tí jiě chí héng zhě, chí gōng shǒu ér xiào qí yōu liè, rú héng zhī dī áng wú chà yě. gǔ yún jiàn kōng héng píng, piān qǔ cǐ yì. gài quán suī dāng dá, ér bù néng xī qí lì hài, wàng yú gōng, qiè yú shǒu, zé wèi yǒu bù bài zhě. bì chá xíng shěn jī xíng zhī, ér zhōng yú xīn qì sī kě. gù yǐ chí héng jì dá quán wèi dì sì.
[題解]持衡者,持攻守而校其優劣,如衡之低昂無差也。古雲「鑒空衡平」,篇取此義。蓋權雖當達,而不能悉其利害,妄於攻,怯於守,則未有不敗者。必察形審機行之,而終於心氣斯可。故以《持衡》繼《達權》為第四。
31 fán yǐ shǒu dài dí zhě yì, yǐ gōng dài dí zhě láo, láo yì zhī xiāng chéng, ér lì guī yú shǒu yě. gōng zé lì hé ér nán dí, shǒu zé shì fēn ér nán jiù, fēn hé zhī xiāng chéng, ér lì guī yú gōng yě. shǒu zhī shùn zhě gōng zhī nì, gōng zhī yì zhě shǒu zhī nán, gōng shǒu zhī xiāng chéng, ér shèng fù zhī jī bù dìng yě. gù yù dī áng zhī, bù kě bù rú chí héng rán.
31、凡以守待敵者佚,以攻待敵者勞,勞佚之相乘,而利歸於守也。攻則力合而難敵,守則勢分而難救,分合之相乘,而利歸於攻也。守之順者攻之逆,攻之易者守之難,攻守之相乘,而勝負之機不定也。故欲低昂之,不可不如持衡然。
pī píng xiān chén gōng shǒu zhī lì zāi, shǐ rén zhī suǒ fǎ jiè, jí wèi què lùn.
[批評]先陳攻守之利災,使人知所法戒,極為確論。
yuán zhù tōng piān jiē shì xī gōng shǒu zhī yì. cǐ zé xiān yán gōng shǒu zhī lì yě. yǐ láo yì yán, shǒu yì ér gōng láo, gù shǒu dé qí lì. rú wéi xiào kuān zhèn yù bì, yīn gāo huān zhī gōng, nǎi yuē: gōng zhě zì láo, shǒu zhě zì yì. zú shǐ huān jì qióng lì qū ér táo. yǐ fēn hé yán, gōng hé ér shǒu fèn, gù gōng dé qí lì. rú gěng tǎo zhāng bù, bù qiǎn fèi yì jūn lì xià, yòu fēn tún zhù ā tài shān zhōng chéng shù shí yíng yǐ dài, bìng zhòng xī lì gōng zhī, zú zhì bù sǔn jiāng shī chéng ér dùn. yǐ shùn nì nán yì yán, shǒu shùn gōng nì, zé nì bì bài gōng yì shǒu nán, zé nán bì wáng. rú liú shùn chāng zhī shǒu, shì shùn yě, ér wù qīng hū nì gōng zhī, ān néng pò qí chéng? mèng dá shàng yōng zhī shǒu, shì nán yě, ér sī mǎ yì bā dào yì gōng zhī, ān néng jiān qí shǒu? gù gōng shǒu zhī shèng fù, qí jī yòu mò dìng yě, yù qí dìng, fēi rú chí héng, è hū néng zāi?
[原注]通篇皆是析攻守之義。此則先言攻守之利也。以勞佚言,守佚而攻勞,故守得其利。如韋孝寬鎮玉壁,因高歡之攻,乃曰:「攻者自勞,守者自佚。」卒使歡計窮力屈而逃。以分合言,攻合而守分,故攻得其利。如耿討張步,步遣費邑軍歷下,又分屯祝阿、泰山、鍾城數十營以待,並眾悉力攻之,卒致步損將失城而遁。以順逆難易言,守順攻逆,則逆必敗;攻易守難,則難必亡。如劉順昌之守,是順也,而兀輕忽逆攻之,安能破其城?孟達上庸之守,是難也,而司馬懿八道易攻之,安能堅其守?故攻守之勝負,其機又莫定也,欲其定,非如持衡,惡乎能哉?
32 héng zhī bù chí, dùn bīng jiān chéng zhī xià, bào zú fēng yǔ zhī zhōng, yě lüè zhī bù huò, ér xiān dēng zhī bù rù, cǐ gōng zhī zāi yě. bīng bù chēng qí chéng, liáng bù chēng qí bīng, jiù yuán zhī bù dá, ér jǐ jiǎo zhī shī shì, cǐ shǒu zhī zāi yě.
32、衡之不持,頓兵堅城之下,暴卒風雨之中,野掠之不獲,而先登之不入,此攻之災也。兵不稱其城,糧不稱其兵,救援之不達,而掎角之失勢,此守之災也。
yuán zhù cǐ yán gōng shǒu zhī zāi. bīng dùn jiān chéng zé nán pò, zú bào fēng yǔ zé yì pí, yù lüè wú dé zé shí guì, xiān dēng bù rù zé shāng duō, fēi gōng zhī zāi hài ér hé? bīng bù chēng chéng, nán yú fēn bù liáng bù chēng bīng, nán yú jiǔ chí jiù yuán bù dá, lì yì bù zhī jǐ jiǎo shī shì, gū ér wú zhù, fēi shǒu zhī zāi hài ér hé? ruò cǐ zhě, jiē yīn bù néng chí héng, ér qiáng yú gōng shǒu gù yě. jǐ jiǎo, qiān qí zú ér qí shǒu yě. zuǒ chuán yuē: jìn rén jiǎo zhī, zhū róng jǐ zhī shì yě.
[原注]此言攻守之災。兵頓堅城則難破,卒暴風雨則易疲,欲掠無得則食匱,先登不入則傷多,非攻之災害而何?兵不稱城,難於分布;糧不稱兵,難於久持;救援不達,力益不支;掎角失勢,孤而無助,非守之災害而何?若此者,皆因不能持衡,而強於攻守故也。掎角,牽其足而其首也。《左傳》曰:「晉人角之,諸戎掎之」是也。
33 shì yǐ shàn yòng bīng zhě, wéi qí zāi ér chéng qí lì. yòng zhī yǐ gōng, zé shǒu wú shù yòng zhī yǐ shǒu, zé gōng wú cè. cǐ zhī wèi chí héng yě.
33、是以善用兵者,違其災而乘其利。用之以攻,則守無術;用之以守,則攻無策。此之謂持衡也。
pī píng cǐ hòu jù yán gōng shǒu zhī shàn, shí jiàn jù diào jīng dào.
[批評]此後俱言攻守之善,識見句調精到。
yuán zhù cǐ chéng shàng èr jié yán, wéi shàn bīng zhě néng zhī. wéi, qù yě. chéng, yīn jī qǔ lì wú shī yě. shǒu wú shù, zé gōng bì shèng, wū yǒu gōng zhī zāi. gōng wú cè, zé shǒu bì gù, wū yǒu shǒu zhī zāi. cǐ nǎi míng yú chí gōng shǒu zhī héng zhě. xià xiáng yán zhī.
[原注]此承上二節言,惟善兵者能之。違,去也。乘,因機取利無失也。守無術,則攻必勝,烏有攻之災。攻無策,則守必固,烏有守之災。此乃明於持攻守之衡者。下詳言之。
34 shì gù shàn gōng zhě, zào yǐ dòng zhī shàn shǒu zhě, jìng yǐ dài zhī. shàn gōng zhě, lǚ chū rǎo zhī ér shǐ luàn, duō fāng wù zhī ér shǐ xū shàn shǒu zhě, zhǔ qì xù zhī ér shǐ ruì, kè qì jǐn zhī ér shǐ shuāi.
34、是故善攻者,噪以動之;善守者,靜以待之。善攻者,屢出擾之而使亂,多方誤之而使虛;善守者,主氣蓄之而使銳,客氣盡之而使衰。
yuán zhù zì cǐ zhì mò, jù cuò lùn gōng shǒu zhī shàn. suǒ yǐ tú gōng shǒu zhī biàn chù, nǎi zǒng shì chí héng wèi yào. zào dòng, yáng qí wēi yě, rú gěng zhī yīn xié jù lǐ. jìng dài, mì qí jī yě, rú kǒng míng zhī què sǎ kāi mén. rǎo zhī wù zhī, zé dí mò cè ér suǒ bèi duō, rú wǔ yuán zhī sān yì chǔ shī, xù zhī jǐn zhī, zé jǐ yǒu yú ér rén bù zú, rú cáo guì zhī sān gǔ hòu zhàn.
[原注]自此至末,俱錯論攻守之善。所以圖攻守之變處,乃總是持衡為要。噪動,揚其威也,如耿之陰脅巨里。靜待,密其機也,如孔明之卻灑開門。擾之誤之,則敵莫測而所備多,如伍員之三肄楚師,蓄之盡之,則己有餘而人不足,如曹劌之三鼓後戰。
35 shàn gōng zhě, pò qí suǒ shì zé shì gū, zhí qí suǒ ài zé jì shī, jiě qí fù xīn zé tǐ kuì, gào yǐ bīng wēi zé dǎn liè, shì yǐ fú qiú zé qì duó. qí qí jì kùn, rán hòu jǔ bīng yǐ cóng zhī, ér dí zhī chéng kě bá yě. shàn shǒu zhě, sāi qí xiǎn zǔ yǐ è zhī, qīng qí yuán yě yǐ dài zhī, jué qí liáng dào yǐ jī zhī, jié qí yíng lěi yǐ náo zhī, dǎo qí cháo xué yǐ qiān zhī. cì qí jì guī, rán hòu chū yǐ xí zhī, ér dí zhī shī kě qín yě.
35、善攻者,破其所恃則勢孤,執其所愛則計失,解其腹心則體潰,告以兵威則膽裂,示以俘囚則氣奪。俟其既困,然後舉兵以從之,而敵之城可拔也。善守者,塞其險阻以遏之,清其原野以待之,絕其糧道以飢之,劫其營壘以撓之,搗其巢穴以牽之。伺其既歸,然後出以襲之,而敵之師可擒也。
yuán zhù pò suǒ shì, rú jiàn dé qín ér shì chōng shī qí yī. zhí suǒ ài, rú fǔ wén zhǎn ér gāo jùn wú qí jì. jiě fù xīn, rú fàn zēng chán qù ér chǔ yǔ wáng. gào bīng wēi, rú xuān wáng chì shǐ ér wén yì jù. shì fú qiú, rú bān chāo sòng lǔ shǒu ér shàn shàn fú. qí qí jì kùn cóng zhī zhě, kǒng wèi kùn ér fèn sù gōng zhī, zé suǒ shāng bì duō, ér qiě nán bá yě. sāi xiǎn zǔ qīng yuán yě jué liáng dào, rú lǐ zuǒ chē jiào chéng ān jūn shǒu jǐng xíng zhī ài, shēn gōu gāo lěi, jiǎ qí bīng sān wàn, cóng jiān dào jué hán xìn zī zhòng, shǐ yě wú suǒ lüè. jié yíng lěi, rú liú yè zhuó jīn bīng yíng, zhé zhú wèi, chéng diàn guāng yǐ fèn jī. dǎo cháo xué, rú jiǎng jì quàn cáo cāo jié dōng wú xí jīng zhōu, guān yǔ bì fǎn jiù, ér fán wéi zì jiě. cì qí jì guī xí zhī zhě, kǒng wèi dòng ér zào jí xí zhī, zé bǐ yǒu yú lì, ér qiě nán qín yě.
[原注]破所恃,如建德擒而世充失其依。執所愛,如甫文斬而高峻無其計。解腹心,如范增讒去而楚羽亡。告兵威,如宣王叱使而文懿懼。示俘囚,如班超送虜首而鄯善服。俟其既困從之者,恐未困而忿速攻之,則所傷必多,而且難拔也。塞險阻、清原野、絕糧道,如李左車教成安君守井陘之隘,深溝高壘,假奇兵三萬,從間道絕韓信輜重,使野無所掠。劫營壘,如劉夜斫金兵營,折竹為,乘電光以奮擊。搗巢穴,如蔣濟勸曹操結東吳襲荊州,關羽必返救,而樊圍自解。伺其既歸襲之者,恐未動而躁急襲之,則彼有餘力,而且難擒也。
36 fū gōng guì yú rù, gōng chéng ér rù qí suǒ gōng, yóu fēi shàn gōng zhě yě shǒu guì yú chū, tū wéi ér chū qí suǒ tū, yóu fēi shàn tū zhě yě. wéi shì zhī yǐ gōng, ér rù qí suǒ bù gōng shì zhī yǐ tū, ér chū qí suǒ bù tū. cǐ gōng shǒu zhī miào yě.
36、夫攻貴於入,攻城而入其所攻,猶非善攻者也;守貴於出,突圍而出其所突,猶非善突者也。惟示之以攻,而入其所不攻;示之以突,而出其所不突。此攻守之妙也。
yuán zhù rù qí suǒ gōng zhě wèi lì nán, suǒ bù gōng zhě yì, rú gěng yáng chì zhū xiào gōng xī ān, ér zhí rù lín zī. chū qí suǒ tū zhě wèi lì nán, suǒ bù tū zhě yì, rú hàn wáng yè chū nǚ zǐ èr qiān rén, ér fǎn zǒu xī mén. gù rù suǒ gōng chū suǒ tū zhě, wèi fēi shàn ér rù bù gōng chū bù tū zhě, wèi miào yě.
[原注]入其所攻者為力難,所不攻者易,如耿佯敕諸校攻西安,而直入臨淄。出其所突者為力難,所不突者易,如漢王夜出女子二千人,而反走西門。故入所攻、出所突者,為非善;而入不攻、出不突者,為妙也。
37 qiě wáng nú duō zhì jiàng lǔ, bì yǒu xiè jī zhī zāi, gōng zhī dāng lǜ yě. jiān mín yì yú dǎo kòu, cǐ wèi shì zhōng zhī huàn, shǒu zhī dāng fáng yě.
37、且亡奴多至降虜,必有泄機之災,攻之當慮也。奸民易於導寇,此為室中之患,守之當防也。
pī píng yǒu cǐ èr zhě, xiān bù bài yǐ!
[批評]有此二者,鮮不敗矣!
yuán zhù cǐ yǔ xià jié, yòu gōng shǒu zhě suǒ dāng fáng lǜ. jūn jī bù kě xiè, xiè zhī zhì bài, gù gōng dāng lǜ. nèi huàn bù kě yǎng, yǎng zhī huò dà, gù shǒu dāng fáng. wáng nú jiàng lǔ xiè jī, rú lǐ líng zhī jūn hòu jiàng xiōng nú, yán wú hòu jiù, qiě shǐ shí jiāng jǐn, suì bèi jùn jī zhī wéi. jiān mín dǎo kòu wèi huàn, rú hán shì zhōng yòng hǎi zhōu yāo jié wù, yǒu mǐn rén xìng wáng zhě, jiào yǐ hǎi zhōu wú fēng bù dòng, suì fèn jīn rén zhī jī.
[原注]此與下節,又攻守者所當防慮。軍機不可泄,泄之致敗,故攻當慮。內患不可養,養之禍大,故守當防。亡奴降虜泄機,如李陵之軍候降匈奴,言無後救,且矢食將盡,遂被浚稽之圍。奸民導寇為患,如韓世忠用海舟邀截兀,有閩人姓王者,教以海舟無風不動,遂僨金人之績。
38. gù gōng zhě jù tū bīng, shǒu zhě jù jiǔ kùn gōng zhě jù dí hé, shǒu zhě jù wéi què. tū bīng zé bù yú, jiǔ kùn zé lì jǐn dí hé zé nán qǔ, wéi què zé yì sàn. cǐ bīng zhī biàn, bù kě bù tú zhě, shě héng hé yǐ yě!
38。故攻者懼突兵,守者懼久困;攻者懼敵和,守者懼圍闕。突兵則不虞,久困則力盡;敵和則難取,圍闕則易散。此兵之變,不可不圖者,舍衡何以也!
pī píng jù zé jiè xīn shēng, xìn wèi quán shèng zhī dào.
[批評]懼則戒心生,信為全勝之道。
yuán zhù gōng tài jí, zé yǒu tū rán zhī chū, měi fáng zhī bù jí ér fǎn bài. shǒu tài ruò, zé yǒu rì jiǔ zhī kùn, měi bù néng zhī yù ér yǒu shī. dí qíng hé tóng, zé xié xīn gòng xiào, ān néng qǔ zhī? dí wéi què yī, zé rén sī qiú chū, ān néng gù zhī? sì zhě jiē bīng zhī biàn, gù kě jù. yù miǎn fū jù, bì yǐ zhī shí jǐng yú xīn, ér rú héng zhī jiào, sī kě yě.
[原注]攻太急,則有突然之出,每防之不及而反敗。守太弱,則有日久之困,每不能支御而有失。敵情和同,則協心共效,安能取之?敵圍闕一,則人思求出,安能固之?四者皆兵之變,故可懼。欲免夫懼,必以之時警於心,而如衡之較,斯可也。
39 rán cǐ tè lùn qí xíng yǔ jī biàn ěr, gōng shǒu shí yào yú wú xíng yě. gōng zhě gōng qí xīn, shǒu zhě shǒu qí qì, zé bù zhì yú xíng, ér shén yú jī biàn, cǐ chí héng zhī zhì yào yě.
39、然此特論其形與機變耳,攻守實要於無形也。攻者攻其心,守者守其氣,則不滯於形,而神於機變,此持衡之至要也。
pī píng gōng xīn shǒu qì, bīng jiā zhī jí zhì, shù dé jīng miào!
[批評]「攻心守氣」,兵家之極致,束得精妙!
yuán zhù cǐ zǒng tōng piān zhī yì ér jié zhī. gōng zhì yú gōng xīn, zé rú kǒng míng zhī qī qín qī zòng ér fú nán mán. shǒu zhì yú shǒu qì, zé rú wáng bà zhī jūn shì duàn fà ér fāng fèn zhàn. suǒ yǐ chēng gōng shǒu zhī shàn, chí héng zhě mò shì guò yǐ.
[原注]此總通篇之意而結之。攻至於攻心,則如孔明之七擒七縱而服南蠻。守至於守氣,則如王霸之軍士斷髮而方奮戰。所以稱攻守之善,持衡者莫是過矣。