cǎo gān shēn, wèi zhī tiān zào qióng chóng jīn áo xíng, sì miàn ào xiè, wèi zhī wò jiāo. jiē jí guò wù liú. yì bù dé yǐn sǐ shuǐ.
凡置營,左有草澤,右有流泉,背山險,向平易,通達樵採,牧飲相近。地又有八種不堪安營:山中之高,謂之天柱;澤中之高,謂之地柱;高中之下,謂之天獄;下中之下,謂之地獄;斥鹵多石,少草無水,謂之窮極;故邑破營,謂之虛耗;川谷衝口,柴草乾深,謂之天灶;穹崇釒敖形,四面坳瀉,謂之沃燋。皆急過勿留。亦不得飲死水。
fán jūn xíng yíng lěi, xiān shǐ fù xīn jí xiāng dǎo qián chān chǒu yàn qiè shěn zhī, gè lìng hòu lì xiān xíng, dìng dé yíng dì bāi wǔ jūn fēn shù, lì sì biǎo hòu shì, rán hòu yí yíng. yòu xiān shǐ hòu qí qián xíng, chí wǔ sè jīng, jiàn gōu kēng jiē qù liè fǎn huáng, qú lù jiē bái, shuǐ jiàn jiē hēi, lín mù jiē qīng, yě huǒ jiē chì, yǐ gǔ běn shù yīng zhī, réng xū shù xiāng jiē. lì qí gǔ, lìng xiāng wén jiàn. ruò dù shuǐ yú shān, shēn suì lín sǒu, jīng qí xiāo yǒng sōu suǒ, shù lǐ wú shēng, sì zhōu jué jī. gāo shān shù dǐng, lìng rén yuǎn shì, jīng bīng sì xiàng, yào chù fáng yù. rán hòu fēn bīng qián hòu, yǐ wèi zhèn tà. nǎi lìng zī zhòng lǎo shào, cì bù hòu mǎ, qiè zài zhěng sù, fáng dí zhì, rén mǎ wú shēng, bù shī háng liè. xiǎn dì xiá jìng, yì yǐ bù qǔ lín cì, huò xū huán huí xuán zhuǎn, yǐ hòu wèi qián, yǐ zuǒ wèi yòu, xíng zé yú guàn, lì zé yàn háng. dào qián zhǐ chù, yóu qí jīng ruì sì xiàng sǎn liè ér lì, gè yī běn fāng xià yíng. yī rén yī bù, suí shī duō shǎo. xián biǎo shí èr chén, shù liù jīng, zhǎng èr zhàng bā chǐ, shěn zǐ wǔ mǎo yǒu dì, wù lìng xié pì. yǐ zhū què jīng shù wǔ dì, bái shòu jīng shù yǒu dì, xuán wǔ jīng shù zi dì, qīng lóng jīng shù mǎo dì, zhāo yáo jīng shù zhōng yāng. qí qiáo cǎi mù yǐn, bù dé chū biǎo wài.
凡軍行營壘,先使腹心及鄉導前覘(丑驗切)審知,各令候吏先行,定得營地;擘五軍分數,立四表候視,然後移營。又先使候騎前行,持五色旍,見溝坑揭(去列反)黃,衢路揭白,水澗揭黑,林木揭青,野火揭赤,以鼓本數應之,仍須數相接。立旗鼓,令相聞見。若渡水逾山,深邃林藪,精騎驍勇搜索,數里無聲,四周絕跡。高山樹頂,令人遠視,精兵四向,要處防禦。然後分兵前後,以為鎮拓。乃令輜重老少,次步後馬,切在整肅,防敵至,人馬無聲,不失行列。險地狹徑,亦以部曲鱗次,或須環迴旋轉,以後為前,以左為右,行則魚貫,立則雁行。到前止處,游騎精銳四向散列而立,各依本方下營。一人一步,隨師多少。咸表十二辰,豎六旍,長二丈八尺,審子午卯酉地,勿令邪僻。以朱雀旍豎午地,白獸旍豎酉地,玄武旍豎子地,青龍旍豎卯地,招搖旍豎中央。其樵採牧飲,不得出表外。
yī shuō, ān yíng zhī fǎ yǔ yuán zhèn xiāng móu, měi yī dà yíng yǒu sì shí zi yíng, yíng gè sì shí mù wèi yī bù. qí yī zi yíng jiē kōng, qí nèi bā xián, kāi sān jìng, shí èr qí, shí liù gǔ, zuǒ máo yòu jǐ, qián dùn hòu nǔ, qí gǔ zhōng yāng, dà jiāng zhī suǒ. ān yíng zhī fǎ, qí dào lüè tóng, ér fù yú cǐ.
一說,安營之法與圓陣相侔,每一大營有四十子營,營各四十幕為一部。其一子營皆空,其內八閒,開三徑,十二旗,十六鼓,左矛右戟,前楯後弩,旗鼓中央,大將之所。安營之法,其道略同,而附於此。
xiān jù yào dì jí shuǐ cǎo
先據要地及水草
zhàn guó wú zǐ yuē:" fán xíng shī yuè jìng, bì shěn dì xíng, zé zhī zhǔ kè zhī xiàng bèi. dì lì ruò bù xī zhī, wǎng bì bài yǐ. gù jūn yǒu suǒ zhì, xiān wǔ shí lǐ nèi shān chuān xíng shì, shǐ jūn shì cì qí fú bīng, jiāng bì zì xíng, shì dì zhī shì, yīn ér tú zhī, zhī qí xiǎn yì yě."
戰國吳子曰:"凡行師越境,必審地形,則知主客之向背。地利若不悉知,往必敗矣。故軍有所至,先五十里內山川形勢,使軍士伺其伏兵,將必自行,視地之勢,因而圖之,知其險易也。"
zhàn guó qín shī fá hán, wéi è yǔ. zhào qiǎn jiāng zhào shē jiù zhī, jūn shì xǔ lì yuē:" qín rén bù yì zhào shī zhì cǐ, qí lái qì shèng, jiāng jūn bì hòu jí qí zhèn yǐ dài zhī. bù rán, bì bài." yòu yuē:" xiān jù běi shān zhě shèng, hòu zhì zhě bài." zhào shē jí fā wàn rén qū zhī. qín bīng hòu zhì, zhēng shān bù dé shàng, zhào shē zòng bīng jī zhī, dà pò qín jūn. suì jiě è yǔ zhī wéi. yǔ yīn yú.
戰國秦師伐韓,圍閼與。趙遣將趙奢救之,軍士許歷曰:"秦人不意趙師至此,其來氣盛,將軍必厚集其陣以待之。不然,必敗。"又曰:"先據北山者勝,後至者敗。"趙奢即發萬人趨之。秦兵後至,爭山不得上,趙奢縱兵擊之,大破秦軍。遂解閼與之圍。(與音餘。)
hòu hàn chū, zhū jiāng zhēng kuí xiāo, wèi xiāo suǒ bài. guāng wǔ lìng xī jūn xún yì, wèi jí zhì, xún yīn xún. kuí xiāo chéng shèng shǐ qí jiāng wáng yuán xíng xún jiāng èr wàn yú rén xià lǒng, yīn fēn qiǎn xún qǔ xún yì. hàn jiāng féng yì jí chí bīng, yù xiān jù zhī. zhū jiāng jiē yuē:" lǔ bīng shèng ér xīn chéng shèng, bù kě yǔ zhēng. yí zhǐ jūn biàn dì, xú sī fāng lüè." yì yuē:" lǔ fāng bīng shèng lín jìng, niǔ xin quǎn xiǎo lì, niǔ xin quǎn, yóu guàn xí yě. wèi guàn xí qián shì ér fù wèi zhī. ěr yǎ yuē" niǔ, fù yě." guō jǐng chún yuē:" wèi niǔ xin quǎn fù wèi zhī yě." niǔ yīn nǚ jiǔ fǎn. xin quǎn yīn shì. guàn yīn guàn. fù, fú yòu fǎn. suì yù shēn rù. ruò dé xún yì, sān fǔ dòng yáo, shì wú yōu yě. fū' gōng zhě bù zú, shǒu zhě yǒu yú'. jīn xiān jù chéng, yǐ yì dài láo, fēi suǒ yǐ zhēng fēng yě." suì qián wǎng bì chéng, yǎn qí gǔ. xíng xún bù zhī, chí fù zhī. yì chéng qí bù yì, zú jī gǔ jiàn qí ér chū, xún jūn jīng luàn bēn zǒu, zhuī jī shù shí lǐ, dà pò zhī.
後漢初,諸將征隗囂,為囂所敗。光武令悉軍栒邑,未及至,(栒音詢。)隗囂乘勝使其將王元、行巡將二萬餘人下隴,因分遣巡取栒邑。漢將馮異即馳兵,欲先據之。諸將皆曰:"虜兵盛而新乘勝,不可與爭。宜止軍便地,徐思方略。"異曰:"虜方兵盛臨境,忸忄犬小利,(忸忄犬,猶貫習也。謂貫習前事而復為之。爾雅曰"忸,復也。"郭景純曰:"謂忸忄犬復為之也。"忸音女九反。忄犬音逝。貫音慣。復,扶又反。)遂欲深入。若得栒邑,三輔動搖,是吾憂也。夫'攻者不足,守者有餘'。今先據城,以逸待勞,非所以爭鋒也。"遂潛往閉城,偃旗鼓。行巡不知,馳赴之。異乘其不意,卒擊鼓建旗而出,巡軍驚亂奔走,追擊數十里,大破之。
hòu hàn wǔ dū cān láng qiāng wèi kòu, shā zhǎng lì, mǎ yuán jiāng sì qiān yú rén wǎng jī zhī. qiāng zài shān shàng, yuán jūn jù biàn dì, duó qí shuǐ cǎo, bù yǔ zhàn, qiāng suì qióng kùn, xī jiàng.
後漢武都參狼羌為寇,殺長吏,馬援將四千餘人往擊之。羌在山上,援軍據便地,奪其水草,不與戰,羌遂窮困,悉降。
shǔ zhū gé liàng bīng yào yún:" jūn yǐ jìn dí, luó luò cháng píng míng yǐ xiān fā, jué jūn qián shí lǐ nèi, gè àn zuǒ yòu xià dào yì shí lǐ zhī nèi, shù lǐ zhī wài, wǔ rén wèi bù, rén chí yī bái fān, dēng gāo wài xiàng, míng kàn yǐn bì zhī chù. jūn zhì, zhuǎn xún gāo ér qián. dì yī jiàn zéi, zhuǎn yǔ hòu dì èr, dì èr yì zhǔ zhě, bái zhī. fán hòu jiàn zéi bǎi rén yǐ xià, dàn jǔ fān zhǐ bǎi rén yǐ shàng, biàn jǔ fān dà hū. zhǔ zhě qiǎn jí mǎ wǎng shì chá zhī."
蜀諸葛亮兵要云:"軍已近敵,羅落常平明以先發,絕軍前十里內,各按左右下道;亦十里之內,數里之外,五人為部,人持一白幡,登高外向,明看隱蔽之處。軍至,轉尋高而前。第一見賊,轉語後第二,第二詣主者,白之。凡候見賊百人以下,但舉幡指;百人以上,便舉幡大呼。主者遣疾馬往視察之。"
zhū gé liàng chū xié gǔ, shì shí wèi jiāng sī mǎ xuān wáng tún wèi nán. guō huái cè liàng bì zhēng běi yuán, ruò liàng kuà wèi dēng yuán, lián bīng běi shān, gé jué lǒng dào, yáo dàng mín yí, cǐ fēi guó zhī lì yě. xuān wáng shàn zhī, huái suì tún běi yuán. qiàn lěi wèi chéng, shǔ bīng dà zhì, huái nì jī zǒu zhī.
諸葛亮出斜谷,是時魏將司馬宣王屯渭南。郭淮策亮必爭北原,若亮跨渭登原,連兵北山,隔絕隴道,搖盪民、夷,此非國之利也。宣王善之,淮遂屯北原。塹壘未成,蜀兵大至,淮逆擊走之。
wèi jiāng zhū gé dàn hú zūn děng fá wú, gōng dōng xìng, wú jiāng zhū gé kè lǜ shuǐ jūn jù zhī. jí kè shàng àn, bù jiāng dīng fèng yǔ táng zī lǚ jù liú zàn děng, jù cóng shān xī shàng. fèng yuē:" jīn zhū jūn xíng chí, ruò dí jù biàn dì, zé nán yǔ zhēng fēng yǐ." nǎi pì zhū jūn shǐ xià dào, lǜ huī xià sān qiān rén jìng jìn. shí fēng biàn, fèng jǔ fān èr rì zhì, suì jù xú táng. tiān hán dà xuě, shí wèi zhū jiāng zhì jiǔ gāo huì, fèng jiàn qí qián bù bīng shǎo, xiāng wèi yuē:" qǔ fēng hóu jué shǎng, zhèng zài jīn rì." nǎi shǐ bīng jiě kǎi zhe zhòu, chí duǎn bīng. dí rén cóng ér xiào yān, bù wèi shè bèi. fèng zòng bīng zhuó zhī, dà pò dí qián tún. huì jù děng zhì, wèi jūn suì kuì.
魏將諸葛誕、胡遵等伐吳,攻東興,吳將諸葛恪率水軍拒之。及恪上岸,部將丁奉與唐咨、呂據、留贊等,俱從山西上。奉曰:"今諸軍行遲,若敵據便地,則難與爭鋒矣。"乃辟諸軍使下道,率麾下三千人逕進。時風便,奉舉帆二日至,遂據徐塘。天寒大雪,時魏諸將置酒高會,奉見其前部兵少,相謂曰:"取封侯爵賞,正在今日。"乃使兵解鎧著胄,持短兵。敵人從而笑焉,不為設備。奉縱兵斫之,大破敵前屯。會據等至,魏軍遂潰。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì lǜ shī fá nán yàn mù róng chāo. jìn shī dù xiàn, mù róng chāo jù, lǜ zú sì wàn jiù qí jiāng duàn huī děng yú lín qú, qí jù fǎn. wèi qí jiāng gōng sūn wǔ lóu yuē:" yí jìn jù chuān yuán, jìn jūn zhì ér shī shuǐ, yì bù néng zhàn yǐ." lín qú yǒu jù miè shuǐ, qù chéng sì shí lǐ, wǔ lóu chí jù zhī. lóng xiāng jiāng jūn mèng lóng fú lǐng qí jū qián, bēn wǎng zhēng zhī, wǔ lóu nǎi tuì, yīn ér dà bài.
東晉末,宋武帝率師伐南燕慕容超。晉師度峴,慕容超懼,率卒四萬就其將段暉等於臨朐,(其俱反。)謂其將公孫五樓曰:"宜進據川源,晉軍至而失水,亦不能戰矣。"臨朐有巨蔑水,去城四十里,五樓馳據之。龍驤將軍孟龍符領騎居前,奔往爭之,五樓乃退,因而大敗。
shí liù guó hòu qín yáo xìng yǔ qián qín fú dēng xiāng chí, dēng zì liù mò xiàng fèi qiáo, xìng nǎi zì jiāng jīng qí yǐ yíng dēng, shǐ jiāng yǐn wěi lǐng bù zú, jù fèi qiáo yǐ kàng dēng. dēng yīn jí gōng wěi, wěi jiāng chū zhàn, xìng chí qiǎn shǐ wèi wěi yuē:" bīng fǎ bù zhàn ér zhì rén zhě, gài wèi cǐ yě. fú dēng qióng kòu, tè yí chí zhòng, bù kě qīng zhàn." wěi yuē:" xiān dì dēng xiá, rén qíng rǎo jù, bù yīn sī fèn zhī lì xiāo tiǎn nì shù, dà shì qù yǐ." suì yǔ dēng zhàn, dà pò zhī, dēng zhòng kě sǐ zhě shí èr sān, qí yè dà kuì.
十六國後秦姚興與前秦苻登相持,登自六陌向廢橋,興乃自將精騎以迎登,使將尹緯領步卒,據廢橋以抗登。登因急攻緯,緯將出戰,興馳遣使謂緯曰:"兵法不戰而制人者,蓋謂此也。苻登窮寇,特宜持重,不可輕戰。"緯曰:"先帝登遐,人情擾懼,不因思奮之力梟殄逆豎,大事去矣。"遂與登戰,大破之,登眾渴死者十二三,其夜大潰。
shí liù guó xià hè lián bó bó tún yī lì chuān, hòu qín yáo xìng jiāng wáng xī jù qiāng hú sān qiān yú hù yú chì qí bǎo, bó bó jìn gōng zhī. xī xiāo hàn yǒu lǚ lì, duǎn bīng jiē zhàn, bó bó zhī zhòng duō wèi suǒ shāng. yú shì yàn duàn qí shuǐ, bǎo rén jiǒng pò, zhí xī chū jiàng.
十六國夏赫連勃勃屯依力川,後秦姚興將王奚聚羌胡三千餘戶於敕奇堡,勃勃進攻之。奚驍悍有膂力,短兵接戰,勃勃之眾多為所傷。於是堰斷其水,堡人窘迫,執奚出降。
dōng wèi jiāng qí shén wǔ fá xī wèi, jūn guò pú jīn, shè luò, zhì xǔ yuán. xī wèi jiāng zhōu wén dì jūn zhì shā yuàn, qí shén wǔ wén zhōu wén zhì, yǐn jūn lái huì. jié cháo, hòu qí gào qí shén wǔ jūn qiě zhì. zhōu wén bù jiāng lǐ bì yuē:" bǐ zhòng wǒ guǎ, bù kě píng dì zhì zhèn. cǐ dōng shí lǐ yǒu wèi qū, kě xiān jù yǐ dài zhī." suì jūn zhì wèi qū, bèi shuǐ dōng xī wèi zhèn. hé zhàn, dà pò zhī.
東魏將齊神武伐西魏,軍過蒲津,涉洛,至許原。西魏將周文帝軍至沙苑,齊神武聞周文至,引軍來會。詰朝,候騎告齊神武軍且至。周文部將李弼曰:"彼眾我寡,不可平地置陣。此東十里有渭曲,可先據以待之。"遂軍至渭曲,背水東西為陣。合戰,大破之。
suí wén dì chū, tū jué kòu lán zhōu, suí jiāng hè lóu zi gàn lǜ zhòng jù zhī, zhì kě luò gāi gǔ āi fǎn shān, yǔ zéi xiāng yù. zéi zhòng shén shèng. zi gàn zǔ chuān wèi yíng, zéi jūn bù dé shuǐ shù rì, rén mǎ shén bì, zòng jī, dà pò zhī.
隋文帝初,突厥寇蘭州,隋將賀樓子幹率眾拒之,至可洛峐(古哀反)山,與賊相遇。賊眾甚盛。子幹阻川為營,賊軍不得水數日,人馬甚弊,縱擊,大破之。
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:" zhū xíng jūn xià yíng, suī yǒu quán jiàn ér fá shuǐ chù, chāi rén jiān dāng, wù lìng zhuó luàn bìng yǒu jiàn tà. qí fàng mù cǎo yì rán."
大唐衛公李靖兵法曰:"諸行軍下營,雖有泉澗而乏水處,差人監當,勿令濁亂並有踐踏。其放牧草亦然。"
shí shuǐ quán gé shān qǔ shuǐ yuè shān dù xiǎn fù
識水泉隔山取水越山度險(附)
jūn xíng shā qì xián lǔ zhī zhōng, yǒu yě mǎ huáng yáng zōng, xún zhī, yǒu shuǐ.
軍行砂磧鹹鹵之中,有野馬黃羊蹤,尋之,有水。
wū niǎo suǒ jí chù, yǒu shuǐ.
烏鳥所集處,有水。
dì shēng jiā wěi lú tǎn gū pú zhī chù, xià yǒu fú quán.
地生葭葦、蘆菼、菰蒲之處,下有伏泉。
dì yǒu yǐ rǎng zhī chù, xià yǒu fú quán.
地有蟻壤之處,下有伏泉。
kě wū gé shān qǔ shuǐ, yǐ dà zhú tóng xióng cí xiāng jiē, wù lìng lòu xiè, yǐ má qī fēng guǒ, tuī guò shān wài, jiù shuǐ zhì tóng, rù shuǐ wǔ chǐ, jí yú tóng wěi, qǔ sōng huà gān cǎo, dāng tóng fàng huǒ, huǒ qì qián tōng shuǐ suǒ, jí yīng ér shàng.
渴烏隔山取水,以大竹筩雄雌相接,勿令漏洩,以麻漆封裹,推過山外,就水置筩,入水五尺,即於筩尾,取松樺乾草,當筩放火,火氣潛通水所,即應而上。
yú yuè shān zǔ, yǐ gēng xì gān tóu, yǐn guà gāo chù, ài gù shèng rén, biàn jí lìng shàng, yòu zēng gēng, cì yǐn rén, yòu jiā dà gēng, xù gèng jí shàng, zé shù mǎ xuán chē, kě yǐ lì bàn.
逾越山阻,以縆系竿頭,引掛高處,礙固勝人,便即令上,又增縆,次引人,又加大縆,續更汲上,則束馬懸車,可以力辦。
jù cāng lǐn
據倉廩
suí mò, tiān xià dà luàn, lǐ mì qǐ bīng yú yōng qiū. shì shí hé nán shān dōng dà shuǐ, sǐ zhě jiāng bàn. mì jiāng lǐ jī yán yú mì yuē:" jīn rén duō zǔ jī, ruò jù dé lí yáng cāng, dà shì jì yǐ." mì nǎi qiǎn jī lǐng huī xià wǔ qiān rén, zì yuán wǔ jì hé yǎn xí, jí rì kè zhī, kāi cāng zì shí, yī xún zhī jiān, shèng bīng èr shí yú wàn rén.
隋末,天下大亂,李密起兵於雍丘。是時河南、山東大水,死者將半。密將李勣言於密曰:"今人多阻飢,若據得黎陽倉,大事濟矣。"密乃遣勣領麾下五千人,自源武濟河掩襲,即日克之,開倉恣食,一旬之間,勝兵二十餘萬人。